دانلود کتاب فکر دموکراسی اجتماعی در نهضت مشروطیت ایران
دانلود کتاب موانع تاریخی رشد سرمایه داری در ایران دوره قاجار
موانع تاریخی رشد سرمایه داری در ایران دوره قاجار نوسنده: احمد اشرف خلاصه: شهرهای بزرگ ایران در زمان قاجار به سه قسمت عمده تقسیم میشد: ۱-ارگ۲-مسجد جامع(آدینه) 3-بازارها این مناطق به ترتیب محل استقرار علما ،عمال دیوانی ،تجار و کسبه و پیشه وران بودند.از نظر مکانی مسجد جامع از یک طرف با بازارها و از طرف دیگر با ساختمانهای اصلی دولتی در ارتباط بود که این ارتباط مکانی( بازارها و مسجد جامع) معنادار و مهم بود. در اروپا گیلد غربی در شهر خودمختار فعالیت می کردند و در آن نظام میان صنعت و بازرگانی و کشاورزی جدایی اساسی بود.فئودالها در دژها و پیشه وران و بازرگانان در شهرهابودند و اساسا” بین شهر و روستا جدائی افتاده بود ، ولی در شرق عاملان حکومت و زمینداران جملگی در شهر بودند و محله های شهر و اصناف شهری همراه با اجتماعات روستایی زیر سلطه حکومت بود پس آزادی و خودمختاری نبود و همین مانع ایجاد تضاد میان شالودهای تولید شهری و روستایی میشد ،تضادی که در غرب از عوامل موثر پیدایش نظام سرمایه داری بود. موانع تاریخی رشد سرمایه داری نوین صنعتی و مردم سالاری: الف- موانع داخلی : خصوصیات شیوه های تولید شهری – روستایی -ایلی و نظام سیاسی،اجتماعی حاصل از آن. ب-موانع خارجی: وضعیت نیمه استعماری و تحولات سیاسی و اقتصادی جامعه ی ایرانی در شرایط سلطه ی استعماری. الف- موانع داخلی رشد سرمایه داری صنعتی: حاکم بودن شرایط دوگانه ای از جمله: ۱-خصوصیات نظام سیاسی و اقتصادی در جامعه ی شهری و روابط خاص آن با جامعه ی روستایی با سابقه ی طولانی. ۲-تداخل و تزاحم شیوه ی تولید عشایری با شیوه های دیگر تولید و سلطه ی عشایر بر اجتماعات شهری و روستایی. * شیوه ی تولید شهری –روستایی در ایران به گونه ای بود که سبب توسعه نیافتن و تقسیم کار اجتماعی میان کشاورزی،بازرگانی و صنعت می گردید و در نتیجه جامعه را از جداکردن تولید شهری و روستایی بازمیداشت. * پیوند اجتماعات شهری و روستایی از نظر سیاسی، اقتصادی،اجتماعی،فرهنگی،دینی که مانع تمایز شهر و روستا و رویارویی ایندو با هم نمیشد،اهمیت شهر را در نظام اجتماعی افزایش داد ولی همین موضوع مانع خودفرمانی اجتماعات شهری میشد و از استقلال بازاریان و مشارکت آنان در حکومت شهر جلوگیری میکرد،زیرا شهر مرکز و پایگاه قدرت سیاسی و روحانی و زیر نظر دولت و حکومت مرکزی بود که فرصت مناسبی برای رشد و توسعه ی انجمنهای مستقل صنفی فراهم نمیاورد و از طرفی این انجمنهای صنفی وسیله ی مناسبی تا سازمان گردآوری مالیات و بیگاری بتواند با پیشه وران شهری به طور دسته جمعی روبه رو شود و به آسانی وظیفه اش را انجام دهد. * از موانع اساسی در راه ...
