صداهاي ماندگاري كه ديگر شنيده نمي‌شود

نگاهي به تاريخچه دوبله كارتون در ايران

بي شك تماشاي كارتون‌هاي زيبا و لذت بخش، از بهترين خاطرات دوران كودكي ماست. كارتون‌هاي جذابي كه ما را، غرق در روياهاي كودكي‌مان مي‌كرد و گل لبخند را بر لبانمان مي‌نشاند. شايد هنوز هم سال‌ها پيش را به خاطر بياوريم، سال‌هايي كه با خيال راحت مي‌نشستيم و كارتون‌هاي مورد علاقه‌مان را با اعضاي خانواده تماشا مي‌كرديم. آن زمان به ذهنمان خطور نمي‌كرد صداهاي گرم و دلنشيني، كه به جاي تك تك شخصيت‌هاي اين كارتون‌ها حرف مي‌زنند چه كساني هستند يا چطور آنها اين صداها را براي ما جاودانه مي‌سازند. اما اكنون حسرت مي‌خوريم كه چرا قدر اين صداهاي ارزشمند، يا به عبارتي دوبلورهاي توانمند، در زمينه دوبلاژ كارتون‌ها را ندانستيم. در سالهاي اخير با تماشاي كارتون‌هاي جديد دوبله شده، نبود اين الماس‌هاي ناياب را بيش از گذشته احساس مي‌كنيم.
در اين نوشتار، نگاهي گذرا به تاريخچه دوبله كارتون در ايران داريم. به اين اميد كه با ظهور استعدادهاي جديد در زمينه دوبلاژ، خاطرات خوش كودكي ما ديگر بار تكرار شوند.
نخستين دوبله‌هاي كارتون در ايران، در استوديو «كاسپين» و در اواسط دهه 40 انجام شد. پايه گذاران اين استوديو، زنده ياد «منوچهر نوذري»، «محمود قنبري» و «اكبر مناني» بودند. رئيس استوديو كاسپين( دكتر هوشنگ طبيبان) با شركت‌هاي معتبر و صاحب نام پخش فيلم در امريكا، قرار داد داشت و نماينده فيلم‌هاي 16 ميلي متري و تلويزيوني آن زمان، در ايران بود.
سريال كارتوني «عصر حجر»، در همان دوران دوبله شد. مديريت دوبلاژ اين سريال بر عهده «محمود قنبري» بود و خودش نيز، دوبلور نقش اصلي كارتون بود كه «فردي فلينت استون» نام داشت. دوبلور نقش «ولما» همسر «فردي» در ابتدا «مهناز شيرازي» بود و در ادامه، «سيمين سركوب» جايگزين وي شد.
«عصر حجر» آن قدر ميان مردم محبوبيت كسب كرد، كه همه آن را با نام «فردي فلينت استون» مي‌شناختند.
يكي از معروفترين و پر بيننده ترين كارتون‌ها در ميان بچه‌ها و حتي بزرگ‌ترها، «ميكي موس» بود، كه در استوديو «تلويزيون فيلم» به مديريت دوبلاژ «ايرج رضايي» انجام شد.
«جواد باز ياران» با صداي ريز و خش دار خود توانست خالق صداي «ميكي كوس» باشد و اين شخصيت كارتوني محبوب را، براي همه تبديل به يك اسطوره كند. كساني كه صداي «جواد بازياران» را به جاي شخصيت‌هاي مختلف در آثار سينمايي شنيده‌اند، به اين واقعيت معترفند كه وي با مهارت و تبحر خاصي، به جاي شخصيت «ميكي موس» حرف زده است.
هنگامي كه صداي او را به جاي «ارنست بورگناين» در اين فيلم «اين گروه خشن» (سام پكين پا – 1969) مي‌شنويم، به خوبي متوجه مي‌شويم كه او در زمينه دوبلاژ يك تنه همه را حريف است.
