ارتباطات سنتی در ایران
خلاصه کتاب : درآمدی بر ارتباطات سنتی در ایران
سخن گفتن از ارتباطات سنتی در عصر بزرگراههای اطلاعاتی و ارتباطی و در جامعه اطلاعاتی ، شاید از منظر تجدد و مدرنیسم نوعی واپس گرائی به حساب آید. اما اگر مدرنیته نتواند یا نخواهد نقش ها و کارکردهای جدید نظام کهن از جمله نظامهای ارتباطی سنتی را مورد بازنگری و بازکاوی یا دست کم مورد مطالعه قرار دهد، خود به نوعی سنت مذموم، ضد ترقی و ضد تمدن تبدیل خواهد شد. گرچه مدرنیسم به نفی یکسره سنت ها برخاست، اما نگرش پست مدرنیستی، با نقد مطلق نگری مدرنیسم، چنین مطالعاتی را تجویز می کند. تعریف ارتباطات سنتی : ارتباطات سنتی گونه ای از ارتباطات است که بر پايه باورها ، تاريخ ، فرهنگ و عقايد عمومی جامعه شکل گرفته و در عين حال آنها را ترويج و تقويت می کند . غالبا ميان فردی و چهره به چهره است و ساخت و محتوای نخبه گريز و عوام گرا دارد . در اين نوع ارتباطات ، دريافت بازخورد و عکس العمل مخاطب ، سريع و آنی است و ارتباط دوسويه و متقابل نيز به راحتی برقرار می شود .در جوامعی که از لحاظ پيشينه تاريخی دارای نظام منسجم و کارآمد ارتباطات سنتی بوده اند ، تامين نيازهای اطلاعاتی از طريق اين شبکه برای مردم به نوعی فرهنگ و عادت تبديل شده است .در زمانی که اين گونه ارتباط در غرب شکل نگرفته بود ، در ايران با قدرت عمل می کرد و نقش اجتماعی ، سياسی و فرهنگی خود را به خوبی در تنظيم روابط گوناگون ميان مردم و حکومت ايفا می کرد . مهمترين مشخصه ها و ويژگی های ارتباطات سنتی : 1 . ارتباطات سنتی ، عمدتا ميان فردی و چهره به چهره است و از عمق ، قدرت و تاثيرگذاری زيادی برخوردار است . 2 . در ارتباطات سنتی ، ارتباط گر غالبا در معرض ديد و در دسترس مخاطبان است . 3 . شخصيت ، خصوصيات فردی و رفتاری ، صدا و حالات چهره و قيافه در ارتباطات سنتی نسبت به ارتباطات نوين نقش تعيين کننده تری در موفقيت يا عدم موفقيت ارتباط دارد . 4 . در ارتباطات سنتی از ابزارهای تکنولوژيک و يا پيچيده استفاده نمی شود و يا استفاده محدودی به عمل می آيد . ارتباطات سنتی به طبيعت زندگی انسان نزديک تر است . 5 . واژگان و فرهنگ بيان ، در ارتباطات سنتی به فرهنگ توده بسيار نزديک است . 6 . ارتباط گران سنتی غالبا با مردم ، در کنار آنها و در پيوند و ارتباط مستقيم با توده ها بسر می برند . 7 . تعدد و تنوع و در عين حال غيررسمی بودن مراکز و نهادها و نيز ارتباط گران سنتی ، امکان اعمال کنترل و سانسور را بر آنها کاهش می دهد . 8 . پيامهای شبکه ارتباطات سنتی از حيث شکل و محتوا به زبان و درک مردم نزديک تر است . 9 . تبليغ در ارتباطات سنتی غالبا مستقيم و صريح صورت می گيرد . 10 . نهادهای ارتباطات سنتی اغلب چندمنظوره اند و برای امور و مقاصد مختلف ...
جامعه سنتی جامعه مدرن
پنجمین جلسه از سلسله نشست های علمی ایران ومدرنیته با عنوان" جامعه سنتی وجامعه مدرن" با سخنرانی دکتر عزت ا.. فولاد وند در روز دوشنبه ۱۱/۲ از ساعت ۳۰/۱۲ لغایت ۱۴ در محل اتاق نشست های انجمن جامعه شناسی واقع در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار خواهد شد.
