نحوه ساخت سفال
روش ساخت سفال
شاهکار هنر پارينه سنگي در کلپورگان کوره هاي سفال را روشن کنيم فرهاد دهواری کلپورگان- يک سنگ بزرگ قرمز، 3 سنگ کوچک، يک کاسه آب و يک تخته چوب کوچک، ابزار کار زني به نظر هفتاد ساله است که دهها سال است سعي در حفظ سنت پيشينيان خود دارد تا خاک را به کيمياي تاريخ مبدل کند. زنان بلوچ که در کلپورگان به فعاليت مشغولند هزاران سال است شاهکار هنر پارينه سنگي را در خود حفظ کرده و با تمام مشکلات زندگي حس هنرمندانه باطن خود را پرورش مي دهند. اکنون کوره هاي سفال پزي کلپورگان که نام دومين کارگاه سفال دنيا و تنها موزه زنده سفال را با خود يدک مي کشد به علت نبود سوخت خاموش است و به نظر مي رسد حفظ سنت ها تنها با فقر و بيچارگي همراه بوده و کسي جز اين چند پيرزن با صلابت به فکر آن نيست. " دلمراد دهواري" مسئول کارگاه سفال کلپورگان مي گويد: حداقل 35 روز بايد به دنبال سوخت برويم تا مقدار کمي پيدا کنيم و همين امر باعث مي شود روزهاي متمادي سفال ها روي هم بماند و پخته شود و سفال نپخته مشتري خود را نيز از دست مي دهد. هيچ تکنولوژي وارد کلپورگان نشده است، آيا اگر کسي سعي در حفظ سنت هاي 7 هزار سال پيش دارد، خود نيز بايد به همان روش زندگي کند؟ پيرزن هاي 70 و 75 ساله که هر کدام 40 تا 45 سال سابقه کار دارند ولي بيمه نيستند و اگر روزي چشمان و دستان هنرمندشان ياراي کار نداشت اميدي به ادامه زندگي ندارد. قدمت تاريخي سفال کلپورگان موجب شهرت جهاني آن شده است به طوري که حتي يافته هاي باستان شناسي بيانگر آن است که ظروف سفالي به دست آمده از شهر سوخته نيز همگي از کلپورگان تامين و با شتر به اين شهر منتقل مي شده است. " عبدالسلام بزرگ زاده" معاون صنايع دستي سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري سيستان و بلوچستان ساخت بعضي ظروف در کلپورگان را مويد قدمت 7 هزار ساله آن مي داند و مي گويد: ظرفي در اين روستا ساخته مي شود که به "عود دودکن" مشهور است، در قديم نگهدارنده خاکستر مرده بوده و شبيه به آرامگاه حافظ است. وي مي افزايد: ايرانيان قديم قبل از ورود اسلام زرتشتي بودند که در اين آيين مرده سوزي وجود نداشت و اين رسم به دوره ما قبل آن يعني آيين مهر پرستي مي رسد. تفاوت هندوها با مهر پرستان در همين ظروف بود، زيرا هندوها خاکستر مرده ها را به دل رودخانه گنگ مي سپردند ولي مهرپرستان خاکستر اجساد رفتگان خود را در اين ظروف نگه مي داشتند. بزرگ زاده اين روستا را جز» 7 روستاي هدف گردشگري استان مي داند و خاطرنشان مي کند: متاسفانه هيچ فروشگاهي براي عرضه کالاهاي دست ساخته اين زنان عاشق بلوچ در روستا وجودندارد، در صورتي که با ايجاد چند مغازه در اطراف کارگاه و نمايش روند توليد ...
