اخلاق اسلامی
مقاله اي مفيد در رابطه با اخلاق اسلامي
تفکیک اخلاق اسلامی [ویرایش] اخلاق اسلامی مجموعهای است از تمام مطالب مرتبط به اخلاق و مخصوصاً علم اخلاق که به جهان اسلام و فرهنگ اسلامی منتسباند، صرف نظر از این که با اخلاق در حوزههای دیگر کمابیش دارای مشترکاتی باشد.[۲] اهمیت تفکیک [ویرایش] از آنجا که اسلام دینی است که مدّعی کمال است و هر دینی جز اعتقادات شامل اخلاق و احکام† است؛ و نیز چون اخلاق دانشی پیچیده و از دیدگاه اسلام بسیار ضروریست؛ ارائهٔ یک نظام معیّن از دستورات اخلاقی و حتی مبانی و روش تحقیق در اخلاق از سوی یک مسلمان وظیفهٔ اسلام دانسته میشود.از لحاظ علم معرفتشناسی اخلاق اسلامی بر اساس قرآن از روشهایی خاص برای مطالعهٔ اخلاق استفاده میکند، که توضیح خواهیم داد.منابع و رهیافتها [ویرایش] یحیی بن عدی بن حمید بن زکریا (۳۶۴ هجزی قمری)، تهذیب الاخلاقرهیافت عقلی، فیلسوفانه، یونانی، سقراطی تهذیب الاخلاق و طهاره الاعراق نوشته ابو علی احمد بن محمد مسکویه (۳۲۰ تا ۴۲۱ هجزی قمری)اخلاق ناصری، خواجه نصیر الدین طوسی (۵۹۷ هجزی قمری)تا حد زیادی: جامع السعادات نوشته ملا مهدی نراقی به عربیمعراج السعاده اثر ملا احمد نراقی †رهیافت نقلی معراج السعادهرهیافت عارفانه یا عرفان عملی منازل السّائرین، خواجه عبد الله انصاری، و بسیاری از متون نثر در موضوع تزکیه و تهذیب نفس و سیر و سلوک الی الله و توحید (عرفانی) و فناء فی اللهمثنوی مولوی، منطق الطّیر عطّار نیشابوری، و و بسیاری از منابع معترب شعر فارسی با مضامین معنوی و عرفانیرهیافت روان شناسی اخلاق اسلامی، احمد دیلمی و مسعود آذربایجانیبهشت اخلاق، بررسی ۳۱۳ واژهٔ اخلاقی، اثر مهدی نیلی پورمبانی اخلاق اسلامی [ویرایش] اخلاق اسلامی بر پایهٔ معرفتشناسی اسلامی، فلسفهٔ اسلامی و انسان شناسی و منطبق با اصل صفات نيكوي افرينش انسان است. روش معرفتشناسی در اخلاق [ویرایش] از دیدگاه معرفت شناسی، اخلاق اسلامی علاوه بر معرفت حسی و عَقلی که پیش از اسلام استفاده میشد، از معرفت نَقلی و وحیانی و حدیثی نیز برای شناخت استفاده میکند. با حس، رفتارهای روزمره و قابل مشاهده را مطالعه میکندبا عقل، احکام و قواعد کلی اخلاقی را مطالعه میکند. (اخلاق عقلی)با وحی و نقل که به عنوان نوع دیگری از برهان در قضایا استفاده میشود. (اخلاق نقلی)روش محوری در اخلاق اسلامی روش عقلیست. دو روش دیگر به عنوان شواهد اظافی به کار میروند. لذا شباهت زیادی بین اخلاق اسلامی و اخلاق یونانی وجود دارد. اما تفاوت آن با مکاتب اخلاقی جدید (مدرن) چنان بنیادی ست که شباهت این دو بسیار کم است. مثلاً بسیاری از مکاتب اخلاقی نوین از عقل ...
