جمعیت شناسی در سرشماری
پیشینه سرشماری در ایران
پیشینه سرشماری در ایران ناهید بابایی کارشناس ارشد جمعیت شناسی سرشماری جمعیت در ایران تا نیمه دوم سدۀ نوزدهم میلادی وجود نداشت . نخستین برآورد جمعیت در سال 1252 خور شیدی (1873 میلادی) به وسیله علی قلی میرزا اعتضاد السطنه وزیر علوم و معا رف ناصرالدین شاه قاجار و به یاری والیان و حکام ولایات انجام گرفت و شمار جمعیت را نزدیک به یازده و نیم میلیون نفر بر آورد کرد که .87. آن روستایی و عشایر و 13. شهرنشین بوده اند . سه سال بعد از آن تاریخ یعنی در سال 1255 1876 میلادی به فرمان میرزا حسین خان سپهسالار صدر اعظم ایران دستور کار نسبتا جامعی برای آمار گیری صادر شد ولی aبه سبب در گذشت سپهسالار کار آمار گیری دنبال نشد . در سال 1263 ( 1884 میلادی ) ژنرال هوتوم شیندلر از سوی دولت مامور بر پا ساختن خط تلگراف تهران - مشهد بود . نام برده که سال ها در ایران می زیست در نوشته هایش در بارۀ اوضاع جغرافیایی و اجتماعی ایران جمعیت ایران را حدود 7654000 تن بر آورد کرد که از آن 6/25. شهر نشین و 5/49. روستا نشین و بقیه 9/24. عشایری بوده اند . در سال 1263 خورسیدی به هنگام پادشاهی ناصرالدین شاه قاجار و وزارت علوم و معارف اعتضاد السطنه نخستین سرشماری تهران به وسیله مهندس عبدالغفار نجم الدوله استاد ریاضیات مدرسه دارالفنون در فاصله دو ماه انجام پذیرفت . در سال 1297 خورشیدی اداره ثبت احوال تهران و در سال 1303 اداره احصاییه کل مملکتی و در سال 1312 شورای عالی آآمار آغاز به کار کردند ، هر چند که به سبب نارسایی و نداشتن توانایی آمارگیری و به کار نبستن روش های دانشی و تحلیلی ، برنامه های آمارگیری به گونه درست و شایسته پی گیری نشد ، ولی پدید آمدن نهاد های نام برده به ویژه شورای عالی آمار در فراهم ساختن مقدمات امارگیری سال 1318 سهمی بسزا داشته است . آمار گیری سال 1318 تا سوم شهریور 1320 دنبال شد ، ولی به سبب پیشامد جنگ جهانی دوم و ورود نیر و های متفقین به ایران از کوشش باز ایستاد و پس از آن نیز پی گیری نشد . در برنامه آمار گیری نام برده گنجانده شده بود که از 35 شهر بزرگ ایران سرشماری کامل انجام شود . این سرشماری به گونه نارسا برگزار شد و در نیمه کار رها شد . آمارگیری مزبور جمعیت 35 شهر را روی هم رفته 2278361 نفر نشان داده است ، از آن میان تهران با 540087 تن ، اصفهان با 204589 نفر و تبریز با 213542 تن در شمار پر چمعیت ترین شهر های ایران بودند . جولیان باریر پژوهنده آمریکایی در کتاب خود زیر عنوان پیشرفت شهر ها و روستاها در ایران که در سال 1351 به چاپ رسید ، می نویسد : جمعیت ایران در ساaل 1305 به 11 تا 12 میلیون تن و در سال 1320 به 14 تا 15 میلیون تن و در سال 1335 به 19 تا 20 میلیون تن و در سال 1345 به 25 تا 26 میلیون تن رسید . نخستین ...