3 - نحوه خشت زدن ، پهن کردن و دورگیری گل
در سری آموزش های ساخت تابلو نقش برجسته سفال مرحله پس برش و ورز دادن ، انواع قالب های نقش برجسته سفال رو توضیح دادیم ، حال نحوه خشت زدن رو توضیح میدیم . نحوه خشت زدن برای ساخت نقش برجسته سفال خشت زدن بعد از ورز دادن گل آن را با فشار در قالب جای می دهیم تا فضای قالب کاملا پر شود ( برای اینکار می توان از پتک پلاستیکی استفاده کرد) سپس اضافه آن را با سیم بر می داریم بعد از بریدن اضافه گل لبه های گل را به سمت بالا خم می کنیم تا گل از قالب جدا شود قبل از برگرداندن گل بر روی زمین برای اینکه گل به زمین نچسبد در زیر آن پلاستیک قرار می دهیم پهن کردن سپس قالب را در محلی که جهت پهن کردن تابلو در نظر گرفته ایم قرار می دهیم ، برای خالی کردن قالب ابتدا چند ضربه به بدنه قالب زده تا گل سفال از بدنه قالب جدا شود سپس آن را برعکس می کنیم تا خشت سفالی بر روی زمین بیفتد . برای اینکه رطوبت گل باعث چسبیدن گل به قالب نشود می توان از تکه های روزنامه یا پلاستیکه چرب شده به اندازه قالب استفاده کرد (به این صورت که قبل از قرار دادن گل در قالب پلاستیک را در قالب قرار می دهیم سپس گل را در قالب می گذاریم ، این کار باعث می شود که گل به قالب نچسبد و به راحتی از داخل قالب بیرون بیاید) به همین روش به تعداد مورد نظر (بسته به ابعاد کار ) خشت های سفالی را آماده و در کنار یکدیگر قرار می دهیم. دورگیری پس از اینکه به تعداد کافی خشت آماده کردیم ، نوبت دورگیری آن ها میرسد (پس از خشت زدن و خالی کردن خشت از قالب اندازه آن ها کمی از سایز اصلی خارج شده و نظم و شکل خود را از دست می دهند) ، برای اینکار باید خشت هارا دوباره اندازه زده و با کاتر مقدار اضافه آن هارا ببریم و آن هارا دقیق کنار هم بچینیم تا به صفحه خشتی ما آماده برای انداختن طرح و مراحل بعدی کار شود. در قسمت بعدی آموزش نقش برجسته سفال نحوه طرح انداختن روی گل را توضیح می دهیم. صفحه اول آموزش : مراحل ساخت تابلو نقش برجسته سفالی
2 - قالب زدن
انواع قالب سفال در سری آموزش های ساخت تابلو نقش برجسته سفال بعد از برش و ورز دادن حال باید آن را در قالب های خشتی قرار دهیم. انواع قالب ها قالب های گچی قالب های چوبی سایر انواع قالب قالب گچی از این قالب ها برای کارهای تکثیری استفاده می شود ، کارهایی که به تعداد بالایی ساخته می شود و شکل آن ها کوچک است . معمولا این قالب ها در ابعاد 5*5 تا 40*40 ساخته می شوند و بر روی سطح آن ها طرح مورد نظر قرار دارد. (در آینده نحوه ساخت قالب گچی و استفاده از آن جهت ساخت کارهای تکثیری و تیراژ بالا را نیز آموزش می دهیم). قالب چوبی این قالب ها که در ابعاد 10*10 تا 40*40 یا قالب های بزرگ جهت تابلوهای بزرگ (1 متر * 1 متر یا 1 متر در 2 متر) هستند ، با 4 چوب چوبی ساخته می شوند، سطح این قالب ها مسطح بوده و هیچ طرحی ندارند . قطر این قالب ها نیز از 2 سانتی متر به بالا هست (بسته به حجم کار ، کارهای پرحجم ضخامت بیشتری دارند و معمولا در این کارها بیشتر گل را برمی داریم و عمق می دهیم و کارهای کم حجم که ضخامت کمتری داشته و در این کار ها زمان حجم دادن به کار گل اضافه می کنیم) . برای ساخت تابلو های سفالی معمولا از قالب های چوبی با سایز 20*20 و ضخامت 2 سانت استفاده می شود. در آموزش بعد نحوه خشت زدن و دورگیری را توضیح می دهیم . داریوش عابدینی صفحه اول آموزش : مراحل ساخت تابلو نقش برجسته سفالی
