آرایه تشبیه
تشبیه
ادعای همانندی میان دو یا چند چیز است، و غرض از تشبیه، توصیف، اغراق، مادی کردن حالات و ... است. نمونه 1 بلم آرام چون قویی سبکبار به نرمی بر سر کارون همی رفت توللی در اینجا بلم (قایق) به یک قو تشبیه شده است که دارد آرام روی آب حرکت می کند. شاعر برای اینکه آرام حرکت کردن قایق را توصیف کند از حرکت قو استفاده کرده. چرا که یکی از آشکارترین صفات این پرنده ی زیبا آرام شنا کردن و آرامش او بر سطح آب است. نمونه 2 علی مثل بید می لرزید در اینجا ما علی را مثل یک درخت بید در لرزیدن فرض کرده ایم و اصطلاحاً علی را در لرزیدن شبیه به بید دانسته ایم. تشبیه دارای چهار پایه است که به آنها پایه های تشبیه گویند. 1 ـ مشبه : چیز یا کسی که قصد مانند کردن آن را داریم. 2 ـ مشبه بِه۫ (کسر ب و ساکن هـ) : چیز یا کسی که مشبه به آن مانند می شود 3 ـ وجه شبه : ویژگی یا ویژگی هایی مشترک میان مشبه و مشبه به 4 ـ ادات : واژه هایی که نشان دهنده ی پیوند شباهت هستند. کلماتی معمولا شبیه : چون ، چو ، همچو ، مثل ، مانند و غیره در مثال بال : علی مثل بید می لرزید مشبه ادات مشبه به وجه شباهت در این قسمت مشبه و مشبه به را طرفین تشبیه می گویی. برای فهمیدن و درک بهتر تشبیه باید یه سراغ مشبه به (بید) رفت که مهمترین پایه ی تشبیه است، زیرا وجه شباهت (لرزیدن) از آن گرفته می شود. وجه شباهت (لرزیدن) معمولا باید در مشبه به بارزتر و مشخص تر باشد. نمونه 3 شبی چون چاه بیژن تنگ و تاریک چو بیژن در میان چاه ، او من منوچهری شبی چون چاه بیژن تنگ و تاریک مشبه ادات مشبه به وجه شباهت نکته 1 حتما نباید پایه های تشبیه مرتب و به ترتیب بالا در شعر به کار رود و می تواند پراکنده هم باشد. که البته در بعضی موارد تشبیه را زیباتر هم می کند. نمونه 4 بلم آرام چون قویی سبکبار به نرمی بر سر کارون همی رفت توللی بلم آرام چون قویی مشبه وجه شباهت ادات مشبه به و یا : گفتا برو چو خاک تحمل کن ای فقیه یا هرچه خوانده ای همه در زیر خاک کن سعدی چو خاک تحمل کن فقیه ادات مشبه به وجه شباهت مشبه نکته 2 ممکن است چهار پایه ی تشبیه در یک بیت پراکنده باشد. نمونه 5 آن چشم دل فریب تو اندر سپیده روز چون ماه روشن است در اعماق شام من آن چشم دل فریب چون ماه روشن مشبه وجه شباهت ادات مشبه به نکته 3 ممکن است در یک بیت، در هر مصراع دو تشبیه جدا وجود داشته باشد. نمونه 6 لبت تا در لطافت لاله سیراب را ماند دلم در بی قراری چشمه ی سیماب را ماند مصراع اول لبت (لب تو) لطافت لاله ی سیراب ماند مشبه وجه شباهت مشبه به ادات مصراع دوم : دلم در بی قراری چشمه سیماب (جیوه) ماند مشبه وجه شباهت مشبه به ادات ما ...
