رويشگاه و مشخصات درخت:

اين درخت بسيار زيبا در اروپا, اسياوايران انتشار دارد.در كشور ما در جنگلهاي شمال از استارا تا گرگان پراكنده است.و تقريبا از پايين بند تا ارتفاع ميان بند جنگل بالا مي رود و حتي در جامعه ي راشستان به طور پراكنده وجود دارد.ارتفاع درخت به بيش از 20متر وقطر تنه ي ان به بيش از 50 سانتيمتر ميرسد.كه به صورت نوارهاي قطري شكيل از دور قابل تشخيص است كه بيشتر به صورت ذخيره گاه جنگلي بشدت حفاظت مي گردد و بندرت , مگر در مكانهاي خاص , تجديد حيات طبيعي مي نمايد .

زمان گلدهي: فروردين

زمان رسيدن بذر: خرداد

تعداد بذر در كيلوگرم:4500دانه

نحوه ي تكثير: با بذر

زمان كاشت: خرداد - تير

روش توليد نهال: زميني

سن انتقال نهال از نهالستان: 1 ساله تا 3 ساله

اهداف توليد نهال و مناطق كاشت:

نهال اين گونه بخاطر زيبايي و نقوش جالب با هدف توليذ چوب براي احياي عرصه هاي مخروبه ي جنگلي شمال كشور توليد مي گردد.

متاستفانه اين درخت در حال تهديد مي باشد. از اين رو ممنوع القطع است و بشدت حفاظت  مي گردد .

چوب اين درخت از گرانترين چوبها بشمار مي رود. فاصله ي كاشت 2.5 *2.5 متر ميباشد.

نام فارسي:   آزاد

نام لاتين: Zelkova carpinifolia

نام انگليسي: Siberian elm

 نامهاي محلي: آزاد,  آزار,  نيل , ازار

رويشگاه و مشخصات درخت:

درخت آزاد از آستارا تا گليداغي و از جلگه تا 1300متر مي رويد و همچنين در جنگلهاي كردستان (سنندج و مريوان) و جنگلهاي جنوب غربي زاگرس( فارس) نيز از آن نام برده اند. اين گونه با چوب با چوب زعفراني رنگ و زيبا در معرض خطر انقراض مي باشد كه بايد به تكثير ان همت گماشت و در بيشتر مناطق جنگلي به صورت ذخيره گاه حفاظت مي گردد.

ارتفاع اين درخت به 25 متر و قطر آن به 1 متر مي رسد.

زمان گلدهي: فروردين

زمان رسيدن بذر: مهر - آذر

تعداد بذر در كيلوگرم:45000دانه

نحوه ي تكثير: با بذر

زمان كاشت: بهمن- اسفند

روش توليد نهال: زميني

سن انتقال نهال از نهالستان: 1 ساله

اهداف توليد نهال و مناطق كاشت:

اين گونه با هدف توليد چوب و احياي عرصه هاي جنگلهاي مخروبه ي شمال كشور توليد مي گردد. فاصله ي كاشت 2.5  * 2.5 متر كافي است ولي بخاطر كندي رشد جز در مواقع بسيار ضروري توصيه نمي شود.

نام فارسي:   ملج

نام لاتين: Ulmus glabra

نام انگليسي: wych elm

 نامهاي محلي: ملج ,  مليج, شلدار, لوروت,  لونگا, لو,  وزم

رويشگاه و مشخصات درخت:

بومي جنگلهاي اروپا و آسيايي شمالي تا ژاپن مي باشد و در جنگلهاي شمال كشور از آستارا تا گليداغي و از جلگه تا ميان بند و همچنين در جنگلها ارسباران پراكنش دارد.در سال هاي اخير به علت ابتلا به مرگ نارون در معرض انقراض مي باشد . ارتفاع اين درخت به 30 متر و قطر ان به بيش از 1 متر مي رسد.

زمان گلدهي: بهمن

زمان رسيدن بذر: ارديبهشت

تعداد بذر در كيلوگرم:70000دانه

روش توليد نهال: زميني

سن انتقال نهال از نهالستان: 1 ساله

اهداف توليد نهال و مناطق كاشت:

اين گونه با هدف توليد چوب و استقرار مجدد اين درخت و تركيب گونه هاي جنگلي شمالي كشور توليد مي گردد. پراكنش اين گونه به علت بيماري مرگ نارون بسيار محدود است اما در سالهاي اخيرنها لهاي جوان نارون در جنگلهاي شمال كشور ملاحظه مي شود . اين درخت داراي چوب سخت و خوش نقشي مي باشد بهمين لحاظ داراي ارزش بسيار زيادي است.

و روكش و تختخه لايه و پاركت ان بسيار گران قيمت مي باشد.

فاصله ي كاشت 2.5  * 2.5  توصيه ميشود.

افرا شير دار

نام فارسي:                       شيردار

نام لاتين:  Acer cappadocicum              

نام انگليسي:                 Maple tree

نام هاي محلي:  شير دار, كيكم, اج, بز برگ

رويشگاه و مشخصات درخت:

شيردار در سراسر جنگلهاي شمال از آستارا تا گيلداغي از ارتفاع 100 متري تا ارتفاع 1800 متري از سطح دريا مي رويد.

درختي زيبا است.ارتفاع اين درخت به 25 متر و قطر ان به 80 سانتي متر مي رسد.

زمان گلدهي: اريبهشت

زمان رسيدن بذر: مهر - آبان

تعداد بذر در كيلوگرم:10000دانه

روش توليد نهال: زميني

زمان كاشت بذر: آذر-دي-اسفند

سن انتقال نهال از نهالستان: 1 ساله

اهداف توليد نهال و مناطق كاشت:

نهال اين گونه با هدف توليد چوب و احياي عرصه هاي جنگلهاي مخروبه ي شمال كشور توليد مي گردد.چوبي خوش نقش دارد كه در صنايع مبل سازي كاربري دارد.فاصله ي كاشتش 2.5 * 2.5 مي باشد.