ارتباطات ديني و جهاني شدن؛ رسانه هاي سنتي و مدرن
ارتباطات ديني و جهاني شدن؛ رسانه هاي سنتي و مدرن نقش سنت با ظهور نوگرایی و جوامع مدرن بدون شک تغییراتی یافته و برخی وجوه آن تحت تاثیر شرایط جدیدجهانی قرار گرفته است. تعیین این دگرگونیها بسته به خصوصیات فرهنگی هر جامعه متفاوت می باشد ، اما نمیتوان گفت که لزوماً این تحولات سبب تضعیف سنت شد. پدیده جهانی شدن را باید دارای پیشینه تاریخی طولانی در حیات بشری و تعالیم ادیان الهی بدانیم ، اما مشخصههای جهانشمولی برای گونه قدیمی آن با مشخصههای امروزین آن دارای تفاوتهای اساسی است.آشکارترین مشخصه امروزین جهانی شدن را در سرعت گیجکننده تحولات جدید، فراگیری و همه جانبه بودن مبادلات ،تنوع ابعاد موضوع و فرآیند پیچیده این پدیده میتوان قلمداد نمودهمچنین در میان انواع نگرشهای جدید به این موضوع قدیم، نگرشهای مبتنی بر تکامل صنعت و مدرنیسم در ادبیات بحث غلبه چشمگیری یافته و در میان دستاوردهای مختلف اجتماعی مدرنیته گسترش ورشد شتابان فنآوریهای ارتباطی نقش بیبدیلی در تسریع جهان داشتهاند. رشد چشمگیر فنآوریهای ارتباطی همچون ماهوارهها ،شبکههای رایانهای ، ریز کامپیوترها ، کابلهای نوری و چند رسانهایها و رسانههای متعامل اسباب تبادل سریع اطلاعات را در گستره جهانی مهیا ساخته است. فاصلههای زمانی ومکانی در نوردیده شده و جهان روز به روز کوچک و بهم فشردهتر از قبل مینمایاند.بر این اساس، برخی تا آنجا پیش رفته اند که در تحلیل علتها و معلولهای واقعیتهای حاضر جامعه جهانی به ابعاد ارتباطی موضوع بسنده کرده اند.([3]) بدون تردید تحلیل ارتباطگرای جهانی شدن فارغ از توجه به زیست محیط فرهنگی و تاثیرات بحث برانگیز آن نمیتواند فرآیند پیچیده واقعیت مذکور را تبیین نماید. از این رو ، محور توجه این نوشتار ، بعد فرهنگ و ارتباطات جهانی شدن خواهد بود.سنتها در جریان جهانی شدنبرخی صاحبنظران جهانی شدن را با سنت زدایی از فرهنگ ها همراه می دانند وآن را فرآیندی میشمارند که در مسیر انحلال مختصات فرهنگی جوامع بهنفع نظم جهانی فرهنگی نوین حرکت نموده است . از جمله آنتونی گیدنز پیشبینی میکند که در چنین فرآیندی تاریخ محلی و فرهنگ ملی یا محو شود یا از نو ابداع گردد([4]).اما آنگاه که در عصر حضور و سلطه وسایل ارتباط جمعی و شکلگیری غولهای رسانهای جهانی، واقعهای بزرگ و شگرف بدون اتکا به این دستاوردهای دنیای مدرن تحقق یافت و حتّی در برابر هجوم ارتباطی و اطلاعاتی رسانههای جدید ایستادگی کرد و محصول سالها تلاش و برنامهیزی دست اندرکاران آنها را یکباره بر هم زد، ذهن بسیاری از اندیشمندان علوم اجتماعی و ارتباطی متوجه واقعیتی فراموش شده یعنی قدرت سنت وارتباطات ...
نظام ارتباطات ایرانی
نظام ارتباطات ایرانیبرای شناخت نطام ارتباطات ایرانی بهتر است آن را در بستر تاریخی[1] خود مورد مطالعه قرار دهیم.تاریخ ارتباطات ایران نشان می دهد که این پدیده در مقایسه با سایر نظام های ارتباطی ویژگی های منحصر به فردی دارد.ارتباط قدمتی به اندازه طول عمر بشر دارد و نمی توان هیچ مقطعی از زندگی بشر را بدون وجود ارتباط تصور کرد.آغاز زندگی گروهی و ضرورت همکاری بین انسان های نخستین « آنها را به جستجوی ابزاری وسیله ای برای هماهنگ کردن فعالیت های گروهی برانگیخت و در پی آن زبان حرکتی[2] به وجود امد»(محسنیان راد, ارتباط شناسی 1382)استفاده از زبان اگرچه در میان جوامع مختلف از نظر زمانی تفاوت دارد اما در میان اکثر جوامع مشابه بوده و زندگی گروهی و یکجانشینی بوده که آن را به وجود آورده است.آنچه که به عنوان تفاوت های نظام ارتباطات ایرانی با سایر نظام های ارتباطی مطرح می شود مربوط به بعد از این دوره است.در ارتباطات سنتی ایران عناصری وجود دارد که باعث تمایز آن از دیگر نظام های ارتباطی می شود.در نظام ارتباطات ایرانی،«مسجد،بازار،قهوه خانه،حمام عمومی، زورخانه،»(فرقانی 1382) از شاخص ترین عناصر ارتباطات سنتی در ایران هستند.مسجد علاوه بر این که یک مکان مذهبی است،جایگاهی برای برقراری ارتباط و تبادل اطلاعات بوده است و تا حدودی کارکردهای یک رسانه را در خود جای می دهد.مسجد هم مکانی برای ارتباط فرد با فرد و هم مکانی برای ارتباط گروهی بوده است.در این مکان منبر یک «رسانه عمومی»(فتحی 1358) به حساب می آید.ارتباط دراین مکان و با استفاده از این وسیله ارتباطی ویژگی های خاص خود را دارد.کسی که در این جایگاه قرار می گیرد نسبت به مخاطبان خود برتری های دارد و می تواند افکار و ایده های خود را به آنان القا کند و به ندرت مواردی پیش می آید که مخاطبان نسبت به گفته های وی اعتراض کنند.قرار گرفتن در این جایگاه به فرد قدرت می بخشد.اعتراض به فردی که در این جایگاه قرار گرفته واکنش سایر مخاطبان را به دنبال خواهد داشت.همچنین «برد اطلاعاتی و سرعت انتقال پیام از طریق منبر نسبت به ارتباطات بین فردی بیشتر است.»(همان)در اینجا ارتباط حالتی یک طرفه دارد و کم تر تعاملی است.بازار،اگرچه کارکرد اقتصادی بارزتری دارد اما نباید از نقش ارتباطی و اجتماعی چشم پوشید.ارتباطات در بازار تعاملی تر و فردی تر است.به عبارت دیگر «نوع ارتباطی که در بازار برقرار می شود افقی است نه عمودی.»(محسنیان راد, ایران در چهار کهکشان ارتباطی 1384) «بازار همواره از مناسب ترن مکان ها برای گسترش اخبار و اطلاعاتی بوده است که از مراکز مذهبی،آموزشی،اجتماعی،اداری و اقتصادی می رسد.»(فرقانی 1382)قهوه ...