آرایه های ادبی در ادبیّات فارسی
به نام خدا مهمترین آرایه های ادبی در ادبیّات فارسی که در کتب درسی دوره متوسطه از آن بحث شده است عبارتند از: تشبیه . استعاره . کنایه . حقیقت و مجاز .واج آرایی . سجع . موازنه و ترصیع . جناس . اشتقاق . تکرار و تصدیر . مراعات نظیر . تلمیح . تضمین . تضاد .تناقض . حس آمیزی . ایهام .لف و نشر . اغراق . حسن تعلیل . عکس و .... 1- ردیف : کلمه یا کلمات تکراری که در پایان ابیات به معنای یکسان به کار می روند ، ردیف می گویند. آوردن ردیف در شعر اختیاری است . شعری که دارای ردیف باشد ، به آن مُردّف گفته می شود. مثال: ای ساربان آهسته را ن ، کارام جانم می رود وان دل که با خود داشتم ، با دلستانم می رود 2- قافیه : به واژه هایی که در پایان مصراع ها می آید و یک یا چند حرف آخر آن ها مشتــرک می باشـد. در بیتی که ردیف وجود داشته باشد ، کلمات قافیه قبل از آن می آیند و در بیتی که ردیف نداشته باشد کلمات قافیه در پایان بیت می آیند. آوردن قافیه درابیات شعر اجباری است. مثال : سرو چمان من چرا میل چمن نمی کند همدم گل نمی شود یاد سمن نمی کند دل مــن همــی داد گفتـــی گــــوایــــی کــه بـاشــد مــرا ازتو روزی جدایی 3- تشبیه : تشبیه ادّعای همسانی است . اگردو یا چند پدیده را که به نوعی ویژگی ها و صفات مشتـــرکی داشته باشند به همدیگر مانند کنیم ،از آرایه ی تشبیه استفاده کرده ایم . تشبیه یکی از پر کاربردترین آرایه های ادبی می باشد. هر تشبیه از چهار رکن تشکیل می یابد. ارکان تشبیه عبارتند از : - مشبّه : چیزی ادّعای تشبیه در آن می شود ، یعنی کلمه ای را که می خواهیم مورد تشبیه قرار دهیم. - مشبّه به: کلمه ای است که مشبه را به آن تشبیه می کنیم . و از نظر داشتن صفات از مشبه برتر است. - ادات تشبیه: کلماتی که به وسیله آن ها به وجود تشبیه در جمله پی می بریم . از قبیل: مثل ، مانند، چو، شبیه، و ... - وجه شبه : صفات و ویژگی های مشترک بین مشبه و مشبه به را می گویند. نکته : مشبه و مشبه به را طرفین تشبیه می گویند که باید در تمام تشبیه ها حضــور داشته باشند ، امّا ادات تشبیــــه و وجه شبــه می توانند از تشبیه حذف شوند. مثال : دانا چو طبله ی عطّار است ، خاموش و هنر نمای دانا ( مشبه) طبله ی عطّار ( مشبه به) چو ( ادات تشبیه) خاموش وهنر نمای ( وجه شبه ) مثا ل دیگر: تو همچون گل ز خندیدن لبت با هم نمی آید روا داری که من بلبل چو بوتیمار بنشینم ...
آرایه های ادبی
تشبیه :تشبیه ، ادعای همانندی میان دو یا چند چیز است . هر تشبیه چهار رکن دارد : 1) مشبه : چیزی یا کسی که قصد مانند کردن آن را داریم . 2) مشبه به: چیزی یا کسی است که مشبه ، به آن مانند می شود . 3) ادات تشبیه : وازه ای است که نشان دهنده پیوند شباهت است . 4) وجه شبه : ویزگی یا ویزگی های مشترک میان مشبه و مشبه به است . ژاله ها دانه دانه درخشند همچو الماس مشبه وجه شبه ادات تشبیه مشبه به برای شناخت بیشتر و بهتر تشبیه توجه به اين نکات لازم است : الف ) وجه شبه معمولاً باید در مشابه به بارزتر ومشخص تر باشد ( چراغ مثل خورشید می درخشد ، نه آنکه : خورشید مثل چراغ بود ) ب ) برای فهم یک تشبیه باید به سراغ (( مشبه به )) رفت که مهم ترین پایه تشبیه است زیرا وجه شبه از آن استنباط می شود . ج) مشبه و مشبه به طرفین تشبیه نام دارند و در تمام تشبیهات حضور دارند اما ادات و وجه شبه می توانند حذف شوند . د ) حذف وجه شبه و ادات تشبیه سبب تلاش ذهنی و لذت ادبی بیشتر می گردد . هـ ) تشبیه مشروط بر این است که آن مانندگی یا تشابه ، مبتنی بر کذب یا حداقل دروغ نما باشد یعنی با اغراق همراه باشد . این ما هستیم که این شباهت را ادعا و برقرار می کنیم . تشبیه باعث اعجاب می شود وکسی به مفاد آن باور ندارد . مثلاً جملاتی مانند : او مثل سرو است ! یا : او مثل برق رفت ! تشبیه اند اما جمله