نحوه درست کردن ظروف سفالی
لالجین لالِجین یکی از شهرهای شهرستان بهار در استان همدان بوده، به عنوان مرکز تولید سفال خاورمیانه شناخته شده‌است. هشتاددرصد از جمعیت شهر لالجین به پیشهٔ سفالگری، سرامیک‌کاری و شغلهای وابسته همچون نقاشی سفالینه‌ها، بسته‌بندی، خرید و فروش محصولات سفالین ... اشتغال دارند. چگونگی تهیهٔ گل سفالگری شاگردان كارگاه سفال - لالجين خاک مورد نیاز ساخت سفالینه‌ها را از زمینهای اطراف روستای دستجرد تهیه کرده، با کامیون به کارگاه‌های سفالگری یا محلهای مخصوص ساخت گل منتقل می‌کنند.[۱] این خاک را که به صورت کلوخهای بزرگ و کوچک است، با وسایل مخصوص برقی یا به صورت ابتدایی با تخماق چوبی می‌کوبند و پس از آنکه ریز شد، داخل تغارهای بزرگ آهنین یا بشکهٔ معمولی با آب مخلوط می‌کنند و با بیلی آن را به هم می‌زنند تا به صورت دو غاب گل یا «لُوا» در آید. و پس از آن دوغاب گل را از الک - که در گوشهٔ حوضی به عمق تقریبی 30 سانتیمتر قرار می‌گیرد -می‌گذرانند تا خاشاک و سنگ‌ریزه‌ها را از آن جدا کنند. وقتی حوض پر شد، چند روز آن را به همان حال رها می‌کنند تا اندکی سفت شود. سپس با چوبی بلند خطوطی متقاطع (شطرنجی) به عمق چند سانتیمتر بر روی گل ایجاد می‌کنند. چندی بعد گل داخل حوض از محل ترسیم خطوط، ترک می‌خورد و به شکل خشتهایی ضخیم درمی‌آید. این خشتها را به داخل کارگاه حمل کرده، در اطاقی به نام «تُرپاقْدان» (خاکدان) انبار می‌کنند. قسمتی از خاک کوبیده را نیز جهت پاشیدن به زیر گل (به هنگام ورز دادن با پا یا دست) غربال کرده، در خاکدان کارگاه انبار می‌کنند. ورز دادن گل یک یا دو نفر گل را (با سیم یا داس) در تکه‌هایی نسبتاً بزرگ (لپه)از تودهٔ گلِ انبارشده، جدا می‌کنند و نخست با پا آن را ورز می‌دهند. هر بار آن را نخست پهن کرده با کنارهٔ کف پا لگد می‌کنند و سپس آن را جمع کرده دوباره به همین ترتیب ورز می‌دهند. این کار تا زمانی که گل کاملاً آماده شود، تکرار می‌گردد و ممکن است تا هفت یا هشت بار انجام گیرد. آنگاه لپه را به تکه‌های کوچک‌تر می‌برند و آن را با دست ورز می‌دهند و تقریباً به شکل کله‌قندهای کوچک درمی‌آورند. به این کله‌قندها اصطلاحاً چونه(گؤننه) می‌گویند. این گل برای ساخت سفال آمادهٔ است. افزارهای سفالگری ۱- سنگ گل‌فشاری تخته‌سنگ همواری است به طول یک متر و عرض نیم متر که آن را به ترکی «پالچوق‌باسَن» می‌نامند. این تخته‌سنگ در دست راست يا چپ سفالگر تعبیه شده و برای ورز دادن گل با دست به کار می‌رود. به هنگام ورز دادن گل، هر چند گاه یک بار با کارتراش گل‌های چسبيده بر آن را می‌تراشند. ۲- کارتراش کارتراش یا کَلتراش افزاری است برای ...