افرا پلت

نام فارسي:         پلت

نام لاتين:  Acer insigne                              

نام انگليسي:                 Maple tree

نام هاي محلي: گندلاش , بستام, بلس, پلت

رويشگاه و مشخصات درخت:

پلت در جنگلهاي شمال كشور از آستارا تا مينو دشت و از جلگه تا ارتفاع 2000 متري از سطح دريا پراكنش دارد.

ارتفاع اين درخت 30 متر و قطر تنه ي آن به 160 cm ميرسد.

زمان گلدهي: فروردين- ارديبهشت

زمان جمع آوري بذر: آبان

تعداد بذر در كيلوگرم:10000دانه

روش توليد نهال: زميني

زمان كاشت بذر: دي-بهمن- اسفند

سن انتقال نهال از نهالستان: 1 ساله

اهداف توليد نهال و مناطق كاشت:

اين گونه با هدف توليد چوب و احياي عرصه هاي جنگلهاي مخروبه ي شمال كشور توليد مي گردد. با توجه به گستردگي تاج اين گونه فاصله ي كاشت را 3*3 انتخاب مي كنند اين گونه مي توتند پوشش تاجي خوبي ايجاد نمايد. به دليل احتياج به رطوبت كافي در ساير نقاط كشور قابل توسعه نمي باشد.

نام فارسي: توسكاي ييلاقي

نام لاتين:Alnus subcordata                   

نام انگليسي:Alder                           

نام هاي محلي: سياه توسه , توسه, سفيد توسه , توسا, توسكال,  تسكا, رزدار

رويشگاه و مشخصات درخت:

توسكا از گونه هاي سريع ارشد مرطوب شمال كشور است. اين گونه دير خزان است و تقريبا 9 ماه از سال برگ دارد .

دير تر ار بقيه ي گونه هاي خزان كننده خزان ميكند و زودتر از بقيه برگ مي ريزد و در خاك هاي واريزه اي رطوبت زياد زمين را تحمل مي كندو سازگاري دارد ولي در عرصه باتلاقي در رويش و رشد ان اختلال ايجاد مي گردد. ارتفاع درخت بيش از 40 متر و قطر آن به 140 سانتي متر مي رسد.

زمان گلدهي: اسفند تا فروردين

زمان رسيدن بذر :  آبان تا اذر

تعداد بذر در كيلوگرم:  500 هزار دانه

روش توليد نهال:  زميني

زمان كاشت بذر:  بهمن-اسفند

سن انتقال نهال از نهالستان:  1ساله

اهداف توليد نهال و مناطق كاشت:

اين گونه با هدف توليد چوب و احيايي جنگلهاي مخروبه ي شمال كشور توليد مي گردد.چون آن در مبل سازي و تهيه ي تخته قالب كاربري فراوان دارد فاصله ي كاشت 3*3 متر انجام شده و كمتر از اين فاصله رقابت ايجاد مي كند.

بلند مازو

نام فارسي                         بلند مازو

نام لاتين                       Quercus castaneifolia

نام انگليسي                Caucasian oak         

نام هاي محلي: بلند مازو ميزي, موزي ,  سياه مازو, اشپر, پا لوط

رويشگاه و مشخصات درخت:

درخت بلوط مخصوص جنگلها ي قفقاز و خزر مي باشد.و در جنگلهاي شمالي كشور از جلگه هاي ساحلي درياي خزر تا ارتفاعات فوقاني و از جنگلهاي گلستان تا آستارا مي رويد.

بلند مازو درختي بلند قامت است كه ارتفاع آن به 40 متر و قطر آن به 3.5 متر مي رسد و در واقع يكي از درختان بلند جنگل هاي ايران مي باشد.

زمان گلدهي: اواسط ارديبهشت تا نيمه ي اول خرداد

زمان رسيدن بذر :  اواسط مهر ماه تا اواخر آبان بهتر است بذر از روي درخت جمع اوري شود

تعداد بذر در كيلوگرم:  120 دانه

روش توليد نهال : زميني

زمان كاشت بذر: آذر-دي

سن انتقال نهال از نهالستان:  1ساله

 اهداف توليد نهال و مناطق كاشت:

اين گونه با هدف توليد چوب و احيا ي جنگلهاي مخروبه ي شمال كشور توليد مي گردد. با توجه به دير زيستي و سايه دهي اين درخت را مي توان به صورت دست كاشت در پاركها و فضاهاي سبز مصنوعي نيز استفاده نمود.فاصله ي كاشت 2*2.5 و 3*3 متر هم انجام مي شود.

نام فارسي        اكاليپتوس

نام لاتين          Eucalyptus camaldulensis

نام انگليسي          Gum tree

رويشگاه و مشخصات درخت:

درختي است سريع الرشد با تنه اي صاف و پوست دار كه در نواحي شمال كشور رشد خوبي

 داردو به همين دليل در مقابل باد و باران هاي شديد شكسته مي شود و ايجاد خطر مي

نمايد.گرما را به خوبي تحمل مي كند و در جيرفت به عنوان فضاي سبز در دو طرف خيابانها

كاشته شده است و رشد خوبي دارد.

زمان گلدهي:    مرداد – ارديبهشت

زمان رسيدن بذر:  آذر – دي

تعداد بذر در كيلوگرم:   600هزار دانه

روش توليد نهال:  گلداني

نحوه ي تكثير:  بذر

زمان كاشت بذر:  فروردين در شمال- خرداد و تير در جنوب

سن انتقال نها از نهالستان:   يكساله

اهداف توليد نهال و مناطق كاشت:

اي گونه با هدف توليد چوب و ايجاد فضاي سبز در مناطق گرمسيري و نيمه گرمسيري كشور

 توليد و به فاصله ي 4*4 متر كاشته مي شود.از برگ اين گونه ي سريع الرشد به عنوان بخور

 استفاده مي شود.اكاليپتوس در مقابل سرماي زياد مقاومت نمي كند و خشك مي شود ولي

 با شروع فصل گرما ريشه جوش مي دهد و سريعا رشد ميكند و مجددا با شروع فصل سرما

از بين مي رود.اين حالت تا 5 سال ادامه دارد و سپس قدرت ريشه جوش زدن را از دست مي

دهد و مي خشكد. چوب آن در صنايع كاغذ سازي و روكش و جعبه سازي و همچنين تير

ساختماني و غيره مورد مصرف زياد دارد.