ای چون نفت مثل بنزین است ، تشبیهی نیست . و ) و نکته آخر این که وجه شبه در هر مورد آن صفتی است که منظور گوینده باشد ؛ از باب مثال ممکن است شخص منافق یا دو رو را به گل به جهت پشت و روی دو گانه گل ، و رخسار زیبا را هم به گل ، به سبب زیبایی آن ، تشبیه کنند اما روشن است که وجه شبه را در این دو مورد ، با یکدیگر تفاوت بسیار دارد . برای بهتر فهمیدن اضافه تشبیهی به این مصراع رودکی توجه کنید : دانش اندر دل چراغ رو شن استـــ دانش در روشن کردن دل مانند چراغ در راه است ـــ دانش مانند چراغ است ـــ دانش چراغ است چراغ دانش ؛ که یک اضافه تشبیهی است و در کتب فارسی نمونه های این گونه تشبیه فراوان است . مانند اقلیم وجود - محبس تن - درخت علم - ابر لطف - دفتر عمر - و .... 1) روی مرداب ، این آفتاب پوسیده روی رودخانه ، این ماه زنده 2) ابر هزار پاره بگیرد ستیغ کوه چون لشکری که رو به سوی دشمن آورد 3) زندگی مانند جوی آبی است 4) به پیش سپه آمد افراسیاب چو کشتی که موجش بر آرد زآب 5) من اینجا چو نگهبانم تو چون گنج ( دو تشبیه) 6) علم بال است مرغ جانت را استعارههرگاه واژه‌ای به دلیل شباهتی که باواژه دیگردارد '''به جای آن''' به کارروداستعاره پدیدمی‌آید.(همچنین ...
آرایه ی تشبیه واستعاره
تشبيه يعني مانند كردن چيزي به چيز ديگر كه به جهت داشتن صفت يا صفاتي با هم مشترك باشند . هر تشبيه داراي چهار ركن يا پايه است : 1- مشبه : كلمه اي كه آن را به كلمه اي ديگر تشبيه مي كنيم . 2- مشبه به : كلمه اي كه كلمه ي ديگر به آن تشبيه مي شود . 3- ادات تشبيه : كلمات يا واژه هايي هستند كه نشان دهنده ي پيوند شباهت مي باشند و عبارتنداز : همچون ، چون ، مثل ، مانند ، به سان ، شبيه ، نظير ، همانند ، به كردار و ... . 4- وجه شبه : صفت يا ويژگي مشترك بيت مشبه و مشبه به مي باشد . ( دليل شباهت ) مثال : علي مانند شير شجاع است . مشبه ادات مشبه به وجه شبه نكته : « مشبه » و « مشبه به » طرفين تشبيه نام دارند . كه در تمام تشبيهات حضور دارند اما « ادات تشبيه » و « وجه شبه » مي توانند در يك تشبيه حذف شوند. كه در اين صورت تشبيه با داشتن دو ركن « مشبه » و « مشبه به » بر قرار است . مثال : دلهمچو سنگت ، اي دوست به آب چشم سعدي عجـب اسـت اگـر نگـردد كه بگردد آسيابي توضيح : دل به سنگ تشبيه شده است اما وجه شبه « سختي » در اين بيت نيامده است . نكته : در تشبيـه وقتي كه « وجـه شبه » و « ادات تشبيه » حـذف شود ، به آن « تشبيه بليغ » مي گويند . ( تشبيه بليغ زيباترين و رساترين تشبيه است . ) مثال : دلش سنگ است . سرزمین من زمرد است. مشبه مشبه به مشبه مشبه به نكته 1 : در تشبيه هميشه وجود وجه شبه در « مشبه به » قويتر و بارز تر است كه ما « مشبه » را در داشتن وجه شبه به آن تشبيه مي كنيم . نكته 2 : هر چه اركان تشبيه كمتر باشد تشبيه ادبي تر است . ( البته داشتن مشبه و مشبه به الزامي است ) نكته 3 : هرگاه در تشبيه بليغ ، يكي از طرفين تشبيه ( مشبه يا مشبه به ) به ديگري اضافه ( مضاف اليه) شود . به آن « اضافه ي تشبيهي » يا « تشبيه بليغ اضافي » مي گويند . در غير اين صورت ، تشبيه بليغ اضافي است . توجه : اين نوع تشبيه در كتاب هاي درسي بيشترين كاربرد را دارد . مثال : صبح اميد كه بد معتكف پرده ي غيب گـو بـرون آي كه كـار شب تـار آخـر شد اضافه ي تشبيهي اضافه ي تشبيهي توضيح : اميد به صبح تشبيه شده و غيب به پرده . تركيباتي مثل : درخت دوستي،باران رحمت، تخم محبت ، هماي رحمت ، لب لعل ، كيمياي عشق ، خانه ي دنيا ، فرعون تخيل ، نخل ولايت و ... اضافه ي تشبيهي محسوب مي شوند .استعاره استعاره در لغت به معني عاريت گرفتن و عاريت خواستن است امّا در اصطلاح استعاره نوعي تشبيه است كه درآن يكي از طرفين تشبيه ( مشبه يا مشبه به ) را ذكر و طرف ديگر را اراده كرده باشند . نكته : اصل استعاره ...
