کتاب آشنایی با معماری اسلامی ایران
آشنایی با معماری اسلامی ایران
آشنایی با معماری اسلامی ایران ( ساختمانهای درون شهری و برون شهری )، محمدکریم پیرنیا، تدوین غلامحسین معماریان،تهران، سروش دانش، 1384، 390 صفحه.در شکل گیری معماری ایرانی باورهای مردم نقش بسزایی داشته اند که یکی از این باورها حفظ حریم و ارج نهادن به فضای زندگی شخصی ایرانیان بوده که بر این اساس نیز اصلی تحت عنوان " درون گرایی " در کنار چهار اصل دیگر به عنوان اصول معماری ایرانی مطرح بوده اند که سایر اصول عبارتند از ، مردم واری ، نیارش ، خودبسندگی و پرهیز از بیهودگی که در کتاب " معماری اسلامی ایران " مولف در بخش اول کتاب خود به این اصول ، خاصه " درون گرایی " ، و پیمون های معماری ایرنی توجه نموده و در بخشهای بعدی کتاب به فضاهایی چون مسجد ، مدرسه ، بازار و... پرداخته است . مردم واری در معماری ایرانی ، پادیاو ، بادگیر و خیشخان ، در و پنجره در معماری ایران و شرایط اقلیمی کویر و مسائل مربوط به بناهای خشتی نیز عناوین مطالبی می باشد که نگارنده در قالب پنج پیوست بدانها پرداخته و در آخر نیز واژه نامه ای از اصطلاحات معماری اسلامی – ایرانی را آورده است . حال پس از این مختصر جهت آشنایی بیشتر مخاطبان با این کتاب به اختصار به معرفی بخشهای مختلف این کتاب می پردازیم . بخش دوم کتاب به " مسجد " که با ورود اسلام به ایران از فضاهای مورد توجه به لحاظ کارکرد و تقدس بوده می پردازد و سیر تغییر وتحولات آنرا از لحاظ ساختاری مورد بررسی قرار می دهد و به نمونه هایی از مساجد دوره های گوناگون از تاریخ معماری اسلامی – ایرانی اشاره نموده ضمن آنکه نگارنده بر این نکته نیز اشاره داشته که " نخستین مسجدی که به دست پیامبر بزرگوار ما ، با همکاری یاران گرامیش در مدینه ساخته شد همیشه برگیره و الگوی مسجدهای بیشمار و گوناگونی بوده است که بدست هنرمندان تردست ما در سراسر ایران زمین ( و هرجا که فرهنگ اسلامی ایران برمان میرانده ) بنیاد شده است . " " مدرسه " عنوان بخش سوم کتاب بوده که از آن به عنوان مهمترین بنای عمومی بعد از مسجد در معماری اسلامی ایران یاد شده است . مولف درابتدای این بحث فضاهای آموزشی در ایران را به مکتبخانه و مدرسه تقسیم نموده و به تشریح ساختارفضایی مدرسه پرداخته که متشکل از یک حیاط درونگرا و حجره ها و ایوانهایی بوده که حول آن حیاط ساماندهی می گردیده اند ؛ در این مبحث به " مدرسه خان شیراز " اشاره شده که به دلیل توجه معمار آن در بکارگیری اعداد مقدس در ساخت عناصر آن ، این مدرسه همواره مورد توجه دوستداران هنر و معماری ایرانی بوده است . " بازار " یکی دیگر از فضاهای مهم در معماری اسلامی - ایرانی می باشد که بخش چهارم این کتاب بدان اختصاص یافته است . مولف ...