دارمازو Quercus infectoria:

 بررسی تغییرات پوشش گیاهی جنگل های زاگرس در طول 40هزار سال قبل که توسط wasy linkowa(34)synder(30)از روی ماکروفسیل های گیاهی موجود در رسوبات آهکی دریاچه زریوار مریوان ،انجام گرفت نشان دهنده آنست که 15هزار سال قبل در اواخر عصر یخبندان (پلوستوسن)آب وهوای منطقه سرد و خشک بوده است و جهت اثبات آن به شواهدی همچون شوری و غلیظ بودن آب دریاچه،وجود بذور گیاهان شورپسندی همچون suaeda،chenopodium rubrum ،salicornia Sp ونیز افزایش دیاتم های دریایی استناد می گردد.همچنین حدود13هزار سال پیش یعنی اوایل دوره بعد از یخبندان (هولوسن)با افزایش رطوبت نسبی و گرم شدن هوا،رویش های گیاهی مناطق مرتفع دریاچه یک ساوان متشکل از گونه های پسته وحشی و بلوط تبدیل گردیده است و افزایش میزان گرده های گونه های مختلف بلوط در این رسوبات در محدوده 5تا6هزار سال قبل stevens(32)طول این دوره را 7هزار سال قبل دانسته است  واین دلیل توسعه ی جنگل های بلوط در این دوره بوده است.آنچه مسلم است جنگل های بلوط حوضه ی رویشی زاگرس در گذشته وسعت بیشتری نسبت به حال داشته است که درگذر زمان وجود فشارهای مختلف محیطی باعث محدود شدن در عرض های جغرافیایی پایین تر گردیده است.جنگل های زاگرس را می توان امتدادی از پوشش های جنگلی کشور ترکیه دانست به طوری که مطالعه ی ژئوشیمی و گرده شناسی که توسط wick(35)بر روی رسوبات 13هزار ساله دریاچه وان در کشور ترکیه انجام گرفته نیز نتایج مشابه با نتایج مطالعات دریاچه زریوار به دنبال داشته است.به طور کلی جنگل های زاگرس امروزه وسعتی بالغ بر 5میلیون هکتار را پوشش داده اند که شامل گونه های مختلفی می باشد که مهمترین آنها گونه Quercus(بلوط)است و شامل جنس های مختلفی می باشد از جمله Q.persica،Q.libani،Q.infectoria که در این تحقیق سعی کردیم جنس دارمازو با نام علمی  Q.infectoriaکه با نامهای محلی دارمازو،مازودارومازو معروف است را تا حد امکان معرفی نماییم ودرباره ی خصوصیات ریخت شناسی ،رویشگاهی و...  این درخت اطلاعاتی جمع آوری شود.

رده بندی Quercus infectoria :

1- (شاخه)  Division  :                               اسپرومافیت ها  (دانه داران)                                                               

2-زیر شاخه  :                                          نهاندانگان

3-ردهClass )  ):                                       دولپه ای ها(dicotyledones)

4-زیررده (sub class)  :                             بی گلبرگان (Apedales)

5-مجموعه (series)  :                                بی گلبرگان تک جنس

6-زیر مجموعه (sub series):                      دارای پرچم های زیاد(polys temones)

7-راسته (order):                                    آمانتال  (amentales)

8-خانواده (تیره ) :                                    فاگاسه  (تیره ی راش )یا فاگا یا پیاله داران (کوپولیفر)

نام انگلیسی                             oakgalls− Lusitanian oak − Aleppe oak

نام فرانسوی                           le chene ecorche

نام عربی                                  Afas

نام هندی وسانسکریت              majuphal

نام محلی                        دارمازو،مازودار،مازو

نام فارسی       دار مازو

ویژگیهای گیاه شناسی :درختی است به ارتفاع 6متر یا بیشتر ،پوست تنه ی آن خاکستری وترک خورده است.شاخه ی تازه ی آن زاویه دار ودر زیر گونه هایش با کرک های سفید وزرد رنگی پوشیده شده است که به تدریج صاف میگردد .جوانه هایش شبه تخم مرغی کند با فلس های تخم مرغی صاف یا کرک دار است .برگ هایش چرمی ودر زمستان خزان میکندشکل انها کشیده یا تخم مرغی صاف ویا تخم مرغی کشیده است .قائده ی آن  گرد یا قلبی نا متقارن وبا انتهایی گرد یا کند با حاشیه ای موجدار ،دانه دار کمانی یا سینوسی ودارای 8-4 دندانه اندو7-5 رگبرگ های فرعی که در پشت کمی برجسته اند وزاویه ای در حدود 45-35 درجه با رگبرگ های اصلی تشکیل می دهند و گاهی هم دارای رگبرگهای بینابین میباشند . روی برگ براق وصاف وپشت آن کرکدار است که رفته رفته صاف ،کبود یا پریده رنگ می شود . ابعاد آن 6-5*4-5/1 سانتی متر وطول دمبرگ 12-5 میلی متر .دم برگ معمولا و به ندرت خزی است. پایک میوه خیلی کوتاه است وبه ندرت به 1سانتی متر می رسد وحامل یک تا دو میوه است . میوه ی آن در یک سال می رسد پیاله ی نیم کروی کمی استکانی به ارتفاع 8/1-1 وقطر 8/1-5/1 سانتی متر است وگاهی دهانه ی به هم رفته است .فلس های آن خاکستری یا نمدی ،تخم مرغی خرد ،فلس های پایین آن برجسته و فلس های  بالا تر کوچک تراست .میوه ی آن استوانه ای کشیده ،صاف براق به رنگ قهوه ای روشن و مو کرونه به طول 5/3-2/1 سانتی متر وگاهی هم بلند تر میباشد ناف آن کمی برجسته ،زبر با حاشیه ای قهوه ای تیره وبا قطر 6 میلی متر .