علم جمعیت شناسی
علم جمعیت شناسی و داده های جمعیتی ا جمعیت شناسی دانشی است نو که از اندیشه های کهن نشات گرفته است . این دانش ریشه در تفکرات اجتماعی دارد و پیدایش و شکل گیری این تفکرات نیز بیش از آنکه جنبه فردی داشته باشد به ظهور و شکل گیری جوامع انسانی بر می گردد . در صوراولیه این جوامع ، بخصوص هنگامی که تعداد اعضای تشکیل دهنده آنها محدود بود ، افراد یک دیگر را می شناختند ، سن و جنس یکدیگر را می دانستند ، از نقش و موقعیت خود و دیگران در میان جمع آگاه و نیز با نوعی تقسیم کار اولیه و ادارۀ امور آشنا بودند . بیشتر این افراد در طول حیات خود ازدواج می کردند ، فرزندانی به دنیا می آوردند ، گاه از محیطی به محل دیگر مهاجرت می کردند و متوجه گذشتت عمر ، پیری و سرانجام مرگ و نیستی افراد جامعه خود بودند . گرچه امروزه نیز جمعیت شناسی به مطالعه موضوعاتی از این دست می پردازد ، اما تا زمانی که این امور جنبه فردی داشته باشد در قلمرو « جمعیت شناسی » قرار نمی گیرد و نوعی اطلاع از « احوال شخصیه » محسوب می شود . در لغتنامه جمعیت شناسی که بخش جمعیت شناسی دفتر اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل به سال 1958 منتشر کرده است ، جمعیت شناسی زا دانشی تعریف کرده اند که به مطالعه جمعیت های انسانی می پردازد . این مطالعه عمدتا از دیدگاه کمی در زمینه تعداد جمعیت ، ساخت جمعیت ، تغییر و تحول جمعیت و ویژگی های کلی آۀن است . از این دیدگاه جمعیت شناسی جنبه کمی و مقداری به خود می گیرد و کسانی که با این دید به جمعیت شناسی نگریسته اند ، آن را علم آماری یا علم ریاضی جمعیت ها دانسته اند . با تغییر دیدگاهها ، برخی از ابعاد جمعیت شناسی اهمیت بیشتری یافته و مباحث جدید تری وارد قلمرو آن شده است ، جغر افیا دانان بر توزیع جغرافیای جمعیت و تفاوت های قاره ای و منطقه ای آن ، جامعه شناسان بر ابعاد جمعیتی پدیده های اجتماعی ، انسان شناسان به دگرگونی های جمعیت عای انسانی بویژه از نظر دیرینه شناسی جمعیت ، اقتصاد دانان بر توان های اقتصادی جامعه ، تولید و توزیع کالا ها و خدمات و بالاخره متخصصان توسعه بر نقش دوگانه چمعیت به عنوان بر انگیزنده و باز دارندۀ توسعه پرداخته اند . با گذشت زمان ، بتدریج جنبه های کاربردی جمعیت شناسی افزایش یافته و به تبع آن ، نگرش های کمی که در آغاز بستر توسعه و تکامل جمعیت شناسی بوده اند ، با نگرش های کیفی در هم آمیخته و دانشی نو با ویژگی های خاص خود به وجود آمده است. امروزه جمعیت شناسی یکی از ابزارهای مهم برنامه ریزیهای اقتصادی و اجتماعی شده و نقش کلیدی یافته است . استفاده از این علم در برنامه ریزیهای اقتصادی و اجتماعی و افزایش روز افزون قلمروهای کاربردی ...
