محمود خان ذوالفقاري زنجان
محمودخان ذوالفقاری کیست؟
محمود ذوالفقاری کیست؟! فرج الله داودی محمودخان ذوالفقاري:سلطان محمودخان ذوالفقاري (اهالی خمسه بخاطراقتدارمحمودخان به اوسولطان می گفتند!!) فرزند ذکور و ارشد حسین قلیخان دوم ( سردار اسعدالدوله زنجانی) از بطن خانممنورالدوله دختر سلطان علي خان وزيرافخم در سال ١٢٨١ در زنجان پابه عرصه وجودنهاد. پس از طي دوران کودکي تحصيلات خود را آغاز نمود. زبان فرانسه را فراگرفت وسرانجام براي ادامه تحصيل عازم فرانسه شد و در رشته اقتصاد دانشنامه گرفت. و بهايران بازگشت و معاون پدر خود در اداره املاک وسيع زنجان شد ٬ محمودخان در مدت کوتاهي گل سرسبد خانواده گرديد. در تيراندازي و شکار و اسب سواري منحصر به فردشد و در حقيقت بار سنگين اداره امور رقبات سرداراسعدالدوله، که ١٦٥ قريه بود ٬ به او محولگرديد و او در امري که به او محول مي شد مشير و مشار پدر بود. پس از شهريور و به همريختن اوضاع و احوال کشور و ظهور حزب توده و نفوذ آنها در روستاها مشکلاتي برايمالکان به وجود آمد مخصوصاً منطقه زنجان و خمسه بيش از ساير نقاط دچار هرج ومرج گرديد؛ ولي محمودخان ذوالفقاري توانست به کمک دولت مرکزی ورعیتهای تفنگدارو قشون خصوصی خود، به منطقه آرامش دهد.پس از اشغال پادگان‌هاي آذربايجان و اشغال زنجان از طرف دموكرات‌ها، آقاي محمود ذوالفقاري با برادران خود دردهات زنجان به جمع‌آوري نفرات پرداخت .... سلطان محمودخان ذوالفقاری با افراد خود نیمه شب از خانه خود خارج گردید وراهی عمارت دوه لیک درخیابان فرمانداری فعلی زنجان، که محل نگهداری اسبان تیزرو واصیل بود شد و .... بیرون آمد و از جاده همایون همراه نوکران وادمهایش، به روستای «سهرین» رفت. به‌دلیل تعقیب سربازان روسی وفدائیان حکومت خودمختارزنجان، فردای آن شب محمودخان خود را به روستای «خاتون‌کندی» در جنوب زنجان رساند، و از آنجا شروع به تعرض برضد دموکراتها نمود. . حسن نظری درخاطرات خودنوشته است :" ذوالفقاری پس ازفراراز زنجان روستای حبش درماهنشان را مرکزفرماندهی خود قرارداد وبه کمک تفنگداران وگماشتگانش روستاهای شکربولاق، قیتول، قره پوتا، منیان، علی اباد وقولتوق را برای یورشهای اینده به دست گرفت . با سقوط حبش ازسوی قوای کمیته محلی زنجان ودرشرایطی که افسران مربی ارتش شاهنشاهی اعزامی ازتهران، همراه انهابودند، به سوی گروس فرارنمود تاازهمدان، علاوه بردریافت کمکهای تازه، از آنجا شروع به یارگیری و تشکیل قوای مقاومت بکند ." هفته‌های بعد، با تشکیل قشون چریکی ذوالفقاری و پیوستن ...