اخلاق اسلامی
اخلاق اسلامی اخلاق اسلامی مجموعهای است از تمام مطالب مرتبط به اخلاق و مخصوصاً علم اخلاق که به جهان اسلام و فرهنگ اسلامی منتسب اند، صرف نظر از این که با اخلاق در حوزههای دیگر کمابیش دارای مشترکاتی باشد. اهمیت تفکیک 1. از آنجا که اسلام دینی است که مدّعی کمال است و هر دینی جز اعتقادات شامل اخلاق و احکام^ است؛ و نیز چون اخلاق دانشی پیچیده و از دیدگاه اسلام بسیار ضروری ست؛ ارائهٔ یک نظام معیّن از دستورات اخلاقی و حتی مبانی و روش تحقیق در اخلاق از سوی یک مسلمان وظیفهٔ اسلام دانسته میشود. 2. از لحاظ علم معرفت شناسی اخلاق اسلامی بر اساس قرآن از روشهایی خاص برای مطالعهٔ اخلاق استفاده میکند، که توضیح خواهیم داد. منابع و رهیافتها یحیی بن عدی بن حمید بن زکریا (۳۶۴ هجزی قمری)، تهذیب الاخلاق رهیافت عقلی، فیلسوفانه، یونانی، سقراطی تهذیب الاخلاق و طهاره الاعراق نوشته ابو علی احمد بن محمد مسکویه (۳۲۰ تا ۴۲۱ هجزی قمری) اخلاق ناصری، خواجه نصیر الدین طوسی (۵۹۷ هجزی قمری) تا حد زیادی: جامع السعادات نوشته ملا مهدی نراقی به عربی معراج السعاده اثر ملا احمد نراقی ^رهیافت نقلی معراج السعاده رهیافت عارفانه یا عرفان عملی منازل السّائرین، خواجه عبد الله انصاری افغانستانی، و بسیاری از متون نثر در موضوع تزکیه و تهذیب نفس و سیر و سلوک الی الله و توحید (عرفانی) و فناء فی الله مثنوی مولوی، منطق الطّیر عطّار نیشابوری، و و بسیاری از منابع معترب شعر فارسی با مضامین معنوی و عرفانی رهیافت روان شناسی اخلاق اسلامی، احمد دیلمی و مسعود آذربایجانی بهشت اخلاق، بررسی ۳۱۳ واژهٔ اخلاقی، اثر مهدی نیلی پور مبانی اخلاق اسلامی اخلاق اسلامی بر پایهٔ معرفت شناسی اسلامی، فلسفهٔ اسلامی و انسان شناسی ست روش معرفت شناسی در اخلاق از دیدگاه معرفت شناسی، اخلاق اسلامی علاوه بر معرفت حسی و عَقلی که پیش از اسلام استفاده میشد، از معرفت نَقلی و وحیانی و حدیثی) نیز برای شناخت استفاده میکند. 1. با حس، رفتارهای روزمره و قابل مشاهده را مطالعه میکند 2. با عقل، احکام و قواعد کلی اخلاقی را مطالعه میکند. (اخلاق عقلی) 3. با وحی و نقل که به عنوان نوع دیگری از برهان در قضایا استفاده میشود. (اخلاق نقلی) روش محوری در اخلاق اسلامی روش عقلی ست. دو روش دیگر به عنوان شواهد اظافی به کار میروند. لذا شباهت زیادی بین اخلاق اسلامی و اخلاق یونانی وجود دارد. اما تفاوت آن با مکاتب اخلاقی جدید (مدرن) چنان بنیادی ست که شباهت این دو بسیار کم است. مثلاً بسیاری از مکاتب اخلاقی نوین از عقل به عنوان ابزار معرفتی استفاده نمیکنند. کاربرد فلسفه در اخلاق فلسفهٔ ...
توکل
رابطه توکل به خدا با کاهش اضطراب شاید کمتر مفهومی از مفاهیم اسلامی به اندازه "توکل" از لحاظ تعریف دشوار باشد. اخلاقیون، اهل عرفان و تصوف مفاهیم متفاوتی از آن درک کرده اند. اصل توکل را بایستی در اعتماد به خدا جستجو کرد. تا وقتی که انسان به خدا اعتماد پیدا نکند، نمی تواند اداره امورش را به او واگذارد و اگر هم به زبان بگوید که امور خود را به او واگذار کردم، دلش آرام نمی گیرد. به علاوه اگر فردی از قوانین علت و معلولی که خداوند در جهان قرار داده است اطلاع نداشته باشد و نداند که خواست و سنت خدا به استفاده از اراده خود و اسباب و علل شناخته شده استوار است، باز نمی تواند موقعیت رفتار متوکلانه را تشخیص داده و مصداق های آن را در زندگی پیدا کند. رابطه ایمان به خدا و اعتماد به حضرت باریتعالی، با توکل بسیار قوی است. خدای متعال در قرآن می فرماید: "و علی الله فلیتوکل المومنون"، یعنی افراد با ایمان به خدا توکل می نمایند. (سوره مائده) در آیه 23 سوره مائده آمده است که "و علی الله فتوکلوا ان کنتم مومنین"، یعنی اگر ایمان دارید، به خدا توکل نمایید هر اندازه درجه ایمان فرد به خداوند و شناخت او از اسماء و صفات خدا و آگاهی او از برنامه های خداوندی در جهان افزایش یابد، به همان اندازه توکل او نیز افزایش