در مورد جمعیت شناسی (Demography)
جمعیت‌شناسی دانش جدیدی است كه حدود یك قرن از پیدایش آن می‌گذرد. البته توجّه به جمعیت و نظریه‌پردازی در مورد آن سابقه‌ای، طولانی دارد ولی آنچه به عنوان جمعیت‌شناسی معاصر مشاهده می‌كنیم از دورۀ رنسانس شكل گرفت كه مطالعه‌ای منظم و كلاسیك و علمی بود. مالتوس، جان گرانت، ویلیام پتی، ادموند هالی هر كدام دربارۀ جمعیت و مسائل آن نظراتی داشته در سیر تكوینی این علم نقش‌های عمده‌ای، ایفاء كرده‌اند. این كلمه نخستین بار در سال 1885 توسط گیارد استفاده و مطرح شد. جمعیت‌شناسی در لغت از ریشۀ یونانی به معنای مردم و نگاه‌داشتن و در اصطلاح مطالعۀ آماری جمعیت‌های در حال تغییر انسانی است. جمعیت‌شناسی علمی است كه پدیده‌های جمعیتی را با مشاهدۀ منظم و سیستماتیك و تجربی مطالعه می‌كند. موضوع جمعیت‌شناسی تبیین برخی پدیده‌های جمعیتی (همانند باروری، ولادت، مرگ و میر، مهاجرت) با پدیده‌های جمعیتی دیگر است. به طور مثال: تبیین ارتباط افزایش جمعیت در كشورهای جهان سوّم با زاد و ولد و باروری زیاد و كاهش مرگ و میر، یك تبیین جمعیت شناختی است. دربارۀ علم بودن جمعیت‌شناسی اختلاف نظر است. برخی آن را تكنیكِ یافتن می‌دانند كه به علوم دیگر به عنوان ابزار كمك می‌كند و برخی آن را به جهت مطالعه در زمینۀ باروری و ولادت و مرگ و میر و ازدواج به زیست‌شناسی مرتبط می‌دانند و گروهی آن را به ریاضیات و آمار مربوط دانسته‌اند. پاره‌ای نیز آن را از علوم اجتماعی به شمار می‌آورند. دو اصل اساسی جمعیت‌شناسی: الف) به مطالعه جمعیت در یك برهه خاص از زمان نظیر تركیب جمعیت بر حسب سن، جنس، شغل، وضع زناشویی، محل اقامت و یا محل تولد می‌پردازد. ب) مطالعه حركات جمعیت یا دگرگونی‌های حاصل از جمعیت نظیر میزان تولد، مرگ كودكان، باروری، رشد جمعیت، حركات مربوط به مهاجرت و تغییراتی كه در هویت مدنی افراد پدید می‌آید. علاوه بر آن جمعیت‌شناسی بر آن است تا علل تشكیل ساخت‌ها و پیدایش حركات را بشناسد و آنان را تببین نماید. چهار زمینۀ فعالیت و مطالعه جمعیت شناسی: 1- حجم جمعیت: شماره و تعداد جمعیت و آمارهایی كه در سرشماری با روش مشاهده عینی وقایع و از طریق پرسشنامه و مصاحبه با خانوار‌ها به دست می‌آید و به وسیلۀ آن اطلاعات جمع آوری شده، جمعیت را در آینده پیش‌بینی و برآورد می‌كنند. 2- توزیع جمعیت: چگونگی تراكم جمعیت در مكان جغرافیایی كه عبارتند از مهاجرت‌های در داخل یك سرزمین (درون كوچی) و مهاجرت‌های به خارج از یك سرزمین (برون كوچی) و در تقسیمات سیاسی أعم از استان و شهرستان و روستا و بخش. كه چه نسبتی از جمعیت و به چه صورت سكونت دارند. 3- تركیب ...
اعلام جزئیات نتایج سرشماری 1390 از زیان رئیس مرکز آمار ایران
تهیه شده توسط: حسین ضرغامی منبع خبر: خبرگزاریهای مختلف رئیس مرکز آمار ایران با تشریج جزئیات نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 90، از کاهش شدید رشد جمیت، میزان نسبت جدید مردان به زنان، رشد امید به زندگی، تعداد خانه‌های خالی و پیرترین و جوان‌ترین استان کشور سخن گفت. عادل آذر در یک نشست خبری، گزیده نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1390 کشور را تشریح کرد و گفت: جهت‌گیری مرکز آمار در سرشماری سال 90 این بود که سرشماری سال 95 به صورت مکانیزه انجام شود. رئیس مرکز آمار ایران با اشاره به اینکه برای اولین بار شماره ملی بیش از 94 درصد از هموطنان به صورت خودارسالی ارائه شد، اظهار داشت: مجموعه افرادی که برای