محمود خان ذوالفقاری
محمودخان ذوالفقاري:سلطان محمودخان ذوالفقاري (اهالی خمسه بخاطراقتدارمحمودخان به اوسولطان می گفتند!!) فرزند ذکور و ارشد حسین قلیخان دوم ( سردار اسعدالدوله زنجانی) از بطن خانم منورالدوله دختر سلطان علي خان وزيرافخم در سال ١٢٨١ در زنجان پابه عرصه وجود نهاد. پس از طي دوران کودکي تحصيلات خود را آغاز نمود. زبان فرانسه را فراگرفت وسرانجام براي ادامه تحصيل عازم فرانسه شد و در رشته اقتصاد دانشنامه گرفت. و به ايران بازگشت و معاون پدر خود در اداره املاک وسيع زنجان شد ٬ محمودخان در مدت کوتاهي گل سرسبد خانواده گرديد. در تيراندازي و شکار و اسب سواري منحصر به فردشد و در حقيقت بار سنگين اداره امور رقبات سرداراسعدالدوله، که ١٦٥ قريه بود ٬ به او محول گرديد و او در امري که به او محول مي شد مشير و مشار پدر بود. پس از شهريور و به هم ريختن اوضاع و احوال کشور و ظهور حزب توده و نفوذ آنها در روستاها مشکلاتي براي مالکان به وجود آمد مخصوصاً منطقه زنجان و خمسه بيش از ساير نقاط دچار هرج ومرج گرديد؛ ولي محمودخان ذوالفقاري توانست به کمک دولت مرکزی ورعیتهای تفنگدارو قشون خصوصی خود، به منطقه آرامش دهد. پس از اشغال پادگان‌هاي آذربايجان و اشغال زنجان از طرف دموكرات‌ها، آقاي محمود ذوالفقاري با برادران خود دردهات زنجان به جمع‌آوري نفرات پرداخت .... سلطان محمودخان ذوالفقاری با افراد خود نیمه شب از خانه خود خارج گردید وراهی عمارت دوه لیک درخیابان فرمانداری فعلی زنجان، که محل نگهداری اسبان تیزرو واصیل بود شد و .... بیرون آمد و از جاده همایون همراه نوکران وادمهایش، به روستای «سهرین» رفت. به‌دلیل تعقیب سربازان روسی وفدائیان حکومت خودمختارزنجان، فردای آن شب محمودخان خود را به روستای «خاتون‌کندی» در جنوب زنجان رساند، و از آنجا شروع به تعرض برضد دموکراتها نمود. .حسن نظری درخاطرات خودنوشته است :" ذوالفقاری پس ازفراراز زنجان روستای حبش درماهنشان را مرکزفرماندهی خود قرارداد وبه کمک تفنگداران وگماشتگانش روستاهای شکربولاق، قیتول، قره پوتا، منیان، علی اباد وقولتوق را برای یورشهای اینده به دست گرفت . با سقوط حبش ازسوی قوای کمیته محلی زنجان ودرشرایطی که افسران مربی ارتش شاهنشاهی اعزامی ازتهران، همراه انهابودند، به سوی گروس فرارنمود تاازهمدان، علاوه بردریافت کمکهای تازه، از آنجا شروع به یارگیری و تشکیل قوای مقاومت بکند ."هفته‌های بعد، با تشکیل قشون چریکی ذوالفقاری و پیوستن خانهای دیگر مانند خانبابا خان اوریادی، عزت‌بیگ اوریادی، فتح‌الله‌خان اوریادی، علیارخان سعیدی، غلام حسینخان بهادری، یمین لشکر خان افشار(هدایت ...