كارتون «معاون و كلانتر» پس از انقلاب از تلويزيون پخش شد و بسياري از بچه‌ها و حتي بزرگترها، هنوز آن را كاملاً به خاطر دارند. نقش معاون كلانتر با صداي دلنشين «ايرج رضايي» از تيپ‌هاي معروفي شد، كه هنوز هم در اذهان همگان باقي مانده است. يك معاون بي لياقت، كه مدام از «ماسكي» و يك «موش كور» رو دست مي‌خورد. «مينو غزنوي» با ظرافت ويژه‌اي به جاي «ماسكي» صحبت مي‌كرد و شادروان «مهدي آژير» هم به جاي موش كور حرف مي‌زد.
«ناصر ممدوح» مديريت دوبلاژ اين كارتون را بر عهده داشت. وي پيش از آن، مديريت دوبلاژ كارتون «ماجراهاي سندباد» را انجام داه و شايستگي‌هاي خود را، به اثبات رسانده بود. «سندباد» هنوز هم از قهرمانان فراموش ناشدني بسياري از بچه‌هاست. حتي بسياري از ما به واسطه گويندگي بي عيب و نقص «ناهيد اميريان» به جاي شخصيت «سندباد»، هنوز صداي سندباد را در خاطر داريم. زنده ياد «مهدي آژير» هم به جاي كلاغي به نام «شيلا» صحبت مي‌كرد.
كارتون معروف «تنسي تاكسيدو و چاملي» سال 1355 در استوديو «ساند فيلم»، توسط «صادق ماهرو» دوبله شد و تا مدت‌ها پس از انقلاب هم، از تلويزيون پخش مي‌شد. صداي خنده‌هاي بي‌نظير آقاي «ووپي» فقط به مدد صداي جادويي «شهروز ملك آرايي» در خاطره‌ها جاخوش كرده است. «ظفر گرايي» هم به جاي يك شير ماهي به نام «چاملي»، با صدايي مضحك و در عين حال دوست داشتني خلق و توانايي‌هاي خود در عرصه دوبله كارتون را اثبات كرد.
«مهدي آژير» هم به جاي «تنسي تاكسيدو»، همچون هميشه عالي بود. در واقع مي‌توان «مهدي آژير» را در زمينه دوبله كارتون، يك نابغه دانست تا بدانجا كه اكنون نبود وي در عرصه، كاملاً محسوس است. كارتون پر طرفدار «گوريل انگوري و بيگلي بيگلي»، نيز از محبوب ترين كارتون‌هاي بچه‌ها و بزرگترها به شمار مي‌آيد. مديريت دوبلاژ اين كارتون را «امير هوشنگ قطعه‌اي»، در نخستين سال‌هاي انقلاب انجام داد. «صادق ماهرو» با صداي گرم و در عين حال بم خويش به جاي «گوريل پانزده متري» حرف زد. «اصغر افضلي» هم گوينده نقش «بيگلي بيگلي» بود.
(اصغر افضلي دوبلور سازماني «وودي آلن» مي‌باشد، كه در همه آثار «وودي آلن» به جاي او صحبت كرده است.)
از ويژگي‌هاي منحصر به فرد اين كارتون‌، انطباق صداي دوبلورها به جاي شخصيت‌هاي داستان است. «صادق ماهرو» و «اصغر افضلي» با بهره جستن از نبوغ ذاتي شان، اين كارتون را به يكي از بهترين و جذاب‌ترين كارتون‌هاي پس از انقلاب تبديل كردند.
يكي ديگر از كارتون‌هاي مشهور پس از انقلاب، «ماجراهاي گاليور» است،‌ كه «اكبر مناني» در سال 1359 مديريت دوبلاژ اين اثر را انجام داد. «اكبر مناني» صداي معروف نقش «گلوم» بود، كه دائما در حال فرستادن موج منفي بود و مي‌‌گفت: «كارمون تمومه، من مي دونم، ما موفق نمي‌شيم!». «شهاب عسگري» نيز به جاي «گاليور» صحبت مي‌كرد و از او، شخصيتي جذاب و دوست داشتني ترسيم كرد. نقش «فلرتيشيا»هم به خوبي در اذهان همگان باقي مانده است. دليل آن هم صداي شيرين و لحن دلنشيني بود كه «مينو غزنوي» دوبلور توانمندي است كه در برجسته‌ترين آثار سينماي جهان، هنر خويش (يا به عبارتي صداي خود) را به رخ همگان مي‌كشد. گويندگي به جاي «جنيفر جونز» در فيلم «آهنگ برنادت» (1943)و «جين آرتور» در شاهكار سينماي جهان، «آقاي اسميت به واشنگتن مي‌رود»(1939)گواه اين ادعاست.