ریخت شناسی :مازو دار quercus hnfectoriاز لحاظ ارتفاع ورشد ارتفاعی تقریبا وضعی مشابه با گونه ی وی ول Q.libani دارند و ارتفاع متوسط این گونه اگرچه در حال حاضر کمتر از ده متر است ولی درختانی از این گونه در گورستان جنگلی گور عمر ،سردشت در آذربایجان غربی ودر ارتفاع 1350 متری از سطح دریا با قطر برابر با سینه ی 40 سانتی متر ،18 متر ارتفاع داشته است .در همین گورستان ،نهال دانه دار مازو به ارتفاع 130 سانتی متر ،در قسمت یقه قطری بالغ بر 21 میلی متر داشته و ضخامت 5 سال آ آخر آن به طور متوسط ،2/6 میلی متر وضخامت 10 ساله ی ان 11 میلی متر بوده است (سن نهال :10 سال )و به همین قرار رشد ارتفاعی متوسط سالیانه این نهال که به طور نسبی از پناه برخوردار بوده است 13 سانتی متر میباشد .تاج این درخت پهن، گرد ویا کشیده است .پوست تنه در جوانی صاف ودر سنین بالا تر ترک خورده وشیاردار وبه رنگ خاکستری در می اید .قابل ذکر است که این گونه با برخورداری از توانایی در تولید گال دهای ارزشمند کمتر از گونه وی ول Q. Libani  که برگ های خوش مزه تری نسبت به مازو دارد مورد سر شاخه زنی قرار می گیرد و لذا تاج پهن تری نسبت به گونه ی وی ول ایجاد می کند .

گسترشگاه :گونه ی دارمازو Q.Infectoria که دارای سه زیر گونه در ایران میباشد در زاگرس شمالی رویش دارد ،وسیع ترین رویشگاه این گونه در جنگل های استان های آذر بایجان غربی و کردستان واقع شده اند .دارمازو از جنگل های حوزه ی پیران شهر تا حوزه ی شهرستان مریوان به صورت تقریبا پیوسته رویش دارند ورویشگاه منفصل آن در مدارات جنوبی تر ،به حوزه ی شهرستان جوانرود ومنطقه ی فریادرس ،بخش عثمان وند کرمانشاه و نیز منطقه ی زشت وقلائی شهرستان نور اباد در شمال استان لرستان کشیده می شود .در مدارات شمال تر رویشگاه پیوسته ی دارمازو (Q. Ifectoria   )در دره ی سیلوانا واقع در غرب شهرستان ارومیه و نیز در منطقه ی مارمیشو از حوضه ی آبخیز نازلوچای واقع در شمال غربی شهرستان ارومیه این گونه رویش دارد .گونه ی دارمازو (Q.Infectoria  )علاوه بر این در جنگل های کشور های عراق ،سوریه،ترکیه ،یونان،قبرس ،نیز میروید البته در کشور قبرس توده های خالص آن یافت نمی شود بلکه به صورت گونه همراه است.

شرایط اکولوژیکی :در مورد  شرایط اکولوژیکی خصوصا نیازهای اکولوژیکی گونه ی دارمازو (Q. Ifectoria)در ایران  متا سفانه تا کنون بررسی ومطاله ای انجام نگرفته ویا حدقل در دسترس نبوده است اما مشاهدات میدانی از رویشگاه های این گونه مبین این امر است که نیازهای اکولوژیکی گونه ی دارمازو حد واسط بین دو گونه ی (Q.Brantii )و(Q.Libani  )می باشد .بدین معنی که نیازهای اکولوژیکی ان پایین تر از گونه ی ویول وبالا تر از گونه ی Q.brantiiمی باشد .این گونه هم با گونه ی (Q.Libani)وهم با گونه ی (Q.Brantii )تشکیل تیپ جنگلی را می دهند .گسترش ارتفاعی این گونه در زاگرس شمالی از حدود 2300 متر تا 2050 متر از سطح دریا است اما مناسب ترین رویشگاه این گونه 1400 تا 1600 متر از سطح دریا است .

تجدید نسل درگونه (Quercus infectoria  ):به هردو صورت جنسی وغیر جنسی تجدید نسل میکند و تجدید نسل دانه زاد در صورت وجود پایه های مادری بذرده ونبود عوامل محدود کننده ی غیر طبیعی نظیر چرای دام وسهولت انجام می پزیرد در منطقه ی پیش گفته یعنی لئو مرا تع مریوان در استان کردستان تجدید حیات گروهی این گونه به ارتفاع حدود 1 تا 5/1متر مشاهده گردیده است .قدرت جست دهی ویا تجدید نسل شاخه زاد این گونه پر از قطع درخت حد واسط گونه ها Q..brantii وQ.libani می باشد وتعداد جست های روئیده بر روی کنده ی این گونه عموما بیش از گونه ی Q.Libani وکمتر از گونه ی Q.brantii است.

سرشت گونه ی (.infectoria  Q) :دارمازو گو.نه ای نور پسند که در سنین اولیه ی رشد به سایه برد بار و مقاوم است و دارای دو نوع ریشه ی عمقی و سطحی است .توده های جنگلی متشکل از گونه ی  دارمازو Q.infectoria  به فرم های پرورش دانه و شاخه  زاد است. در جنگل های گسسته این گونه در منطقه جوانرود عموما به صورت توده های شاخه زاد مشاهده میگردد فرم پرورش دانه وشاخه زاد ویا شاخ ودانه زاد مازودار در جنگل ها وشهرستان سر دشت ومریوان دیده میشود .

محصولات درخت دارمازو : اگرچه از چوب  آن در تامین  سوخت ویا سایر مصارف روستایی استفاده میشود ولی به دلیل تولید گال های ارزشمند وگز علفی در این گونه نسبت به Q.Brantii کمتر مورد قطع قرار گرفته است .این گونه محصولات جانبی نیز دارد که مهمترین این محصولات انواع گال نزیر قلقاف یا گلگاو ،مازوج ،ستیچک،می باشد که به خاطر تانن بالای آن ارزشمند میباشد گز علفی نیز نوعی گال می باشد که به دلیل فعالیت نوعی حشره بر روی درخت مازو تولید می گردد واز آن در شیرینی سازی بخصوص گز اصفهان استفاده می گردد واز بازار فروش مناسبی بر خوردار است گز در اثر گزش شته ای به نام lachnus Roborif روی درخت Q.Infectoria تولید می گردد .مازوج در اثر نیش حشره ای بنام cynips qallae-tin ctoriae قلفاف در اثر فعالیت حشره ای دیگر بنام cynips quecus tozae تولید می شود ونیز حشرات دیگری مانندut medusae cynips cap وneuroterus lenticularis محصولاتی بنام قچه بوجود می اورد که از لحاظ اقتصادی ازرش چندانی ندارد.

