طرح های تذهیب

  • تذهیب

    تذهیب

    همیشه و از وقتی که یادم می آید، از دیدن نقوش و طرح های اسلیمی چه در طرح های تذهیب، چه در قالی و چه در کاشی کاری های اسلامی، مدهوش می شده ام. هنر تذهیب ایرانی که شاید در ابتدا تنها به منظور مزین کزدن آیه های قرانی و یا  کتب خطی به کار گرفته میشده است مدت هاست که خود  به عنوان یک طرح مستقل یه کار گرفته می شود.سالها پیش یک همّت مضاعفی (!) کردم و بعد از ظهرهای تابستان از محل کارم در ونک میرفتم رودکی پایینتر از جمهوری، توی اون همه دود و گرما، چند جلسه رفتم کلاس تذهیب انجمن خوشنویسان. سر جمع ۴ جلسه هم نشد اما خیلی‌ خیلی‌ مفید بود. جریان مال شاید ۶ سال پیشه اما بعد از اون ۴ جلسه روزی نبوده که سر کلاس، جلسه، سمینار و هر جای دیگه که مجبور به گوش دادن بوده باشم، با مدادم طرحی نزنم گوشهٔ دفتر و کاغذم.از قضای روزگار، تذهیب با روحیهٔ من خیلی‌ خیلی‌ سازگار در اومد. هنری که باید توش خیلی‌ خیلی‌ صبور باشی‌. یک کار کوچیکه تذهیب سرشار ساعتها کار خیلی‌ ظریفه. یک طرح تذهیب پر از تکرار المان‌های ظریف و خطوط منحنی و لبریز از هارمونیه. شاید به دلیل همون تکرار و انحناست که اینقدر چشم نوازه. هر چی‌ که هست برای من خیلی‌ آرامش بخشه. بر عکس بقیهٔ کارها، می‌تونم ساعتها بشینم و هزار تا گل ریز رو رو شاخه‌های پر پیچ و خم نقش بزنم. هزار بار تکرار کنم برگهای زیبای اسلیمی رو و هیچ وقت خسته نشم.با همون دانش نیم بندم از هنر تذهیب یکی‌ دوتا تابلو هم کشیدم، اما از آنجا که توی اون ۴ جلسه فقط طراحی کار کرده بودیم، هیچ وقت جرأت رنگ کردن پیدا نکردم. حالا دارم میرم رنگ بخرم. می‌خوام رنگ بپاشم روی شاخه‌های در هم رفته. میدونم که رنگ زنده می‌کنه باغ پر گلش رو.*طرح از سایت http://www.raika-design.com



  • تذهیب

    تذهیب

    ای آشنایی شما عزیزان علاقمند به هنر تذهیب و نگارگری ایرانی و آموزش مینیاتور و نقاشی ایرانی در این پست از مجله اینترنتی هنرآباد به شرح واژگان و اصطلاحات تذهیب با درج مثالهای تصویری و نمونه هایی از آنها میپردازیم … بند اسلیمی: اساس کار تذهیب بر قوس حلزونی ، بند اسلیمی است . اگر شاخه اسلیمی روی این قوس قرار گیرد ، حرکت اسلیمی پدید می آید و با آمدن گل و برگ روی قوس حلزونی (بند اسلیمی ) حرکتی بوجود می آید که ختایی نام دارد . چون اصطلاحات در این هنر شناخته نشده هر هنرمندی نامی را که دوست دارد بر آن می نهد . برخی از اصطلاحات از نظر شکل ظاهری به یکدیگر نزدیک اند ولی نام دیگری دارند . اصطلاحات تذهیب با فرش و معماری و کاشی با هم فرق دارند . طراحی سه اسلیمی در تزهیب سه اسلیمی است در صورتیکه در فرش به آن گیس باف می گویند و غالبا این دو اصطلاح را از هم تشخیص نمیدهند خط ثلث و بند اسلیمی اسلیمی : اسلیمی یا اسلامی نقشی است که از گذشته دور برای آذین بندی ظرفها و بافته ها و در حجاری ها به کار می رفته است و شاید در آن روزگاران نامی خاص داشته است . این نقش ظاهرا از دوره های سلجوقی و تیموری به این نام شناخته شده است و به مرورزمان از نظر شکل تکامل یافته است اسلیمی نقشی است که با بند اسلیمی حرکتی را به وجود می آورد . اسلیمی انواع گوناگون دارد  : اسلیمی ساده ، اسلیمی توپر، اسلیمی تو خالی ، اسلیمی دهان اژدری ، اسلیمی ماری و غیره . از بررسی شاخه اسلیمی چنین بر می آید که در زمانهای قدیم همانطور که اشاره کردیم اسلیمی در ایران وجود داشته و در طول تاریخ تکامل یافته تا به شکل کنونی رسیده است . این نقش از کشور دیگر به ایران وارد نشده است برای اینکه به این شکل در نقاشی دیگر کشورها به ندرت دیده شده است شاید بنوان گفت که این نقش از نقاشی ایران به نقاشی دیگر کشور ها نفوذ کرده است . زیرا تکامل شاخه اسلیمی را فقط در ایران می توان دید . مسئله ای که حائز اهمیت است این است که شاخه اسلیمی به صورتی طراحی شده که غالب شکل و اصلاحات با آن ساخته می شود مثلا یک ترنج یا سر ترنج با حرکت نرم شاخه اسلیمی طراحی و ساخته می شود . اسلیمی ختایی : طرح هنری متنوعی است که از ترکیب غنچه گل و برگها بر اساس شیوه هنر های تزیینی ایران پدید می آید . بر این عقیده اند که این طرح را در دوره مغول از چین به ایران آورده اند . بررسی سیر تکاملی کاربرد طرح  گلها در دوره های مختلف از دوره هخامنشی تا کنون حاکی از آن است که گلهای ختایی در نقش های دوره هخامنشی و اشکانی در بافته های ساسانی و در آثار هنری دوره های بعد از آن نیز دیده میشود . اگر میان نقش های ختایی هنر نقاشی ایران و نقشهای موجود در هنر ...