«شهروز ملك آرايي» به جاي «كاپيتان لينچ» حرف مي‌زد و با تكيه كلام معروف:«نقشه رو رد كن گاليور !»، سعي در پيدا كردن گنج مدفون شده داشت. خيلي از كارتون‌هايي كه اواخر دهه 50 براي تلويزيون دوبله شدند، پس از انقلاب هم از تلويزيون پخش شدند. دوبله كارتون‌هاي «ماجراهاي سندباد»، «گاليور» و «گوريل انگوري» محصول همان دوران است.
مجموعه «پلنگ صورتي» نيز به مديريت شادروان «حسن عباسي»، در همان دوران دوبله شد.(زنده ياد «حسن عباسي» دوبلور سازماني كمدين معروف و خلاق سينماي جهان، «استين لورل» بود و گويندگي درخشان او به جاي «لورل» همچنان در خاطر علاقه مندان هنر دوبلاژ مانده است.)
راوي مجموعه«پلنگ صورتي» كه شامل «مورچه خوار» و «كاراگاه و بازرس دودو» مي‌شد، زنده ياد «پرويز نارنجي‌ها» بود.
در «مورچه‌ و مورچه خوار» به جاي مورچه، زنده ياد«حسن عباسي» صحبت مي‌كرد و «مهدي آرين نژاد» هم، با زيبايي خاصي به جاي «مورچه خوار» حرف مي‌زد. تكيه كلام‌هايي كه «مهدي آرين نژاد» خلق كرد، خيلي زود بر سر زبان‌ها افتاد. از آن جمله مي‌توان به «سلام مورچه !» اشاره كرد. در «كارآگاه و بازرس دودو» اين زوج موفق، با هم همكاري داشتند و دوبله‌اي به ياد ماندني از خود بر جا گذاشتند. «حسن عباسي» به جاي «كارآگاه» حرف مي‌‌زد و «مهدي آرين نژاد» هم نقش «بازرس دودو» را مي‌گفت.
در اواخر دهد 50 خورشيدي كارتون‌هاي بيشتري براي دوبله و پخش از تلويزيون، از شركت‌هاي آمريكايي از جمله «هاناباربرا» و «والت ديزني» خريداري شد.
اما پس از انقلاب سيل كارتون‌هاي ژاپني و چيني به ايران سرازير شد.
كارتون‌هايي مانند «خانواده دكتر ارنست»، «مهاجران»، «بچه‌هاي كوه آلپ»، «حنا دختري در مزرعه»، «پينوكيو» و «موش كوهستان»، براي دوبله و پخش خريداري شدند اين گونه بود كه دوبله كارتون پس از انقلاب، در ايران رونق يافت. در آن زمان اگر فيلم يا سريالي براي دوبله و پخش نبود، اين كارتون‌ها بودند كه به صنعت دوبله در ايران جاني تازه بخشيدند.
«خانواده دكتر ارنست» به مديريت دوبلاژ «مهدي علي محمدي»، از يادگارهاي دوبله كارتون در نخستين سال‌هاي انقلاب است. دوبلورهاي حرفه‌اي و پيشكسوتي نظير زنده ياد«حسين معمارزاده»، «شهلا ناظريان»، «ناهيد اميريان» و «محمد بهرمندي» در اين آثار حرف مي‌زدند.
«مهدي علي محمدي»، مديريت دوبلاژ كارتون «واتو واتو» را هم انجام داد. صداي فوق العاده‌اي كه روي عنوان بندي اين كارتون مي‌گفت: «واتو واتو ! اعجاب انگيز و خارق العاده»، صداي «مهدي علي محمدي» بود.
