اوخشاما مرثیه ترکی روضه آذربایجان
اوخشاما
ادبیات مرثیه ای ترکی از دیدگاه جلال آل احمد ادبیات مرثیه‌ای یکی از غنی‌ترین شاخه‌های ادبیات مکتوب ترکی می‌باشد که به حتم در بین زبانهای دنیای اسلام جایگاه ویژه و منحصر بفردی را دارد. در مورد ریشه و پیدایش مرثیه سرایی در زبان ترکی به ریشه‌های تاریخی و باستانی آن میتوان اشاره کرد و آغی‌های سروده شده در مورد مرگ آلپ‌ارتونقا (افراسیاب)، اوْخشاماها و آغلاشمالار نشان دهنده ی این سابقه ی تاریخی و باستانی است. اما اوج این ادبیات در زمان شکل‌گیری مراسم‌های عزاداری برای سالار شهیدان به وقوع می‌پیوندد و با استفاده از قالبهای عروضی به گسترش فراوانی دست می یابد. آل احمد، واقعیت مذهب را به عنوان فرهنگی مردمی به رسمیت می شناسد ، او معتقد است که یکی از محافظان زبان بی مدرسه ی ترکی همین مذهب، مرثیه و ادبیّات آن می باشد. نظرات آل احمد مربوط به دهه چهل است اما امروز که ما در دهه ی نود هستیم، این نظر هنوز هم صحت و حاکمیت دارد. مراسم عزاداری های مذهبی به پشتوانه ی «عمادلدین نسیمی» و «مولانا فضولی» و «شاه اسماعیل» و «همتی انگورانی» تا «نباتی» و «واقف» و «فاضل دربندی» و از آن ها تا «دلریش» و «راجی» و «صراف» و «قمری دربندی» و «جاذب» و «عاصم زنجانی» تا امروزی ها مثل «یحیوی»، «نادری»، «کریمی مراغی»، «منزوی اردبیلی» و «کلامی زنجانی» و «عینی فرد زنجانی» هنوز هم که هنوز هست بهترین و مردمی ترین پایگاه های به کارگیری زبان مادری یعنی ترکی می باشند. شاید حجم، تعداد و تیراژ و نوبت چاپ کتاب های مرثیه ی ترکی با بسیاری از سر فصل های علوم انسانی به زبان فارسی برابری کند. ترکان صوفی مسلکی که به عشق «شاه اسماعیل» آن نوجوان نابغه ی اردبیلی از سرزمین های آناتولی شرقی و شمال و جنوب آذربایجان و ایلات و قبایل ترک ساکن در قشقائیه و خراسان و اصفهان و خوزستان و کرمانشاه و عراق عجم و عرب در کنفدراسیون ایلی قزلباش با همدیگر متحد شدند و مذهب شیعه ی اثنی عشری را در فلات بزرگ ایران رسمیت دادند، شاید هرگز تصور نمی کردند که ادبیات مرثیه این قدر بتواند در قالب زبان ترکی دل ها را تسخیر کند و بسی بیشتر از شمشیر و کمان آن ها ماندگاری مذهب شیعه را باعث شود. خدمت ادبیات مرثیه به زبان ترکی و تضیمن ماندگاری آن کمتر از خدمات دیگر آن نیست. این نکته ای هست که تورکولوژیست هایی مثل دکتر هیأت نیز آن را تأیید کرده اند. آل احمدنیز در این مورد برای خود صاحب نظراتی است: «... تا قبل از توسعه ی فرهنگ و مدرسه و مطبوعات و کتاب و کتابخوانی، مسأله ی اختلاف زبان چندان حادّ نیست، چرا که مردم عادی و عامی، با سواد و مکتب و خواندن کاری ندارد، مگر مختصری در حوزه ...
