مهارت پاسخ دادن به سوالات امتحانی

باسمه تعالی اداره کل آموزش و پرورش استان فارس کارشناسی تکنولوژی و گروه های آموزشی گروه تاریخ استان فارس
مهارت پاسخ دادن به سؤال های امتحانی
( با تأکید بر کتاب های درسی تاریخ)
(ویژه دانش آموزان)

تدوین و تنظیم: منصور چهرازی
مقدمه
در کلیه مراحل تحصیل، چه در دبیرستان و چه در دانشگاه، امتحانات اهمیت شایانی دارد، بنابراین برداشت درست از امتحانات و نگرش صحیح نسبت به آن نیز حائز اهمیت بسیار است. باید «شگرد»ها و فنونی که شما را به حد اعلای بهره برداری از معلوماتتان در جلسهی امتحان قادر می سازد، به دست آورید. از آن جا که غرض از امتحانات و هدف آن تعیین میزان کفایت هر کس در تحصیل مواد درسی است، پیش از هر چیز باید درس ها را دقیق و کامل خواند و با آمادگی و تسلط کامل بر موضوع به جلسهی امتحان رفت. اما به تجربه ثابت شده است که بسیاری از دانش آموزانی که مردود می شوند و یا نمرههای کم میآورند به دلیل «عدم» تسلطشان بر موضوع درس و یا احیاناً نقص معلوماتشان نیست، بلکه به سبب آن است که درست نمی توانند در جلسهی امتحان از معلوماتشان استفاده کنند و هنوز هنر استفادهی ماهرانه از اندوخته های ذهن خود را در پاسخ دادن به سئوالات امتحانی نیاموخته اند. هم چنین کسانی که نمره های بد می آورند بیشتر به سبب آن است که برداشت های نابهجا و غیرصحیح از امتحانات دارند. سوءظن نسبت به امتحان به این معنی است که مثلاً معلم می خواهد شما را «گیر» بیاندازد، در حالی که برای معلم امتحان فرصتی است تا بفهمد قدرت دریافت و فراگیری شما تا چه درجه از کمال رسیده است.
بسیاری از دانش آموزان از آن جهت سوءظن دارند که شاید تحقیق کافی دربارهی هدف امتحانات نکرده اند. بعضی از هدف های اساسی امتحانات به قرار زیر است:
·         در امتحانات هم فراگیر و هم معلم میزان پیشرفت خویش را می آزمایند.
·         امتحانات موجب بهتر خواندن و جدی تر خواندن است.
·         امتحانات اساس کار ارزشیابی تحصیلی است.
·         در دوران بعد از مدرسه نیز امتحان اهمیت فراوان دارد.

آماده شدن برای امتحانات
بهترین کاری که برای آماده شدن می توان کرد، مطالعهی منظم و مداوم روزانه است. با این وجود، رعایت توصیههای زیر به شما امکان می دهد که در موقع امتحان مطالبی را که فرا گرفته اید به طور مؤثر به کار ببرید. این توصیه ها شما را در آماده شدن برای امتحانات و گذراندن موفقیت آمیز آنها یاری می کنند.
·         داشتن نگرش درست و مثبت نسبت به امتحانات
امتحانات را وسیله ای برای بالا بردن کفایت و قدرت فراگیری خود بدانید و نه چون مشکلی از مشکلات اجتناب ناپذیر حیات. چنین پندار، به هنگام امتحانات، مانع حضور ذهن و آمادگی کامل است. داشتن نگرش منفی به امتحان موجب ارتکاب خطاها و اشتباهات زائد به هنگام امتحان است.
·         تأمین سلامتی کامل
هر بار که امتحانی در پیش است قواعد عمومی حفظ سلامتی و بهداشت تن را شدیداً مراعات کنید. به منظور تأمین سلامتی کامل، دو قانون مهم زیر را به هنگام امتحانات مراعات کنید: هرگز به خیال صرفه جویی در وقت برای مطالعه کردن، از خوردن غذا صرف نظر نکنید؛ هم چنین به قصد «انباشتن» معلومات در حافظه و مغز، شب امتحان تا دیروقت ننشینید و از خواب لازم و ضروری غفلت نکنید.

