تعریف آسیب
آسیب های اجتماعی چیست؟
آسیب شناسی اجتماعی social-pathology مفهوم جدیدی است که از علوم زیستی گرفته شده و مبتنی بر تشابهی است که دانشمندان بین بیماری های عضوی و آسیب های اجتماعی(کجرویها) قائل می شوند. واژه آسیب شناسی از دیدگاه پزشکی به فرایند ریشه یابی بیماری ها گفته می شودبه گزارش هفت روز، آسیب اجتماعی به هر نوع عمل فردی یا جمعی اطلاق می شود که در چارچوب اصول اخلاقی و قوامد عام عمل جمعی رسمی و غیر رسمی جامعه محل فعالیت کنشگران قرار نمی گیرد و در نتیجه با منبع قانونی و یا قبح اخلاقی و اجتماعی روبرومی گردد. به همین دلیل ، کجروان سعی دارند کجروی ها خود را از دید ناظران قانون ، اخلاق عمومی و نظم اجتماعی پنهان نمایند ؛ زیرا در غیر این صورت با پیگرد قانونی ، تکفیر اخلاقی ، طرد اجتماعی مواجه می شوند(عبدالهی ،1383:15).آسيبهاي اجتماعي پديده هايي واقعي، متغير، قانونمند و قابل کنترل و پيش گيري اند. کنترل پذيري آسيبهاي اجتماعي شناخت علمي آنها را در هر جامعه اي براي پاسخ به پرسشهاي نظري و عملي و کاربردي از ايده ها و يافته هاي علمي توليد شده در برنامه ريزي هاي کوتاه و بلند مدت براي مقابله صحيح با آسيبهاي اجتماعي، درمان يا پيشگيري از گسترش و پيدايش آنها را ضروري و پر اهميت مي سازد.آسيب شناسي اجتماعيآسيب شناسي اجتماعي به بررسي انواع مشکلات مي‌پردازد که در سطح اجتماعي مطرح هستند و سعي مي‌کنند علل مختلف آنها را از جنبه‌هاي مختلف فردي ، اجتماعي و غيره مورد بررسي قرار دهد. آسیب های اجتماعی که به تعبیر بعضی از اندیشمندان حاصل و معلول مستقیم انقلاب صنعتی هستند، در اکثر جوامع وجود دارند و تاثیرات خود را می گذارند. اما آن چه جوامع مختلف را در این مورد از هم متفاوت می سازد، نوع نگرش این جوامع به علل به وجود آورنده آسیب ها و راهکارهای اصلاح وبهبود آن است. در مورد نگرش، آن چه مهم است این که این آسیب ها چرا به وجود آمده اند؟ آیا وجود آسیب ها در جوامع امری لازم وضروری است یا می توان جامعه ای بدون آسیب داشت؟ پاسخ به این پرسش ها مستلزم شناخت نظریه های مختلف جامعه شناسی و روان شناسی است که هرکدام سعی درتبیین مسائل ،آسیب ها وبحران های اجتماعی از نظر گاه های مختلف دارند.این دید گاه ها متاثر از باورهای سیاسی و اقتصادی هر جامعه است.آسيب هاي اجتماعي از چند جنبه قابل بررسي هستند :1- از زوايه انسان ،كه هر انسان با هر دين وآئين واعتقاد وفكر ،ومذهب وگرايش ومسلك وارتباط با جناح يا حزب خاصي يا با ترحم يا با هدايت ويا با همراهي اعتقاد دارند كه به گروههاي آسيب پذير ياري نمايند مثلاً هر انساني دوست دارد به پير مرد يا پيرزني كمك كند وهر انساني دوست ...