آشنایی با معماری اسلامی ایران
آشنایی بامعماریاسلامیایران در شکل گیری معماری ایرانی باورهای مردم نقش بسزایی داشته اند که یکی از این باورها حفظ حریم و ارج نهادن به فضای زندگی شخصی ایرانیان بوده که بر این اساس نیز اصلی تحت عنوان " درون گرایی " در کنار چهار اصل دیگر به عنوان اصول معماری ایرانی مطرح بوده اند که سایر اصول عبارتند از ، مردم واری ، نیارش ، خودبسندگی و پرهیز از بیهودگی که در کتاب " معماری اسلامی ایران " مولف در بخش اول کتاب خود به این اصول ، خاصه " درون گرایی " ، و پیمون های معماری ایرنی توجه نموده و در بخشهای بعدی کتاب به فضاهایی چون مسجد ، مدرسه ، بازار و... پرداخته است . مردم واری در معماری ایرانی ، پادیاو ، بادگیر و خیشخان ، در و پنجره در معماری ایران و شرایط اقلیمی کویر و مسائل مربوط به بناهای خشتی نیز عناوین مطالبی می باشد که نگارنده در قالب پنج پیوست بدانها پرداخته و در آخر نیز واژه نامه ای از اصطلاحات معماری اسلامی – ایرانی را آورده است . حال پس از این مختصر جهت آشنایی بیشتر مخاطبان با این کتاب به اختصار به معرفی بخشهای مختلف این کتاب می پردازیم . بخش دوم کتاب به " مسجد " که با ورود اسلام به ایران از فضاهای مورد توجه به لحاظ کارکرد و تقدس بوده می پردازد و سیر تغییر وتحولات آنرا از لحاظ ساختاری مورد بررسی قرار می دهد و به نمونه هایی از مساجد دوره های گوناگون از تاریخ معماری اسلامی – ایرانی اشاره نموده ضمن آنکه نگارنده بر این نکته نیز اشاره داشته که " نخستین مسجدی که به دست پیامبر بزرگوار ما ، با همکاری یاران گرامیش در مدینه ساخته شد همیشه برگیره و الگوی مسجدهای بیشمار و گوناگونی بوده است که بدست هنرمندان تردست ما در سراسر ایران زمین ( و هرجا که فرهنگ اسلامی ایران برمان میرانده ) بنیاد شده است . " " مدرسه " عنوان بخش سوم کتاب بوده که از آن به عنوان مهمترین بنای عمومی بعد از مسجد در معماری اسلامی ایران یاد شده است . مولف درابتدای این بحث فضاهای آموزشی در ایران را به مکتبخانه و مدرسه تقسیم نموده و به تشریح ساختارفضایی مدرسه پرداخته که متشکل از یک حیاط درونگرا و حجره ها و ایوانهایی بوده که حول آن حیاط ساماندهی می گردیده اند ؛ در این مبحث به " مدرسه خان شیراز " اشاره شده که به دلیل توجه معمار آن در بکارگیری اعداد مقدس در ساخت عناصر آن ، این مدرسه همواره مورد توجه دوستداران هنر و معماری ایرانی بوده است . " بازار " یکی دیگر از فضاهای مهم در معماری اسلامی - ایرانی می باشد که بخش چهارم این کتاب بدان اختصاص یافته است . مولف در این بخش ضمن پرداختن به فلسفه وجودی بازار در معماری ایران به عناصر تشکیل دهنده آن که عبارت می باشند از : راسته ...
آشنایی با معماری اسلامی ایران (ساختمانهای درون شهری و برون شهری)
نوشته استاد محمد کريم پيرنيا و تدوين دکتر غلامحسين معماريان که نشر آن از طرف انتشارات دانشگاه علم و صنعت آغاز شده و توسط نشر سروش دانش ادامه يافته است. کتاب در قطع وزيري ، وزن 850 گرم و داراي 392 صفحه ، تصوير و متن و نقشه هاي فراوان است که در پايان به يک واژه نامه 12 صفحه اي معماري ايران و يک فهرست کوچک از مقالات استاد پيرنيا ختم مي شود. کتاب با مقدمه اي در تعريف شهر ، محله ، خيابان-کوچه-گذر ، رسن بازار ، ميدان و مسجد آغاز مي شود و در 10 بخش و 5 پيوست معماري اسلامي ايران را بررسي مي کند.