  • تذهيب

    تذهيب

    هنر نذهیب در ایران سابقه طولانی دارد که با ورود اسلام به ایران رونق بیشتری می گیرد. بنا به ورق های بدست آمده در تورفان از مانویان مشخص می شود که هنر زرنگاری و گل و بوته سازی  یا همان تذهیب فعلی در کتاب های قبل از اسلام نیز به گونه­ای موجود بوده است. نقش های تذهیب کاملا انتزاعی بوده و شکوفایی این هنر در دوره بعد از ورود اسلام به ایران بوده است و در طول زمان به رشد و زیبایی قابل توجهی رسیده است. به گونه ای که می بینیم طرح های تذهیب قرن چهارم هجری بسیار ساده و بی پیرایه است و در قرن های پنجم و ششم نقوش طراحی شده بسیار متین و منسجم،‌در قرن هشتم طرح های تذهیب مجلل و نیرومند و در قرون نهم دهم و یازدهم طرح تذهیب ظریف و پرمایه اجرا شده است. در برخی قرآن های بجای مانده از دوران سلجوقی از طلا و نقره برای زمینه سازی و نقش و نگار سر سوره ها استفاده شده است که این خود گواه استفاده از طرح های تذهیب در هنرهای دینی در طول تاریخ است . بیاد داشته باشیم که اغلب نقش های تذهیب را اسلیمی ها تشکیل می دهند و در آثار تذهیب بجا مانده از قدما رنگ های طلایی و لاجورد در طراحی اسلیمی ها بیشتر بکار رفته است.