گال های درخت Q.infectoria  گال واژه ای است که در گیاه شناسی کاربرد دارد و عبارت است رشد غیر عادی بافت ها در اثر عملکرد برخی انگل از قبیل حشرات،قارچ ها وکنه ها .گال های درخت بلوط در نیش زنبور های مختلف واز جمله زنبور هایی از جنس synips بر روی اندام های مختلف بلوط (برگ ،جوانه ،میوه و...)از همه ی گونه های جنس Quercus ایجاد می شود.1.Aderia caput –medusae :این گال در اثر حمله ی آفت به جوانه ها و میوه های درختان دارمازو(Q.infectoria  )به وجود میاید . گال از کناره ی پیاله ی میوه با رشد غیر عا دی سلول آغاز میشود که بعدا به سه حالت ادامه میابد وهر کدام به نام خاص :قشکای علفی ،قشکای علفی منشعب وقشکای چوی منشعب نامیده میشود که فرق انها از زوایدی است که از گال منشعب میشود .2.Cynips lignicola  :این زنبور عمده روی درخت دارمازو گال هایی بصورت کروی به قطر 10-5 میلی متر که نتیجه ی تکثیر سلولی جوانهی جانبی  وگاهی هم جوانه ی انتهایی است به رنگ قهوه ای روشن وشفاف ایجاد می نماید واین گال را به دلیل پوست پاره پاره که شبیه پوست توپ است گال توپی مینامند .

گونه های مختلف دارمازو:

Q.infectoria subsp.boissieri(reut)schwarz 1934

=Q.boissieri reut. 1853=Q.iusitanaca lam.  var.biossieri dc.1879

=Q.Iusitanaca lam subsp. Orientalisvar. Boissieri dc.1864

=Q.infectoria subsp.Boissierivar.eu-boissiericamus

=Q.tauricola ky.1930=Q.araxina9trautv0grossh.

این واریته در ارتفاعات سردشت وزمزیران وکردستان انتشار دارد .درختی است متوسط القامه با جوانه های شبه تخم مرغی درشت ،نمدی وپشمین ،شاخه هایش قطور ونمدی ،انبوه ،پشمین که کم وبیش بر زوی شاخه دوام میکند .برگه یش تقریبا بیضی شکل تا نیزه ای کشیده است .انتهای برگ گرد یا گاهی باریک وقاعده ی ان گرد یا قلبی ،حاشیه ی برگ سینوسی دندانه دار ،کند یا تیز وبا 11-8 جفت رگبرگ مشابه وموازی ویک دست وبه ندرت رگبرگ های بینابین در انها وخصوصا در در ساخه های پاییزه دیده میشود .روی برگ صاف وکبود ،کمی سفید رنگ وپشت ان نمدی پر دوام با رنگ روشن تر .ابعاد ان 12-6 *6/5-3 وطول دمبرگ ان5/2-8/ سانتی متر است .پاک میوه ی آن کرک دار وبه 5/1 -2 سانتی متر طول میرسد .پیاله ی ان مخروطی بطول 2/1 وبه قطر 5/1 سانتی متر وروی ان را فلس های قطور خاکستری ،خزی ،نیزه ای تیز وبرجشته فراگرفته است.میوه ی آن تقریبا شبه بیضی کشیده و به رنگ زرد قهوه ای بطول 5-4 وبه قطر 8/1-5/1 سانتیمتر مو کرونه با ناف کوچک محدب به قطر 6/5 میلیمتر میباشد.

Hab kordestan &  sardasht

Infectoria oliv.subsp.latifolia schwarz

Q.infectoria subsp .boissieri var latifolia schwarz1937

Q.lusitanica boiss.1879   =k.inermis ky. 1855

این واریته در کردستان وسردشت انتشار دارد.

درختی است با قامت راست ،پوست ان شیار دار و کم رنگ با تاج گرد فرو رفته .شاخه های تازه آن قطر و نمدی که رفته رفته صاف می شود.جوانه هایش خیلی درشت،گرد سرخ قهوه ای و مژه دار است.برگهای بهاره واژتخم مرغی کشیده یا تقریبا بیضی با قاعده قلبی و مورب و انتهای گرد یا کند وحاشیه موج دار،کمانی یا سینوسی با دندانه های گرد با ابعاد 6-8*(5/4-5/3) و دمبرگ آن 2-3سانتی متر است برگهای پاییزه آن نیزه ای یا حاشیه موج دارند و دندانه ها ورگبرگهای نا منظم و انتهای تیز و کشیده به ابعاد 6-10*(5/4-3)سانتی متر است و دمبرگش کوتاهتر است برگهای جوان خصوصا در پشت برگ نمدی انبوه است برگهای چندماهه چرمی روی آنها کمی براق،صاف به رنگ سبز روشن است و گاهی کرکها در رگبرگها باقی می ماند.رگبرگهای فرعی آن 8-12جفت و در برگهای پاییزه رگبرگهای بینابین کوچک دیده می شود.میوه آن منفرد و پیاله آن تقریبا کروی با دهانه ی به هم رفته به بلندی (8/1-5/1)سانتی متر و فلس های قوز دار خزی خاکستری است فلسه9ای آن مثلثی شکل کند و فلسهای انتهایی تیز است میوه آن کشیده شبه بیضی مو کرونه به ابعاد 4-6*(2-5/1)می باشد.

Quercus infectoria subsp.petolaris schwarz 1934

Q. infectoria subsp.boissieri var.petiolaris(dc)boiss.1840

=Q.lusitanica  subsp.oriantalis var.petiolaris Dc.