بخشها به ترتيب زيرند: بناهاي تاريخي در حکم شناسنامه فرهنگي ،مسجد ، مدرسه ، بازار ، خانه ، حمام ، آب انبار ، رباط-ساباط-خان-کاروانسرا ، ميلها و مناره هاي راهنما ، باغ و شامل پيوستهاي مردم واري در معماري ايران ، پادياو ، بادگير و خيشخان ، در و پنجره در معماري ايران ، شرايط اقليمي کوير و مسايل مربوط به بناهاي خشتي مي گردد. هر بخش يا پيوست ، با توضيحاتي در تعريف موضوع و نمونه هاي مثالي براي روشن کردن آن آغاز مي شود - حدود 3 تا 10 صفحه در هر بخش - و سپس پلانها ، نما و مقاطع مختلف از نمونه هاي گوناگون را در بر مي گيرد - حدود 10 تا 40 صفحه در هر بخش - در متن کتاب گاه سير تاريخي کاربري مورد نظر در معماري ايران بررسي گرديده و گاه ويژگي هاي کلي کاربري در معماري ايران آورده شده است. اين کتاب جزو کتابهاي مرجعي است که درسهاي شيرين استاد پيرنيا در زمينه هاي مختلف معماري ايران را شامل مي شود. از مزاياي کتاب تعداد زياد نقشه هاي به نسبت دقيق آن است که پلان ، نماها ، مقاطع ، پزسپکتيو و کروکي از آن جمله است. ضمن اينکه کنارهم آمدن نقشه هاي مختلفِ مربوط به کاربريِ واحد ، امکان مقايسه آنها را نيز فراهم مي کند. من کاربري هاي مختلف معماري ايران را با اين کتاب در ذهن مجموع کردم که تجربه شيريني بود. توصيه هاي فني! 1. پيشنهاد مي کنم هنگام مطالعه کتاب يک پوستي دم دستتان باشد و نماها و پلانهايي را که به نظرتان زيبا مي آيد ، کپي کنيد و از تناسبات موجود در آن لذت ببريد. حتي به قول تادائو آندو مي توانيد نقطه عطف کار را بيابيد ؛ خط حرکت در پلان را جستجو کنيد و ... ۲. نمونه هاي مختلفِ آورده شده در کتاب ، نمونه هاي برگزيده و شناخته شده و مهمي هستند، حتي اگر توضيحي درون اين کتاب، در مورد آن نباشد. مي توانيد در مورد آنها کنجکاوي کنيد و اطللاعات بيشتري به دست آوريد.
آشنایی با معماری اسلامی ایران
معماری ایران خاصیتی داردکه شرح آنهادراین مختصرحتی فهرست وارهم میسرنیست ولی لازم است درمورد مدل وکست افزودوگنجاندن آن دربناتوضیح مختصری داده شود. آرایش اجزامعماری دریک طرح ایرانی توسط تجزیه وترکیب اندازه هاومعیارهای مشخصی انجام می گیردکه معیارله تناسب فضا احتیاج رابه وجودمی آوردباکاستن افزودن جابجاکردن طرح منظورراتهیه می کندپیمون نه تنهادرنقشه اندازه پایه وستونهاعرض طول اتاقهاراهروهااثرداردبلکه حالت هیئت نمادروپنجره نسبت بین آنهارانیزمعین می کندوپیش ازهمه درپوشش درایوان طاق وگنبدخانه هااثردارد.بطوریکه ازپیش معلوم است که مثلاضخامت گنبدبادهانه مشخص درهرنقطه چه اندازه است به همچنین ارتفاع شکل انحناآن رابرحسب پیمون تعین می کنند درهرحال معماری ایرانی باتضمین کافی کاربرافزودطرح محاسبه اجراآنرادرآن واحدانجام می دهد بدون آنکه ازنااستواری یابی اندامی آن نگرانی داشته باشند پیمون های معماری ایران ازکهن ترین روزگارتابه کنون بکارمی رفته وسینه به سینه ازپدربه پسررسیده تاکنون هم پاییده است ودرهرنقطه ایران معماری سنتی رواج داردومثل صدهاسال پیش رعایت می شود. مسجد درمیان اندامهای درون شهری هرشهروروستا نیایشگاهی داردجای ویزه خودراداردوازاندامهای دیگرنمایانتروچشم گیرتربوده است ودرهمه جادردل آبادی قرارمی گیرد. نیایشگاه بزرگترین ساختمان آبادی بوده ودرآغازنیازی به آن نبوده است خودبه خودنگاه هرگذرنده ای رابه خودجلب می کند.مسجدبردیگرنیایشگاههاهمان برتری راداشته که اسلام بردیگرکیشهاچنان خوب بوده وهست که آذینهارامی آرایدنیازی به ستایش نیست وهنراسلامی درآن بنیادشده است.