دانلود مقاله صد سال نفت و بودجه
صد سال نفت و بودجه تهیه و تدوین ایرج مهرآزما بررسی نقش نفت در اقتصاد ایران و اینکه از این منبع به جا مانده از نسل های گذشته برای توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور استفاده شده همواره مورد سوال صاحب نظران ی باشد. به عبارت دیگر پرسش اصلی در زمینه نقاط قوت و ضعف بهره گیری از عواید این منبع طبیعی و شناخت فرصت ها و تهدیدهای فراروی کشور در این زمینه می باشد. با نگرش به گستردگی مباحث اقتصادی و سیاسی تولید و مصرف منابع طبیعی و از جمله نفت، در این گفتار سعی میگردد بر اساس اسناد و مدارک، در حد امکان تصویری از ارتباط عواید نفت و بودجه، در صد سال گذشته و فراز و فرود ناشی از تغییرات درآمدهای نفتی ارائه شود.. ضمن این که بر اساس آموخته های تاریخی هدف آن است ساختار مناسبی برای صیانت از عواید نفت و گاز ارائه شود. دانلود مقاله
دانلود مقاله تحليل بازار كار كشور در دوره پس از انقلاب
تحليل بازار كار كشور در دوره پس از انقلاب دکتر حسن طائی در میان اقتصاددانان ایرانی، کمتر کارشناسی است که به‌صورت تخصصی در حوزه بازار کار، کار کرده باشد. دکتر حسن طایی، عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی از زمره اقتصاددانانی است که پژوهش‌های متعددی در مورد مسائل مرتبط با بازار کار و دستمزد دارد. دانلود مقاله
در باره ی یک مورخ و پژوهشگر
فریدون آدمیت فریدون آدمیت مورخ و پژوهشگر نامی ایران در سال ۱۲۹۹ متولد شد. پدر او میرزا عباسقلی خان قزوینی همراه با جمعی از دیگر همفکران و پیروان میرزا ملکم خان، "جامع آدمیت" را پایه گذاشت که انجمنی پرنفوذ در اوائل قرن بیستم در ایران بود و شمار زیادی از رجال وقت، حتی محمدعلی شاه قاجار عضو آن بودند. فریدون آدمیت در دارالفنون، نخستین مدرسه مدرن ایران تحصیل کرد و استادانی همچون جلال همایی داشت که از بزرگترین ادبای معاصر ایران به شمار می‌رود. وی تحصیلات خود را در دانشکده حقوق دانشگاه تهران ادامه داد و پایان‌نامه‌اش را دربارهٔ زندگی و اقدامات سیاسی میرزا تقی‌خان امیرکبیر نوشت که دو سال بعد با عنوان «امیرکبیر و ایران» با مقدمهٔ استادش محمود محمود به چاپ رسید . همزمان با تحصیل در سن بیست سالگی به استخدام وزارت امور خارجه درآمد، پس از فارغ التحصیلی به سفارت ایران در لندن اعزام شد و همزمان، تحصیلات خود را در دانشکده اقتصاد و علوم سیاسی دانشگاه لندن (ال اس ای) تا کسب مدرک دکتری در رشته تاریخ و فلسفه سیاست ادامه داد. پس از بازگشت به تهران در سال ۱۳۲۸ خورشیدی، معاون اداره اطلاعات و مطبوعات و سپس معاون اداره کارگزینی وزارت امورخارجه شد و در سال ۱۳۳۰ به عنوان عضو هیئت نمایندگی ایران به سازمان ملل متحد اعزام شد و به عنوان جوان‌ترین سفیر ایران در سازمان ملل معرفی شد که طی هشت سال مأموریت خود در آنجا، تا رتبه وزیرمختار پیش رفت. مأموریت مهم بعدی او، تصدی مقام سفارت ایران در هند در سال ۱۳۴۲ بود و در دوران سفارتش، جواهر لعل نهرو، نخست وزیر وقت هند را در نخستین سفر رسمی‌اش به ایران همراهی کرد. پس از پایان دوران سفارت دوساله اش در هند، مشاور وزیر امورخارجه شد و سرانجام در سال‌های دهه پنجاه خورشیدی پس از آنکه نامه‌ای در اعتراض به اعلام استقلال بحرین و پذیرش آن از جانب ایران نوشت، بازنشسته شد. فریدون آدمیت در زمان عضویت در هیئت نمایندگی ایران در سازمان ملل که بحرین تحت الحمایه بریتانیا قرارداشت، کتابی به زبان انگلیسی درباره بحرین به روایت اسناد دیپلماتیک و حقوقی نوشته بود. فریدون آدمیت عمدتاً به دلیل پژوهش روی تاریخ دوران نوگرایی و عصر مشروطیت در ایران شهرت دارد که مهمترین آثار او در این زمینه عبارتند از: فکر آزادی و مقدمه نهضت مشروطیت،اندیشه های میرزا آقاخان کرمانی،اندیشه های میرزا فتحعلی آخوندزاده،اندیشه های طالبوف تبریزی،اندیشه ترقی و حکومت قانون، فکر دموکراسی اجتماعی در نهضت مشروطیت ایران و ایدئولوژی نهضت مشروطیت ایران آن چه فریدون آدمیت را از دیگر مورخان ایرانی متمایز می کند، علاوه بر ...