=Q.lusitanica  subsp .oriantalis var.syriaca Ky.1862

=Q.pfaeffingeri Ky.1862

Q.lusitanica var.petilaris Algph.=q.lusitanica  var.genuina boiss.

این واریته در جنگل های سر دشت و کردستان انتشار دارد .شاخه های آن باریک خزی یا نمدی زرد رنگ است که در مدت کوتاهی کرک های خود را از دست می دهد .برگ هایش  بیضی ، با انتهایی گرد یا کند وحاشیه ای در کم دندانه است و8-10 جفت رگبرگ فرعی موازی ، موجدار ومشابه ونزدیک حاشیه منشعب میباشد . معمولا فاقد رگبرگی بینابین است .برگ شاخهای نازک کشیده تر ،باریک تر ودارای دندانه های عمیق تر است وگاهی هم در انها رگ

برگهای بینابین دیده میشود .دمبرگ آن خزی به 5/1 سانتی متر طول میرسد .ابعاد پهنک ان 7-6 *(5/2 -3)سانتی متر ،پایک میوه ی آن خیلی کوتاه وپیاله ی آن تقریبا نیم کروی یا استکانی شکل وگاهی هم دهانه ی آن بهم رفته و با فلس های قوزی نمدی است .میوه ی آن شبه تخم مرغی یا تقریبا استوانه ای کشیده به طول 5/3 -3 سانتی متر و 5/1 سانتیمتر قطر است .دارای ناف محدب کوچک با حاشیه ی سیاه است و معمولا یک سوم تا یک چهارم میوه را می پوشاند.

شناسایی وپراکنش دارمازو در استان لرستان :

از فلور ایرانیکیا Q.infectoria  oliv .subsp. boissieri تشخیص داده شد .تنها رویشکاه جامعه دارمازو در استان لرستان در کیلو متر 88 شمال غربی شهرستان خرم اباد واقع در منطقه ی شینه میباشداستقرار و پراکنش درختان دارمازو از ارتفاع 1200 متر شروع وتا ارتفاع 2400 متر از سطح دریا در دامنه شمالی سفید کوه ادامه دارد که ابتدا به شکل پراکنده وبعد جامعه  شکل انبوه تری به خود گرفته است مساحت رویشگاه دارمازو 5751 هکتار براورد گردید .

مشخصات خاک منطقه :به طور کلی خاک های رویشگاه دارمازو از دو رده اتی سول (رگوسولو لیتوسول در طبقه بندی فائو) واینسپتی سول (کمبیسول در طبقه بندی فائو) هستند که بدلیل برخورداری از رژیم رطوبتی زریک واپی پدون اکریک به در تحت رده های Xerochrept   Xerorthent طبقه بندی میشوند .در مجموع می توان گفت که خاک های دامنه های  شمالی و غربی از نظر عمق تمایز طبقاتی و درجه ی تکامل  نسبت به خاک سایر قسمت ها وضعیت بهتری دارند . خاک دامنه ها ودره نیز وضعیت بهتر  نسبت به یال ها دارند .نتایج تجربه های  فیزیکی و شیمیایی رویشگاه گونه ی دارمازو نشان میدهد که اسیدیته ی خاک های رویشگاه دارمازو بین 4/7-8 نوسان داشته و درصد ماده ی آلی آنها نسبتا خوب بوده است .خاکها کلا کم عمق تا عمیق  و بافت لومی تا روسی هستند.                            

توت سفید(Morus alba )

شناسنامه:

تیره:  White mullberry

نام لاتین: توت Moraceae

نام انگلیسیMorus alba:

نام فارسی: درخت توت سفید

نام عربی : توث ابیض فرصاد

یک درخت قدیمی و یا تاریخی در اکثر کشورهای جهان که معمولا در هر کشوری دارای قدمت بیش از دویست ، سیصد سال است. دارای پوست زرد نارنجی بوده که از مشخصه‌های جالب آن در زمستان است (بیشتر در مورد درختان نهال و جوان). درختی است مقاوم و کم نیاز که در اکثر مناطق و آب و هوا رشد می‌نماید و حتی می‌تواند به ارتفاع تا 25 متر نیز برسد. بعضی از درختان توت فقط گلهای نر تولید نموده و بنابراین میوه نمی‌آورند. این نوع درختان به عنوان یک درخت زینتی سایه‌دار بسیار مناسب هستند. درختی به ارتفاع 10-15 متر با تاج متراکم ،کروی انبوه ،به قطر تا 15 متر ،تنه کوتاه ،با پوست زبر شیار دار ،شاخه های جوان امتداد  کرکدار یا بدون کرک ،برگها به طول 5-15 سانتیمتر ،در تعدادی از نمونه ها تا 20-25 سانتیمتر ،با طولی بیش از عرض ،تخم مرغی تا تخم مرغی پهن ،با راس نوک تیز یا نوک دار کوتاه ،با قاعده گرد یا سر بریده یا کم وبیش قلبی ،دندانه ای درشت ،اغلب بیشتر نمونه های فاقد میوه (عقیم )به طرق گوناگون،لوبی ،روی سطوح فوقانی  غالبآ صاف و درخشان در سطح  تختانی در امتداد رگبرگ میانی و رگبرگهای اصلی با کرکهای گسترده ،در محور رگبرگها دستجات کرکها قابل توجه اند .دمبرگ کرکدار به طول 1-5 سانتیمتر ،گوشواره ها سر نیزه ای سریعآ ریزان ،گل اذین دم گربه ای نر به طول 10-15 میلیمتر با دمگل اذین کرک پتوئی کوتاه . گل اذین دم گربه ای ماده کوچکتر به طول 5-10 میلیمتر .خامه ها بدون کرک ،میوه های توتی به طول 10-25 میلیمتر ،غالبآ سفید یا گاهی قرمز ،ارغوانی یا تقریبآ سیاه ، گوشت دار ،شیرین ،گاهی بی مزه ،شفت چه ها قهوه ای کم رنگ ،به حدود 2 میلیمتر .