مرثیه در آذربایجان
جماران - صالح سجادی: سرودن شعر در ثنا و رثای اهل البیت(ع) از صدر اسلام و از زمان خود رسول الله(ص)توسط شعرای مسلمان مثل حسان بن ثالث ، ابوطالب و ... شروع شده است و در قرن دوم و سوم هجری با ظهور شاعران بزرگ همچون کمیت اسدی، سید حمیری، سفیان عبدی، دعبل خزائی و ... این پدیده چشمگیر ادبی دینی به اوج رسید اما بعد از واقعه عاشورا، نوع عاشورایی شعر آئینی ظهور می کند و ادبیات دینی که تا قبل از این تنها به مدح اختصاص داشت، درد و اندوه و سوگواری را تجربه می کند و عاطفی تر می شود. ذکر مصائب خاندان عصمت و طهارت بویژه حادثه عاشورا و شهادت مظلومانه اباعبدالله الحسین(ع) و یارانش موضوع اصلی شعر دینی می شود ائمه اطهار(ع) هم با تشویق شاعران ادبیات عاشورایی را به کمال رساندند.امام صادق(ع) فرمود: ((من قال فینا بیتنا" بنی الله تعالی له بیتنا" فی الجنته)) هر کس در مدح و رثای ما اهلبیت(ع)یک بیت شعر بگوید خداوند در جنت برای او یک بیت (خانه) بنا می کند!همچنین فرمود: «مَن اَنشَدَ فی الحسین (ع) بیتاً مِن شعرٍ فَبَکی او تباکی فَلَهُ الجَنَّهٍ» هر کس در مصیبت امام حسین (ع) بیت شعری بخواند و گریه کند و یا حالت گریستن به خود بگیرد بهشت براو واجب می شود.بعدها موج ادبیات عاشورایی و تعهد شیعی از حیطه ادبیات عرب گذشته و به عرصه ادبیات دیگر ملت های مسلمان و شیعه رسید و به تبع آن ادبیات مرثیه آذربایجان نیز تحولی بسیار یافته و حادثه کربلا و مراسم های عزاداری اباعبدالله (ع) جهت دیگری به شعر ادبیات مرثیه آذربایجان داده است و بعد از این واقعه «بایاتی» ها و «اوخشاماها» و همچنین «آغی» ها جهت نوینی به خود گرفته اند و بیشتر این نوع شعرها به حادثه کربلا منحصر شده وبه شکل بدیعی در مراسم عزاداری شهدای کربلا استفاده می کنند ویا اخشاماهایی که با این مضامین سروده می شو.ند در مجالس عزاداری امام حسین(ع) با توجه به موضوع مرثیه و این که برای کدام‌یک از دلاوران دشت کربلا خوانده می‌شود، به تناسب آن نیز اوخشاما بیان می‌شود. که به ذوق و سلیقه مداح نیز بستگی دارد. اوخشاما در اوج مرثیه بیان می‌شود و همراه با «آغلاشما» و همراهی مستمعین است.مثلاً اوخشامای زیر از زبان حضرت ابوالفضل(ع) بیان می‌شود: بیلمه‌ینلر بیلدی گل غم اور‌گیم بؤلدی گل / پرچمیوه صاحیب اول اباالفضلین اؤلدی گل (هرکس نمی‌دانست، خبردار شد غم، دلم را به دو نیم کرد پرچمت را بردار بیا که ابوالفضلت کشته شد)یا در بیان مصیبت حضرت زهرا (س) و مادر از بایاتی زیر استفاده می‌شود: باغدان باغا گلمیشم گول درماغا گلمیشم / ایتیرمیشم آنامی آختارماغا گلمیشم! (از آن گلستان به این گلستان آمده ام، دنبال گل رفته ام / مادرم را گم ...
