مدیریت پایدار جنگل
جنگل و مدیریت آن
مقدمه جنگلها به عنوان یک منبع تجدید شونده، از ارکان اصلی توسعهی پایدار در هر کشور به شمار میروند. امروزه با توجه به نقش و اهمیت چند جانبهی جنگل، موضوع مورد توجه محافل جهانی از جمله دستور کار 21 ریو و سازمانها قرار گرفته و جنگلداری پایدار محور اصلی برنامهی مدیریت جنگلها است. اهمیت مدیریت پایدار جنگل به قدری است که جامعهی محققین plant life مهمترین راه کار را برای حفظ ذخایر جنگلی، مدیریت پایدار جنگل عنوان می کند(Gough و همکاران 2008). اگرچه براساس آمارهای ارائه شده از سوی بانک جهانی یک میلیارد و ششصد میلیون نفر از مردم جهان برای معیشت خود به جنگلها وابستهاند، لیکن بیش از دو میلیارد نفر از سوخت بیوماس و عمدتا هیزم برای پخت و پز و گرمای منازل خود استفاده می کنند و میلیونها نفر نیز از طریق استحصال دارو از جنگل امرار معاش می کنند. در شصت کشور در حال توسعه، شکار و ماهیگیری در اراضی جنگلی پاسخگوی یک پنجم نیازهای مردم این کشورها است. از سوی دیگر راههای بهرهبرداری از جنگلها در طول ایام تغییر یافته و همچنان در حال تغییر است. بسیاری از ساکنان جنگل، درختان را منبع تامین کنندهی معیشت خود دانسته و لذا خود را مجاز به هرگونه بهرهبرداری می دانند و درختان را برای مقاصد کشاورزی قطع می کنند. چنین رویکردی هنوز در بسیاری از مناطق دنیا رواج دارد و یکی از مهمترین عوامل جنگلزدایی محسوب می شود. رشد جمعیت، مهاجرت، گرایش به سکونت در شهرها، تغییرات تکنولوژیکی و ارتقا دانش و آگاهی از جمله عوامل مهمی هستند که در شکلدهی و حتی تغییر طریقهی مدیریت و حفاظت و بهرهبرداری از جنگلها نقش به سزایی دارند. به نظر می رسد در کنار سایر نکات و عوامل موثر در این بخش، سیاستها و راهبردهایی که براساس شرایط، مقتضیات و نیازهای این بخش در هزارهی جدید توصیه شده است، بتوانند راهگشای سیاستگذاران و محققان باشد و در نتیجه مدیریت پایدار از جنگلها را رقم بزند. در نگرش مدیریت پایدار جنگلها، دامنه از تولید چوب به توسعهی مشارکتی و رعایت ملاحظات زیست محیطی کشیده می شود. مدیریت پایدار جنگل[1] (SFM) خود ریشه در جنگلداری کلاسیک دارد و توسط بسیاری از سازمانهای بین المللی از قبیل فائو(FAO) مورد حمایت و ترویج قرار گرفته است. در سطح دنیا تعریفهای متعددی از مدیریت پایدار جنگل می شود، اما مفهوم کلی آن ایجاد تعادل و همراهسازی ارزشهای اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی با منابع جنگلی است. تعریف امروزی و قابل درک واژهی مدیریت پایدار جنگل در کنفرانس اجرایی حفاظت از جنگلها در اروپا (MCPEF) ارائه شد که از طرف سازمان فائو مورد تایید قرار گرفت. ...
جنگل و توسعه پايدار...