آرایه تشبیه
تشبیه یعنی مانند کردن چیزی به چیز دیگر که به جهت داشتن صفت یا صفاتی با هم مشترک باشند . هر تشبیه دارای چهار رکن یا پایه است : ۱- مشبه : کلمه ای که آن را به کلمه ای دیگر تشبیه می کنیم . ۲- مشبه به : کلمه ای که کلمه ی دیگر به آن تشبیه می شود . ۳- ادات تشبیه : کلمات یا واژه هایی هستند که نشان دهنده ی پیوند شباهت می باشند و عبارتنداز : همچون ، چون ، مثل ، مانند ، به سان ، شبیه ، نظیر ، همانند ، به کردار و … . ۴- وجه شبه : صفت یا ویژگی مشترک بیت مشبه و مشبه به می باشد . ( دلیل شباهت ) مثال : علی مانند شیر شجاع است . مشبه ادات مشبه به وجه شبه نکته : « مشبه » و « مشبه به » طرفین تشبیه نام دارند . که در تمام تشبیهات حضور دارند اما « ادات تشبیه » و « وجه شبه » می توانند در یک تشبیه حذف شوند. که در این صورت تشبیه با داشتن دو رکن « مشبه » و « مشبه به » بر قرار است . مثال : دل همچو سنگت ، ای دوست به آب چشم سعدی عجـب اسـت اگـر نگـردد که بگردد آسیابی توضیح : دل به سنگ تشبیه شده است اما وجه شبه « سختی » در این بیت نیامده است . نکته : در تشبیـه وقتی که « وجـه شبه » و « ادات تشبیه » حـذف شود ، به آن « تشبیه بلیغ » می گویند . ( تشبیه بلیغ زیباترین و رساترین تشبیه است . ) مثال : دلش سنگ است . مشبه مشبه به نکته ۱ : در تشبیه همیشه وجود وجه شبه در « مشبه به » قویتر و بارز تر است که ما « مشبه » را در داشتن وجه شبه به آن تشبیه می کنیم . نکته ۲ : هر چه ارکان تشبیه کمتر باشد تشبیه ادبی تر است . ( البته داشتن مشبه و مشبه به الزامی است ) نکته ۳ : هرگاه در تشبیه بلیغ ، یکی از طرفین تشبیه ( مشبه یا مشبه به ) به دیگری اضافه ( مضاف الیه) شود . به آن « اضافه ی تشبیهی » یا « تشبیه بلیغ اضافی » می گویند . توجه : این نوع تشبیه در کتاب های درسی بیشترین کاربرد را دارد . مثال : صبح امید که بد معتکف پرده ی غیب گـو بـرون آی که کـار شب تـار آخـر شد اضافه ی تشبیهی اضافه ی تشبیهی توضیح : امید به صبح تشبیه شده و غیب به پرده . ترکیباتی مثل : درخت دوستی ، همای رحمت ، لب لعل ، کیمیای عشق ، خانه ی دنیا ، فرعون تخیل ، نخل ولایت و … اضافه ی تشبیهی محسوب می شوند . توجه : یاد گیری انواع تشبیه برای رشته های ریاضی و تجربی ( غیر انسانی ) چندان ضرورنی ندارد . اما از آنجایی که دو نوع از تشبیه در کتب درسی شما بیشترین کاربرد را دارد ، لذا اشاره ای مختصر به آن ها می شود. ۱- تشبیه مفرد : تشبیهی که هر یک از « مشبه » یا « مشبه به » آن ، یک ، چیز است و « وجه شبه» آن از همان یک چیز گرفته ...