سیر ادبیات ترکی
مطلبی را كه در پیش رو دارید مقدمة كتاب (سینه‌مین طاقچاسی سازدان دولودور) یا آنتولوژی غزل معاصر تركی است.هنگام گردآوری این كتاب فكر نمی‌كردم با وجود تمایلات روزافزون شاعران جوان تركی‌نویس كشور به شعر آزاد، جانی برای غزل تركی باقی مانده باشد و می‌پنداشتم كم‌كم باید ملّت آذربایجان غزل تركی را فراموش كنند. قصدی هم برای نوشتن مقدّمه برای كتاب نداشتم امّا با دیدن غزل‌های زیبا مدرن و مخصوصاً سالمی (از نظر رعایت نحو وكلام تركی) كه از تركان سراسر كشور به دستم رسید حیرت‌زده شدم. حیرت هم دارد وقتی می‌بینی كه هنوز در كنار پیرمردهایی كه به غزل در اسلوب فضولی‌ها نسیمی‌ها و... وفادارند خیل عظیمی از جوانان هستند كه مدرن‌ترین تجربه‌ها را به‌راحتی در فرم غزل به زبان تركی انجام می‌دهند و راه آینده را برای این قالب باز می‌كنند و وقتی تصمیم برای نوشتن مقدمه گرفته و دنبال منابع لازم رفتم با دیدن فراز و فرود این قالب در فرهنگ آذربایجان و شاهكارهایی كه بزرگان این مرزوبوم در این قالب هشتصد ساله در این فرهنگ آفریده‌اند بیشتر و بیشتر حیرت‌زده شدم به هرحال مطالب بسیار باارزشی آموختم و امیدوارم توانسته باشم در حد وسع خود در مطلبی كه از نظر می‌گذرانید ادای دین كرده باشم.اما بررسی غزل تركی، بدون شناخت از سیر ادبیّات (حدّاقل ادبیّات مكتوب) ترك و عوامل و شخصیّت‌های بزرگ این سرزمین امكان‌پذیر نخواهد بود؛ لذا ابتدا نظری اجمالی بر سیر تحوّل ادبیّات ترك و تأثیر آن بر شكل‌گیری غزل تركی می‌اندازیم.نیم نگاهی به سیر ادبیّات تركبه‌طور كلّی ادبیّات تركی از لحاظ زبانی به دو گروه عمدة زبانی ( آذربایجانی و عثمانی) و از لحاظ زمانی به دو گروه (پیش از اسلام و پس از اسلام تقسیم پذیر است كه هر كدام در درون خود به شاخه‌های متنوعی تقسیم می‌شوند مثلاً ادبیّات تركی آذربایجانی بعد از اسلام را میتوان به دو گروه قبل از صفویه و بعد از آن تقسیم نمود؛ یا ادبیّات تركی عثمانی، به گروه‌های قبل از عثمانی و بعد از آن، و بعد از تشكیل دولت تركیه امروزی قابل تقسیم است. پیش از هرچیز اشاره‌ای گذرا به این تقسیم‌بندی‌ها می‌كنیم. ادبیّات ترکی پیش از اسلامدر دورة پیش از اسلام بر حسب کاوشهای انجام شده کتیبه‌هایی از واحة اورخون و سنگ‌نبشته‌هایی ازگؤگ‌تورکها به‌دست آمده است. پیش از اسلام ترکان مذهب شمنی داشتند. گرچه برخی هم مانوی و شمار اندکی هم بودایی بودند امّا شمنیزم و مانویّت بیشتر در میانشان رواج داشت. شمن‌ها و مانوی‌ها هر دو سرودهای زیبایی داشتند که برخی از آنها هنوز هم در دست است. جوردانس، در قرن 5 میلادی اشاره به مرثیة آتیلا ...
اشعار ترکی وفارسی در باره ای عید غدیر خم وحضرت علی(ع)
ایکی پیمان آلدى پیمان ایکى گونده خلقیدن ربّ قدیربیر گونون آدى «الست» و بیر گونون آدى «غدیر»اولین گون سؤیلهدى آیا سیزین آللاهیزام؟عرض ائدیب یکسر «بلى» مرد و زن و خرد و کبیرایککىمینجى گون آلیب پیمان ولایت عشقینهتا بیلینسین خلقه کیمدیر حیدر اول شیر دلیرامر ائدیب پیغمبره اعلان ائله بو مطلبىتا غدیر خم چؤلینده داستان اولسون شهیرگر بو نقشى ائتمهسن ایفا رسالت نقص اولارچوخ اهمّیتلى ایشدور چوخ مهمّ و چوخ خطیریاخشى فرصتدیر بو گون اتمام اولوب حجّ وداعحجّةالاسلامیده شرکت ائدیب خلق کثیرییغ هامى انصاریوى اصحابیوى سن بیر یئرهامر ائله اوردا قورولسون منبر و تخت و سریرچیخ او منبر اوستونه چک مرتضانى یانیوهآشکارا بلکه گؤرسینلر سیزى جمّ غفیرساغ الینله سول الین قووزا گؤیه یامصطفا!