  • تذهیب

    تعریف تذهیب در فرهنگهای فارسی تعریف دقیقی از تذهیب وجود ندارد ؛ تعریفی که ما را به اصل و منشاء این هنر رهنمون باشد. در برخی از کتابهای قدیمی و اغلب تذکره ها فقط نامی از نقاشان و مذهبان آمده است که این ، برای دریافت معنای تذهیب کافی نیست. در لغتنامه ها ، تذهیب را زرگرفتن و طلا کاری دانسته اند ، اما این ، هم تمام معنای تذهیب نیست. در دایرة المعارفهای فارسی نیز تعریفهایی از تذهیب آمده است که به شیوه های تذهیب ، در یک دوره ی خاص از تاریخ ، تعلق دارد. به هر حال تذهیب را می توان مجموعه ای از نقشهای بدیع و زیبا دانست که نقاشان و مذهبان برای هرچه زیباتر کردن کتابهای مذهبی ، علمی ، فرهنگی ، تاریخی ، دیوان اشعار ، جُـنگهای هنری و قطعه های زیبای خط به کار می برند. استادان تذهیب این مجموعه های زیبا را در جای جای کتابها به کار می گیرند تا صفحه های زرین ادبیات جاودان و متون مذهبی سرزمین خود را زیبایی دیداری ببخشند. بدین ترتیب است که کناره ها و اطراف صفحه ها ، با طرحهایی از شاخه ها و بندهای اسلیمی ، ساقه ، گلها و برگهای ختایی ، شاخه های اسلیمی و گلهای ختایی و یا بندهای اسلیمی و ختایی و ... مزین می شوند.  مکتبهای تذهیب تذهیب ، همچون نقاشی ، دارای مکتبها و دوره های خاصی است ؛ چنانکه می توان از مکاتب سلجوقی ، بخارا ، تیموری ، صفوی و قاجار و شعب مختلف هر مکتب سخن گفت. برای مثال ، در مکتب تیموری ، شعبه های شیراز ، تبریز ، خراسان و ... را می توان تمیز داد و در واقع ، تفاوت در رنگها ، روش قرار گرفتن نقشها در یک صفحه تذهیب و تنظیم نقشها در مکتبهای مختلف ، عامل این تفاوت است. برای نمونه ، تذهیب در مکتب بخارا به آسانی از تذهیب در دیگر مکتبها بازشناخته می شود. چون ، در مکتب بخارا از رنگهای زنگار ، شنگرف ، سورنج و سیاه استفاده می شده است ؛ در صورتی که در مکتبهای دیگر ، رنگها به این ترتیب کاربرد نداشته است. می توان گفت تذهیبهای دوره های مختلف ، بیان کننده حالات و روحیات آن دوره ها هستند: تذهیب سده چهارم ه.ق ساده و بی پیرایه ، سده های پنجم و ششم ه.ق متین و منسجم ، سده هشتم ه.ق پرشکوه و نیرومند و سده های نهم و دهم ه.ق ظریف و تجملی هستند. بررسی آثار تذهیب شده دردوره های گذشته ، بر تاثیر فراوان هنر تذهیب ایران در دیگر کشورها – هند ، ترکیه عثمانی و کشورهای عربی- حکایت دارد. هنرمندانی که در اوایل دوره ی صفوی از ایران به هند مهاجرت کردند ، بنیانگذار مکتب نقاشی ایران و هند شدند و آثاری بزرگ از خود بر جا گذاردند. آثار به جا مانده از مکتب مغولی هند که در نوع خود بی مانند است ، بر این واقعیت حکایت دارد که این مکتب تداوم مکتب نقاشی ایران و هند است. در ترکیه ...

  • تذهیب ، هنری ریشه دار

    تذهیب ، هنری ریشه دار

    تذهیب؛ هنری ریشه دار در اندیشه ایرانی و اسلامی تذهیب را می‌توان مجموعه‌ای از نقش‌های بدیع و زیبا دانست که نقاشان و مذهبان برای هرچه زیباتر کردن کتاب‌های مذهبی، علمی، فرهنگی، تاریخی، دیوان اشعار، جُنگ‌های هنری و قطعه‌های زیبای خط به کار می‌برند .در فرهنگ‌های فارسی تعریف دقیقی از تذهیب وجود ندارد؛ تعریفی که ما را به اصل و منشاء این هنر رهنمون باشد. در برخی از کتاب‌های قدیمی و اغلب تذکره‌ها فقط نامی از نقاشان و مذهبان آمده‌است که این، برای دریافت معنای تذهیب کافی نیست.لغت تذهیب واژه‌ای عربی است و مصدری از «ذهب» در باب تفعیل است. ذهب به معنای طلاست و تذهیب به معنای طلاکاری و زراندود کردن است از طرفی رنگ طلایی در هنر تذهیب به‌عنوان رنگ درخشانی است که ارزش ویژه ای دارد برای همین تذهیب را زرگرفتن و طلا کاری دانسته‌اند.به هر حال تذهیب را می‌توان مجموعه‌ای از نقش‌های بدیع و زیبا دانست که نقاشان و مذهبان برای هرچه زیباتر کردن کتاب‌های مذهبی، علمی، فرهنگی، تاریخی، دیوان اشعار، جُنگ‌های هنری و قطعه‌های زیبای خط به کار می‌برند.استادان تذهیب این مجموعه‌های زیبا را در جای جای کتاب‌ها به کار می‌گیرند تا صفحه‌های زرین ادبیات جاودان و متون مذهبی سرزمین خود را زیبایی دیداری ببخشند.در سال‌های قبل از انقلاب توجه چندانی به این هنرها نمی‌شد. ولی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، مردم، به خصوص قشر جوان چند سالی متوجه زمینه‌های خوشنویسی، نگارگری و تذهیب شدند.انواع تذهیب. دو نوع برجسته از تذهیب را می‌توان مورد اشاره قرار داد؛ یكی تذهیب شانه‌ای كه بر روی كاغذ ابری صورت می‌گرفته و مبدع آن آقا ابوطالب مدرّس، از دانشمندان عهد قاجار، بوده است . دیگری تذهیب مُعَرّق، نقش‌های اسلیمی، فرنگی، یا نقوش دیگری است كه در حاشیه كتاب طراحی می‌شود و سپس مُذهّب یا صحّاف آن را با شفره (ابزاری آهنین و تیز با سر پهن كه جلدسازان در برش چرم از آن استفاده می‌كردند) بریده و بیرون می‌آورد . سپس آن را روی كاغذی با رنگ تیره افكنده و آن نقش را از روی این كاغذ جدا كرده بر حاشیه كتاب می‌چسباند. در مرحله بعدی، مُذهّب اطراف آن را مُهره زده با زر می‌نویسد و میان آن‌را، با نقوش مورد نظر، طلااندازی می‌كند. این نوع تذهیب در عهد صفویان، از روزگار شاه طهماسب، متداول بود و عموماً بر حاشیه نسخه‌هایی تعبیه می‌شد كه كاغذ آنها از نوع ختایی و ضخیم بوده و قابلیت پوست كردن را داشته است. پس از دوره صفویه، این نوع تذهیب از میان رفت و امروزه نیز متروك است .چگونگی انجام یک اثر تذهیببرای انجام یك اثر تذهیب، پس از آماده كردن بوم، طرح  مورد نظر ...