تعریف
خشونت در خانواده : منظور از اعمال خشونت در خانواده در اين مطالعه اعمال خشونت توسط شوهر بر عليه همسر مي باشد. خشونت ( Violence ) رفتاري است كه با قصد و نيت آشكار و يا پنهان براي وارد كردن آسيب فيزيكي ، رواني ، اجتماعي به فرد ديگر صورت مي گيرد (Gelles and Straus 1979 ) . خشونت در اين تحقيق: منظور از خشونت خانگي در اين مطالعه « خشونت شوهر بر عليه همسر» مي باشد كه با توجه به تعريف مذكور خشونت بر عليه زن در ابعاد مختلف شامل: -خشونت فيزيكي: آسيب زساندن به اعضاي بدن با كتك ، ضرب و جرح با استفاده از دست، چوب، كمربند، شلنگ و ابزار ديگر ( آتش، آب داغ و … ) -خشونت رواني: تهديد، تحقير، سرزنش كلامي، فحاشي و … -خشونت اجتماعي: كنترل رفتارهاي زن، در انزواي اجتماعي قرار دادن، ممنوعيت معاشرت با ديگران و … -خشونت اقتصادي: در مضيقه قرار دادن ، عدم توجه به پوشش و ترك نفقه مورد نظر بوده است . -خشونت جنسي: وادار كردن زن به روابط جنسي، آزار و اذيت جنسي متغيرهاي مستقل : متغيرهاي مستقل با توجه به فرضيات شامل: 1- ناكامي : در این تحقیق ناکامی با شاخص ها و معرف های احساس عدم موفقيت در ازدواج ، عدم دستيابي به وضعيت اجتماعي اقتصادي مورد نظر ودلخواه ، احساس عدم موفقيت فرزندان و عدم احساس خوشبختي در سطح فاصله ای مورد سنجش قرار خواهد گرفت. 2- يادگيري اجتماعي خشونت: طبيعي بودن خشونت ، وجود خشونت در بين والدين، محدوديت در روابط اجتماعي مادر، تاكيد بر كنترل زنان توسط والدين، تجربه خشونت در دوران كودكي و تجربه خشونت در بين همسايگان ابعاد مفهوم يادگيري اجتماعي خشونت را شامل مي شوند که در این مطالعه در سطح فاصله ای سنجش خواهد شد. 3- كسب پاداش: وادار كردن زن به اطاعت،تنبيه ، عدم تكرار اعمال ناپسند،رفتار اجتماعي مناسب،كسترش محدوده آزادي مرد،ايجاد تعادل در زندگي و نظارت بر جريان زندگي ابعاد مفهوم كسب پاداش از اعمال خشونت را مشخص مي كنند که در سطح فاصله ای اندازه گیری می شود. 4- نظام پدرسالاري: اهميت وارزش زن ، مشاركت اجتماعي زن، نگرش به زن، ميزان وابستگي زن به مرد، نگرش به حقوق زن ، نقش خانه داري زن، اهميت فرزند پسر و معاشرت با خانواده شوهر ابعاد مفهوم پدر سالاري را تشكيل مي دهند. که در سطح فاصله ای اندازه گیری می شود. 5- كيفيت روابط بين زوجين(مشاركت دادن همسردر امور زندگي): ميزان مشاركت دادن همسر در خريدهاي منزل، اهميت دادن به نظر همسر در انتخاب نوع غذا ، خريد اتومبيل و خانه ، تشكر از زحمات همسر ،ميزان رضايت همسر از زندگي مشترك ، اهميت دادن به نظر همسر در تصميم گيريهاي مربوط به فرزندان و… بعنوان شاخص های ...
پاتولوژي چيست؟
آسيب شناسي(Pathology ) از نظر لغوي از دو واژة پاتو(Patho= pathos ) به معني رنج، درد و عذاب و لوژي(logy= logos) به معني مطالعه تشكيل شده است. به عبارت اختصاصي تر آسيب شناسي، دستورالعملي است ارتباطي كه علوم پايه و تجربيات باليني را در بر گرفته و به منظور مطالعه تغييرات ساختاري وعملكردي در سلولها، بافتها و اندامها كه زمينه بيماريها(Diseases) را بوجود مي آورند اختصاص يافته است. آسيب شناسي عبارت است از مطالعه اختلال در مولكولها، سلولها، بافتها و عملكرد كه در ارگانيسم هاي زنده در پاسخ به عوامل آسيب رسان يا محروميتها رخ مي دهد. بسياري از اين عوامل تركيبات شيميايي هستند كه اغلب شامل فرآورده هاي ديگر ارگانيسم ها كه مهمترين آنها ميكروارگانيسم هاي پاتوژن( بيماريزا )، مي باشند. ديگر عوامل آسيب رسان اشكال متنوع انرژي از قبيل گرما، تشعشعات و نيروهاي مكانيكي هستند كه در مقادير زيادي اعمال مي شوند. ضمن اينكه بيشتر شرايط مرضي، ناشي از در معرض قرارگرفتن بافتهاي بدن با مواد آسيب رسان مي باشد، ولي محروميت از عناصر غذائي ضروري، از قبيل پروتئين ها، مواد معدني، ويتامين ها، آب و اكسيژن نيز ممكن است به همان اندازه داراي آثار مضر و تخريب کننده باشد. فاكتورهاي ژنتيكي نيز ممكن است داراي نقش مهمي در آسيب شناسي باشند.