·         عادت به مطالعهی منظم و مداوم روزانه
اصرار نداشته باشید درس هایی را که می بایست در طول مدت سال تحصیلی فرا گیرید در ظرف یکی دو روز حفظ کنید. اگر تکالیف خود را روزانه انجام دهید، و درس ها را به طور منظم مرور کنید، و آخر هر هفته آن چه را که مورد نظر شما قرار گرفته است باز مرور کنید تا اطمینان یابید که آن ها را به تمامی فرا گرفته اید، هرگز به هنگام امتحانات نیازی به «انباشتن» مغز نخواهید داشت.
·         مرور مرتب و مداوم یادداشت های درس
·         تشکیل جلسات «مباحثه» با کسانی که درس ها را نسبتاً خوب یاد گرفته اند.
·         ورقه های امتحانات گذشتهی خود را مرور کنید.
·         سئوال های امتحانی را که در سال های قبل به کلاس داده شده است به دقت مطالعه کنید.
فایدهی این کار آن است که با ماهیت موضوع های درس، به ویژه موضوع هایی که در امتحانات خواهد آمد، بیشتر آشنا می شوید؛ حدود هر موضوع درس را، و نوع سئوالهایی که دربارهی آن درس ممکن است بیاید، درمییابید.
·         تقویت توازن و اعتماد به نفس
اعتماد به نفس بر اثر «معرفت بر مواد درسی» به هنگام امتحان ایجاد می شود. تزلزل اعتماد به نفس در اشخاص معمولاً به سبب آن است که می بینند توانایی مقابله با اوضاع و احوالی که در آن قرار گرفته اند ندارند. کمبود اعتماد به نفس در امتحانات نیز معمولاً نتیجهی آن است که شما خود می دانید آگاهی و معرفت تان از موضوع درسی آن چنان «ناقص» است که نمی توانید به دانش و اطلاع خود اطمینان و اعتماد کنید. از آن رو لازم است ابتدا نهایت کوشش خود را در فرا گرفتن کامل موضوعهای درسی؛ از طریق مطالعهی منظم و مداوم، به کار برید؛ سپس امتحان را به مثابهی یک بازی دستجمعی انگارید. قانون کلی این گونه مسابقه ها را فراموش نکنید: «اگر بتوانی ببر، و اگر ناگریزی بباز- اما در هر دو حال حد اعلای کوشش خویش را به خرج بده».
·         حتماً در جلسات آخر درس پیش از امتحان شرکت کنید.
اغلب معلمان مطالب امتحان را در جلسات آخر مرور می کنند و دربارهی امتحانات توضیح می دهند.
·         سعی کنید بهفمید که دقیقاً چه مطالبی در امتحان خواهد آمد.
·         از معلم بخواهید تا نوع امتحان خود (انشایی- عینی- عینی انشایی) را از پیش مشخص کند.
اگر از پیش بدانید که چه نوع امتحانی از شما به عمل خواهد آمد، به طور مؤثرتری می توانید برای آن امتحان به خصوص مطالعه کنید.
·         مقدار زمان لازم را تخمین بزنید و زمان مطالعهی خود را از پیش بودجه بندی کنید.
·         به طور دقیق معین کنید که در هر مطالعه به چه هدفی می خواهید برسید.
داشتن یک هدف مشخص از مطالعه بهتر از بدون هدف و به طور اتفاقی خواندن است.
مهارت پاسخ دادن به سئوال های امتحانی
در حالی که لزوم قطعی داشتن علم و اطلاع کافی را، در زمینهی موضوع هایی که از آن ها امتحان به عمل میآید، نمیتوان انکار کرد، اهمیت شیوه های درست استفاده از دانش اندوخته را نیز، در پاسخ گفتن به سئوال ها، نباید از نظر دور داشت. پاسخ دادن به سئوال های امتحانی به فرض داشتن علم و اطلاع کافی از موضوع امتحان، دارای شیوه های متفاوت است. بعضی شیوه ها، مفید و مناسب و سودمنداند، و بعضی شیوه ها به عکس نامناسب و زیان بخش.
در این جا به شرح شیوه های مناسب پاسخ گفتن به انواع سئوال های امتحانی می پردازیم. نخست نمونه هایی از انواع سئوال های امتحانی می آوریم و سپس توصیه هایی درباره شیوهی پاسخ گفتن به هر نمونه را ذکر می کنیم.