آرایه ادبی تشبیه
ارایه ادبی تشبیه : همانند کردن یا ادعای همانندی است میان دو یا چند چیز یا کس . تشبیه چهار پایه دارد : مشبه : چیزی یا کسی که می خواهیم آن را به چیز یا کس دیگر مانند کنیم . مشبه به : چیز یا کسی که مشبه را به آن مانند می کنیم . وجه شبه : ویژگی یا ویژگی های مشترک میان مشبه و مشبه به را گویند . به عبارت دیگر وجه شبه همان دلیل شباهت است . ادات تشبیه : واژه هایی که نشان دهنده ی پیوند شباهت هستند که میتواند حرف ، فعل و... باشند . مانند : مثل ، مانند ، به سان ، به کردار ، همچون ، چون ، چو و... مثال : 1) علم در هدایت چون نور است . علم : مشبه / نور : مشبه به / در هدایت : وجه شبه / چون : ادات تشبیه 2) بلم آرام چون قویی ، سبکبار به نرمی بر سر کارون همی رفت بلم : مشبه / قویی : مشبه به / آرام : وجه شبه / سبکبار : وجه شبه / چون : ادات تشبیه 3) شبی چون شبه روی شسته به قیر نه بهرام پیدا نه کیوان نه تیر شبی : مشبه / شبه : مشبه به / چون : ادات تشبیه / روی شسته به قیر : ادات تشبیه نکات : 1) مشبه و مشبه به طرفین تشبیه نامیده میشوند . 2) اگر ادات تشبیه و یا وجه شبه را از یک 3) اگر ادات تشبیه حرف باشد از نظر دستوری حرف اضافه است . 4) اگر با مشبه و مشبه به ، ترکیب اضافی بسازیم آن ترکیب را اضافه ی تشبیهی گویند . 5) هر اضافه ی تشبیهی ، صنعت تشبیه ایجاد میکند . 6) برای تشخیص اضافه ی تشبیهی به موارد زیر باید توجه کرد : الف ) ترکیب اضافی باشد ( یعنی مضاف و مضاف الیه باشد نه صفت و موصوف ) ب ) کلمه ی دوم به کلمه ی اول شباهت داشته باشد . ( البته گاهی کلمه ی اول به کلمه دوم شباهت دارد مانند : لب ِ لعل ) مثال : چراغ هدایت { اولا : ترکیب اضافی است . ثانیا : هدایت مانند چراغ است . پس اضافه ی تشبیهی است و تشبیه ایجاد میکند . مهد زمین { اولا : ترکیب اضافی است . ثانیا : زمین مانند مهد (گهواره ) است . پس اضافه ی تشبیهی است و تشبیه ایجاد میکند . حجاب ضلمانی : ترکیب وصفی است پس نم یتواند اضافه ی تشبیهی باشد . دوستان من مجموعه اضافه های تشبیهی را اضافه کردم برای مشاهده کلیک کنید
تشبیه بلیغ
گفتیم تشبیه دارای چهار پایه است. ـ مشبه ـ مشبه به ـ وجه شباهت ـ ادات تشبیه اگر ادات و وجه شباهت از یک تشبیه حذف شود به آن تشبیه بلیغ گوییم. نمونه تو دِی ماهی و آن دلبر بهار است رسیدن۫تان به هم دشوار کار است فخرالدین اسعد گرگانی در مثال بالا دو تشبیه داریم که در هر دو ادات و وجه شباهت حذف شده است و مثال دارای دو تشبیه بلیغ است. در تشبیه اول شاعر مخاطب خود را به دی ماه تشبیه کرده است و وجه شباهت آن را نیاورده است. از مشخصات بارز دی ماه زرد بودن و پائیزی بودن و یک حالت مرگ را در خود به خواننده واگذار کرده است و این ابهام در شباهت و اجبار به تفکر یک زیبایی خاصی به شعر داده است. اصل تشبیه اول : تو مثل دی ماه رنگ پریده و زرد هستی. اصل تشبیه دوم : آن