(نخستین مسجدی که به دست پیامبر بزرگوار ماباهمکاری یاران گرامیش درمدینه ساخته شده والگوی مسجدهای بیشماری شده است ). بهمین آفریده واپسین فرستاده پروردگارچون مدینه رابافروغ ایزدی خود روشن ساخت. یاران خویش فرمودند:دل نزدیکترین کوهپایه رابشکافندوسنگهای آن رابشکافندپستای(نوارسطوح نازکی ازکاشی)ساختمان رافراهم.این مسجدساده اماباشکوه دارای پنج کوچه ویک ستون 4ایوانچه2راهروکناری که ایوانچه هارابه شبستان می پیمودننددو گرمخانه کشیده دارد ودرکنار آن پیشنمازیا نگهبان ساخته شده است ساختمان دیگری به آن نجسپیده است. دیوارمسجد مدینه ازسنگ لاسه وآسمانی آن تیرپوش بوده دیوارهای مسجد ازچینه خشت خام پوشش آن سغ وجزدر لبه رخبام خشت پخته درآن بکارنرفته .پوشش کوچه های شبستان طاق آهن بابیزتند وچغدهای زیرآن بیزکندو ایوانچه هانیم گنبدکف شبستان بجای خشت پخته ولویینه است. درمعماری ایرانی هرگاه چندکوچه ...
نمونه پرسشهای درس آشنایی با معماری اسلامی
<?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />پرسشهای گروه ۱ 1- برساو کردن یعنی چه؟ پاسخ این پرسش در کتاب " سبک شناسی معماری ایرانی" نوشته دکتر محمد کریم پیرنیا ،صفحه ۵۷ در پاورقی درج شده است 2- استودان چیست؟ پاسخ این پرسش در کتاب " سبک شناسی معماری ایرانی" نوشته دکتر محمد کریم پیرنیا ،صفحه ۵۴ درج شده است 3- ویژگی مهم ارسن کوه خواجه چیست؟ پدیدار شدن فضاهای ویژه و اساسی در معماری ایران( کتاب " سبک شناسی معماری ایرانی" نوشته دکتر محمد کریم پیرنیا ،صفحه ۱۰۹ ) 4- در مورد معماری آتشکده ها، هرچه می دانید بنویسید. آتشکده ها چهارتاقی هایی هستند که پوشش آنها به صورت تاقی یا گنبدی بوده و پلان چلیپایی شکل آنها چهار جهت هستی(شمال،جنوب و...) را نمایانگر می سازد و آتشدان درست در زیر گنبد و در مرکز آن در روی زمین ساخته می شده است .آتشکده ها بیشتر در کنار مکانی که آب در آنجا جریان داشته ٬ ساخته می شده است.یکی از دوستان به اشتباه نوشته بود که جهت رو به قبله آتشکده ها بسته می شود!!؟ برای یادآوری به این دوست گرامی باید بگویم که این کار پس از اسلام و برای تبدیل آتشکده ها به مسجد صورت گرفت.بعدها در همین وبلاگ به صورت مفصل در مورد آتشکده ها و شکل گیری آنها خواهم نوشت.از مشهورترین آتشکده های موجود می توان به آتشکده آذرگشنسب در تکاب، آتشکده نیاسر و نیز آتشکده باکو نام برد. 5- دو ویژگی مهم کاخ خسرو( قصر شیرین) را نام ببرید. الف) درونگرایی و وجود حیاط مرکزی ب) داشتن پله های دوسویه همچون تخت جمشید( کتاب " سبک شناسی معماری ایرانی" نوشته دکتر محمد کریم پیرنیا ،صفحه ۱۲۶) 6- مسجد زیر چه نام دارد؟متعلق به چه شیوه ای است؟ویژگیهای معماری این شیوه را بنویسید)مسجد جامع نائین) کتاب " سبک شناسی معماری ایرانی" نوشته دکتر محمد کریم پیرنیا ،صفحه ۱۴۷) <?xml:namespace prefix = v ns = "urn:schemas-microsoft-com:vml" /> 7- احکام فقهی موثر در طراحی مساجد کدامند؟چهار مورد از آنها را نام ببرید. ۱- طهارت، که موجب قرارگیری آبریزگاه پیش از ورود به شبستان می گردد.۲- خواندن صیغه مسجد،وقف برای نماز و عبادت.خارج از این چارچوب مسجد نیست، ولی میتواند به عنوان فضای کمکی مورد استفاده قرار بگیرد.۳- مجاز نبودن تلاقی زن و مرد که منجر به جدایی هنگام نماز خواندن و جداشدن فضاهای ورودی و ایجاد فضاهایی همچون کمرپوش می گردد. ۴-جهت قبله، چرخش ورودیها تا رو به قبله به مسجد وارد بشویم.۵- زمین مسجد نباید غصبی باشد 8- انواع آرامگاه را از لحاظ کالبدی نوشته و دو مورد را به عنوان مثال نام ببرید.پاسخ در جزوه خودتان موجود است.مثالها( آرامگاه امیر اسماعیل سامانی برای منفرد گنبدخانه ای و تاج محل در هندوستان برای ...