در سال 1992 پس از کنفرانس زمین در اجلاس ریو دو مفهوم جنگلداری پایدار و مدیریت اکوسیستمی به طور موازی مورد توجه و بحث سازمانها ، کنوانسیون ها و محافل مربوط به جنگلداری قرار گرفتند . مدیریت جنگلداری پایدار ریشه خود را در جنگلداری کلاسیک دارد و توسط بعضی از سازمان های بین المللی از قبیل فائو مورد حمایت و ترویج قرار گرفته است ، در حالی که مدیریت اکوسیستمی توسط کنوانسیون حفظ تنوع زیستی (CBD) به عنوان یک چارچوب مورد قبول واقع شده است . جنگل و جنگلداری تاریخچه دیرینه در ایران دارد . سطح جنگلهای ایران حدود 5/7 درصد سطح کشور را پوشش می دهد و عمدتا" در ناحیه خزری و زاگرس قرار دارد و نواحی محدود در نوار ساحلی جنوب و در مرکز ایران نیز یافت می شود . جنگلداری پایدار سابقه تاریخی جنگلداری پایدار در واحد سطح بیش از دو قرن است . جنگلداری پایدار در واحد سطح بر دو اصل برداشت مستمر و دائمی و برداشت اقتصادی استوار است . کارشناسان و مدیران جنگلداری پس از سالها تجربه دریافتند که اگر چه ممکن است در یک طرح جنگلداری به جنگلداری پایدار دست یافت ولی در سطح ملی به علت افزایش تقاضا برای تولیدات کشاورزی و توسعه صنعت جنگلداری به مخاطره افتاده است . جنگلداری پایدار در سطح ملی رویکردی است که اهداف اقتصادی ، اجتماعی، زیست محیطی و فرهنگی مدیریت جنگل را با اصول جنگل هماهنگ می کند . بر طبق« اصول جنگل» منابع و اراضی جنگلی برای تامین نیازهای اجنماعی، اقتصادی ، اکولوژیکی ، فرهنگی ومعنوی به صورت پایدار برای نسلهای فعلی و آینده مدیریت شوند . این نیازها در زمینه تولیدات چوبی ، غیر چوبی ، آب ، غذا ، گیاهان دارویی ، شغل ، تفرج و زیستگاه برای حیات وحش هستند . همچنین جنگلداری پایدار در سطح ملی باید اقداماتی در زمینه حفظ سلامتی جنگلها در برابر آلودگی هوا ، آفات و امراض را انجام دهد . نتیجه تلاش سازمانهای بین المللی مانند برنامه محیط زیست سازمان ملل و فائو در سالهای اخیر منجر به تغییر در سیاست و قوانین جنگل ، تحول در ساختارتشکیلات بخش جنگلداری ، تهیه راهبرد جنگلداری و حفاظت جنگلها در کشورهای مختلف شده است . در سطح جهانی هم انواع کنوانسیونهای مرتبط با مسائل جنگلداری تشکیل شده است . ولی باید توجه کرد که جنگلداری پایدار با موانع و مشکلات فراوانی از قبیل کمبود همکاری بین کشورها و جامعه بین المللی ، منابع مالی ، انتقال تکنولوژی مناسب محیط زیست ، عدم گسترش مشارکت ، تقسیم عادلانه در آمدهای جنگل و در نهایت فقر و نا برابری رو به روست . تاکنون برای اجرای برنامه عملی جنگلداری پایدار اقدامات زیادی در سطح ملی و بین الملللی صورت گرفته است که تهیه برنامه ملی ...
اهداف مدیریت پایدار جنگل
اهمیت جنگل از نظر اقتصادی، اجتماعی، اکولوژیکی، تفریحی و.. دولت ها را بر آن داشته است تا تدابیر جدی تری برای حفاظت از آن بیندیشند. در سال 1983 پس از نشست جهانی محیط زیست و توسعه((WCED که کمیسیون برانت لند(Bruntland) نامیده شد و توسط سازمان ملل برگزار شد. این کنفرانس به منظور جلوگیری از تخریب منابع طبیعی و محیط زیست برگزار شد. به این نتیجه رسیدند که مسائل محیط زیست یک پدیده جهانی است و ملتها خواهان سیاستهای درست در جهت توسعه پایدار هستند. در سال 1992 پس از كنفرانس زمين در ريو جانیرو برزیل (Rio summit) مفهوم جنگلداري پايدار مورد توجه قرار گرفنه است. جنگلداري پايدار (Sustainable forest management) ريشه خود را در جنگلداري كلاسيك دارد و توسط بعضي از سازمانهاي بين المللي از قبيل فائو و (International Tropical Timber organization)ITTO مورد حمايت و ترويج قرار گرفته است.جنگلداری پایدار در واقع مدیریت جنگل بر اساس اصول توسعه پایدار است و در برگیرنده اهداف وسیعی از اقتصادی، اجتماعی و محیطی است بدون هم گرائی و تلفیق این اهداف عملا توسعه پایدار معنی خود را از دست خواهد داد.