خرید کتاب و جزوات کنکوری پارسه رشته اقتصاد
جزوات کنکوری پارسه رشته اقتصادبا توجه به حجم و قیمت بسیار بالای منابع و کتابهای کنکور کارشناسی ارشد، با جمع آوری این منابع و ارائه آنها در قالب ” بسته کنکور کارشناسی ارشد اقتصاد ” زمینه را جهت رقابت و مطالعه برای کسانی که توان پرداخت هزینه های بالا را ندارند فراهم آورده تا از جزوات این بسته بتوانند به عنوان منبع دروس کنکور کارشناسی ارشد استفاده کنند.محتویات این بسته:- جزوات 90 درصد پارسه دروس اقتصاد خرد و اقتصاد کلان و ریاضی و زبان عمومی- کتاب های ریاضی و آمار (محسن طورانی) و اقنصاد خرد (تیمور محمدی) و اقنصاد کلان (تیمور رحمانی)
نگاهی تحلیلی بر شاخص‌های بورس(1)
مقدمهسرمایه‌گذاران و مسؤولان بورس اوراق بهادار به منظور دست‌یابی به تصویر مناسبی از روند این بازار و توانایی ارزیابی گذشته و در مواردی پیش‌بینی آینده، از شاخص‌های بورس بهره می‌برند. تجزیه و تحلیل دقیق‌تر روند قیمت در بورس اوراق بهادار محتاج شاخص‌هایی با کارکردهای گوناگون است و بدین سبب امروزه شاخص‌های بسیار متنوعی در بورس‌های معتبر جهانی محاسبه و منتشر می‌شوند. شیوه‌های محاسبه شاخص نیز در راستای کارایی بیشتر و ارایه تصویری دقیق‌تر از فرآیند عملکرد بورس، دستخوش تغییرات چندی شده است. بورس اوراق بهادار تهران نیز از فروردین ماه 1369 اقدام به محاسبه و انتشار شاخص قیمت خود با نام تپیکس نموده است. در گذر زمان هر چند شاخص‌های قیمتی دیگری به جمع نماگرهای بورس تهران، پیوستند و شاخص‌های دیگری همچون تدیکس و تدپیکس نماگری بازدهی نقدی و بازدهی کل بورس را بر عهده گرفتند، اما شیوه محاسبة شاخص در بورس تهران از هرگونه اصلاح و تجدید نظری مصون مانده است. در این میان شاخص بورس تهران در موارد متعددی مورد توجه منتقدان قرار گرفته و محافل دانشگاهی نیز در تحقیقات چندی کارایی آن را مورد تردید قرار داده‌اند. بدین‌ترتیب چنین به نظر می‌رسد. که شاخص‌های بورس تهران محتاج اصلاحاتی در نحوة محاسبه خود باشند. گزارش پیش رو می‌کوشد تا با معرفی اجمالی شاخص‌ها به تحلیل نماگرهای بورس تهران بپردازد و اصلاحات مورد نیاز برای کارآمدتر کردن آنها را بیان کند.– تعریف شاخصبررسی روند پارامتری مشخص برای یک متغیر، به راحتی و با در نظر گرفتن مقدار پارامتر در طول زمان امکان‌پذیر است، اما زمانی که گروهی از متغیرها مورد بررسی قرار گیرند، نماگری مورد نیاز است که نشان‌دهنده سطح عمومی پارامتر برای گروه مورد نظر باشد. به عنوان مثال بررسی تغییرات قیمت سهم یک شرکت مشخص به راحتی و با در نظر گرفتن روند قیمت سهم مزبور صورت می‌گیرد، اما بررسی روند سطح عمومی قیمت سهام کلیة شرکت‌ها در بورس، به وسیله شاخص کل قیمت انجام می‌شود. بنابراین می‌توان شاخص را نماگری دانست که بیانگر روند عمومی پارامتری مورد نظر در میان گروهی از متغیرهای مورد بررسی است که تغییرات آن در مقایسه با یک تاریخ مبدأ در نظر گرفته می‌شود. معیار مقایسه مقدار شاخص در هر زمان نسبت به تاریخ مبدأ، عدد مبنا است. عدد مبنا به طور معمول 100 در نظر گرفته می‌شود و در این صورت از تقسیم میزان شاخص در هر زمان بر عدد مزبور می‌توان مقدار رشد پارامتر مورد نظر در میان گروه متغیرهای مورد بررسی را به دست آورد. به عنوان مثال در صورتی که شاخص کل قیمت بورس تهران در تاریخ 30/2/1382، 11517 باشد، مشخص ...