من سنه ذرّ عالمینده حیدرى ائتدیم وزیرسؤیله: اى مردم بیلین! آگاه اولون مندن سوراهر کیمه مولا ایدیم من، بو على اولدى امیرائتدى اجرا امر حىّ داورى ختم رُسُلگؤیلره دوتدو یوزون عرض ائتدى اول روشن ضمیردوشمنین دشمن علینون، دوْسلارین دوْست دوت خدامضمحل ائت دشمنین، احبابینه سن اول نصیرخاضعانه دوردو صفده دوست و دشمن یکسرهائتدیلر بیعت امیرالمؤمنینه بیر به بیراوّل و ثانى ازلده باغلییب پیمان، ولىسیندریبلار عهدى اوّلده او مردان شریرمرتضانى ائتدیلر ییرمى بئش ایل خانهنشینقلبنى قان، حقّینى غصب ایلدى اهل سعیرالغرض تا شیر حقّین منصبى اولدو بیانچوخ حسود و منکرین قلبینه دگدى اوندا تیرکین? دیرینهسین «حرث بن نعمان» ائتدى فاشعرض ائدیبدى اى رسول بىعدیل و بىنظیرسن بویوردون کى امیریزدى على مندن سورااؤز سؤزوندور یا کى امر خالق حىّ کبیر؟!ائتدى فرمایش جوابینده رسول مصطفامن اؤزوم یوخ، انتخاب ائتدى خداوند خبیرقهریلن «حرث بن نعمان» سسلدى گر دؤزدو سؤزیوللاسین آللاه منه گؤیدن عذابین ناگزیرگلدى گویدن ناگهان بیر داش دوشوبدور باشینهچیخدى جانى، یکسره دشمنلر اولدو سر به زیردهریده کیم منکر اولسا بو ولایت امرینهحشریده اولماز اونا راه نجات و دستگیرشیعه اثناعشر هیچ یئرده قالماز چارهسیزشیر یزدان شاه مردان چون اولار یار و ظهیرشیعهلر سندن بو گون بایراملیق ایستهر یاعلىتهنیت عرض ائیلیهر عشّاقیوه «سیّد بشیر بر بلندای فلک ذکر ملائک یا عیلست هر که گوید یا علی ، در روز محشر با علیست در طواف کعبه گر با دیده ی دل بنگری هر طرف آئینه ای باشد کزان پیدا علیست گر خدا خوانم علی را ، کفر باشد کفر محض به که گویم المثنای حق یکتا علیست ای یهودی ، ای مسیحی ، ای مسلمان ، ای فلان رکن کعبه ، چلچراغ مسجد الاقصی علیست در شب معراج احمد نور از لب نور ...
بزرگترین منبع اشعار مذهبی www.emam8.com/ اشعار مذهبی ، اشعار فارسی ، اشعار حسینی،دانلود مداحی،شعر م
بزرگترین منبع اشعار مذهبی www.emam8.com/ اشعار مذهبی ، اشعار فارسی ، اشعار حسینی،دانلود مداحی،شعر مداحی ، شعر برای امام حسین ، شعر ... مداحی های حاج محمد کریمی و دیگر مداحان، مولودی متن ، روضه متن ، متن سینه زنی. ... بیش از 270 عنوان شعر ،مدح ، مصیبت ، غزل و نوحه برای شهادت امام علی (ع )- (جدید) .... دانلود فایل صوتی و متن شعر غمنامه حضرت رقیه (اجرا شده توسط یونس حبیبی) ... شهادت امیرالمومنین علی (ع) www.emam8.com/1390-05-18-10-16-24.html 1, شعر شهادت امام علی(ع) -( تو حیدری که خدا خوانده حیدرت مولا! ) .... یکجای اشعار دهه فاطمیه · دانلود فایل صوتی و متن شعر غمنامه حضرت رقیه (اجرا شده توسط یونس حبیبی) ... شعری در مورد شهادت امام علی (ع) www.ashpazonline.com/weblog/karbist/146260 19 آگوست 2011 ... شعری در مورد شهادت امام علی (ع). ایا سحری به رنگ خون دیدی تو محراب و تو منبری چنین دیدی تو خون بر در و دیوار و جماعت سر و رو فرقی که به سجده لاله ... برچسب:اشعاری از زنده یاد محمد رضا آقاسی . اشعاری در مورد شهادت حضرت ... www.emam8.com/tag/%25D8%25A7%25D8%25B4%25D8%25B9%25D8%2... اشعاری در مورد شهادت حضرت فاطمه (س) . ... 3, فایل مجموعه بیش از 270 عنوان شعر ،مدح ، مصیبت ، غزل و نوحه برای شهادت امام علی (ع)- (جدید), 272, 411kb, 45, click. وب تخصصی حــاج مـهدی سلحشور - متن اشعار إجرا شده mahdisalahshoor.blogfa.com/cat-32.aspx متن شعر حتی یه لحظه این دل من ، فاطمیه86 - حاج مهدی سلحشور ...... شعر خوانی زیبای حاج مهدی سلحشور در وصف شهادت حضرت علی اصغر(ع) در شب هفتم محرم 1387 . حضرت علی اصغر (ع) www.emam8.com/%25D8%25A7%25D8%25B4%25D8%25B9%25D8%25A7%... 1, شعر شهادت حضرت علی اصغر -( ای خدا هرگز نگردد این فراموشم ), یحیی باغانی, 28 ... 4, شعر شهادت حضرت علی اصغر(یه حدیث می خوام بخونم، واسه هر دلی که خوابه), یحیی .... نوحه زینب زینب حاج سلیم موذن زاده به همراه دانلود · علی ای همای رحمت (نظیریه آذری) ... دانلود فایل صوتی و متن شعر غمنامه حضرت رقیه (اجرا شده توسط یونس حبیبی) ... اوْخشاما oxsama.persianblog.ir/ تورکجه آغیت گؤرکسؤزو، ادبیات مرثیه ترکی، نوحه ترکی، متن نوحه های قدیمی ترکی، مرثیه ترکی، دانلود نوحه ترکی. ... در مورد نوحه هایی ...