  • هنر تذهیب

    از قرن ششم به بعد تزئین و تذهیب قرآن‌ها با روشی که در دوره‌های قبل به کار برده می‌شد فاصله گرفت. تزئینات از سادگی خارج شد و نقوش هندسی جای خود را به طرح‌های شاخ و برگ دار داده‌اند این گلبرگ‌های به هم پیچیده انسان را به یاد نقوش سلجوقی که بر روی مساجد این دوره در اصفهان و قزوین و اردستان بنا شده‌اند می‌اندازد. از روزگار سلجوقی شماری قرآن‌های مذهّب باقی مانده که شاید یکی از بهترین و نفیس‌ترین انواع آن قرآنی است با تفسیر مجلد که در سال ۵۸۴ فراهم شد است. این قرآن برای مطالعه امیر غیاث الدین ابوالفتح محمد بن سام تهیه و کاتب آن محمد بن عیسی بن علی نیشابوری است ولی متأسفانه از نام مذهب آن ذکری به میان نیامده و احتمال فراهم آوردن آن در خراسان از توسط امیر غوریان وجود دارد که قرآن به نام او مصور است. در اواخر قرن هفتم و اوائل سده هشتم هجری شهر تبریز یکی از مراکز مهم برای تشویق و پرورش هنر مندان به شمار می‌رفت و این امر موجبات توسعه و تکامل فن نقاشی و تذهیب را فراهم ساخت، به خصوص در اوائل قرن هشتم به همت و سعی خواجه رشید الدین که بانی ربع رشیدی در نزدیکی شهر تبریز است توجه بیشتری برای کتابت قرآن و کتاب و آرایش و تذهیب آنها شد و در نتیجه مکتب جدیدی که به مکتب تبریز معروف است، به وجود آمد که درهنر نقاشی و فن تذهیب دوره‌های بعد تأثیر زیادی داشته‌است. از تغییراتی که در طرز تذهیب و آرایش قرآن و کتاب در این دوره به وجود آمد، استفاده از اشکال هشت گوش و ستاره دوازده پر به صورت مرکب یا مجزا از هم بر سر لوح‌ها و نیز ستاره‌های آبی رنگ و گل‌های پرپر کوچک برای تزئین است. سر سوره‌ها نسبتاً پهن و با خط کوفی روی زمینه لاجوردی با شاخ و برگ درشت نقش شده‌است. در حواشی قرآن نیز گاهی نقش تزئینی از طرح‌های اسلیمی دیده می‌شود که از حیث رنگ آمیزی بسیار جالب است. علاوه بر رنگ طلا از الوان دیگر چون آبی، قرمز، سبز و پرتقالی نیز استفاده می‌شده، روی هم رفته در این دوره صنعت تذهیب به اوج کمال و ترقی خود رسیده‌است. دوره تیموری از دوره‌های بسیار مهم و پررونق و اعلای هنر مذهّب کاری است. سلاطین تیموری همه مشوق هنر کتاب نویسی بوده‌اند که بزرگ‌ترین و مهم‌ترین آنها «بای سنقر میرزا» پسر شاهرخ بوده‌است. این شاهزاده علاوه بر اینکه خود به شخصه مردی هنرمند و بهره مند از فنون کتابت و خط و تذهیب و نقاشی بود، جمع کثیری از هنرمندان که از سراسر امپراتوری تیموری گرد آورده‌اند که در دربار و دارالعلم و کتابخانه‌ای که در هرات بنیاد نهاده بود می‌زیستند. در این شهر کاغذ ساز، خطاط، تذهیب کار، صحاف، رنگ ساب، نقاش و امثال این قبیل هنرمندان ...