عمارت ذوالفقاری
مطالعه و طرح مرمت خانه ذوالفقاري‌ها<?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" /> خانه‌ي ذوالفقاري‌هاي زنجان كه قريب صد سال از احداث آن مي‌گذرد يكي از آثار ارزشمند شهر زنجان است كه در ياد و خاطره‌ي مردمان اين شهر همواره جايگاه مهمي داشته است. خاندان ذوالفقاري از قديمي‌ترين و سرشناس‌ترين خا‌نواده‌هاي زنجان هستند كه در گذشته از قدرت و نفوذ زيادي برخوردار بوده‌اند.اين خانه را سردار اسعد ذوالفقاري ساخته است و فرزند او محمود خان در آن زيسته است. محمود خان ذوالفقاري در زمان قضيه آذربايجان و فرقه دمكرات به مقابله با دمكراتها پرداخت و به همين دليل از محمد رضا شاه پهلوي نشان و درجه‌ي سرهنگي دريافت كرد. اين خانه در زمان انقلاب به يكي از نهادها واگذار شد اما به سبب عدم مراقبت و رسيدگي جدي آسيب‌هاي فراواني به آن وارد شد.مجموعه بناهاي ذوالفقاري مشتمل بر ساختمان‌هاي اندروني و بيروني بوده كه در حال حاضر فقط عمارت بيروني آن باقي مانده است. شهرداري با احداث خيابان در سال‌هاي اخير سبب جدايي باغ از عمارت بيروني شده و باغ ذوالفقاري را به پارك عمومي تبديل كرده است. در طرح مرمت خانه ذوالفقاري‌ها ، ابتدا عمليات رفع خطر و استحكام بخشي مورد نظر بوده است و سپس در نظر گرفتن يك كاربري جديد بدون آن‌كه به بنا آسيب وارد كند. طبق توافقات صورت گرفته با اداره‌ي ميراث فرهنگي زنجان، خانه‌ي ذوالفقاري‌هاي زنجان كاربري اداري خواهد يافت و باغ آن مجددا طراحي و به حالت اوليه خود باز خواهد گشت.
عمارت ذوالفقاری در یکی از محلات قدیمی شهر زنجان در ولایت آذربایجان
عمارت ذوالفقاري: عمارت ذوالفقاری در یکی از محلات قدیمی شهر زنجان در ولایات آذربایجان موسوم به محله' "دالان آلتی"'در ضلع شمالی سبزه میدان و مسجد جامع قرار دارد. این بنا ساختمان مسکونی و اداری حکمران زنجان بوده و از مجموعه بناهای اندرونی و بیرونی و بخشهای مختلفی تشکیل یافته بود. که در حال حاضر از این مجموعه در حال حاضر فقط عمارت بیرونی باقی مانده که به نام' عمارت محمود خان ذوالفقاری' معروف است. بنا به روایاتی این خانه توسط سردار اسعدالدوله (پدر محمود خان) در اواخر حکومت قاجار بنا گردیده و پس از وی محمود خان در آن اقامت داشته است. در گذشته این بخش از شهر زنجان محله ی اعیان نشین بوده و مجموعه بناهایی در سبک و الگویی همسان همچون خانه وزیری، خانه خدیوی، عمارت دارایی و... در این محل ساخته شده بود. این بنای ارزشمند با سبکی متأثر از الگوهای معماری غربی و با حفظ سنتهای معماری آذربایجان قدیم به مساحت 1176 متر مربع، در دو طبقه ساخته شده و در گذشته شامل حصار، سر در ورودی، حیاط و بخش مسکونی و اداری بوده است. طبقه همکف بخش اداری و دفتری عمارت محسوب می شد و طبقه اول به بخش مسکونی اختصاص داشته است. مصالح بکار رفته در بنا خشت، آجر و سنگ و پوشش سقف خانه از نوع شیروانی است. این نوع پوشش در دوران پهلوی در خانه های زنجان بسیار رایج بوده و پوشش سقف عمارت ذوالفقاری یکی از اولین نمونه های پوشش شیروانی در زنجان است. در بخش مرکزی سقف، نورگیر زیبایی تحت عنوان کلاه فرنگی تعبیه شده است. تزئینات بنا بسیار متنوع و چشمگیر بوده و شامل تزئینات فلزی، سنگی، آجری، گچی، چوبی و کاشی است. درپائین دیوار های طبقه همکف کاشیکاری برجسته با رنگهای قهوه ای، زرد و قرمز اجرا گردیده و تزئینات سنگی و گچی را بیشتر در ستونهای ورودی همکف و ایوانهای ستوندار طبقه اول می توان مشاهده کرد. سر ستونهای گچی ایوانهای طبقه اول از زیباترین تزئینات گچی باقی مانده است. سقف بیشتر اتاقها آراسته به لمبه کاری چوبی و نقش های متنوع است. اما بیشترین تزئین در نمای جنوبی بنا دیده می شود. نمای جنوبی به صورت یکپارچه با انواع آجرچینی و با طرحهای مختلف تزئین شده است.بعد از انقلاب اسلامی، عمارت ذوالفقاری مدتها در اختیار یکی از نهاد های انقلابی بود و تا ثبت این بنا در فهرست آثار ملی کشور به دلیل متروک ماندن و عدم مراقبتهای لازم آسیب فراوانی دید. در جریان توسعه و تعریض خیابان طالقانی دیوار و سردر ورودی بنا بطور کامل تخریب گردید. در سالهای اخیر نیز با اجرای طرحهای عمران شهری، آسیب زیادی به بنا وارد آمده است. از جمله با احداث خیابان زینبیه و عبور آن از داخل حیاط عمارت، قسمتی ...