نحوه ساخت انواع بلوک سیمانی
بلوکهای دیواریبلوکهای سیمانی ساده باید به شکل مکعب مستطیل و کاملاً سالم و بدون عیب بوده و سطوح آن چسبندگی کافی با اندود و ملات داشته باشد. استاندارد ایران شماره 70، سال 1357، بلوکهای توخالی دیواری را به انواع 40×30×20، 40×20×20 و 40×10×20 سانتیمتر گروه‌بندی کرده و جمع طول قطعات توپر را بیش از کل طول در همان جهت و سطح قسمتهای پر را بیش از (50%) سطح کل بلوک در جهت عمود بر بار وارده و ضخامت حداقل جداره‌ها و پوسته خارجی بلوکهای کوچک را 3 سانتیمتر و بلوکهای متوسط و بزرگ را 4 سانتیمتر تعیین نموده است. ابعاد مذکور اسمی هستند، و اندازه‌های واقعی طول و ارتفاع بلوک را، به خاطر وجود ملات، 1 سانتیمتر کمتر اختیار می‌کنند. رواداری برای طول بلوک 3± و برای عرض و ارتفاع بلوک 5/1± میلیمتر تعیین شده است. علاوه بر اندازه‌های ذکر شده ممکن است بلوکها در ابعاد و اندازه‌های دیگری نیز بنا به توافق خریدار و سازنده تهیه شوند. مشخصات مواد اولیه مصرفی، طرز ساخت و مراقبت از بلوکها و خشک کردن آنها در استاندارد مزبور آمده است که باید از سوی سازندگان رعایت گردد. مخلوط بتن مصرفی در ساخت بلوک باید از یک پیمانه سیمان پرتلند و 5/3 پیمانه شن (به درشتی حداکثر نصف ضخامت نازک‌ترین دیواره بلوک) و 5/2 پیمانه ماسه و 150-130 لیتر آب برای بتن لرزیده یا 180-160 لیتر برای بتن نلرزیده تشکیل شده باشد، اختلاط می‌تواند با دست یا ماشین انجام شود. در صورتی که ساختن بلوک با وسایل دستی انجام گیرد، مخلوط باید کم‌کم و در قشرهای 5 تا 5/7 سانتیمتر در قالب ریخته و هر لایه جداگانه کوبیده و متراکم گردد تا قالب کاملاً پر شود و سپس روی قالب توسط ماله صاف و همسطح گردد. در صورتی که ساختن بلوک با وسایل مکانیکی انجام گیرد، قالب باید تا ارتفاع معینی بالاتر از سطح نهایی آن پر شده و مخلوط درون قالب پس از لرزاندن، کوبیده و صاف گردد. پس از قالب‌گیری باید بلوکها را بلافاصله از قالب جدا نموده و روی صفحات زیر بلوکی (پالت)[1] به محل مناسبی برای عمل‌آوری منتقل ساخت، چنانچه تولید بلوک به وسیله ماشینهای بلوک‌زنی سیار (تخم‌کن) انجام شود، بستر زیر بلوکها باید صاف، تمیز و عاری از آلودگی و خاک بوده و با بتن یا اندود سیمانی پوشیده شده باشد. همچنین برای جلوگیری از تابش آفتاب، ریزش باران و وزش باد، بلوکها را باید در محلهای سرپوشیده و دور از جریان هوا تولید کرد. در مورد تولید بلوک با ماشینهای خودکار باید به مشخصات فنی خاص ماشین توجه کافی مبذول گردد. هنگامی‌که دمای محیط از 5 درجه سلسیوس کمتر باشد، باید تولید بلوک در محوطه روباز را متوقف نمود. به منظور جلوگیری از آثار تخریبی ناشی از تابش مستقیم خورشید، خصوصاً ...