شیر و ماستی که دولت احمدی‌نژاد به مردم تحویل داد!!!
شیر و ماستی که احمدی نژاد دست مردم داد!بانک مرکزی ایران از روز شنبه پانزدهم تیرماه با حذف دلار ۱۲۲۶ تومانی در وبسایت خود، به طور رسمی نرخ دلار را ۲۴۷۷تومان اعلام کرده است.این در حالیست که پیش از این بانک مرکزی اعلام کرده بود فقط به کالاهای مهم و اساسی نظیر دارو و مواد غذایی ارز دولتی به قیمت ۱۲۲۶ تومان اختصاص خواهد داد . ولی اخیرا" اعلام شده است که دیگر ارز مرجع (۱۲۲۶) به کالاهای اساسی و دارو نیز نخواهد رسید.بعد از اعلام این خبر، با اعلام گرانی ۱۵درصدی لبنیات اولین موج گرانی ها رقم خورد. ظاهرا دولت دهم بالاترین رقم تورم را به دست روحانی خواهد داد تا کلید حسن روحانی سخت تر در قفل اقتصاد کشور بچرخد.دبیر انجمن صنایع لبنی روز یکشنبه از افزایش ۱۵ درصدی قیمت انواع لبنیات خبر داد که همراه با آن قیمت ۸۱ قلم کالای لبنی افزایش می یابد. همزمان با اعلام حذف ارز مرجع ۱۲۲۶ تومانی و جایگزینی آن با ارز مبادله ای ۲۵۰۰ تومانی از سوی بانک مرکزی، گزارش ها حاکی از دور جدید تورم و گرانی است به طوری که قیمت شیر بلافاصله با ۱۵ درصد افزایش نسبت به روز قبل از حذف ارز مرجع، ۲۰۰ درصد تورم در دو سال گذشته را تجربه کرد؛امری که موجب افزایش نگرانی ها درباره سلامت عمومی شده است.این روزها مردم نسبت به چندین سال قبل خبر گرانی ها را با دقت بیشتری دنبال می کنند؛ از گرانی تخم مرغ تا گرانی مسکن. اما لبنیات در دوران احمدی نژاد چه رکورد هایی را به ثبت رساند؟افکارنیوز تصمیم داشت تا گرانی و تورم لبنیات را در هر سه دولت سازندگی، اصلاحات و دولت احمودی نژاد بررسی کند اما آمار و ریزداده های بانک مرکزی تنها از سال ۸۱ و یک سال بعد از آغاز دور دوم ریاست جمهوری سید محمد خاتمی در دسترس است. در سال ۱۳۸۱ طبق داده های بانک مرکزی شاخص بهای گروه لبنیات و تخم مرغ نسبت به سال ۱۳۸۰ معادل ۱۴.۶ درصد افزایش را تجربه کرده بود. این در حالیست که تورم این گروه در سال ۸۰، ۱۰.۹ درصد بوده است.سهم لبنیات از تورم این گروه در آن سال ۱۲.۹درصد بود و این در حالی بود که لبنیات در سال قبل آن، تورم ۷.۶درصدی را به ثبت رسانده بودند.با پایان عمر دولت اصلاحات و روی کار آمدن محمود احمدی نژاد، ساز و کار اقتصادی ایران به طور کلی تغییر کرد. حتی نحوه محاسبه تورم در بانک مرکزی نیز دستخش تغییرات شد؛ به طوریکه قیمت مسکن از محاسبه تورم نیز حذف شد. بنابر این مشخص نیست که بعد از آغاز به کار دولت نهم، سهم لبنیات در محاسبه تورم کم یا زیاد شده است.اما با این حال طبق آمار بانک مرکزی در سال ۸۴، تورم گروه لبنیات ۹.۴درصد بود که نسبت به سال ما قبل آن کاهش قابل ملاحظه ای را تجربه کرد. در سال ١٣٨٦ شاخص بهاي ...