زندگی و شرح مبارزات محمودخان ذوالفقاری با فرقه دموکرات پیشه وری
ذوالفقاری ها (زنجان) یکی از ایل های اصیل و مهم آذربایجان هستند که به همراه ایل یمینی نقش مهمی در تاریخ معاصر کشورمان داشته اند. مردم اصیل زنجان هیچگاه تسلط فرقه دموکرات و ارتش سرخ را بر این شهر نپذیرفتند و همواره با آن مبارزه کردند.در سال های 1234 تا 1325آن دسته از فعالان آذربایجانی که درگیر مبارزه با متجاسرین فرقه و ارتش سرخ بودند، چه بصورت پارتیزانی و چه به صورت مبارزه مدنی در میان مردم به «وطنخواه» شهرت داشتند. در این محمودخان ذوالفقاری صدر ایل ذوالفقاری رهبری ایلات وطنخواه زنجان را در مبارزه با فرقه در دست داشتند. کوشش های ملی وی اهمیت وافری در پیروزی مردم بر فرقه دموکرات داشت و یاد و خاطره شرفمند این آزادمرد را در تاریخ آذربایجان حک شده است. این نوشتار بر پایه تحقیقی است که فرج الله داوودی از محققین زنجانی در خصوص کوشش های محمودخان تهیه کرده است و از سوی وب سایت آذری ها مورد ویرایش،تلخیص و انتشار قرار می گیرد.آذری ها پس از اشغال پادگان‌هاي آذربايجان و اشغال زنجان از طرف دموكرات‌ها، آقاي محمود ذوالفقاري با برادران خود دردهات زنجان به جمع‌آوري نفرات پرداخت. وی با افراد خود نیمه شب از خانه خود خارج گردید وراهی عمارت دوه لیک درخیابان فرمانداری فعلی زنجان خارج و به همراه خدم و حشم به روستای «سهرین» رفت. به‌دلیل تعقیب سربازان روسی و فدائیان فرقه ، فردای آن شب محمودخان خود را به روستای «خاتون‌کندی» در جنوب زنجان رساند، و از آنجا شروع به تعرض برضد فرقه نمود. .هفته‌های بعد، با تشکیل قشون چریکی ذوالفقاری و پیوستن سران ایلات دیگر آذربایجان مانند خانبابا خان اوریادی، عزت‌بیگ اوریادی، فتح‌الله‌خان اوریادی، علیارخان سعیدی، غلام حسینخان بهادری، یمین لشکر خان افشار(هدایت الله خان یمینی) که او نیز با دموکراتها نبرد می‌کرد، به مبارزه با خائنین پرداختند. روستاهای جنوب زنجان پایگاه، اصلی و سنگر دفاع زنجان در مقابل دموکراتها بود. در نیمه دوم زمستان 1324 دسته های فدایی به نیروهای ذوالفقاری هجوم بردند وقولتوق، سعید آباد (بعد از چند دفعه دست به دست شدن) ظرف چند روزسقوط کرد . فرماندهی دموكرات‌ها را غلام يحيي و سروان مرتضوي و سرگرد حاتمي برعهده داشتند و از حيث اسلحه بر گروه مقاومت ذوالفقاری فايق بودند.افراد ذوالفقاری به حلب عقب نشینی کردند ، ودر آنجا چند فدایی دستگیر و ازسوی گروه ذوالفقاری اعدام شدند . چندی بعد حلب هم به اشغال فرقه دموکرات درآمد. جنگجویان 300 نفره محمود خان ذوالفقاری به سوی ینگی کند جامع السرا، حرکت کرده و در آنجا موضع گرفتند (درروستای قره بلاغ یکی ازرهبران حزبی و از سرکردگان ...