آمارگیری همکاری داشتند، 113 هزار و 500 نفر بودند، همچنین 54 هزار و 524 مامور به 31 استان، 397 شهرستان، 1331 شهر و 96 هزار و 549 آبادی مراجعه کردند. وی با اشاره به اینکه مجموعا 861نشریه در ابعاد و سطوح مختلف در سطح کلان، استان، شهرستان، بخش و حوزه منتشر خواهد شد، افزود: جمعیت نهایی کشور در سطح سرشماری 75میلیون و 149 هزار و 669 نفر است که از این تعداد 6/49 درصد زن و 4/54 درصد مرد هستند. جمعیت روستایی و شهری آذر با اشاره به اینکه 29 درصد جمعیت کشور روستایی و 71 درصد شهری هستند، گفت: جمعیت کشور از 33 میلیون و 708 هزار و 744 نفر سال 55 به 75 میلیون و 149 هزار و 669 نفر در سال 90 افزایش یافته است. به ازای هر 102 مرد 100 زن داریم وی با بیان اینکه در حال حاضر نسبت جمعیت زن به مرد از 106 نفر در سال 55 به 102 نفر در سال 90 رسیده است، ادامه داد: یعنی اینکه در سال90 به ازای هر 102 مرد 100 زن داریم. رئیس مرکز آمار ایران تعداد خانوار سرشماری شده کشور را 21 میلیون و 185 هزار و 647 خانوار اعلام کرد و گفت: در سال 85 تعداد خانوارهای کشور 17 میلیون و 501 هزار و 771خانوار بود. در سال 55 در هر خانوار به صورت متوسط 5 نفر زندگی می‌کردند که این تعداد در سال 85 به 4نفر و در سال 90 به 55/3 نفر کاهش یافته است. 1/5 فرزند برای هر خانواده وی خاطرنشان کرد: در سال 90 خانواده‌ها ترجیح دادند 5/1 فرزند داشته باشند. بزرگ‌ترین استان از لحاظ جمعیتی در سرشماری، تهران با بیش از 12میلیون نفر شناخته شد و کوچک‌ترین استان نیز ایلام با 557 هزار نفر مشخص شد. رشد جمعیتی بشدت کاهش یافته است آذر، رشد جمعیتی کشور در سرشماری سال 90 را 29/1 درصد اعلام کرد و با بیان اینکه این رشد در سال85، 62/1 درصد بود، گفت: این موضوع نشان می‌دهد رشد جمعیتی کشور در 5 سال اخیر بشدت کاهش یافته است، با این حال کمترین رشد در بین استان‌ها در اردبیل با 33 صدم درصد، ایلام با 43صدم و سپس لرستان با 44 صدم درصد است. وی بوشهر را با 11/3 درصد و البرز را با 04/3 درصد رشد جمعیت 2استان ...
برخی اصطلاحات مهم در زمینه آماری و جمعیتی
نوشته شده توسط: حسین ضرغامی قبل از بحث در مورد مسایل مختلف آماری و جمعیتی لازم است برخی مفاهیم پرکاربرد را به صورت بهتر شناخت و هنگام استفاده از آنها از کاربرد بجای آنها آگاه بود. ابتدا بهتر است در مورد گرد کردن اعداد و لزوم استفاده از آن در مباحث آماری سخن به میان آید. گرد کردن مقادیر: به دلایل متعددی اکثر ارقام و آمارها یا به عبارتی سنجه ها تا حدی غیردقیق‌اند. مثلا ارقام موجود در زمینه میزان موالید، میزان ازدواج، مهاجرت و شهرنشینی، سنجش افکار و نگرش‌سنجی و ... همیشه تقریبی‌اند. پس باید در مرحله ای از کار به روند دقیق سازی پایان دهیم. به عبارتی باید آنجا که نه دقیق‌سازی ممکن است و نه مطلوب اعداد را گرد کنیم. پس ما دو نوع ارقام داریم: 1- اعداد حقیقی و واقعی که دست‌یافتنی نیستند و 2- اعداد گردشده که در محاسبات عملی کاربرد دارند اما می دانیم که گرد کردن دلبخواهی نیست. رایجترین شیوه گرد کردن، گرد کردن به نزدیکترین واحد است. مثلا هزینه های مختلف آب و برق یا پول پارکینگ و .. همه گرد می شوند. نکته آنست که واحد گرد کردن همواره باید مشخص باشد. مثلا گاهی به 1، گاهی به 1/. ، گاهی به 100 و به همین ترتیب بر اساس نیاز گرد می شود. مثلا ارقام بودجه دولت معمولا به میلیارد گرد می شود. گرد کردن ساده است و به نزدیکترین واحد گرد می شود فقط اعدادی که در