ده راز میلیونر شدن !
ده راز میلیونر شدن ! با دانستن این ۱۰ راز و انجام آن شما هم به جمع میلیونرها بپیوندید. با رعایت این راهکارها و توجه به ندای درونی خود قادر خواهید بود تا اندوخته ی مالی خود را افزایش دهید. شما از امروز یک میلیونرید! ۱- بدانید چه می خواهیداز آنچه که می خواهید مطمئن شوید و آگاه شوید، خیلی از ما حتی خودمان هم نمی دانیم دقیقاً در زندگی به دنبال چه هستیم! مقدار پولی را که دوست دارید داشته باشید، تعیین کنید، برای مثال، دوست دارید، ۱۰۰ میلیون تومان پول داشته باشید، با این روش زودتر به هدف خود می رسید تا اینکه فقط بگویید من دوست دارم بیشتر پول در بیاورم. ۲- به ندای درونی خود گوش دهیدهر آنچه که از ندای درونی خود می شنوید، به آن توجه و عمل کنید. متأسفانه بیشتر ما به این مسائل اعتقادی نداریم و شاید همین حالا با خود بگویید: “من که اصلاً به این چیزها اعتقادی ندارم و نمی توانم حتی این الهامات را از وجودم درک کنم!”، اما حقیقت این است که این الهامات و نیروی درونی وجود دارند و البته اگر خودتان بخواهید، شما را به طرف آنچه که می خواهید هدایت می کند. ۳- مبلغی منطقی و صریح را در ذهن خود پرورش دهیدابتدا از مبالغ کم و منطقی شروع کنید، برای مثال، ۱۰۰ میلیون تومان، هدفتان بر این باشد که در مرحله اول تمام تلاش خود را برای کسب این مبلغ متمرکز کنید و بعد به مبالغ بیشتر فکر کنید. ۴- به اهداف دیگرتان فکر کنیداگر خیلی در درجه اول به پولدار شدن اهمیتی نمی دهید، به دیگر اهداف ایده آل خود را مثل، تفریح، امنیت و آزادی و … فکر کنید، در ذهن خود فرض کنید که به همه ی آنها رسیده اید و از این حس لذت ببرید، این خود انگیزه ای می شود تا برای رسیدن به آنها به پول نیز فکر کنید و برسید. ۵- از پیروی و تعقیب دنیوی دست برداریدشما همواره با نیروی درونی خود به خداوند متعال وصل هستید، لحظاتی را در خلوت خود سعی به ارتباط با خداوند بپردازید، از وی راهنمایی بخواهید و تقاضا کنید تا شما را در مسیر صحیح و سرشار از موفقیت، قرار دهد، طوری که بتوانید در آسایش و آرامش برای خود و اطرافیان تان مفید باشید، مطمئن باشید که جواب می گیرید. ۶- عمل کنید اینکه فقط فکر کنید و خیال کنید، کافی نیست، عمل کنید! خیلی از افراد با این که از وضعیت کنونی خود راضی نیستند و می دانند در صورت اقدام به راهی بهتر به آنچه می خواهند می رسند، اما جرأت گامی برتر را ندارند. بنابراین شجاع باشید و عمل کنید. ترس خود مانع موفقیت است. رالف والدو چنین می گوید: “توصیه من به جوانان این است که برای موفقیت، به آنچه که صحیح است اما از رسیدن به آن می ترسید یا ناامید هستید، عمل کنید”، سوزان جفرز نیز معتقد است: “باید ...