بي ترديد كارتون «پينوكيو» را همه به ياد دارند. تركيب صداهاي زوج «مرتضي احمدي»، به جاي «روباه مكار» و شادروان«كنعان كياني» به جاي «گربه نره» كه هميشه مي‌خواستند پينوكيو را ناكار كنند. فوق العاده از كار درآمد. «نادره سالار پور» نقش «پينوكيو» را مي‌گفت.
كارتون «پسر شجاع» از پر طرفدارترين كارتون‌هايي بود كه در زمان خود پخش مي‌شد. «غلامعلي افشاريه» مديريت دوبلاژ اين كارتون را بر عهده داشت و گوينده تيتراژ هم خود او بود. ابتدا «نادره سالار پور» به جاي «پسر شجاع» حرف مي‌زد و پس از مهاجرت او به خارج از كشور،«مهوش افشاري» جايگزين وي شد.
«پرويز ربيعي» نيز با صداي گرم خود به جاي «پدر پسر شجاع» صحبت مي‌كرد.
«اصغر افضلي» به جاي «روباه» حرف مي‌زد و نقش «شيپورچي» را «تورج نصر» به زيبايي مي‌گفت.
«جواد پزشكيان» هم به جاي «خرس قهوه‌اي» صحبت مي‌كرد. «مهين برزويي» هم گوينده نقش «خانم كوچولو» بود.
«ژاله علو»، بازيگر و دوبلور توانمند كشور، پس از انقلاب، مديريت دوبلاژ بسياري از كارتون‌هاي موفق را انجام داه است. از آن جمله مي‌توان به كارتون‌هاي «اسكار»، «رامكال»، «پت پستچي»، «دهكده حيوانات»، «ارم و جيرجير»اشاره كرد.
«امير هوشنگ قطعه‌اي» نيز مديريت دوبلاژ بسياري از كارتون‌هاي موفق دهه 60 را، انجام داد. كارتون «دختري به نام نل»، گواه اين ادعاست. كارتون «لوك خوش شانس» چندين بار دوبله شده است.
بيست و هفتمين قسمت از آن، به مديريت دوبلاژ «خسرو خسرو شاهي» بود. (آلن دلون خوش سيما تداعي كننده صداي گرم و خوش آهنگ «خسرو خسرو شاهي» است.)
«منوچهر والي زاده» در تمام نسخه‌هاي دوبله شده اين كارتون، به جاي «لوك» صحبت مي‌كرد.
قسمت‌هايي از اين كارتون نيز به مديريت «عباس نباتي» دوبله شد.
«محمد عبادي» با هنرمندي تمام به جاي «بشوگ» صحبت مي‌كرد. صداي «بشوگ»از معدود تيپ‌هاي خلق شده در كارتون‌هاي پس از انقلاب است، كه در خاطر همگان باقي مانده است، سگ ابلهي كه فكر مي‌كرد ديناميت استخوان است و با آن بازي مي‌كرد.
كارتون «بابا لنگ دراز»، از آخرين يادگارهاي دوران طلايي دوبله كارتون است. پس از پخش اين كارتون به ندرت پيش مي‌آمد، كه يك كارتون خوب و زيبا انتخاب شده و به نحو شايسته‌اي دوبله شود.
مديريت دوبلاژ «بابا لنگ دراز» را، «زهره شكوفنده» انجام داد و صداي نقش به ياد ماندني «جودي» هم با خود او بود. شخصيت «جودي» با آن موهاي فرفري‌اش آن قدر در دل بچه‌ها جا باز كرد، كه يكي از پر بيننده ترين كارتون‌هاي پس از انقلاب شد.
«رزيتا يار احمدي» و «مهوش افشاري» هم به جاي دوستان «جودي ابوت» حرف زدند و «كيكاوس ياكيده» هم نقش «بابا لنگ دراز / آقاي پندلتون» را مي‌گفت. (صداي كيكاوس ياكيده و بازي وي در فيلم «زن زيادي» در نقش افسر پليس را حتما به خاطر مي‌آوريد.)
پخش كارتون‌هاي تلويزيون در دهه 50 به شبكه‌هاي اول و دوم سيما محدود شده بود. مردم نيز بيشتر دوست داشتند فيلم‌ها يا كارتون‌ها را از طريق تلويزيون تماشا كنند، اما نكته مهم اين بود كه كارتون‌هاي معدودي براي پخش از تلويزيون دوبله مي‌شد. زيرا بيشتر اين آثار براي اكران در سينماها دوبله مي‌شد. نخستين دوبله فيلم‌هاي كارتوني توليد شركت «والت ديزني»، به مديريت «ژاله علو» انجام شد. وي فيلم‌هايي نظير «بامبي»، «سيندرلا»، «سفيد برفي و هفت كوتوله» را دوبله كرد.