آشنایی با معماری جهان
نوشته محمدابراهیم زارعی نشر فن آوران و پیش از این دانشگاه همدان آن را به چاپ رسانده است. کتاب در قطع وزیری و وزن ۸۵۰ گرم در ۴۰۲ صفحه شامل مطالب و نقشه یا کروکی مربوط به بناهاست. کتاب مجموعه نسبتا کاملی از معماری پیش از تاریخ تا پایان دوره باروک در اروپاست که از کتابهای معتبر تاریخ هنر و معماری گزدآوری شده است. باتوجه به حجم زیاد کتابهای تاریخ ، خلاصه ارزشمندی برای کنکوری ها و دیگر علاقه مندان فراهم آورده است.
منابع ارشد معماری- گرایش معماری معماری
منابع ارشد معماری- گرایش معماری معماری نام کتاب نام مولف نام مترجم انتشارات 1 نویفرت آرشتیکت داتا 2 درک رفتار سازه ها محمود گلابچی 3 سازه در معماری ماریوسالوادوری محمود گلابچی 4 مصالح ساختمان سام فروتنی 5 شناخت مواد و مصالح فنی حرفه ای – جلد سبز رنگ 6 معمار مهندس، ساختار محمود گلابچی 7 اجزا ساختمان و ساختمان سیاوش کباری 8 مقررات ملی ساختمان (مبحث 19 صرفه جویی در مصرف انرژی) وزارت مسکن وشهرسازی 9 زبان انگلیسی برای دانشجویان رشته معماری دکتر حسن رستگار 10 فرهنگ تصویری معماری فرانسیس دی کچینگ محمد احمدی نژاد 11 مبانی و مفاهیم در معماری معاصر غرب وحید قبادیان 12 طراحی اقلیمی وحید قبادیان 13 از زمان و معماری منوچهر مزینی 14 بادخان (ملاحظات کالبدی باد در ساختمان) محمد احمدی نژاد 15 بررسی اقلیمی ابنیه سنتی ایران وحید قبادیان 16 اقلیم و معماری مرتضی کسمایی 17 آشنایی با معماری اسلامی ایران دکتر محمد کریم پیرنیا 18 آشنایی با معماری جهان محمد ابراهیم زارعی 19 سبک شناسی معماری ایرانی محمد کریم پیرنیا 20 درآمدی بر شناخت معماری روستایی ایران اکبر زرگر 21 معماری (فرم، فضا، نظم) فرانسیس دی کچینگ 22 زیبا شناختی در معماری یورگ گورتر 23 دگرگونی آزمانها در معماری مدرن سیروس باور 24 لویی کان روما نسوجورکولا 25 پیشگامان طراحی مدرن نیکلاس پورتر 26 شکل گیری معماری در تجارب ایران و غرب دکتر فلامکی 27 ریشه ها و گرایش های نظری معماری دکتر فلامکی 28 شکل گیری هنر اسلامی اولگ گرابر مهرداد وحدتی 29 هنر و معماری اسلامی اولگ گرابر یعقوب آزمند 30 شهر اسلامی نجم الدین سمات منابع ارشد معماری- گرایش طراحی شهری نام کتاب نام مولف نام مترجم انتشارات ملاحظات 1 محیط های پاسخده ایی ین بنت لی دکتر مصطفی بهزادفر دانشگاه علم و صنعت 2 تاریخ شکل شهر جیمز موریس راضیه رضا زاده دانشگاه علم و صنعت صفحات 65-9 ، 111-91، 187- 165 3 مبانی و فنون طراحی شهری دکتر سعید شفیعی 4 مبانی طراحی شهری آندره یازوسکی ریچارد هدمن راضیه رضا زاده و عباس زادگان دانشگاه علم و صنعت 5 عرصه های زندگی اجتماعی و زندگی خصوصی کریستوفر الکساندر منوچهر مزینی دانشگاه تهران 6 خلاصه مباحث طراحی شهری پردازش 7 کتابهای سبز شهرداری جلد اول تا نهم 8 شهرسازی معاصر استروفسکی جهاد دانشگاهی صفحات 92-17 9 تئوری فرم شهر کوین لینچ 10 سیمای شهری کوین لینچ صفحات 99-93 11 شهر تهران 12 شهرسازی ...