یارالاندێم ای شه-ی-کربـلا اؤلـۆره‌م هـراییمـه گـل بابا
یارالاندێم ای شه-ی-کربـلا اؤلـۆره‌م هـراییمـه گـل بابا یارالاندێم ای شه-ی-کربـلا اؤلـۆره‌م هـراییمـه گـل بابا اوْ گلـه‌ن قــدم‌لــریـوه فــدا اؤلۆره‌م هـراییمـه گــل بابا یئتیشیب وجودیمه اوْخ زبس داغێلێبدێ سینه باتێب نفس بۇ نفسده وئر منه بیرجه سس اؤلۆره‌م هـراییمـه گــل بابا سنه چون یئتیب چوْخ اذیّتیم اوْدۇ چـوْخ وارێمدێ خجـالتیـم بـــۇدۇر اوّل آخــــر زحـمتیــم اؤلۆره‌م هـراییمـه گــل بابا منی قصد ائدیبدی گلیر اجل بۇدۇ فکری درک ائده ال به ال اوْ گلینجه سن باشێم اۆسته گل اؤلۆره‌م هـراییمـه گــل بابا بۇ گۆن ایستی‌سی بۇ جیگرده سوز عطشیم دمادم ائده‌ر بروز بدنیم یارالێ اؤزۆم سۇسۇز اؤلۆره‌م هـراییمـه گــل بابا بابا وِردی ذکریم اوْلۇب «تَعال» منی گل بۇ حالیده یاده سال باشێمێ گؤتۆر دیزین اۆسته آل اؤلۆره‌م هـراییمـه گــل بابا بده‌نیم یارالارێ قان وئریر بۇ قان اؤزگه حالی نیشان وئریر بابا گل گؤر اوْغلۇوۇ جان وئریر اؤلۆره‌م هـراییمـه گــل بابا بــابـا ائیلــه اکـبـــریـــوه کــــرم یوْلا گؤز تیکیب سنی گؤزله‌ره‌م باشێم اۆسته گلمه‌سن اؤلمه‌ره‌م اؤلۆره‌م هـراییمـه گــل بابا گؤرۆب اهل-ی-کین بابا تک منی یێخێب آتدان اؤلدۆره‌جک منی گل آماندێ کؤلگییه چک منی اؤلۆره‌م هـراییمـه گــل بابا بۇ حسین عزاسی‌دی یاز رضا اؤزۆ بئیته بئیت وئریر جزا بۇ سؤزۆ دوباره دئ دۇت عزا اؤلۆره‌م هـراییمـه گــل بابا متن نوحه های ترکی علی اکبر(ع) مرثیه‌سی علی سواره گئدیبسه‌ن، ولی پیاده گلیبسـه‌ن اوْیان گؤرۆم ندی دردون، نییه عباده گلیبسه‌ن عبانی ردّ ائله یۆزده‌ن اوْ شمع-ی-حُسنی آلێشدێر یامان گۆنۆمدۆ بیلیرسن، بۇ بینوانی دانێشدێر یاروْندا واردێ اذیّت و یاکی چوْخ یوْرۇلۇبسان یقین بۇ قدّ-ی-رسایه دگیبدیر اوْخ یوْرۇلۇبسان آیاق طرفده اوْتۇردۇم تصوّر ائتمه یادام من بۇ قانلێ چکمه‌لریوی گره‌ک اؤزۆم چێخادام من سینه‌مین اۆسته قوْیام من بۇ قانه باتمێش آیاغۇن دانێشدێرام سنی بلکه اؤپه‌م اوْ قانلێ دوْداغۇن اۇتانێرام علی اکبر! آتام عبانی یۆزۆنده‌ن بۇ قاره معجریمله‌ن سالام اوْ قانێ گؤزۆنده‌ن گره‌ک آیاق طرفونده اوْلا بۇ قلب-ی-شیکسته بی‌بی‌لرون باخێر آخَر نئجه گلیم باشۇن اۆسته کنیزدور بۇ مکاندان آنوْن نه عُذریله دۇرسۇن کنیزلر گره‌ک اوْغلۇم آیاق طرفده اوْتۇرسۇن تعجبم بۇ غمون قلبیمه شراره تؤکۆبدۆر آتوْن بۇ قدّ-ی-رسانی نییه عبایه بۆکۆدۆر؟ بۇ نقشه‌نی بیلیره‌م من، گلیبدی درده چکیبدیر یارالێ سینوْون اۆسته عبانی پرده چکیبدیر منی نظرده دۇتۇبدۇر و یا سکینه‌‌ی-ی-زاری بۇ ...
« عیان »[1] نین نخیر[2] حئکایه سی