عناصر مدیریت پایدار جنگل
- یک چهارچوب سیاستگذاری قانونی<?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" /> - انجام کار به همراه وضع قانون و آئین نامه - رعایت حقوق و تصدی ها - سیاستگذاری و کمیته سازی سازمانهای مدیریت جنگل 2- تولید بهینه و مستمر - طراحی مدیریت - محصولات پایدار تولیدات جنگلی - دیده بانی[1] اثرات مدیریت - محافظت از جنگل در برابر فعالیتهای غیر قانونی - بهینه کردن سود جنگل و استمرار توجیه اقتصادی 3- محافظت از محیط زیست - بررسی اثرات زیست محیطی توسعه[2] - حفاظت از تنوع زیستی - پایداری اکولوژیکی - احتیاط در مورد مصرف مواد شیمیایی - مدیریت ضایعات (پس مانده ها) 4- خوشبختی مردم - مشورت و مشارکت مردم در جریان مدیریت - بررسی اثرات اجتماعی توسعه[3] - بازشناسی حقوق و فرهنگ - ارتباط صحیح با کارکنان - مشارکت در توسعه 5- بعضی ملاحظات فوق العاده مختص به کاشت - طرح درختکاری - انتخاب گونۀ صحیح - مدیریت خاک و زمین - مدیریت بیماریها و آفات - حفاظت و احیاء پوشش جنگلهای طبیعی [1]- Monitoring [2]- Environmental Impact Assessment(EIA) [3]- Social Impact Assessment (SIA)
جنگلداری پایدار ...
جنگل و توسعه پايدار در سال 1992 پس از کنفرانس زمین در اجلاس ریو دو مفهوم جنگلداری پایدار و مدیریت اکوسیستمی به طور موازی مورد توجه و بحث سازمانها ، کنوانسیون ها و محافل مربوط به جنگلداری قرار گرفتند . مدیریت جنگلداری پایدار ریشه خود را در جنگلداری کلاسیک دارد و توسط بعضی از سازمان های بین المللی از قبیل فائو مورد حمایت و ترویج قرار گرفته است ، در حالی که مدیریت اکوسیستمی توسط کنوانسیون حفظ تنوع زیستی (CBD) به عنوان یک چارچوب مورد قبول واقع شده است . جنگل و جنگلداری تاریخچه دیرینه در ایران دارد . سطح جنگلهای ایران حدود 5/7 درصد سطح کشور را پوشش می دهد و عمدتا" در ناحیه خزری و زاگرس قرار دارد و نواحی محدود در نوار ساحلی جنوب و در مرکز ایران نیز یافت می شود . جنگلدری پایدار سابقه تاریخی جنگلداری پایدار در واحد سطح بیش از دو قرن است . جنگلداری پایدار در واحد سطح بر دو اصل برداشت مستمر و دائمی و برداشت اقتصادی استوار است . کارشناسان و مدیران جنگلداری پس از سالها تجربه دریافتند که اگر چه ممکن است در یک طرح جنگلداری به جنگلداری پایدار دست یافت ولی در سطح ملی به علت افزایش تقاضا برای تولیدات کشاورزی و توسعه صنعت جنگلداری به مخاطره افتاده است . جنگلداری پایدار در سطح ملی رویکردی است که اهداف اقتصادی ، اجتماعی، زیست محیطی و فرهنگی مدیریت جنگل را با اصول جنگل هماهنگ می کند . بر طبق« اصول جنگل» منابع و اراضی جنگلی برای تامین نیازهای اجنماعی، اقتصادی ، اکولوژیکی ، فرهنگی ومعنوی به صورت پایدار برای نسلهای فعلی و آینده مدیریت شوند . این نیازها در زمینه تولیدات چوبی ، غیر چوبی ، آب ، غذا ، گیاهان دارویی ، شغل ، تفرج و زیستگاه برای حیات وحش