آشنایی با معماری ایرانی (قبل و بعد از اسلام)
آشنایی با معماری ایرانی (قبل و بعد از اسلام) قسمت اولهدف از ارائه ی این بخش آشنایی با معماری قبل از اسلام در ایران می باشد .در این مقاله به صورت مختصر ،جزئی از هر سبک معماری این دوره معرفی میشود . معماری ایران در عهد باستان این ویژگی را آشکار می سازد که معماری ایرانی بر سه اصل استحکام ، آسایش و انبساط پایه گذاری گردیده است . (( معماری ایران در طی تاریخ طولانی خود دارای اصالت طرح و سادگی تؤام با آرایش و تزئین بوده است )) .بـا ایـن برداشت آرتـورپوپ ـ مستشرق و ایران شناس نامی آمریکا به فرهنگ معماری ایران روی می آورد . او می گوید : (( اصالت اشکال زندگی ایران بدین گونه نمایان می شود که در ابنیه مسکونی از خودنمائی و برون آرائی به دور بوده است )) و با این یقین معماری را به عنوان یکی از پربارترین شاخه های درخت تنومند فرهنگ و هنر ایران معرفی می کند . تحسین (( پوپ )) صدائی ست که تاریخ آنرا تکرار و تأیید می کند ، تالارها و شبستانها و ستونهای تخت جمشید ـ این ارکستر سنگی عظیمی ـ آیا یک ضیافت رنگین برای چشمها نیست ؟ هزاران مسجد و بقعه و مقبره و بنای تاریخی در هرگونه فلات گستره ما ، آیا شاه غزلهای پر از سحر و افسون معماری نیستند ؟ (( پوپ )) این سحر و افسون را می شناسد که می گوید (( گوناگونی بناهای ایرانی )) از کلبه دهقانی و چاپخانه و آلاچیق هاست ، تا زیباترین بناهائی که تاکنون جهان به خود دیده است . هنر در ایران به قدمت تاریخ است و معماری از کهن ترین هنرهاست . رونق واعتلای معماری در ایران باستان گواه آنست که این سرزمین از کانونهای نخستین شهرسازی و نیز سدسازی ومهندسی بوده است . و این گواهی را بناهائی که از میان ازمنه و اعصار با سیمای غبار آلود سر بیرون کشیده اند و سدهای باستانی و شهرها و دهکده های شاهی تأیید می کنند . آثاری که جسته و گریخته از خلال نوشته های باستان شناسان به دست می آید ، روشنگر آنستکه هنر و صنعت ۵۰۰۰ سال قبل از میلاد در این مرز و بوم ریشه و نشان دارد . تمامی گستره ایران ـ به ویژه روستاهای آن اینک چون کتاب زنده ای از تاریخ معماری و هنر است . هر برگ از برگ های این کتاب قطور گنجینه جاودانه ای از معماری ما را در بر گرفته و در لحظاتی کوتاه دروازه چندین هزار سال تاریخ را بروی تماشاگر می گشاید . کمتر روستائی در ایران وجود دارد که در آن معابد باستانی ناهید یا قلعه گبری و قلعه سلال یا ( صلصال ) با طاق های ضربی و یا هلالی به چشم نیاید و در آن از بقعه ها و امامزاده ها و یا قلعه های معروف به دخترکه مضمونی افسانه ای تاریخی را در خویش نهفته اند اثری نباشد . قلعهٔ مرو و قلعهٔ اصفهان که سرگذشت آنها تا اعماق افسانه ها ریشه دوانده است ، قصر ...