كارتون معروف و محبوب ديگر نزد بچه‌ها و بزرگترها «رابين هود» است كه در سال‌هاي پس از انقلاب، چندين بار از تلويزيون پخش شد. اين نسخه را «احمد رسول زاده» - كه جزو برگزيدگان چهره‌هاي ماندگار امسال بود – دوبله كرد. مديريت دوبلاژ نسخه پيش از انقلاب آن، بر عهده «خسرو خسرو شاهي» بود.
در نسخه دوبله شده پس از انقلاب آن، «ژرژ پطرسي» با صداي جادويي خويش، به جاي «رابين هود» صحبت كرد و شخصيت جذاب و دوست داشتني او را، براي همه ما به تصوير كشيد.
«رابين هود» در واقع قهرمان بسياري از ما بود و همه او را تحسين مي‌كردند. در نسخه دوبله شده پيش از انقلاب «حسين عرفاني» به جاي شخصيت «رابين هود» صحبت كرده است.
«جان كوچولو» هم در نسخه دوبله شده توسط «احمد رسول زاده»، با صداي «شهروز ملك آرايي» ماندگار شد.
«صادق ماهرو» هم به جاي «داروغه ناتينگهام» حرف مي‌زد. نقش «پدر تاك» را نيز «مهدي آرين نژاد» مي‌گفت.
هر دو نسخه دوبله شده از اين كارتون بي‌نظير هستند زيرا دوبلورها از جان و دل براي آن مايه گذاشتند.
متاسفانه در سال‌هاي اخير كارتون‌هاي جذاب و ماندگاري، براي پخش از تلويزيون دوبله نشده است. تنها شركتي كه به طور حرفه‌اي به دوبله كارتون مي‌پردازد، «انجمن گويندگان جوان» است.
اگر چه اين انجمن، فعاليت خود را به طور زيرزميني آغاز كرد، اما با مرور زمان مجوز فعاليت خود را دريافت كرد.
«مهرداد رئيسي» مدير اين انجمن با گرد هم آوردن دوبلورهاي جوان، تلاش دارد جان تازه‌اي به دوبله كارتون كشور ببخشد، امري كه تا كنون فراهم نشده است.
در بين گويندگان اين انجمن، دوبلورهاي جوان و با استعدادي مانند «علي باقرلي»، «محمد رضا صولتي»، «مجيد حبيبي» حضور دارند كه با آموزش‌هاي لازم و كافي، در آينده مي‌توانند جزو دوبلرهاي توانمند و چيره دست باشند.
حكايت دوبله كارتون در ايران با فراز و نشيب‌هاي زيادي همراه بوده و هست. خاطرات كودكي هم نسلان من و شما، آميخته با همين كارتون‌هاي جذاب و دوست داشتني است.
اي كاش مي‌توانستيم دوباره به آن دوران باز گرديم و لحظاتي هر چند كوتاه، ديگر بار به تماشاي كارتون‌هاي سرشار از خاطره بپردازيم. شايد بتوان از اين همه روز مرگي و يكنواختي حتي براي چند دقيقه رها شد و همانند بچه‌هاي معصوم و دوست داشتني، دوباره كودكي كرد.

منبع: روزنامه خراسان

صداهاي ماندگاري كه ديگر شنيده نمي‌شود

مطالب مشابه :

داستانهای تام و جری

دانلودکارتون قدیمی بامزی قویترین خرس دنیا دوبله فارسی

کارتون Jimmy Neutron : Boy Genius

صداهاي ماندگاري كه ديگر شنيده نمي‌شود

دختر نابغه

خريد پستي مجموعه 200 كارتون

2 عنوان دیگه از گلوری منتشر شد