شیوهی پاسخ گفتن به سئوال های انشایی یا تشریحی
چند نمونه سئوال انشایی/ تشریحی
1. اوضاع ایران را در آستانه جنگ جهانی اول شرح دهید.
2. علل و عوامل حمله چنگیز خان مغول را به ایران بررسی کنید.
3. چگونگی مهاجرت قبایل آریایی به نجد (فلات) ایران را توضیح دهید.
4. ریشه های اقتصادی پیدایش رنسانس را در ایتالیا فهرست کنید.
5. نقش قزلباشان را در روی کار آمدن سلسلهی صفویه در ایران تبیین کنید.
6. انقلاب کبیر فرانسه (1789) را با انقلاب اکتبر (1917) روسیه از نظر عوامل فکری مقایسه کنید.
7. برای روابط بین آمریکا و آسیای جنوب شرقی در ده سال آینده یک خط مشی سیاسی پیشنهاد کنید.

·         پیش از پاسخ دادن به سئوال کلمات راهنما/ کلید را مورد توجه قرار دهید.
در هر سئوال انشایی کلمه ای است که به منزلهی «کلید» آن سئوال است. این کلمه گاه به صراحت و اغلب به اشاره می آید. این کلیدها ارزش آگاه کننده دارند، یعنی از آن می توان فهمید که جواب سئوال را چگونه باید نوشت. در سئوال های نمونهی انشایی که قبلاً ذکر شد کلیدها را مخصوصاً با حروف سیاه چاپ کردیم تا به آن ها بیشتر توجه کنید و به هدایت آن واژه ها نوشته های خود را تنظیم کنید.
کلمات مهمی که غالباً در طرح سئوالات انشایی مورد استفاده قرار می گیرند به قرار زیراند:
·         «توصیف کنید»= خصوصیات و صفات موضوع بحث را معرفی کنید.
·         «تحلیل کنید»= موضوع را به عناصر تشکیل دهندهی آن تقسیم کنید.
·         «فهرست کنید»= ردیفی از عناصر تشکیل دهندهی موضوع را به دنبال هم قرار دهید.
·         «بحث و نتیجه گیری کنید»= از یک نقطه شروع کنید و به یک نتیجهی منطقی برسید.
·         «ریشه یابی کنید»= به صورت نقل، جریان پیشرفت و تکامل یا وقایع تاریخی را از یک نقطه دنبال کنید.
·         «خلاصه کنید»= نکات اصلی موضوع را به صورت فشرده ارائه دهید.
·         «تبیین کنید»= روابط علی بین پدیده ها و رویدادهای تاریخی را مشخص کنید.
·         «تفسیر کنید»= یک امر مجمل را به تفصیل بیان کنید.
·         «تعریف کنید»= موضوع را طبقه بندی کنید و ویژگی ها و کیفیت های مهم آن را مشخص کنید.
·         «اثبات کنید»= اعتبار مطلب را از طریق آزمایش، بحث و استدلال، یا ارائه شواهد نشان دهید.
·         «توضیح دهید»= از طریق ارائه مثال بیان کنید یا به اثبات برسانید.
·         «مقایسه کنید»= شباهت ها یا وجوه اشتراک موضوعات را نشان دهید.
·         «مقابله کنید»= وجوه اختلاف را نشان دهید.
·         «ربط دهید»= رابطهی بین دو یا چند چیز را معلوم سازید.
·         «انتقاد کنید/ ارزیابی کنید»= موضوع را از نظر حقیقت، یا اهمیت آن به طور مستدل مورد قضاوت قرار دهید.
·      «توجیه کنید»= معمولاً منظور این است که یک مطلب را آن طور که نظر مؤلف است مورد تأیید قرار دهید. یعنی از شما خواسته می شود که از نظر خود موضوع را مورد دفاع قرار دهید.
·         و ...
پس در هر سئوال انشایی ابتدا باید واژهی «کلید» را برای خود حلاجی نمایید تا «به طور مشخص» معلوم شود که پاسخ را چگونه باید بنویسید. اگر از شما خواسته شده است که در پاسخ خود مطلبی را تحلیل کنید فهرستی تهیه نکنید، و وقتی از شما خواسته شده است انتقاد کنید، تعریف نکنید.
در اغلب سئوال های انشایی واژهی کلید را به صراحت ذکر نمی کنند بلکه عموماً به اشاره آن را می فهمانند. مثلاً اگر انشا متضمن کار ارزیابی باشد احتمالاً کمتر واژهی «ارزیابی کنید» را به کار می برند، بلکه شکل سئوال خود حاکی از این مقصود است.
·     پس از توجه مخصوص به کلید، وقت امتحان را بر حسب اهمیت سئوال ها بودجه بندی کنید و کمی هم وقت برای دوره کردن پاسخ ها منظور کنید.
·         ابتدا سئوال هایی را جواب دهید که در مورد پاسخ دادن به آنها اطمینان بیشتری دارید.
·         قبل از پاسخ دادن به سئوال ها نخست فکر کنید و سپس افکار خود را تنظیم کنید.
·         پاسخ سئوال ها را مختصر و مفید بنویسید.
به خاطر داشته باشید که مهم ترین مسأله در پاسخ گویی به سئوال های انشایی «کیفیت» آن چیزی است که می نویسید نه «کمیت» و تعداد «سطر»ها. هر چه انشا موجزتر و مختصرتر باشد تأثیرش بر معلم مطلوب تر است. بعضی از سئوال های انشایی نیاز به پاسخ های نسبتاً طولانی دارند. در این صورت بهتر است خلاصه ای از آن چه می خواهید بیان کنید در آغاز نوشته بیاورید. یعنی لُب پاسخ را در نخستین جمله ذکر کنید و سپس به یاری جمله های بعدی به شرح و بسط آن بپردازید.
·         از «بافتن» بپرهیزید.
·         تا آن جا که ممکن است پاسخ های خود را با ذکر شواهد و امثال استحکام و تقویت بخشید.
·     افکار و نظرات خود را درست و رسا بیان کنید. رعایت قواعد املایی، نقطه گذاری، جمله بندی صحیح و ... ضرورت دارد.
·         تمیز و خوانا بنویسید.
·         جواب ها را درست نمره گذاری کنید.
·         نام خود را بر روی همه ورق ها بنویسید.
·      مرتباً به ساعت نگاه کنید و اگر پیش از اتمام وقت تمام کردید اطمینان حاصل کنید که کلیهی سئوال ها را جواب داده اید. پاسخ های خود را دوباره بخوانید و تصحیح کنید.