بررسی اقلیمی ابنیه سنتی ایران
نوشته وحید قبادیان
معماری دوره اسلامی ایران
در شکل گیری معماری ایرانی باورهای مردم نقش بسزایی داشته اند که یکی از این باورها حفظ حریم و ارج نهادن به فضای زندگی شخصی ایرانیان بوده که بر این اساس نیز اصلی تحت عنوان " درون گرایی " در کنار چهار اصل دیگر به عنوان اصول معماری ایرانی مطرح بوده اند که سایر اصول عبارتند از ، مردم واری ، نیارش ، خودبسندگی و پرهیز از بیهودگی که در کتاب " معماری اسلامی ایران " مولف در بخش اول کتاب خود به این اصول ، خاصه " درون گرایی " ، و پیمون های معماری ایرنی توجه نموده و در بخشهای بعدی کتاب به فضاهایی چون مسجد ، مدرسه ، بازار و... پرداخته است . مردم واری در معماری ایرانی ، پادیاو ، بادگیر و خیشخان ، در و پنجره در معماری ایران و شرایط اقلیمی کویر و مسائل مربوط به بناهای خشتی نیز عناوین مطالبی می باشد که نگارنده در قالب پنج پیوست بدانها پرداخته و در آخر نیز واژه نامه ای از اصطلاحات معماری اسلامی – ایرانی را آورده است . حال پس از این مختصر جهت آشنایی بیشتر مخاطبان با این کتاب به اختصار به معرفی بخشهای مختلف این کتاب می پردازیم . بخش دوم کتاب به " مسجد " که با ورود اسلام به ایران از فضاهای مورد توجه به لحاظ کارکرد و تقدس بوده می پردازد و سیر تغییر وتحولات آنرا از لحاظ ساختاری مورد بررسی قرار می دهد و به نمونه هایی از مساجد دوره های گوناگون از تاریخ معماری اسلامی – ایرانی اشاره نموده ضمن آنکه نگارنده بر این نکته نیز اشاره داشته که " نخستین مسجدی که به دست پیامبر بزرگوار ما ، با همکاری یاران گرامیش در مدینه ساخته شد همیشه برگیره و الگوی مسجدهای بیشمار و گوناگونی بوده است که بدست هنرمندان تردست ما در سراسر ایران زمین ( و هرجا که فرهنگ اسلامی ایران برمان میرانده ) بنیاد شده است . " " مدرسه " عنوان بخش سوم کتاب بوده که از آن به عنوان مهمترین بنای عمومی بعد از مسجد در معماری اسلامی ایران یاد شده است . مولف درابتدای این بحث فضاهای آموزشی در ایران را به مکتبخانه و مدرسه تقسیم نموده و به تشریح ساختارفضایی مدرسه پرداخته که متشکل از یک حیاط درونگرا و حجره ها و ایوانهایی بوده که حول آن حیاط ساماندهی می گردیده اند ؛ در این مبحث به " مدرسه خان شیراز " اشاره شده که به دلیل توجه معمار آن در بکارگیری اعداد مقدس در ساخت عناصر آن ، این مدرسه همواره مورد توجه دوستداران هنر و معماری ایرانی بوده است . " بازار " یکی دیگر از فضاهای مهم در معماری اسلامی - ایرانی می باشد که بخش چهارم این کتاب بدان اختصاص یافته است . مولف در این بخش ضمن پرداختن به فلسفه وجودی بازار در معماری ایران به عناصر تشکیل دهنده آن که عبارت می باشند از : راسته ، رسته ، دالان ، سرا یا خان ، خانبار ...