به طور سنتي، مطالعه آسيب شناسي به دو قسمت آسيب شناسي عمومي(General pathology ) و آسيب شناسي اختصاصي يا سيستميك(Special or systemic pathology ) تقسيم مي گردد. اولي در خصوص مطالعه واكنشهاي پايه و اساسي سلولها و بافتها نسبت به محركهايي كه زمينه همه بيماريها را بوجود مي آورند متمركز شده است. در حاليكه دومي پاسخهاي ويژه ارگانها و بافتهاي اختصاصي نسبت به محركهاي كم و بيش شناخته شده را مورد بررسي و مطالعه قرار مي دهند.واژه كليدي در تعريف آسيب شناسي، واژه پاسخ(Response) است، كه عبارت است از طيف وسيعي از واكنشها كه از آسيب برگشت پذير تا آسيب برگشت ناپذير و مرگ تا دگرگونيهاي بدخيم را دربرمي گيرد. زمانيكه″پاسخ″ باعث اختلال در سلامتي و صحت(Well – being ) موجود زنده گردد، تحت عنوان بيماري قلمداد مي شود. بدن تحت تأثير محركهاي نرمال زيادي قرار مي گيرد، كه نسبت به آنها همانگونه كه به محركهاي غير نرمال و آسيب رسان واكنش نشان مي دهد، پاسخ مي دهد. به عنوان مثال، روند هاي آتروفي و نكروز كه در سير تحليل رفتن طبيعي(Involution) طبيعي تيموس رخ مي دهد بي شباهت به آتروفي و نكروزي كه در اثر اختلال در تأمين خونرساني به يك اندام يا بافت رخ مي دهد، نيست. برخي پاسخها، مثل مرگ سلول در اثر آنوكسي، پاسخهاي پاسيو هستند، در حاليكه بيشتر پاسخها، از قبيل آماس، پاسخ اكتيو ...
آشنایی با مفهوم تهدید
معنا شناسی تهدید با توجه به مطالب فوق ، باید در ابتدا به معنا شناسی تهدید پرداخته شود تا زمینه لازم برای تبیین و ارائه سایر مباحث مرتبط با موضوع برآورد وضعیت فراهم شود . تعریف تهدید : تهدید واژه ای است که باید معنا و مفهوم آن استخراج شود . از سوی دیگر در توصیف ابن واژه باید از تعاریف عمومی خارج و به توصیف خاص دست یابیم . تهدید به مجموعه اقداماتی که اهداف و ارزشهای حیاتی یک کشور را با هدف تغییرات اساسی، مورد هجوم قرار می دهد، اطلاق می شود و غالباً هم ریشه خارجی دارد. تهدید، نقطه مقابل امنیت قرار دارد، زمانی امنیت وجود دارد که تهدید نباشد و بالعکس، هرگاه تهدیدی احساس شود امنیت رخت بر می بندد. توضیح : از حیث واژه شناسی ، یک واژه خاص برای تهدید بکار برده نمی شود . تهدید یک امر اعتباری است و یک معنای واحد و مستقل ندارد .در عالم بیرون به جای تهدید با هفت واژه دیگر مواجه می شویم . لغت نامه وبستر (webster) برای تهدید دو تعریف ارائه داده است : 1) تهدید بیان و ابراز قصد آسیب رساندن ، نابود یا تنبیه کردن دیگران از روی انتقام یا ارعاب است . 2) تهدید نشان دادن آسیب و شرارت قریب الوقوع مانند جنگ می باشد . (2) لانگمن (longman) سه تعریف از تهدید ارائه کرده است که عبارتند از : نخست : تهدید ، بیان آشکار آسیب رساندن به کسی یا نارحت کردن و به دردسر انداختن او می باشد . دوم :احتمال وقوع حادثه ای بسیار بد را تهدید می نامیم . سوم : شخص یا چیزی که به عنوان خطر شناخته می شود ، تهدید گفته می شود. تهدید اساساّ بیش از آن که موضوع شناخت باشد موضوع تعریف و باز تعریف است . به بیان دیگر می توان از پدیده ای واحد که «تهدید» پنداشته می شود ، تعاریف و برداشت های مختلف و گاه متضادی را به تصویر کشید . آنچه در نزدیک نخبه سیاسی تهدید تعریف می شود ، لزوماّ در نزد دیگر نخبگان ، درک همگون و مشابه ای نمی یابد ، لذا ، تهدید کاملاّ مفهومی ذهنیت پرورده است . تهدیدی که با تجربه تاریخی دولتی جور باشد ممکن است در اثر حساسیتی که ایجاد کرده است، به راحتی شدت پیدا کند. بنابراین تهدیدات در طول زمان یکسان نمی مانند ، بلکه در مقابل تحولات جدید در نوع تهدید و تحولات کشورها که باعث تغییر ماهیت آسیب پذیریهای آن ها می گردد ، دستخوش تغییر می شوند ریموندآرون ( Ramond Aron) به این پدیده به عنوان « قانون تغییر » اشاره می نماید که بنا بر تعریف وی ، عبارت است از این که « ارزش نظامی ، جمعیت شناختی یا اقتصادی قلمرو در اثر تحول روش های جنگ و تولید ، همراه با روابط انسانی تغییر می کند . »( کالینز:1368،484) (4) سازمان معنایی تهدید : تهدید از سه بخش اساسی « کارگزار یا عامل تهدید» ، « حوزه تهدید » و « موضوع تهدید» ...