 مشخصات گیاه شناسی :توت یکی از گیاهان دو لپه است. توت در گیاه شناسی معمول‌ترین گونه میوه گوشتدار یک تکه محسوب می‌شود که در آن تمام دیواره تخمدان درون یک پیرابر خوراکی به عمل می‌آید. تخمدان همیشه در قسمت زیرین گلها که دارای یک یا چند برچه درون یک پوشش نازک می‌باشند قرار دارند و دارای قسمتهای داخلی گوشتداری هستند. دانه‌ها درون گوشت مشترک یک تخمدان یک یا چند برچه‌ای محصور شده‌اند. واریته‌ها

Morus.nigra دارای برگهای بزرگ و قلبی شکل که در خرداد و تیر تا شهریور میوه‌های تمشک مانند آن می‌رسند، که می‌توان به صورت تازه و یا برای ساخت مربا از میوه‌های آن استفاده نمود. این میوه‌ها معمولا تا سن درخت به چهار یا پنج سالگی نرسیده باشد ظاهر نمی‌شوند. واریته دیگر Morus.alba یا توت سفید است که اصل آن از چین بوده و به ارتفاع 20 - 18 متر می‌رسد و در همه جا می‌توان آن را یافت و در مقابل نوسان درجه حرارت مقاوم است که در هوای گرم و خشک سازگاری بیشتر نشان می‌دهد و در مقابل سرما و کم آبی نیز مقاوم است. واریته توت مجنون نیز وجود دار که در جوانی زیباست ولی با گذشت سن از فرم می‌افتد و شاخه‌های زیرین خشک می‌شوند.

شرح گیاه:

درخت توت بومی چین است و در نقاط استپی و شمال ایران کشت میشود وحتی بطور خودرو در جنگلهای شمال ایران پراکنده شده است. توت درختی است که ارتفاع آن به 20 متر و قطرش به یک متر می رسد دارای تنه راست و قائم و پوستی شیاردار، خاکستری مایل به زرد. برگهایش مختلف الشکل، صاف و لوب دار یا دندانه دار، با قاعده نیم قلبی و انتهای تیز است. رنگ آن سبز روشن و براق است و دمبرگ آن بلند می باشد. میوه توت مرکب، استوانه ای یا بیضی شکل کشیده است. پا یک میوه آن کم و بیش بلند و رنگ آن سفید تا شکری و غفائی و حتی جگری تیره دیده می شود و بواسطه رنگ میوه و یا دارا بودن دانه و یابی دانه بودن آن و یا به علت آویزان بودن شاخه ها به واریته های مختلفی تقسیم می شود. برگ توت در بهار برای تربیت کرم ابریشم و در پائیز به مصرف تعلیف دام می رسد. میوه تازه و یا خشک آن مورد توجه است وچوب آن در مصارف مختلف نجاری و خصوصاًَ تهیه تار و در شمال کشور برای طبقه بندی تلنبار و همچنین مال بند برای گاجمه ( گاوآهن محلی) برنج کاری بکار می رود پوست شاخه های جوان برای بسته بندی و بستن پیوند مورد استفاده قرار می گیرد : درخت توت در برابر خشکی بردبار است هم درشمال کشور می روید و در مناطق استپی و نیم خشک بصورت خودرو و به نظر می رسد در گیلان برای تربیت کرم ابریشم توتستانهائی با پایه کوتاه احداث می کنند تا چیدن برگ آنها آسان باشد و هر سال شاخه های آنها را از برابر سینه می برند و آنرا به صورت تتارد در می آورند.

نیازهای اکولوژیکی

آب و هوا :از آنجائیکه درختان توت واریته های مختلفی دارند در آب و هوای متفاوت از نسبتاً گرم تا معتدل و حتی نزدیک به سرد کاشته می شوند در شرایط ایران مرکزی از 10 درجه بالای صفر و در گیلان مازندران از حدود 12 درجه بالای صفر در بهار رشدش را آغاز می کند و بهترین گرما در جریان بهار و تابستان برای آنها بین 25 تا 35 درجه سانتی گراد است. در سرمای 2 تا 4 درجه سانتی گراد زیر صفر برگهای توت یخ زده و می ریزند درخت توت گیاهی نور پسند است نور خورشید باعث تقویت رشد و افزایش شاخ و برگ درخت شده تابش نسبتاً شدید باعث کوتاهتر شدن فاصله میان گره ها و کوچکتر شدن برگها می شود ولی وزن خشک گیاه را افزایش می دهد.

آبیاری :همه گونه های توت از نظر مصرف آب پرنیازند در نقاطی که کاشته می شوند باید سالیانه حداقل 600 میلی متر باران، آن هم به صورت یکنواخت در طول سال وجود داشته باشد تا به آبیاری مصنوعی نیاز نباشد. نهالها در ابتدای کشت و زمان جوانی به آب بیشتری نیاز دارند و باید هر هفته یک الی 2 بار آبیاری شوند ولی بتدریج با بالا رفتن سن درختان نیاز آبی آنها کمتر می شود. در نقاط کم آب درختان مسن باید حداقل هر 10 الی 15 روز یکبار آبیاری شوند.

خاک:خاکهای شنی لومی برای رشد درختان توت بسیار مناسبند مخلوط بودن خاک با مواد پوسیده گیاهی مثل برگ یعنی هوموس به خاک امکان تنفس و به باکتری های موجود در آن امکان فعل و انفعالات زیادتر و بهتری را می دهد. زمینهایی که قابل نفوذ آب نبوده و رطوبت را مدت زیادی در خود نگهدارند و با تلاقی شوند مطلقاً استعداد کاشت درختان توت را ندارند همچنین در خاکهایی که در اثر تابش خورشید سله بسته و شکاف بردارند نباید توت کاشت. در زمینهای رسی که قابلیت نفوذ هوا در آن کم است در زمینهای سرد رشد و نمو درختان توت غیرمنظم و بسیار کند می شود. درخت توت درخاکهای خنثی رشد مناسبی نشان می دهد بطوریکه میتوان آنرا جزو گیاهان خنثی پسند بحساب آورد. بهترین PH برایش بین 6 تا 7 می باشد.