گفت وگوی ایبنا با ناصر تکمیل همایون به مناسبت سالروز صدور فرمان مشروطیت
ناصر تکمیل همایون، جامعه شناس و تاریخ نگار معتقد است درباره مشروطه کتاب های زیادی نوشته شده است که هرکدام از آن ها به زعم خود این رویداد تاریخی را مورد بررسی قرار داده اند. انقلاب مشروطه، یکی از بزرگترین رویدادهای تاریخ ایران است. شکل گیری این حادثه در اواخر دوره سلطنت قاجاریه، موجب ایجاد تحولات گسترده سیاسی، فرهنگی و اجتماعی در ایران شد و توانست پایه محکم و دیرین حکومت استبدادی را متزلزل کند و مقدمات افول حکومت قاجاریه را فراهم آورد. در جریان این جنبش، مجموعه کوشش ها و رویدادهایی در دوره مظفرالدین شاه قاجار و سپس در دوره محمدعلی شاه قاجار برای تبدیل حکومت استبدادی به حکومت مشروطه رخ داد و به تشکیل مجلس شورای ملی و تصویب نخستین قانون اساسی ایران انجامید. «ایبنا» در گفت وگویی که با ناصر تکمیل همایون داشته، به بررسی بیشتر این موضوع پرداخته است. جناب آقای تکمیل همایون! ارزیابی شما از کتاب هایی که تاکنون درباره مشروطه نوشته شده اند، چیست و روایت هایی که در کتاب های تاریخی درباره مشروطه وجود دارد، به چه صورت است و چگونه می توان آن ها را تقسیم بندی کرد؟ درباره مشروطه کتاب های زیادی نوشته شده است که هرکدام از آن ها به زعم خود این رویداد تاریخی را مورد بررسی قرار داده اند. برخی از این کتاب ها مانند کتاب «فریدون آدمیت» با عنوان «فکر آزادی و مقدمه نهضت مشروطیت ایران» به ریشه شناسی مشروطه پرداخته اند یعنی به دنبال روشن کردن روند و گسترش مشروطه در ایران هستند؛ این که زمینه های پیدایش مشروطیت چه بود و چگونه در بقیه شهرستان ها و ایالات سرایت پیدا کرد. برخی دیگر از کتاب ها، مشروطه را تنها در منطقه ای خاص مورد بررسی قرار داده اند مانند مشروطه در شهرهای قزوین، مشهد، کرمان یا سایر شهرستان ها. بعضی آثار نیز تحلیل های جامعه شناسی یا عقیدتی از مشروطه داشته اند که روی هم رفته به هیچ کدام از آن ها نمی توان اعتماد کامل داشت. مثلا تحلیل هایی که چپ گرایان و کمونیست ها از مشروطه داشتند، محل اعتنا نیست؛ چراکه آن ها بدون این که تحقیق جامعی از این مساله داشته باشند، می پندارند که مشروطه نیز مانند انقلاب کبیر فرانسه است که بتوان در آن عناصری چون بورژواها را دخیل دانست و مقایسه هایی نیز با آن به عمل آورد. این نوع کتاب ها نمی تواند از اعتبار علمی برخوردار باشند؛ چراکه مشروطه نهضتی ملی و برای قانون خواهی و عدالت اجتماعی بوده است که همه جامعه را در بر می گرفته نه این که فقط به طبقه خاصی چون بورژواها اختصاص پیدا کند. برخی دیگر از کتاب ها هستند که بعد دین گرایانه آن ها در تحلیل نهضت مشروطه غالب است که سنگینی بار این رویداد ...