وسط هستند مثل 7.5 مشکل ساز می شوند که طبق یک قاعده آنها را به نزدیکترین عدد زوج گرد می کنیم. پس 7.5 به 8 و 6.5 به 6 گرد می شود. به این ترتیب خطاهای به وجود آمده همدیگر را پوشش داده و خنثی می کنند و معمولا تاثیری بر نتیجه نهایی ندارند. در مورد نتایج سرشماری نیز این گرد کردن منطقی و مفید است و برای تمام مقاصد عملی قابل استفاده خواهد بود. برای گرد کردن باید برآوردی از پایایی داشته باشیم که در صورت دقیق نبودن باید آنها را حذف نماییم و درجه بی دقتی که میخواهیم اعمال نماییم را مشخص سازیم. به این ترتیب آنچه به دست می آید ارقام مفید و معناداری خواهد بود. برای مثال، جمعیت شهری که در سرشماری 2437890 برآورد شده را می توانیم به 2.4 میلیون نفر گرد کرده و در محاسبات از آن استفاده کنیم. پس لازم نیست رنج به خاطر سپردن یا بکارگیری عدد دقیق را به دوش کشیم. باید بدانیم که خود این عدد دقیق به دست آمده به خاطر اشکالات و خطاهای سرشماری هرگز دقیق نیست و همواره به واسطه کم شماری یا بیش شماری این عدد قابل اعتماد نیست هر چند که دقیق می نماید. پس قاعده: در شرایط یکسان با افزایش دقت از اطمینان کاسته شده و برعکس با کاهش دقت به درجه اطمینان افزدوه می شود. ما باید بین ایندو انتخاب کنیم. البته ناگفته پیداست که جمعیت یک روستا با جمعیت ...
گزیده‌ی نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1390
تهیه شده توسط: حسین ضرغامی منبع: سایت دموگرافی مرکز آمار ایران گزیده‌ی نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1390 را منتشر کرد. در سرشماری 1390، 113500 نفر در عملیات میدانی سرشماری شرکت داشتند. 54524 مأمور سرشماری طیّ 20 روز با مراجعه به تمام مکان‌ها در 31 استان، 397 شهرستان، 1331 شهر، و 96549 آبادی، جمعیّت و ویژگیهای خانوار و مسکن را ثبت نمودند. بر اساس این گزارش، حجم جمعیّت ایران در سرشماری 1390 حدود 75 میلیون و 150 هزار نفر بوده است که از این شمار کمی بیش از 71 درصد در مناطق شهری زندگی می‌کرده‌اند. نرخ رشد سالانه‌ی جمعیّت در کلّ کشور 29/1 درصد بوده است. بیش‌ترین و کمترین نرخ رشد سالانه‌ی جمعیّت در مقیاس استانی به ترتیب مربوط به استان‌های بوشهر (3/11 درصد) و اردبیل (0/33 درصد) بوده است. تراکم حسابی جمعیّت که در سرشماری 1385 43 نفر بود، به 46 نفر در هر کیلومتر مربّع در سرشماری 1390 رسید. این گزارش همچنین میانگین و میانه‌ی سنّی جمعیّت ایران را به ترتیب 29/86 و 27 سال اعلام کرده است. نتایج سرشماری 1390 همچنین حاکی از آن است که از سهم جمعیّت زیر 15 سال در طول زمان کاسته شده و بر سهم نسبی جمعیّت 65 ساله و بالاتر افزوده شده است. با این‌حال، جمعیّت ایران با 5/7 درصد جمعیّت 65 ساله و بالاتر هنوز وارد دوره‌ی سالخوردگی جمعیّت نشده است. بر اساس این گزارش، مقدار امید زندگی مردان و زنان ایرانی به ترتیب 72/1 و 74/6 سال است. جمعیّت ایران در سرشماری 1390 متشکّل از 21185647 خانوار است. میانگین بُعدِ خانوار در کلّ کشور، مناطق شهری و روستایی به ترتیب 3/55، 3/48، و 3/73 بوده است. میانگین بُعدِ خانوار در استان‌های هرمزگان،خوزستان، ایلام، بوشهر، کهگیلویه و بویر احمد، و سیستان و بلوچستان در دامنه‌ای از 4 در هرمزگان تا 4/3 در سیستان و بلوچستان در نوسان بوده است. میانگین بُعدِ خانوار در سایر استان‌های کشور از 3/2 در استان گیلان تا 3/8 در چهار محال و بختیاری در نوسان است. این گزارش نشان می‌دهد که در فاصله‌ی 1385 تا 1390 بر