تعریف آسیب اجتماعی نوپدید
همچنین می توان آسیبهای اجتماعی نوپدید را این چنین نیز تعریف کرد: اصطلاح آسیب های اجتماعی نوپدید ناظر به برخی از آسیبهای اجتماعی است که بروز و شیوع آنها اخیراً در جامعه مدرن افزابش یافته است. از جمله این آسیب ها می توان به : آسیب های ناشی از فضای مجازی، اینترنت ،ماهواره و آسیب های مرتبط با تکنولوژی های جدید ارتباطی نام برد. ولی این اصطلاح فاقد حدود می باشد چرا که پیشرفت بشر در علم و تکنولوژی حدی ندارد . پس می توان متصور شد که باید منتظر آسیبهای اجتماعی نوپدید بیشتر از آنچه که تا کنون از این نوع آسیبهای اجتماعی نوپدید شناخته ایم باشیم. برای پیشگیری ، کنترل و مقابله با آسیبهای اجتماعی نوپدید چه باید کرد ؟ 1 – شناسایی و تعریف علمی و طبقه بندی آسیبهای اجتماعی نوپدید در این زمینه به چند مورد اکتفا می شود : طبقه بندی آسیب های اجتماعی نوپدید مرتبط با فضای مجازی طبقه بندی آسیب های اجتماعی نوپدید مرتبط با تکنولوژی های جدید ارتباطی (مانند تلفن همراه، اینترنت و ماهواره) پیدایش یا افزایش وقوع آسیب های اجتماعی نوپدید خاص در ایران شیوع انواع آسیب های اجتماعی نوپدید در مناطق مختلف کشور شناخت و آگاهی از آسیب های اجتماعی نوپدید رو به رشد در کشورهای دیگر 2 – مدلهای تبیین آسیبهای اجتماعی نوپدید در زمینه تبیین مدلهای آسیب های اجتماعی نوپدید به چند مورد بسنده شده :الف – تبیین اجتماعی، فرهنگی، روانی، سیاسی، و اقتصادی هر یک از آسیبهای اجتماعی نوپدید : مانند دزدی هویت در فضای مجازی، روابط بین جنسیتی در فضای مجازی، اعتیاد به اینترنت، آسیب های فضای مجازی و اینترنت برای کودکان، حق مؤلف و فضای مجازی، تجاوز به حریم خصوصی از طریق فضای مجازی و تکنولوژی های ارتباطی، آسیب های مرتبط با بهره گیری از تلفن همراه و شبکه های تلویزیونی ماهواره ای و غیره ب – تبیین اجتماعی، فرهنگی، روانی، سیاسی و اقتصادی آسیب های اجتماعی نوپدید : ارزیابی آسیب شناسایی عملکرد سازمانها و نهادهای مختلف در برخورد با تکنولوژی های نوین ارتباطی آسیب های اجتماعی نوپدید و ارتباط آن با تغییرات اجتماعی شیوه های کاهش آسیب های اجتماعی نوپدید شیوه های پیشگیری از آسیب های اجتماعی نوپدید 3 – عوارض و پیامدهای آسیب های اجتماعی نوپدید چند نمونه از عوارض و پیامدهای آسیب های اجتماعی نوپدید : عوارض روانی آسیب های اجتماعی نوپدید مانند آسیب های ناشی از فضای مجازی و تکنولوژی های ارتباطی پیامدهای خانوادگی و اجتماعی آسیب های اجتماعی نوپدید مانند آسیب های ناشی از فضای مجازی و ...