بو سؤز ( عیان ین نخیریəYƏNİN NƏXİRİ ) ) بیر مثل اولاراق ایللر بویی سالماس دا و اونون چئوره سینده دیللر ازبری اولموش و بیزیم زمانه میزه قدر گلیب چاتمیشدیر . آمما گؤره ن بو حئکایه هاردان آرایا گلمیش و اونون گئرچیی نه دیر ؟ دئمه لی سالماس و اونون هنده ورینده اولان کند لر، گئچمیش زامانلاردان بری ، ایرانلا عثمانلی آراسیندا بیر سرحدی شَهر موقعیتی داشیمیش ، و مرز آراسی گئت گل ، و آلیش وئریش اولدوقدا ، چوخلی اولایلاردا باش وئرمیش دیر . ائله بو حئکایه ده اوردان قایناقلانیر: آز قالا یوز ایل بوندان اوول، آنایوردی آذربایجانیمیزدا، خان خانلیق شرایطینده اولان قاجار حکومت نین گوجسوزلوغوندن تؤرنمیش آمانسیزلیقدان کوردلوق ، جیلولوق ، روسلوق ، تؤرنمیش و بو قاچاقوشلوق و چاپقین چلیق ، ایللر بویی خلقمیزی فقره ، فلاکته ، اوغراتمیش ، و سونوجدا آژلیق ، قیطلیق ، یوخسوللوق ، خلقیمیزی الدن آمانا گئتیریب وقارا گونلره سورموشدور . بئله اولدوقدا ، آذربایجانین هر طرفینده باش قالدیران قولدورالار ، دره بیگلر ، قره سورانلار ، ائله جه کورد باشچی سی « سمیتقو »[3] ، آسوری جیلولارین دین باشقانی « مارشیمون » ، ائرمنی دیغالارین باش کوماندانی« آندرانیک و پطروس ایللو » کیمی جنایتکارلار ، قاجار سولاله سی حکومتی نین یاوالیغیندان بهره لنرک ، آوروپا استعماریلا ال آلتی بیرلشیب ، اونلارین الیله آذربایجانی میزی بؤلمک آماجیله، سوی قیریمی تؤرتمیش و مینلرجه ناحاق قانلار تؤکموش و آماناگلمیش خلقی ائو – ائشیگیندن دیدرگین سالمیشسلار . قارا استعمار یوز ایللرجه بوردا و بو تورپاقدا یاشییان یئرلی کورد ، تورک ، ائرمنی ، آسوری لارین دینی و کولتورل فرقینی قابارتاراق ، کوتله نین آراسیندا عداوت توخومی اکیب ، یالانچی وعده لرله اونلارا باش بیرلیک و استقلال وعده سی وئردیکده ، سننی - شیعه ، ائرمنی- مسلمان ، کورد - تورک اختلافی آدیلا ، بیربیرین جانینا سالیب ، اویونچاق کیمی اویناتمیشلار . آنجاق اؤز مراملارینا چاتدیقدا، اونلاری اؤزباشینا بوراخیب گئتمیشلر . بو اولایلار (1285 - 1304 نجی ایللرده ) یئرلی تورک- مسلمان خلقی نین ان آغیر و یامان گونلری اولوب ؛ گناه سیز اینسانلار ناحاق قانا بئلشمیش ، آرادا اؤلکه میزین دگرلی معدن ماتریال لاری ، او جمله دن یئرآلتی معدنلری و نفت انرژی سین تالامیش لار.[4] بو دهشتلی و قورخونج ایللر، ان آزی ایگیرمی ( 20 ) ایل سوره سینده ، کیمسه خلقمیزین آجی - آغریسین و هارایین ائشیتمه دن ، قان اوتموش و چاره سیز لیقدن و سسی بیر یئره چاتمادان بئله ، سوسموش دور . چونکی ساتقین حاکیم دایره لر، بو جماعتین آجی طالعین ...