سهم نسبی خانوارهای تک نفره افزوده شده و از 5/2 درصد در سرشماری 1385 به 7/1 درصد در سال 1390 رسیده است. در این گزارش میانگین سنّ در اوّلین ازدواج را برای مردان و زنان کشور در سال 1390 به ترتیب 26/7 و 23/4 سال اعلام کرده است. داده‌ها همچنین حاکی از آن است که در فاصله‌ی 1385 تا 1390 اختلاف سنّ زوجین از 2/9 سال به 3/3 سال رسیده است. برای دسترسی به فایل متن کامل این گزارش به صورت پی دی اف، اینجا کلیک کنید. در منوی جدید، زیر عنوان "نتایج کلّ کشور" بر روی گزینه‌ی "گزیده‌ی نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1390" کلیک کنید و فایل پی دی اف این گزارش را بر روی رایانه‌ی شخصی‌تان بارگذاری کنید.
بررسی الگوی سنی ازدواج زنان کشور طی دوره 85-1365
بررسی الگوی سنی ازدواج زنان کشور طی دوره 85-1365 رضا فیض آبادی چکیده تغییر و تحولات اجتماعی و اقتصادی که در نیم قرن اخیر در ایران صورت گرفته باعث تغییر در بسیاری از زمینه ها بویژه تغییر در الگوی پیوند زناشویی و خانواده شده است. شواهد مبتنی بر نتایج سرشماری های کشور نشان می دهد که تا قبل از انقلاب، سن ازدواج زنان نسبتاً پایین بود و بین سن بلوغ و سن ازدواج فاصله کمی وجود داشت. ولی در دوره بعد از انقلاب اسلامی، سن ازدواج زنان افزایش یافته که این فاصله گرفتن سن ازدواج از سن بلوغ می تواند تاثیرات بسیاری (فرصت ها و تحدیدها) در بعد فردی و اجتماعی داشته باشد. در این تحقیق ما در پی بررسی این سوال هستیم که آیا در بین زنان ایرانی الگوی سنتی ازدواج (ازدواج زودرس) به سمت الگوی ازدواج اروپایی (ازدواج با تاخیر، نسبت بالای تجرد) تغییر یافته است؟ برای پاسخ به این پرسش و رسیدن به این مقصود سعی شده ابعاد جمعیت شناختی الگوی سنی ازدواج مورد مطالعه قرار گیرد. در تدوین چارچوب نظری تحقیق، از مهمترین نظریات مرتبط با موضوع استفاده شده است. اساس کار مبتنی بر نظریه هاینال در زمینه تفکیک دو نوع الگوی ازدواج سنتی و اروپایی با ویژگیهای منحصر به هریک می باشد و برای بررسی تغییرات الگوی سنی ازدواج زنان فرضیاتی طرح و تاثیر عواملی از قبیل: شهرنشینی، سطح سواد و تحصیلات، میزان مشارکت زنان در فعالیت های اقتصادی و عدم تعادل در نسبت جنسی ازدواج (مضیقه ازدواج) و فاصله سنی زوجین بر الگوی سنی ازدواج زنان مطالعه شده است. روش و نوع مطالعه غیر مستقیم و از نوع تحلیل ثانویه بوده و تاکید اصلی بر استفاده از داده های سرشماری است که در آنها اطلاعات مربوط به متغیر های تحقیق وجود دارد. بر اساس یافته های تحقیق می توان گفت که: ازدواج زنان در ایران بر اثر تحولات ژرفی که در اوضاع اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی این سرزمین صورت گرفته، دچار تحولاتی شده و مشخصات قبلی آن دستخـوش دگرگونی شده است. در طول دوره ي 85-1365 از سرعت ازدواج زنان کاسته شده و الگوی سنی ازدواج از شکلی که در آن پیشرسی معمول بوده، به الگوی متاخر تغییر یافته است. پیش از انتشار نتایج سرشماری 1385 عمومیت ازدواج زنان کشور همواره بالا و تجرد قطعی بسیار پایین بوده، ولی نتایج این سرشماری نشان داد که الگوی سنی ازدواج از این بعد نیز در حال تغییر است و چنین به نظر می آید با تاخیری که در سن ازدواج زنان صورت گرفته در آینده عمومیت ازدواج کاهش یافته و تجرد قطعی زنان بیشتر شود. بررسی و تحلیل فرضیات تحقیق گویای تفاوت الگوی سنی ازدواج زنان مناطق شهری و روستایی است که به مرور این تفاوت کاهش و به سوی همگرایی بیشتر در ...