هستند . همچنین جنگلداری پایدار در سطح ملی باید اقداماتی در زمینه حفظ سلامتی جنگلها در برابر آلودگی هوا ، آفات و امراض را انجام دهد . نتیجه تلاش سازمانهای بین المللی مانند برنامه محیط زیست سازمان ملل و فائو در سالهای اخیر منجر به تغییر در سیاست و قوانین جنگل ، تحول در ساختارتشکیلات بخش جنگلداری ، تهیه راهبرد جنگلداری و حفاظت جنگلها در کشورهای مختلف شده است . در سطح جهانی هم انواع کنوانسیونهای مرتبط با مسائل جنگلداری تشکیل شده است . ولی باید توجه کرد که جنگلداری پایدار با موانع و مشکلات فراوانی از قبیل کمبود همکاری بین کشورها و جامعه بین المللی ، منابع مالی ، انتقال تکنولوژی مناسب محیط زیست ، عدم گسترش مشارکت ، تقسیم عادلانه در آمدهای جنگل و در نهایت فقر و نا برابری رو به روست . تاکنون برای اجرای برنامه عملی جنگلداری پایدار اقدامات زیادی در سطح ملی و بین الملللی صورت گرفته است ...
جنگلداری و توسعه پایدار
چنانچه سطح جنگل های کشور کمتر از 25 درصد خاک آن باشد، از نظر محیط زیست انسانی وضعیت بحرانی در آن کشور حاکم می شود. در حال حاضر سطح پوشش جنگل در ایران حدود 5/7 درصد مساحت کشور است، بنابراین گسترش فضای سبز و جنگل و نزدیک شدن به شاخص های جهانی امری اجتناب ناپذیر و ضروری است که به منظور دستیابی به این مهم و رسیدن به توسعه پایدار معیارهای زیادی برای مدیریت جنگل از جمله جنگلداری پایدار، برنامه ملی جنگل و برنامه ملی نهضت سبز ارایه شده است که برنامه ملی نهضت سبز با هدف جنگل کاری و توسعه فضای سبز در نقاط مستعد کشور به مرحله اجرا درمی آید.جهت دستیابی به توسعه پایدار باید مدیریت صحیح به منابع طبیعی اعمال شود، توسعه پایدار یعنی دسترسی به مرحله ای که در آن مرحله بتوانیم به نحو اصولی از مجموعه سرمایه های خود بهره برداری کنیم و سهم آیندگان و امکان آن را در نظر بگیریم. طرح جنگلداری مجموعه برنامه های مدونی است که در آن کلیه دخالت های لازم در رابطه با حفظ، احیاء، توسعه و بهره برداری صحیح به منظور داشتن تولید مستمر شناخته شده است. هدف جنگلداری پایدار رسیدن به توسعه پایدار جنگل است و مشتمل بر سه وجه بنیادی شامل پایداری اکولوژیکی، توسعه اجتماعی و توسعه اقتصادی است که با هم ارتباط متقابل دارند و بدون دستیابی به همگرایی و تلفیق این وجوه عملا توسعه پایدار معنی خود را از دست خواهد داد. امروزه با توجه به نقش و اهمیت چند جانبه جنگل، موضوع مورد توجه محافل جهانی از جمله دستور کار 21 ریو، اصول جنگل و سایر سازمان ها قرار گرفته و جنگل داری پایدار محور اصلی برنامه مدیریت جنگل ها است. این در حالی است که وضعیت جنگل های کشور و به خصوص جنگل های شمال نیاز به نیروی انسانی برای حفظ و احیای عرصه های جنگل و با در نظرگرفتن عوامل تخریب به نظر می رسد توانمند سازی بهره برداران عرصه های مذکور از طریق ترویج، نزدیکترین و سهل ترین راه رسیدن به توسعه جنگل باشد.