مختصر تاریخ سلماس قسمت اول
قسمت اول : طبیعت چند گونه ، كوههای سر سبز و پر آب سلماس سبب شده است در هزاره های قبل از میلاد این شهر مأ وای گروهی از انسان ها ی باستانی شود كه دانشمندان توانسته اند ، با اكتشافات و مطالعات باستانشناسی خود حضور انسانهایی از نوع نئاندرتال پیشرفته را در كوهها و غارهای نزدیك به سلماس ثابت كنند . مثلاً پروفسور كارلتون س : كوون در سال 1919 م طی تحقیقاتی غارهای " تام تاما " و " داوارزاغاسی " كه در كوهستانهای نزدیك سلماس است را مكان اولیه استقرار بشر در دهها هزار سال قبل اعلام نماید .در نزدیكی روستای اجواج 16 كیلومتری جنوب غرب سلماس آثاری از انسانهای اولیه وجود دارد كه نشاندهنده اسكان انسانهای اولیه در منطقه سلماس می باشد. این آثار كه بر روی صخره های آذرینی كه سمتشان به سوی شرق می باشد نقش شده عموما قوچ و بزهای كوهستانی با بدنهای كشیده می باشد كه غالبا به صورت خطوط دراز كشیده شده است كه در صورت تایید كشیده شدن این آثار توسط انسانهای اولیه میتوان این آثار را به دوره پالئولیتیك میانی(حدود 35 تا 150 هزار سال قبل )منتسب دانست.در پای این كوه وجود باریكه ای آب اسكان دائم انسانهای اولیه را در كوهها و غارهای منطقه سلماس و آذربایجان نشان می دهد. بنا به تحقیق باستانشناسان انسانهای نخستین ساكن آذربایجان تا پیش از اواخر دوره میانی و اوایل نو سنگی غالبا در كوهها میزیستند و در حدود هزاره های 5-9 ق.م به تدریج به دشتها سرازیر شده و به احداث روستاهای كوچك پرداختند. روستای قرار گرفته در اهروان سلماس یكی از این روستاهاست.از دیگر سو حیات فرهنگی مردمان با ستان سلماس با مطالعات باستانشناسی در تپه های باستانی سلماس به كرّات تأ یید شده است ، باستان شناسان توانسته اند دریا بند كه قدیمی ترین دهكدة باستانی در خاور میانه در سلماس قرار دارد آنهم با قدمتی در حدود نه هزار ساله قبل از میلاد . از دیگر سو این دهكده یك مكان صنعتی قدیمی تمدن آذربایجان نیز بوده بدین نحو كه مردم باستان ساكن این دهكده یازده هزار ساله با وارد كردن نوعی سنگ خاص به نام اوبسیدین از معادن نزدیك سلماس آنها را تبدیل به آلات و ابزار برنده جنگی كرده و از آنها استفاده یا گاهاً به سایر مناطق صادر می كردند . وجود شواهدی از قبیل اوبسیدین های برّ ان در منطقه هؤده ر " كور اوغلی قالاسی " نشان دهندة استقرار تمدنی هم سطح با كول تپة یازده هزار سالة سلماس " mezolitic " در سلماس می باشد .به تحقیق اولین قوم مشخص در سلماس اقوام سومری بودند كه به استناد كاوشهای اخیر باستانشناسی و همچنین بررسی كتیبه های مختلف سومری های ساكن بین النهرین ، بانی تمدن بسیار مشهور و سرتاسری اره ته / آراتا ...