·         هر عبارت را حداقل دو بار بخوانید.
اطمینان حاصل کنید که مفهوم عبارت سئوال صحیح- غلط را کاملاً دریافته اید. اگر مفهوم عبارتی به نظر شما «صحیح» آمد فکر کنید که آن عبارت چگونه می بایست نوشته می شد تا مفهومش «غلط» باشد. برای این کار افزودن یا کاستن یکی دو کلمه کافی است.

·         هر سئوال را تجزیه و تحلیل کنید.
به هنگام پاسخ گفتن به سئوال های صحیح- غلط بدین سان بیاندیشید: «آیا بر مبنای واقعیات و اصولی که تا کنون خوانده ام مفهوم عبارت سئوال می تواند درست باشد؟» اگر توانستید دلایل مشخصی بر اثبات درستی آن به خاطر آورید علامت صحیح را اختیار کنید و اگر نتوانستید دلیل قاطعی بر اثبات درستی مفهوم آن به خاطر بیاورید آن گاه از خود بپرسید: «آیا از میان واقعیات و اصولی که تاکنون فرا گرفته ام می توانم دلیلی بر اثبات نادرست بودن مفهوم این عبارت بیابم؟» اگر چیزی به خاطرتان نرسید و دلیلی بر اثبات درستی یا نادرستی مفهوم عبارت نیافتید، به راهنمای امتحانات توجه کنید. اگر در راهنمایی ها ذکر شده باشد که «نمرهی منفی» به پاسخ های غلط تعلق می گیرد، بهتر است آن سئوال ها را رها کنید و از پاسخ دادن به آن صرف نظر کنید. اما اگر این چنین نبود، بهتر است پاسخ را حدس بزنید. چرا که به هر حال اطلاعات ناقص شما ممکن است در کار حدس زدن به یاری شما بیاید و حدس تان درست باشد.
·         واژه های کلیدی را جست و جو کنید.
گاه اتفاق می افتد که جمله، یا کلمه ای از سئوال، شما را به پاسخ درست رهبری می کند. مثلاً در عبارت سئوال های «صحیح- غلط» وجود واژه هایی که جنبهی عمومیت دارند نظیر: «همیشه»، «هرگز»، «تنها» و ... اغلب نشانهی «نادرستی» مفهوم عبارت است. از سوی دیگر عبارت هایی که دارای واژه های تعدیل کننده نظیر «عموماً»، «اکثراً»، «اغلب» و نظایر آن هستند به احتمال زیاد جمله های «درست» اند.