خواهد یافت. در سوره انفال خداوند می فرماید: "انما المومنون الذین اذا ذکرالله وجلت قلوبهم و اذا تلیت علیهم ایاته زادتهم ایماناً و علی ربهم یتوکلون"، یعنی مومنان کسانی هستند که چون نام خدا برده شود، خوف بر دل هایشان چیره گردد و چون آیات خدا بر آنان خوانده شود، ایمانشان افزون گردد و بر پروردگارشان توکل کنند. درست فهمیدن آیات خدا و ذکر و قرائت آن، بر ایمان مومنان می افزاید و در نتیجه راه توکل از طریق افزایش ایمان هموار می شود. به دنبال این ایمان قلبی به خدا و ایمان به حکمت و شفقت خدا و علم به مصلحت بندگان است که بنده می تواند برای برنامه ریزی و کفایت امر خود، به خداوند اعتماد کند و کارهایی را که برنامه ریزی و تدبیر آنها خارج از توان اوست، به خدا واگذار نماید. نراقی (1377) توکل را چنین تعریف نموده است: «توکل، عبارت است از اعتماد کردن و مطمئن بودن دل بنده در جمیع امور خود به خدا و حواله کردن همه کارهای خود را به پروردگار و بیزار شدن از هر حول و قوه ای غیر از خدا و تکیه نمودن بر حول و قوه الهی». محی الدین ابن عربی در تعریف توکل می نویسد: توکل، اعتماد قلبی به خداوند متعال است، طوری که انسان در صورت فقدان اسباب ظاهری در عالم برای رسیدن به هدف دچار اضطراب نمی شود و اگر اضطراب بر او مستولی شود، چنین فردی متوکل نیست. (النّدوی، 1374) از دیدگاه شهید مطهری: ...
اخلاق اسلامی
اخلاق كاربردي، شكاكيت اخلاقي و مهارت اخلاقي برخي چالشهاي اساسي اخلاق كاربردي ناشي از ديدگاههاي فرااخلاقي، درباره امكان حصول معرفت اخلاقي است. شكاكيت اخلاقي كه اخلاق را صرفاً نگرش ميداند و امكان قضاوت قطعي درصد خوبي يا بدي اعمال را از ما ميگيرد، گونههايي دارد كه در ادامه به ارزيابي مختصر تفاوتهاي آنها ميپردازيم. الف) چالش نسبيت وجود واقعيت اخلاقي مطلق با مشاهده ديدگاههاي اخلاقي متفاوت در فرهنگهاي مختلف با چالش مواجه ميشود و نوعي نسبيت اخلاقي بروز ميكند كه هر نوع توصيه و سنجش اخلاقي مطلق را زير سؤال ميبرد. نسبيت اخلاقي با نقدهاي متعددي مواجه شده است، چرا كه اولاً حتي با مشاهده تفاوتهاي اخلاقي در فرهنگهاي مختلف نميتوان منكر واقعيت اخلاقي مطلق شد. مثلاً اگر دانشمندان در مورد شكل كره زمين با هم اختلاف نظر داشته باشند، نميتوان از آن نتيجه گرفت كه زمين اصلاً واقعيت ندارد. به همين شكل مثلاً اگر فرهنگهاي گوناگون در مورد قبح تعدد زوجات با هم اختلاف داشته باشند از اين اختلاف بر نميآيد كه در اين مورد هيچ واقعيت اخلاقي مطلقي وجود ندارد. ثانياً حتي با وجود اختلافهاي اخلاقي باز هم قواعد اخلاقياي هستند كه در مورد آنها هيچ اختلافي وجود ندارد؛ مثلاً همه جامعهها قتل بيدليل را ناروا ميدانند. ثالثاً وجود احكام اخلاقي مختلف نشانه تفاوت ارزشهاي اخلاقي نيست. براي مثال در جامعهاي كه وجود سالخوردگان هيچ تهديدي براي جامعه نيست رها كردن آنها تا هنگام مرگ كار درستي نميباشد اما در جامعهاي كه حفظ سالخوردگان تهديدي جدي براي همه جامعه است رها كردن آنها اشكالي ندارد و اين امر نشانه تفاوت ارزشهاي اخلاقي نميباشد. ب) چالش ذهنگرايي برخي معتقدند كه گزارههاي اخلاقي گزارههايي درباره جهان نيستند، بلكه حاكي از نگرشها و باورهاي گويندگان آن ميباشند. طبق اين ديدگاه، اين گروه كه «ذهنگرا» ناميده ميشوند مثلاً اختلاف در مورد خوبي يا بدي قتل ترحمي اصلاً در مورد نفس اين فعل نيست، بلكه اين اختلاف ناشي از باورها و نگرشهاي گفتگوكنندگان ميباشد. با اندكي تأمل ميتوان گفت اين ديدگاه هم صحيح و هم ناصحيح است. صحيح است به اين معنا كه هر شخص خودش به ديدگاههاي اخلاقياش دست يافته و متأثر از هيچ كسي نيست. البته طبق اين معنا نميتوان اخلاق را مانند سليقه شخصي دانست. مثلاً اگر كسي ابتدا از مزه زيتون لذت ميبرد، ولي حالا ديگر آنرا دوست ندارد نميتوان گفت كه او درباره مزه زيتون اشتباه ميكرده و اكنون به اشتباه خود پي برده است؛ اما در مورد يك ديدگاه اخلاقي چنين نيست. ما به ...