وقايع و سوابق تاريخي و فرهنگي معاصر در شهرستان خدابنده
حوادث ، وقايع و سوابق تاريخي و فرهنگي معاصر در شهرستان خدابنده الف : حوادث دوران فئودالي ( خان خاني يا ارباب رعيتي ) كرسف مركز دهستان كرسف : قصبه كرسف با فتحه كاف و راء سكون سين و فاء مركز دهستان سهرورد از توابع شهرستان خدابنده . در دوازده كيلومتري جنوب غربي قيدار در منطقه كوهستاني واقع شده است و سكنه آن قريب 5500 نفر كه مقر حكومت خوانين امير افشاري بوده است و در اين روستا قلعه هاي متعددي به چشم مي خورد كه هر يك به نوبه خود شاهد خاطرات تلخ گذشته مي باشد و در صدر اين قلعه ها قلعه ( فريك بلاغي ) بيش از همه قلعه ها نمايانگر است كه در وسط باغي بزرگ و مسطح و با سبك بسيار جديد بنا شده است كه فعلاً بلا استفاده است . جهانشاهخان سر دودمان اين خانواده كه مرد كوتاه قدي بوده و در روستاي جهانشاهلو از بخش افشار بدنيا آمده كه غالب حكومت زنجان در زمان ناصرالدين شاه به وي محول مي شد و او حكومت را به اسد الدوله تفويض مي نمود . در زمان سلطنت ناصر الدين شاه وي با حاكمان زنجان كه يكي از شاهزادگان نزديك به شخص شاه از حيث نسب بود طرفيت پيدا كرده و آخرالامر موضوع به جنگ كشيده شد و جهانشاهخان در اين جنگ حاكم زنجان را شكست داد ولي از غضب ناصرالدين شاه ترسيد و به خارج از كشور فرار كرد . مدتي در خارج بود تا به تبريز آمد و به مرحوم حاج ميرزا جواد آقا مجتهد معروف به تبريزي صاحب اسرار الصلوه ملتجي شد و در اثر وساطت آقاي حاج ميرزا جواد آقا ناصر الدين شاه از تقصيرات آن درگذشت و اجازه داد به زنجان برگردد و در سال 1331 هـ . ق شجاع الدوله مراغي كه مرد درويش مسلك و بي تدبير بود و با رؤسا در تبريز حكومت مي نمود و برادرش سردار مؤيد حاكم و فرماندار زنجان بود شجاع الدوله مي خواست زنجان را به طور قطع به آذربايجان الحاق كند . جهانشاهخان مقاومت نمود و شجاع الدوله 30 هزار قشون از عشاير تبريز ، اردبيل ، مراغه جمع كرد و زد و خورد شديدي در چمن مزيد آباد ( روستاي نزديك قيدار ) درگرفت كه در اثر مداخلات حكومت مركزي بالاخره امير جهانشاهخان غالب شد و از تجاوزات شجاع الدوله جلوگيري بعمل آمد . در تاريخ رجال آذربايجان دارد كه امير افشار نسبت به حجت الاسلام آخوند ملاقربانعلي اعتقادي نام داشت و او را پس از سقوط محمد علي شاه قاجار تحت حمايت خود قرار داد و تحت حراست و حمايت خود او را به عراق عربستان بود وليكن دانشمند محترم آيت اله آقاي حاج احمد موسوي زنجاني در كتاب نفيس خود ( الكلام بحر الكلام ) مينويسد سردار بهادر بختياري اصفهاني كه اخيراً لقب اسعد را داشت وارد زنجان شد . مرحوم آخوند احساس كرد آن شخص بايپرم مسيحي( ارمني ) نسبت به او خالي ...