اصلاحات ارضی تاثیر چندانی در مهاجرت به شهرها نداشت، گفتگویی با دکتر حبیب الله زنجانی
تهیه شده توسط: حسین ضرغامیمنبع: سایت تاریخ ایرانی http://tarikhirani.irتاریخ ایرانی: از نظر کار‌شناسان و پژوهشگران تاریخ معاصر ایران، یکی از پیامدهای اجرای اصلاحات ارضی، مهاجرت گسترده روستاییان به شهرهای بزرگ از جمله تهران بود. تاکنون در اغلب مقالات، گزارش‌ها و پژوهش‌های تحقیقی یکی از مهمترین دلایل بروز ناآرامی‌های سیاسی دهه ۵۰، مهاجرت روستاییانی ذکر شده که در حاشیه شهرهای بزرگ بعد از تقسیم اراضی در دهه ۴۰ شمسی، مأوا گزیده بودند. طبق این نظریه‌ها، حاشیه‌نشینان شهر تهران از جمله شهریار، اسلامشهر... از جمله مردمانی بودند که در اثر شکاف طبقاتی حاکم بر سال‌های دهه ۵۰ علیه نظام پهلوی بپا خاستند. دکتر حبیب‌الله زنجانی، استاد جمعیت‌شناسی دانشکده علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی معتقد است که مساله مهاجرت به شهرهای بزرگ، یکی از گمگشته‌های جداول و آمارهای جمعیتی ایران در دهه‌های ۴۰ و ۵۰ است و چنین تفاوت فاحشی در سرشماری‌های جمعیتی دیده نشده و مهاجرتی اینگونه پس از اصلاحات ارضی هرگز در ایران روی نداده است. گفت‌وگوی «تاریخ ایرانی» با این عضو انجمن بین‌المللی مطالعات علمی جمعیت، مدیر مطالعات جمعیت و امور اجتماعی مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری وزارت مسکن و شهرسازی و نویسنده کتاب‌هایی چون «مهاجرت»، «جمعیت و شهرنشینی»، «تحلیل جمعیت شناختی» و «شناخت و تحلیل جمعیت در مطالعات روستایی»، نگاهی آماری در تحلیل‌ها داده‌هایی است که موید نبود چنین مهاجرت گسترده‌ای است. *** بسیاری بر این باورند که اجرای اصلاحات ارضی در مناطق روستایی ایران تحولی ایجاد کرد که بر اثر آن، کمی بعد روستاها دستخوش تغییرات جمعیتی شدند. از نظر دکتر موسی غنی‌نژاد اصلاحات ارضی باعث شد مالکان از چرخه کار حذف شوند و در مقابل هم هیچ نظام جایگزینی معرفی نشد. در بیانیه نهضت آزادی ایران نیز که همان زمان منتشر شده بود، کم و بیش همین منظور افاده می‌شود که در روستا، مالک یک تنه هم بانک و هم تعاونی و هم انبار غلات است. حالا وقتی این بخش از چرخه تولید از بین می‌رود، چه چیزی جایگزین آن می‌شود؟ مالکان حذف شده‌اند و در مقابل هیچ نظام جایگزینی که بتواند تامین‌کننده حتی مایحتاج خود کشاورز باشد نیست و در اینجا کشاورز با انبوهی از مشکلات مواجه می‌شود و دست به مهاجرت وسیع می‌زند. در مقابل، نظریه دیگری نیز وجود دارد که می‌گوید وضع کشاورزان در سال ۵۶ در روستا خوب بوده است. این نشان می‌دهد آنها توانسته‌اند محصول خوبی بفروشند که ناشی از وضع درآمد نفت و فرهنگ مصرفی بالا بوده است. یکی هم نظریه غالب مبتنی بر مهاجرت است که معتقد ...