·         تمامی عبارت را در نظر بگیرید.
پیوسته به خاطر داشته باشید که هرگاه «بخشی» از یک عبارت سئوالی «صحیح- غلط» درست نباشد مفهوم تمامی عبارت ناگزیر «نادرست» خواهد شد.
·         اولین تشخیص اغلب بهترین است.
بعد از آن که عبارتی را «صحیح» یا «غلط» تشخیص دادید بهتر است پاسخ ها را تغییر ندهید، مگر آن که واقعاً دلیل قاطعی برای این کار داشته باشید. به تجربه ثابت شده است کسانی که نسبت به درستی مفهوم عبارتی شک می کنند اغلب «اولین تشخیصشان» درست است و نیز تجربه نشان داده است دانش آموزانی که پاسخ های خود را تغییر می دهند اکثراً پاسخ های درست را تغییر می دهند.

شیوهی پاسخ گفتن به سئوال های چند گزینه ای
·         چند نمونه سئوال چند گزینه ای
1. مورخان مسلمان حکومت اشکانیان را چه می نامیدند؟
الف: پادشاهی                             ب: فئودالی                              ج: استبدادی                             د: ملوک الطوایفی
2. در کدام عهدنامه حق قضاوت کنسولی در ایران به روس ها واگذار گردید؟
الف: گلستان                               ب: تیلسیت                               ج: ترکمانچای                          د: آخال
3. کار مورخان برای حفظ و انتقال اخبار کار ساده ای نیست زیرا ....
الف: مورخ نمی تواند شاهد همهی رخدادها باشد.
ب: ثبت و انتقال دیده ها و شنیده ها توسط مورخ کافی نیست.
ج: همهی آنچه در طول تاریخ رخ داده حائز اهمیت است.
د: همهی رخدادها ارزش و ضرورت ثبت و انتقال را ندارند.

·         پاسخ هایی را که آشکارا نادرست اند حذف کنید.
پاسخ هایی را که می دانید غلط هستند کنار بگذارید و بدین طریق تعداد پاسخ ها را محدود کنید تا احتمال پیدا کردن پاسخ صحیح را بیشتر کنید، ولی همهی پاسخ ها را حتی اگر می دانید بعضی از آن ها غلط هستند بخوانید. بعضی وقت ها آخرین پاسخ «همهی موارد بالا» است.
·         هر جمله را، اگر بتوانید، از پیش تکمیل کنید.
در مورد آن دسته از سئوال های چند گزینه ای که به صورت جمله های ناتمام داده شده اند، کوشش کنید، پیش از ملاحظهی چهار یا پنج کلمهی پیشنهادی، نزد خود جای خالی جمله را پر کنید. سپس ببینید آیا هیچ یک از پاسخ های پیشنهادی با کلمهای که قبلاً اندیشیده اید تطبیق می کند یا خیر. اگر تطبیق کرد، حتماً همان پاسخ صحیح است.

شیوهی پاسخ گفتن به سئوال های کامل کردنی/ تکمیلی
·         چند نمونه سئوال های کامل کردنی
1) مهره اصلی انگلیسی ها در اجرای کودتای سیاه ............................ بود.
2) «ژاکوبن» در جریان انقلاب فرانسه به ......................................... اطلاق می شد.
3) آغازگر انقلاب صنعتی در اروپا، کشور ................................... بود.
4) پلیس جنوب در دوران نخست وزیری .................................. منحل شد.

·         اهمیت فراگیری دقیق و کامل
پاسخ گفتن به سئوال های کامل کردنی نیازمند «به یاد آوردن» مطالبی است که قبلاً مطالعه کرده اید. در این گونه امتحانات، راهنمایی به خصوصی نمی توان کرد که مثلاً چگونه باید مطالب خوانده شده را به خاطر آورید.