ويژگي‌هاي معماري و شهرسازي قصرها و دارالحكومه‌ي قاجاريه در زنجان
مزبور را از صاحبان قبلي آن مصادره دولتي كرده است؟ و يا جزو اراضي افرادي بود كه در دولتهاي قبلي صاحب قدرت بودند و بعد از روي‌كار آمدن قاجاريه فرا كرده و اراضي خود را در شهر زنجان رها كرده بودند؟ و در هر حال ساخت و ساز تعدادي از اين مجموعه بناها از سال 1226 هجري شروع شده بودند و به همين دليل دوكوتزبوئه و جون‌جانسون افسر انگليسي هر دو در سال 1233 هجري از اقامتگاه عبدالله ميرزا در زنجان ياد كرده‌اند و دوكوتزبوئه هم به شرح برخي از جزئيات معماري دارالحكومه و قصر عبدالله ميرزا مي‌پردازد كه نشان مي‌دهد ساخت آنها قبل از سال 1233 هجري بوده است و از جمله دوكوتزبوئه در سفرنامه‌اش از برج مربع شكل با شكوهي در ميان شهر زنجان بحث مي‌كند كه پنجره‌هاي چوبي سبزرنگي داشت و حرم شاهزاده عبدالله ميرزا قاجار در آن برج بود كه به نام برج عبدالله ميرزا قاجار ناميده مي‌شد و اين سياح فرنگي مينويسد كه عبدالله ميرزا عده‌اي از زنان را در آن مجموعه بنا در همسري خود داشت بعلاوه وي از پنجره و ارسي‌هاي حرم و ايوان بلند آن حرمسرا بحث مي‌كند و نيز وي در اين مجموعه ساختماني از، يك خانه قشنگ بزرگي بحث مي‌كند كه با عمارت عبدالله ميرزا خيلي فاصله نداشت كه محل اقامت اين سياح فرنگي كرده بودند و احتمالاً به عنوان مهمانخانه‌ي دولتي بود كه سياح‌ها و افراد دولتي در آن عمارت و نزديك برج عبدالله ميرزا اقامت مي‌كردند و مهماندار مخصوصي داشت و نيز دوكوتزبوئه از سربازخانه‌ي قشنگ صحيحي بحث مي‌كند كه عبدالله ميرزا در اين مجموعه‌ي ساختماني خود و در نزديكي قصراش بنا كرده بود و دوباتاويون قشون منظم در آن قرار داده بود كه در سفرنامه‌اش از آن ياد مي‌كند و نيز نويسنده‌ي كتاب مرات‌البلدان در ص 2012 خود تاريخ ساخت و ساز مسجد عبدالله ميرزا (يعني مسجد سيد كنوني را در سال 1237 هجري مينويسد) كه نشان مي‌دهد ساخت و ساز اين مسجد و قيصريه جنب آن كه جايگزين قيصريه قديمي زنجان شد كه در دوره‌ي صفوي ساخته شده بود و نيز حمام شاهزاده پشت آن مسجد بعد از تاريخ ساخت و ساز قصرها و دارالحكومه‌ي وي بوده است و در ناحيه شرقي آنها نيز منزلي به سيد محمد سيرداني مي‌دهد كه از سيردان طارم آورده بود و امام جمعه مسجد خودش در زنجان كرده بود و جان كپل انگليسي هم در سال 1240 هجري از اين مسجد ياد مي‌كند كه در حال تكميل شدن بود روبروي عمارت عبدالله ميرزا بود و يكي دو سال بعد هم جيمز ادوارد الكساندر ايگلسي كه به خاطر مسائل جنگ دوم ايران و روس هم به زنجان آمده بود از نزديك از قصر عبدالله ميرزا قاجار ديدار كرده است و از محوطه‌ي دارالحكومه‌ي وي و مجموعه افراد پياده نظام و شيپور ...