مبانی نظری آسیب شناسی اجتماعی
مبانی نظری آسیبهای اجتماعی آسیبشناسی اجتماعی مفهوم جدیدی است که از علوم زیستی گرفته شده و مبتنی بر تشابهی است که دانشمندان بین بیماریهای عضوی وانحرافات اجتماعی قائل میشود در واقع با شکلگیری و رشد جامعهشناسی در قرن نوزدهم میلادی بهرهگیری از علوم مختلف برای بیان فرایندهای اجتماعی نیز معمول گردید و در نتیجه بسیاری از اصطلاحات و واژه های رایج در علوم دیگر چون زیست شناسی، علوم پزشکی، زمین شناسی و مانند آن در جامعهشناسی نیز به کار گرفته شد که از جمله می توان آسیبشناسی را نام برد. آسیبشناسی عبارت است از مطالعه و شناخت ریشهی بینظمیها در ارگانیسم انسانی بنابراین در مشابهت کالبد انسانی با کالبد جامعه، اصطلاح آسیبشناسی اجتماعی برای مطالعه وریشهیابی بی نظمیهای اجتماعی بکار میرود ( ستوده، 1374؛ 11) هدفها و مقاصد آسیبشناسی اجتماعی عمده ترین هدفها ومقاصد آسیب شناسی اجتماعی را میتوان به شرح زیر طبقه بندی کرد: 1- مطالعه و شناخت آسیبهای اجتماعی و علل و دلایل پیدایش آنها، زیرا تشخیص درست دردها، نخستین شرط چارهجویی و بیش از نیمی از درمان است. درد تشخیص ناداده را کمتر میتوان ریشهکن ساخت. بیشک هر گونه ساختن بدون شناختن، تیر در تاریکی رها کردن است . 2- پیشگیری از وقوع جرم و انحراف در جامعه به منظور بهسازی محیط زندگی جمعی و خانوادگی؛ پیشگیری همواره ساده تر، علمی تر و کم هزینه تر از درمان است. 3- درمان کجروان اجتماعی با بکارگیری روشهای علمی و استفاده از شیوههای مناسب برای قطع ریشه ها وانگیزههای این کجرویها 4- تداوم درمان برای پیشگیری و جلوگیری از بازگشت مجدد انحراف اجتماعی بنابراین، آسیبشناسی اجتماعی، مطالعهی سازمانیها وآسیبهای اجتماعی نظیر فقر، بیکاری، تبهکاری، خودکشی، اعتیاد، روسپیگری، ولگردی وگدایی همراه با علل وعوامل وشیوههای پیشگیری ودرمان آنها به انضمام مطالعهی شرایط بیمارگونه اجتماعی است. ازاین رو، مفهوم آسیبشناسی اجتماعی دارای گسترهای بسیار وسیع و از ابعاد ارزشی فراوانی برخوردار است، اما در قلمرو آن اتفاق نظر نیست، از این رو به عنوان مثال بررسی در مورد احزاب یا گروههای سیاسی رادیکال و به طور کلی رادیکالیسم نیز در همین زمینه قرار میگیرد. همچنین کارکرد گرایان به هنگام طرح تمامی امور دارای دژ کارکردی آنها را در همین قلمرو جای میدهند و کشمکش ( تضاد) را در حالت آسیبشناسی حتی یک پیکر سالم اجتماعی و نه حالت عادی آن به حساب میآورند بدین ترتیب آسیبشناسی اجتماعی مطالعه خاستگاه اختلالات بینظمیها و نابسامانیهای اجتماعی است. ...
تعریف هنجار
هنجار به یک الگوی رفتاری گفته میشود که روابط و کنش‌های اجتماعی را تنظیم می‌کند؛اکثریت جامعه خود را به آن پایبند می‌دانند و در صورتی که شخصی آن را رعایت نکند؛ جامعه او را مجازات می‌کند.هنجارهای درونی، هنجارهایی هستند که در صورت عدم رعایت آنها؛مجازات رسمی و مشخصی وجود ندارد.هنجارهای بیرونی؛ هنجارهایی هستند که برای اعضای یک جامعه از پیش تعیین گشته است.ترس از مجازات و میل درونی؛ اعضای جامعه را به پیروی از هنجار ترغیب می‌کند.اگر هنجارها در جامعه‌ای ثبات نداشته باشند؛و یا با برخی نظم‌های دیگر اجتماعی در تضاد و تعارض باشند؛افراد جامعه کمتر از هنجارها پیروی خواهند کرد.هنجارها در جوامع مختلف؛ ممکن است متفاوت یا حتی متضاد باشند.بی هنجارها باعث از بین رفتن استحکام نظام اجتماعی میشود. انواع دیگر قاعده‌مندی‌های نظام اجتماعی عادت هاو رسم ها هستند آناتومی جامعه یا سنة الله: مقدمه‌ای بر جامعهشناسی کاربردی،فرامرز رفیع پور، تهران: انتشارات کاوه، ۱۳۷۷