اخلاق اسلامی
به نام خدااخلاق اسلامی :اسلام دینی است كه تنها به یك سلسله پندها و اندرزهای فردی اكتفا نكرده است، بلكه دینی جامع و همه جانبه است كه آنچه را كه فرد و جامعه بدان نیازمند است، آنرا به عنوان یك واجب، فرض نمودهاست. براین اساس متناسب با اهمیت خاصی كه یك علم برسرنوشت فرد و جامعه دارد مورد تأكید و ترغیب اسلام واقع گشته است و دانشمندان مسلمان خویش را ملزم به تدوین و تبویب آن علم در مقام تئوری و نظری كردهاند. علم اخلاق از جمله علومی است كه همواره مورد توجه فرهیختگان مسلمان بودهاست، كه به مقتضای زمان و نوع گرایش بدان پرداختهاند. نوشته حاضر، تحقیقی اجمالی بر علم اخلاق اسلامی است. ضرورت علم اخلاق: آدمی همواره با انبوهی از گزینههای رفتاری روبه روست كه تنها میتواند تعداد محدودی از آنها را برگزیند: چشم خود را به بعضی از دیدنیها بدوزد، گوش به بعضی از شنیدنیها فرا دهد و دست و یا سایر اندامهای خود را برای انجام بعضی از كارها به كارگیرد. و با رشد یافتن قوای بدنی و فكری و عاطفی و درهم تنیدن روابط گوناگون اجتماعی و افزایش اندوختههای علمی و مهارتهای عملی، دایره گزینهها به صورتی گسترش مییابد كه در هر لحظه هزاران كار امكان انجام مییابد و گزینش دشوار و دشوارتر میگردد.[1]از جمله عوامل مهم و اساسی برای ترجیح و تعیین گزینهها، عامل عقلانی آگاهانه است كه عهدهدار آن علم اخلاق میباشد. و بی شك نظام اخلاق اسلامی كه در تعالیم و حیاتی پیامبر اكرم (ص) تبلور یافته و در منابع اصیل اسلامی تجلی كرده، تنها عامل هویت بخش و سعادت آفرین انسان است كه با مراجعه به قرآن و سنت میتوان از آنها به خوبی بهرهمند شد. بدین ترتیب یكی از ضروریترین علمها برای انسان، علم اخلاق است، كه در تمام اوراق كتاب زندگی اثر دارد. علوم اسلامی : قابل توجه است كه علوم اسلامی را چند گونه میتوان تعریف كرد و بنا به هر تعریف، موضوع متفاوت خواهدبود براین اساس مقصود ما از علوم اسلامی در این نوشتار علومی است كه موضوع و مسائل آن علوم، اصول وفروع اسلام است و یا چیزهایی است كه مسائلش توسط قرآن و سنت اثبات میگردد و در حوزههای فرهنگی اسلامی رشد یافتهاست و جزء تعلیمات اسلامی نیز قرار گرفتهاست. دانشمندان مسلمان همانند شهید مطهری، مجموع تعلیمات اسلامی را به سه بخش تقسیم نمودهاند: بخش عقاید: یعنی مسایل و معارفی همانند توحید، نبوت و معاد كه باید آنها را شناخت و به آنها معتقد بود و ایمان آورد. علمی كه متصدی این بخش است علم كلام میباشد. بخش اخلاق: یعنی مسایل و دستورهایی كه در باره « چگونه بودن» انسان از نظر صفات روحی و خصلتهای ...