دلبر مثل بهار سر سبز و شاد است. تشبیه بلیغ دو نوع است: 1 ـ تشبیه بلیغ غیر اضافی 2 ـ تشبیه بلیغ اضافی غیر اضافی :(استنادي) گاهی اوقات ادات و وجه شباهت حذف می شوند بدون اینکه جای مشبه و مشبه به عوض شود که به آن تشبیه بلیغ غیر اضافی می گوییم. نمونه : رخسارش همچون گل زیباست =====> رخسار گل اضافی : گاهی بعد از حذف وجه شباهت و ادات جای مشبه و مشبه به عوض می شود که به آن تشبیه بلیغ اضافی یا اضافه ی تشبیهی می گوییم. نمونه: رخسارش همچون گل زیباست =====> گل رخسار یاد آوری پایه های تشبیه در این مثال : رخسارش همچون گل زیباست مشبه ادات مشبه به وجه شباهت
آرایه های ادبی
تشبیه بلیغ : ( Eloquent simile ) آن است که از ارکان تشبیه فقط طرفین ( مشبه و مشبه به ) را ذکر کنند که به دو صورت اضافی ( اضافه تشبیهی ) و غیر اضافی ( به صورت اسنادی ) است . تشبیه بلیغ اضافی : شبی زیت فکرت همی سوختم چراغ بلاغت بر افروختم تشبیه بلیغ غیر اضافی : ز ترکستان آن دنیا بنه ترکان زیبارو به هندوستان آب و گل به امر شهریار آمد تشبیه تمثیل : ( simile Allegery) آن است که مشبه به در حکم مثل باشد. مانند : تو خود نایی و گر آیی بر من بدان ماند که گنجی در خرابی تشبیه مضمر : (Implicit Simile) یعنی در ظاهر کلام تشبیهی مشاهده نمی شود اما با تامل و دقت می توان تشبیه را در کلام در یافت . مانند :عاشق اگر منم چرا غنچه دریده پیرهن تشنه اگر منم چرا لاله بود به خون کفن یا : زلف عنبر شکن از روی تو سر می پیچد چه کند ز آتش اگر زانک نپرهیزد مشک تشبیه به اعتبار وجه شبه تشبیه تمثیل یا مرکب : آن است که وجه شبه در آن از امور متعدد منتزع شده باشد . مانند : دوش برون شد ز دلو یوسف زرین نقاب کرد بر آهنگ صبح جای به جای انقلاب تشبیه مفصل : تشبیهی است که وجه شبه در آن ذکر شود . مانند : هم چو گلبرگ طری هست وجود تو لطیف تشبیه مجمل : آن است که وجه شبه در آن ذکر نمی شود . مانند : این زبان چون سنگ و فم آهن وش است تشبیه به اعتبار ادات تشبیه مرسل : تشبیهی است که در آن ادات ذکر می شود . مانند : چه لطیف است قبا برتن چون سرو روانت تشبیه موکد : آن است که ادات در آن ذکر نشده باشد . مانند : حکمت اندام عالم است و دوام شعر در وی تناسب اندام ( در مورد تشبیه: ر،ک ، بیان ، شمیسا، از ص 61 تا 127 و فنون بلاغت و صناعات ادبی ، از ص 230تا238 ) تشخیص : Personification) ) همان استعاره مکنیه است با این توضیح که هر تشخیصی استعاره است اما هر استعاره مکنیه ای تشخیص نیست بلکه تشخیص به این معنی است که از طریق استعاره به موجودی غیر جاندار صفات و اعمال انسانی نسبت دهیم . مانند : به یک کرشمه که نرگس به خود فروشی کرد سمن به دست صباخاک در دهان انداخت یا: مگر بخت رخشنده بیدار نیست وگرنه چنین کار دشوار نیست تصرف : Possession) ) از مباحث سرادقات ادبی است و چنان است که شاعر مضمونی را از شاعر پیش از خود بگیرد و آن را نغز ...