آرای شیخ فضل‌الله نوری (به مناسبت سالروز مشروطه) فریدون آدمیت
این گفتاری است در عقاید سیاسی شیخ فضل‌الـله نوری در دوران نهضت مشروطیت ایران، به‌‌مأخذ نوشته‌های خود او. مقدمه‌وار چند کلمه‌ای بگوییم: فکر آزادی، سیاست مشروطگی و نظام دموکراسی از جمله بنیادهای مدنیت غربی‌اند که گروه روشنفکران و تربیت‌یافتگان جدید آوردند و به‌‌نشر آنها برخاستند. پس شگفت نیست که رهبری فکری حرکت مشروطیت را از آغاز همان گروه به‌‌عهده گرفته باشند – و قانون اساسی نیز درجهٔ اول حاصل افکار آنان باشد. عنصر مترقی صنف علمای دین تحت تأثیر جریان روشنفکری به‌‌مشروطیت گرائید، و در آن حرکت اجتماعی مشارکت فعّال جست. این کسان با تفسیرهای اصول و تأویل‌های شرعی بر سیاست مشروطگی صحّه نهادند. در ضمن گفتند که مغربیان هم اصول مشروطیت را از احکام شریعت استخراج و اخذ کرده‌اند. اما در واقع، انگیزهٔ باطنی‌شان در این توجیه شرعی این بود که به‌‌اصالت مشروطیّت از نظرگاه تطبیق آن با احکام شریعت حکم بدهند – بدون این که به‌‌پیروی آرای متفکران غربی دهری مشرب غیرمذهبی متهم شوند. مجموع این تأویلات چیزی بر فلسفهٔ سیاسی نیفزود، گرچه مصرف داخلی داشت و فایده‌مند بود. بهر صورت، نظام مشروطگی منحصراً بر پایهٔ حاکمیت مردم بنا گردیده بود و برتر از آن هیچ قدرتی نمی‌شناخت. خواه آن را به‌‌مأخذ فلسفهٔ حقوق طبیعی توجیه نماییم، و خواه تکیه‌گاهش را قرار و مدار اجتماعی یا حقوق مثبت بدانیم به‌‌وسیلهٔ قانون موضوعهٔ عقلی متغیر انسانی به‌‌وجود آمده و به‌‌کار گرفته شده است. چنین اصولی با سایر احکام از نوع دیگر تعارض ماهوی داشت، یعنی از مقولهٔ اختلاف لفظی نبود. کلام مَعروف مجتهد معتبر نجف که در جواب استفتای شرعی گفته: «ای گاو مجسّم، مشروطه مشروعه نمی‌شود» به‌‌همان معنی است. درمقابل روحانیان مشروطه‌خواه، علمای شریعت‌پناه بودند. این گروه به‌‌ظاهر دو جناح داشت: یکی جناح متشرعان راست افراطی که اساس مجلس و کنکاش و مشروطیت و قانون موضوعه و آزادی و مساوات را سر بسر مردود می‌شناخت، و این بیان ساده و مختصر و مفید را اعلام میکرد: «المشروطه کُفر والمشروطه طلب کافر، مالُهُ مباح و دَمهُ هَدَر.» جناح دوم منادیان «مشروطیت مشروعه» و «مجلس شورای ملی اسلامی» بودند. این دو جناح گرچه به‌‌ظاهر متمایز بودند، اما در معنی به‌‌هم پیوسته. در واقع جهت کلی حرکتشان به‌‌یک نقطه می‌انجامید که نفی سیاست مشروطگی و آزادی باشد و تأیید مطلقیّت سیاسی همراه نوعی ریاست فائقهٔ شرعی. موضوع این گفتار محدود به‌‌مشروطیت مشروعه است. در برخورد با مجلس ملّی، نخست شیخ فضل‌اللـه مسالهٔ نظارت هیأت مجتهدان را بر قوانین ...