  • تذهیب ایرانی

    تذهیب ایرانی هنر تذهیب از هنر های وابسته به کتابت در هنر ایرانی- اسلامی است. این هنر که ریشه در هنر قبل از اسلام دارد بیشتر در تزیین کتب مذهبی خصوصا قران بکار می رود. شاید بتوان تاریخ آرایش و تذهیب قرآن را هم‌زمان با نوشتن آن دانست به این معنی که نخست به منظور تعیین سر سوره‌ها، آیه‌ها، جزوه‌ها و سجده‌ها آن را به نوعی تزئین می‌کردند. رفته رفته علاقه مفرط مسلمانان به قرآن و همچنین عشق به تجمل، هنرمندان را بر آن داشت تا در تذهیب آن دقت بیشتری به کار برند و در نتیجه این آثار از سادگی بیرون آمد و جنبه تزئینی به خود گرفت به خصوص قرآن‌هایی که در برای امرا و بزرگان نوشته می‌شد. این امر خود یکی از علل توجه هنرمندان به تزیین بیشتر و موجب تکامل فن تذهیب شد. منشاء هنر تذهیب «دقیقا نمی‌توانیم بگوییم منشاء این هنر ایران است اما آنچه مسلم است این است که این هنر از دوران ساسانیان به صورت گچبری‌های دیوار و حتی پیش از آن به صورت نقوش روی سفالینه وجود داشته‌است. که بعد از اسلام این نقوش و حجاری‌ها وارد کتاب‌ها می‌شود و بیشتر خودش را نشان می‌دهد.» از طرز تذهیب و آرایش قرآن هائی که قبل از قرن سوم هجری تدوین شده اطلاع چندانی در دست نیست. اصولا درباره هنر نقاشی و مذهب کاری در قرون اولیه اسلام اطلاع زیادی در دست نیست. قرآنها نفیس غالباً به دستور سلاطین و امراء وقت تهیه می‌شدو هنر مندان سعی می‌کردندآنرا که بطرز بسیار عالی آرایش کنند. قدیمی ترین قرآن‌های باقی مانده از قرون اولیه اسلام همگی به خط کوفی است، نقش و تزئین آنها تقریباً یکنواخت بوده فقط در صفحه اول وگاهی دو صفحه آخر با نقوش هندسی آرایش می‌شدند. سر سوره‌ها نیز غالباً دارای نقوش تزئینی بوده و عموماً در سمت راست آنها یک یا چند گل درشت وترنج طرح می‌زدند. شروع سوره و اسم آن را هم به قلم زر می‌نوشته‌اند و نقطه‌های حروف را با رنگ قرمز و سبز یا زعفران و آب طلا مشخص می‌کردند. محل حزب و سایر علامات هم به همین شیوه مزین می‌شد. چون ایرانی‌های مانوی مذهب، کتاب دینی خود (ارژنگ یا ارتنگ) را که به وسیله مانی منقوش و مزین مزین دیده بودند بعد از ایمان آوردن به اسلام به تزئین قران رو آوردند. اما احتمالاً به دلیل اینکه اسلام شکل و تصویررا نهی کرده و مکروه دانسته هنرمندان برای ارضاء حس هنری خود به تزئین و تذهیب رو آوردند. «دقیقا نمی‌توانیم بگوییم منشاء این هنر ایران است اما آنچه مسلم است این است که این هنر از دوران ساسانیان به صورت گچبری‌های دیوار و حتی پیش از آن به صورت نقوش روی سفالینه وجود داشته‌است. که بعد از اسلام این نقوش و حجاری‌ها وارد کتاب‌ها ...