گل سفال و گل سرامیک
گل های سرامیکی خالص نسبت به خاک معمولی آلومینای AL2O3 بیشتر و آهن کمتری دارند.درواقع گل سرامیک همان موادی را دارد که قشر جامد زمین دارد ولی با این تفاوت که ذرات آن بسیار ریز شده است.نحوه آماده کردن خاک سرامیک جهت سفال گری خاک سرامیک را برای جداکردن دانه های شن و ماسه آن در حوضچه کوچکی که محتوی آب است می ریزند تا به صورت دوغاب درآید و دانه های شن و ماسه که سنگین ترند ته نشین می شود. دوغاب از سوراخی که مقداری از کف حوضچه کوچک بالاتر است به داخل حوضچه بزرگتری می ریزد . دوغاب در این حوضچه سفت می شود که یا بلافاصله مصرف می گردد و یا به صورت قطعات مکعب شکلی بریده شده و برای مصرف رمستانی نگهداری می شود.برگرفته از لعاب ، کاشی ، سفال
8 - خشک کردن
خشک کردن خشت های سفالی بعد از شماره گزاری خشت ها نکاتی را درموقع خشک کردن لازم است که به دقت رعایت شود.برای خشک کردن ابتدا باید روی کار برش خورده را با روزنامه بپوشانید تفریبا" به مدت 3 روز که کار رطوبتش را به آرامی از دست بدهد .مراقب باشید که کار در معرض با وهوای مستقیم قرار نگیرد و در فضای بسته رطوبتش کم شود و خشت ها دفورمه نشوند ( اگر در معرض بادمستقیم قرار گیرد به علت از دست دادن سریع رطوبت تغیر شکل داده و ترک نیز بر میدارد) بعد از چند روز روی کار را باز کنید و در همان فضای بسته بگذارید ، اگر گرم هم باشد بهتر است و زودتر خشک خواهد شد این زمان بستگی به آب وهوای آن منطقه دارد که بین 10 تا 15 روز زمان میبرد.در قسمت بعدی ، نحوه سمباده زدن کار را توضیح می دهیم.صفحه اصلی آموزش : مراحل ساخت تابلو نقش برجسته سفالی
آموزش مجسمه سازی (جلسه 1-ساخت سردیس سفال با تکنیک مغزه ی کاغذی و پتینه آن)
موادو مصالح برای مجسمه سازی بسیار زیاد است ولی ما در اینجا به ساخت تندیس های سفالین می پردازیم تا شما را با این تکنیک آشنا کنیم: ابزار مورد نیاز:ابزار کاهنده و ابزار افزاینده -شاسی -مقداری روزنامه و چسب مواد مورد نیاز:گل لوئی دار لاله جین همدان برای اینکه یک سردیس از جنس سفال بسازید باید درون آن خالی باشد و ضخامتی در حدود 1/5 سانت داشته باشد تا ترک نخوردلذا برای این کار باید روزنامه را به صورت توپ کاغذی در آورده و با چسب بچسبانید و این توپ را روی شاسی فلزی که برای این کار در نظر گرفته اید محکم کنید.حال با افزودن گل به صورت ورقه ای بر روی این توپ بایدشکل مورد نظر را به اتمام برسانید و بگذارید تا به آهستگی خشک شود تا ترک نخورد.برای اینکه گل شما در حین خشک شدن ترک نخورد بهتره که اونو در سایه بگذارید و در معرض باد و آفتاب نباشد.نبایستی بگذارید مجسمه سریع خشک بشه تا ترک نخوره.برای این کار بهتره روش یه نایلکس بکشید تا به آهستگی خشک شود.البته نایلکس رو کامل روی مجسمه نکشید تا هوا بتونه جریان داشته باشه.در پایان وقتی مجسمه خشک استخونی شد بدید تا توی یه کوره سفال بپزندش.قبل از کوره برای پرداخت بیشتر می تونید مجسمه رو پوساب بزنید .پوساب شماره 400 خوبهبرای پتینه مجسمه هم چند راه وجود داره1 چسب چوب مشت یا مشهد رو رقیق کنید تا مثل دوغ بشه اونوقت مجسمه رو داخل یه ظرف بزرگ بگذارید و اونو بریزید روش،بعد از خشک شدن کامل با رنگ شاپان رقیق شده رنگ کنید و بعد با یه پارچه تمیز همه مجسمه رو تمیز کنید ،جاهایی که تمیز نمیشه یه بافت قشنگ و چوب مانندی رو میده.2 بدون چسب چوب باتکنیک قبلی شاپان کنید(در این روش کار تیره تر می شه)3 واکس قهوه ای بردارید ومجسمه رو واکس بزنیدپتینه زیاده سعی می کنم خورد خورد در جلسات بعدی بگم.امیدوارم مفید بوده باشهباتشکر:محسن دهقانی زاده