پنجره جمعیتی و اشتغال زنان
پنجره جمعیتی و اشتغال زنان از اساسی ترین عوامل موثردر موفقیت برنامه ریزی های توسعه همگام شدن با تغیرات جمعیتی است .بحث جمعیت و تاثیر آن در تمامی برنامه ریزی های اجتماعی – اقتصادی ، سیاسی و...یک موضوع انکار ناپذیراست . از مهمترین عناصر تاثیر جمعیت ساخت سنی جمعیت است ..اینکه جمعیت تشکیل دهنده یک جامعه از چه ترکیب سنی برخوردار می باشد به تبع آن برنامه ریزی های مختلفی را می طلبد . و هزینه ها و مزایای متفاوتی را برای برای یک جامعه بدنبال دارد. پنجره جمعیتی یکی از مهمترین مراحل درساخت سنی یک جمعیت است به طوری که اقتصاددانان از آن به عنوان موهبت جمعیتی نام می برند. البته تهديد آميز بودن يا فرصت بودن پنجره جمعيتي كشور تا حدود زيادي به نگرش و عمكرد دولت در ارتباط با اين مسئله بستگي دارد .ساخت سنی جمعیت عرضه وتقاضای نیروی کار را تحت تاثیر قرار می دهد.در دوره پنجره جمعیتی عرضه نیروی کاربالقوه به سطح بالایی می رسد باتوجه به اینکه نیمی از افراد یک جمعیت را زنان تشکیل می دهند . می خواهیم به بررسی وضعیت اشتغال زنان در کشورهای مختلفی که پنجره جمعیتی را تجربه کرده اند وتفاوتی که بین کشورها ی درحال توسعه وتوسعه یافته در استفاده از نیروی کار زنان در اشتغال وجود دارد رامورد بررسی قرار دهیم"دریچه جمعیتی به دوره ای اطلاق می شود که درآن نسبت وابستگی در مقیاسی که در تاریخ بی سابقه است کوچک می شود .این دوره کوتاه است ابتدا وانتهای آن به طور تقریبی مشخص است ودر دود چند دهه دوام می آورد . جمعیت ایران در آستانه سرشماری 1385وارد دریچه جمعیتی شده است .دریچه جمعیتی آن حدود چهار دهه باز می ماند و در حدود سال 1425 بسته خواهد شد. ."(سرایی ،1388)"حدودتکنیکی دقیق تعریف پنجره جمعیتی تغییر میکند شاخه جمعیتی سازمان ملل آن را ب عنوان دوره ای تعریف می کند که در آن نسبت کودکان ونوجوانان زیر 15سال از30درصدکمتر می شود ؛درحالیکه ،نسبت جمعیت 65ساله وبالاتر هنوز زیر 15درصد است.. تعریف دیگر از پنجره جمعیتی می تواند این باشد دوره ای که دران نسبت وابستگی سنی کل کمتراز 0.5باشد .." (همان) " باتوجه به تقدم وتآخردر گذار جمعیتی ، به خصوص گذار باروری ، مناطق وکشورهای مختلف جهان هم با تقدم وتاخر وارد دریچه جمعیتی شده اند یا می شوند دریچه جمعیتی اروپا از1950تا سال 2000دوام داشت . دریچه جمعیتی چین از1990شروع شد وانتظار می رود تا سال 2015دوام آورد هند درسال 2010وارد دریچه جمعیتی می شود و این دوره در این کشور تا اواسط این قرن دوام می آورد .بیشترکشورهایی آفریقایی تا2045وارد دریچه جمعیتی نمی شوند .ادر آستانه سرشماری 1385 جمعیت ایران وارد دریچه جمعیتی می شود تقریبا 4دهه دراین ...