رسانه ها و فرهنگ و ارتباطات دینی
اندیشه صادق: برداشت شما از کارکرد رسانه ها در زمینه اسطوره های دینی و مقدورات و محدودیت ها در این زمینه چیست؟ دکتر باهنر: من به این سوال از دید فرهنگ و ارتباطات دینی می خواهم نگاه بکنم. می دانیم که فرهنگ قرین با اسطوره هاست و هویت فرهنگی مرهون شناخت اسطوره های هر فرهنگی است. هویت فرهنگی ایرانی که کاملاً اجین و قرین با فرهنگ دینی و شیعی است با شاخصه هایی تعریف می شود که اگر بخواهیم به بعضی از آنها اشاره کنیم می توان از عبودیت، تعبد، محبت، اخلاص، جوانمردی، شجاعت، ایثار و فداکاری، اخلاق متعالی، ضعیف نوازی، تعالی فکر و استواری در عمل و از این قبیل نام برد. برای همه این شاخصه ها ما اسطوره هایی در فرهنگ ایرانی و شیعی خود داریم که در هر بخش از اینها که نگاه کنیم، حضرت امام حسین علیه السلام حتماً یکی از این اسطوره ها است. ما در دوره ای قرار داریم که دوره و عصر نوین ارتباطات نام گذاری شده است. این ارتباطات جدید سبب تسهیل و تسریع تماس میان فرهنگ ها شده که براساس این وضعیت جدید امکان تداخل، تهاجم، گفتگو و تنازع فرهنگ ها و تمدن ها روزافزون تر شده است. بنابراین می توان گفت که این مسأله هم یک فرصت است و هم یک تهدید. هم برای استفاده از این فرصت و هم برای مقابله با این تهدیداتی که در جریان نوین ارتباطات پیش آمده و در حوزه فرهنگ تأثیرات بسیاری داشته، بازگشت به اسطوره ها و تأکید بر هویت ناب فرهنگ ایرانی و شیعی ضرورت مضاعفی پیدا می کند. شاید یکی از دلایل توجه مقام معظم رهبری، شرایط جدید پیش آمده در فرهنگ و ارتباطات جهانی است و شایسته است که در این جریان جدید هر یک از این فرهنگها برای حفظ هویت ناب خودشان به اسطوره ها و شاخصه های ناب فرهنگی توجه کنند که در فرهنگ ایرانی، فرهنگ حسینی در واقع ناب ترین فرهنگ ها شمرده می شود و مایه عزت و افتخار ایرانیان است و باید به این اسطوره همیشه جاویدان توجه کنند و او را بیش از پیش بشناسند و بشناسانند و تقویت بکنند تا در واقع شاخصه ها و اسطوره های فرهنگی خودشان را در این جریان جدید حفظ کنند. اما اینکه چگونه می شود این مفهوم را در شرایط کنونی کشور عملی ساخت اجازه می خواهم که از حوزه ارتباطی به موضوع نگاه کنم. می دانید که نظام ارتباطات اسلامی در حوزه نظام فرهنگی اسلامی تعریف می شود. نظامی که مبنایش جهان بینی توحیدی و اتکایش به باورها، ارزشها و اعمال فردی و اجتماعی است که اسلام آنها را مشخص می کند. در صدر اسلام در جامعه ای که پیامبر صلی الله علیه و آله آن را بنا گذاشتند، الگویی نوین از نظام ارتباطات اجتماعی ارائه شد که اصول سیستم ارتباطات اسلامی را باید از آن جستجو کرد. مفهوم ارتباطات در اسلام ...