شیوهی پاسخ گفتن به سئوال های جورکردنی
·         نمونهای از سئوالهای جور کردنی
·         راهنمایی: موارد «ستون ب» را در مقابل پرانتزهای «ستون الف» که به آن مربوط است بنویسید.
«الف»
«ب»
1. محل قتل عام کاروان مغول              (                     )
2. مؤسس حکومت ایلخانان در ایران (                       )
3. وزیر برجسته دورهی مغول           (                       )
4. پایتخت سامانیان                             (                      )
5. محل برخورد سپاه هولاکو با مصر   (                     )
6. فرمانروای دانش دوست تیموری   (                       )
الف) سمرقند
ب) الغ بیگ
ج) اترار
د) رشیدالدین فضل الله همدانی
هـ) هولاکو
و) بخارا
ز) عین الجالوت
ح) عمیدالملک کندری

·         فقط یک ستون را علامت گذاری کنید.
از یک ستون آغاز کنید و هر کلمهی آن را با کلیهی کلمات ستون دیگر بسنجید تا تناسب لازم را با یکی از آن کلمات بیابید. سپس دربارهی درستی آن نسبت «اطمینان» حاصل کنید و نشانه بگذارید.
·         اگر بتوانید، بدون مراجعه به ستون دوم، قبلاًجواب را «حدس» بزنید.
ابتدا کوشش کنید، بدون توجه به ستون جوابی دوم، واژهی متناسب با واژهی ستون اول را نزد خود «حدس» بزنید. سپس به ستون مزبور بنگرید و ببینید آیا واژه ای که حدس زده اید در میان واژه های آن ستون هست یا نیست. مثلاً در سئوال نمونهی بالا اگر از ستون «الف» آغاز کرده باشید به«پایتخت سامانیان» که می رسید ممکن است نزد خود فکر کنید «آیا پایتخت سامانیان شهر .............. نبود؟ » چنان چه نام «بخارا» را به خاطر آوردید «بعداً» به ستون دوم بنگرید و در میان فهرست نام شهرها «بخارا» را بیابید. به این ترتیب اطمینان بیشتری از درستی جواب حاصل می شود. سپس حرف این شهر را که در ستون جوابی «ب» حرف «و» است، در محل تعیین شده در ستون اول جلو عنوان بنویسید.
·         از صحت تناسب میان واژه ها اطمینان حاصل کنید.
اگر به واژه ای رسیدید که نسبت آن را با یکی از واژه های ستون دوم نمی توانید تشخیص دهید، کوشش کنید آن چه را که دربارهی آن واژه خوانده اید به خاطر آورید. ضمن به خاطر آوردن نکته هایی که دربارهی آن واژه خوانده اید، ممکن است یک نکته، خود راهنمای پاسخ باشد.
·         آن چه را که می خوانید خوب به خاطر بسپارید.
از آن جا که پاسخ گفتن به سئوال های جور کردنی مستلزم به خاطر آوردن مطالبی است که قبلاً خوانده اید، بهترین راه موفق شدن در این نوع پرسش ها این است که «تکالیف درسی را پیش از امتحان به طور کامل بخوانید» و این امر وقتی میسر است که همهی اصول مطالعه را که در کتاب های مربوط به «چگونه مطالعه کنیم؟» آمده است را مراعات کنید.
·         به تدریج که موارد را با هم جور می کنید آن ها را حذف کنید.
در این صورت پاسخ ها کمتر خواهد شد و احتمال کاربرد مجدد آن کاهش خواهد یافت.

پس از امتحان
وقتی که معلم ورقهی امتحانی را به شما برگرداند، تمام اظهارنظرهای او را بخوانید. جواب های غلط خود را بررسی کنید و ببینید چرا آن ها غلط هستند، و سعی کنید که در امتحانات بعدی دیگر مرتکب این اشتباهات نشوید.

منابع:
بالدریج. کی پی. روش های مطالعه. ترجمهی علی اکبر سیف، چاپ ششم، تهران: دانا، 1373.
فرو، اوتیس د.، لی، موریس ا. چگونه مطالعه کنیم تا دانشجوی موفقی شویم؟ ترجمهی عبدالحسین آل رسول، چاپ ششم، تهران: زمان، 1372.

مهارت پاسخ دادن به سوالات امتحانی

مطالب مشابه :

نمونه سئوالات امتحانی

نمونه سوال تاریخ معاصر ایران

مهارت پاسخ دادن به سوالات امتحانی

نمونه سوالات به روش ترکیبی درس تاریخ معاصر ایران سال سوم متوسطه

نمونه سوال تاریخ ایران و جهان (1)

نمونه سئوالات امتحانی

نمونه سوالات درس تاریخ ایران و جهان (2)

نکات سوالی درس تاریخ معاصر