مدیریت جنگل ها
عمده فعالیت های جنگلداری که مي تواند منجر به تسريع و افزایش فرايند ترسیب کربن شوند به قرار ذیل مي باشد:1- جنگلکاری ، احیاء و بازسازی جنگل های مخروبه2- افزایش سطح پوشش درختی از طریق عملیات آگروفارستری، جنگلداری شهری و درختکاری در چشم انداز هاي روستایی3- افزایش سطح ذخائر کربن جنگل ( بیومس و خاک ) و ظرفیت ترسیب کربن از طریق تغییر در فعالیت های جنگلداری نظیر جنگلکاری، احیاء و بازسازی جنگل های مخروبه1-جنگلکاری ، احیاء و بازسازی جنگل های مخروبهافزایش تراکم و مساحت جنگل ها از طریق فعالیت های جنگلکاری ، احیاء و بازسازی جنگل های مخروبه منجر به افزایش جذب دی اکسید کربن از اتمسفر جو خواهد شد. با بهره برداری اصولی از درختان، امكان رشد درختان جدید و تداوم ترسیب کربن فراهم مي شود. امروزه سطح جنگلکاریها حدود 264 میلیون هکتار از جنگلهاي جهان را شامل شده که این سطح هر ساله حدود 5/1 گیگا تن از کربن هوا را جذب و ترسيب می نماید.میزان ترسیب کربن در اراضی جنگلی بستگی به فعالیت های مدیریتی اتخاذ شده، گونه های درختی موجود و پوشش مساحت جغرافیایی دارد. تبدیل اراضی کشاورزی به جنگل ها با روش های مختلف بويژه جنگلکاری، میزان ترسیب كربن بطور قابل ملاحظه ای بر اساس نوع گونه و منطقه كشت متغير مي باشد. میزان ترسیب کربن با توجه به رشد درختان تقريباً داراي يك الگوي يكساني است كه شامل يك روند صعودي در مرحله ابتدايي و به دنبال آن يك مرحله بتدريج نزولي مي باشد. بطور كلي هر هکتار جنگلکاری در مناطق معتدله می تواند سالانه حدود 4 تن کربن را ترسیب نماید.2-افزایش پوشش درختی خارج از محدوده جنگلروش درختان خارج از محدوده جنگل شامل پیاده نمودن سیستم های آگروفارستری در اراضی کشاورزی و مزارع، کاشت درخت در چشم انداز هاي روستایی و امتداد جاده ها، رودخانه ها و مناطق مسکونی و همچنین در محدوده شهر ها می باشد. درختان خارج از زون جنگل نقش مهمی را در پایداری زیست محيطي ایفا نموده و بستر لازم را برای ایجاد درآمد و ارائه کالاها و خدمات اکوسیستمی به خانوارهای روستایی فراهم مینماید. در نتیجه عاملی مهم در ایجاد امنیت غذایی و تعدیل فقر به شمار میرود.درختان خارج از زون جنگل در سراسر جهان با انجام عمل ذخیره كردن کربن کمک بسزایی به کاهش اثرات تغییر اقلیم از طريق جلوگیری از تخریب سرزمین، تأمین سوخت جایگزین بجاي سوخت های فسیلی و تثبیت ازت و در نتيجه کاهش استفاده از کودهای شیمیایی می نماید. درختان در اراضی کشاورزی ذخائر کربن ارزشمندی در سطح جهان محسوب می شوند. تقریباً نیمی از اراضی کشاورزی جهان حداقل دارای 10% پوشش درختی می باشد. سهم درختان خارج از زون جنگل در كاهش ...