کودها علاوه بر اینکه قدرت مقاومت درختان را در مقابل سرمای شدید به بالا می برند در مقابل آفات و بیماریها آنها را مقاوم تر می کنند. کود کافی و صحیح گل دادن و تبدیلشان به میوه را در بهار تسریع و تولید میوه به مقدار زیاد را مطمئن می کند. به منظور آگاهی از مقدار کود مورد نیاز باید اولاً نوع خاک شناسایی شود ثانیاً مقدار کود موجود در آن را به کمک تجزیه شیمیایی معلوم کرده و مقداری را که باید به خاک اضافه شود نیز محاسبه کرد. مقدار کود ازته 100 کیلوگرم درهکتار به صورت N و همچنین 100 کیلوگرم در هکتار کود فسفر به صورت  P2O5 می باشد این کودها را نه یکبار بلکه در چند بار و در فواصل معین همه ساله به باغ توت می دهند. بطوریکه جمع سالیانه آنها 100 کیلو از هر کود در هکتار شود.

ازدیاد درخت توت به دو طریق صورت می گیرد: 1- جنسی 2- غیر جنسی 1- ازدیاد جنسی: میوه های واریته های مختلف توت بین خرداد الی مرداد می رسند درختان توت تقریباً از 5 سالگی شروع به میوه دادن می کنند برای بذرگیری میوه های رسیده رااز روی درخت یا بهتر از زیر آن جمع آوری کرده روی غربال با فشارآب بیشتر بذرها رااز گوشت جدا و در سایه یا گرمای طبیعی اطاق خشک می کنند. روشی که بیشتر توصیه می شود  اینست که میوه های رسیده چیده شده را 4 الی 5 روز داخل ظرفی در گرمای اطاق می گذارند تا خوب تخمیر شوند. آنگاه آنها را روی غربالی ریخته به کمک فشار آب شیرودست بذرها را از گوشت جدا کرده و دوباره در داخل اطاق و دور از تابش مستقیم نور خورشید خشک می کنند بهتر است بذر توت را در همان سال اول بکارند زیرا قوه نامیه اش بطور طبیعی تنها 3 ماه حفظ می شود. هرگاه آنرا در دمای پائین تر از 10 درجه سانتی گراد نگهدارند قدرت خود را تا یکسال و حداکثر حتی تا 2 سال حفظ می کنند ولی درصد رشد بذرها به شدت پائین می آید. قوه نامیه بذر توت بسته به واریته های مختلف بین 20 درصد تا 90 درصد متغیر است. هر 100 کیلو میوه توت 2 تا 3 کلو بذر می دهد. در هر کیلو بذر توت حدود 520000 عدد بذر وجود دارد. مقدار بذر لازم برای کاشت آن در هر هکتار حدود 12 کیلوگرم است بذرها را در بهار یا پائیز می کارند مدت لازم برای جوانه زدن بذرهای کاشته شده در گرمای 20 درجه سانتی گراد بین 15 تا 20 روز است. بشرط آنکه در این مدت بستر آن مرطوب نگهداشته شود قبل از کاشت باید به زمین کودهای لازم راداد. پس از جوانه زدن بسترها به یک الی دو هفته سایه بان نیاز دارند. ازدیاد درختان توت به وسیله بذر بسیار ساده و کم هزینه تر از روشهای دیگر است. نکته ضعف تفرق صفات نهال های حاصله است که یکدست نخواهند بود. 2- ازدیاد غیر جنسی: به منظور حفظ خواص مادری آنرا از راههای غیرجنسی زیاد می کنیم. مهمترین راههای ازدیاد غیرجنسی عبارتنداز :

الف) پیوند: عبارتست از انتقال بخش یا جوانه ای از گیاهی که میوه های عالیدارد. بر روی پایه ای ریشه دار با این منظور که گیاه بدست آمده تنها از همان میوه های عالی همه ساله تولید کند. مهمترین انواع پیوند در توت عبارتند از: پیوند شکمی-پیوند اسکنه ای- پیوند مجاورتی- پیوند لوله ای- پیوند روی ریشه که معمولاً پیوندریشه از همه متداولتر بوده و حدود 90 درصد پیوندها به این روش است که در پیوندریشه، ریشه های یکساله را در بهار در ارتفاع 8 الی 10 سانتی متر بریده و پیوندک را نیز مورب از زیر یک جوانه قطع کرده و

بسرعت بین پوست و چوب ریشه فشار می دهند خوب در آنجا جای گیرد. آنگاه محل بریدگیها را نوارپیچ می کنند این کار برای ایجادتماس بین مرسیستم ریشه در نقطه برخورد پیوندک انجام می گیرد. در ازدیاد به وسیله قلمه تمام خواص گیاه مادری حفظ می شود.

قلمه

قلمه زدن دو نوع است: قلمه زدن چوبی و قلمه زدن سبز

قلمه زدن چوبی:از سر شاخه های یکساله به قطر تقریبی 1 تا 3 سانتی متر درهنگام خواب زمستانی قلمه گرفته و در سردخانه ها درگرمای 5 درجه نگهداری می کنندتا گرمای خاک در بهار به 14 درجه برسد. آنگاه آنرا در زمین می کارند هر قلمه باید 4تا 5 جوانه در حال خواب داشته و طول آن به 15 تا 20 سانتی متر برسد

قلمه سبز :شاخه های درختانی که برای قلمه گیری سبز انتخاب شده اند درزمستان طوری هرس می کنند که برایشان تنها 6 تا 7 جوانه باقی بماند این جوانه ها در بهار آینده تولید برگهایی سبز به طول 30 تا 40 سانتی متر و بیشتر می کنند آنها رابه طول 15 تا 20 سانتی متر بریده بجز دو برگ انتهایی بقیه برگها را می چینند و دراردیبهشت یا خرداد روی زمین می کارند

کاشت :درخت توت را می توان در بهار یا پا ئیز کاشت. درنقاط سرد یا یخبندانهای زمستانی معمولاً آنرا در بهار می کارند تا نهال ها از آسیب سرمای شدید زمستانی در امان باشند. زمان کاشت در بهار هنگامی است که هنوز جوانه نزده باشند در مناطق معتدل و گرمسیر خطر سرمازدگی ریشه ها در زمستان وجود ندارد و در پائیز میتوان نهال ها را کاشت درایجاد باغ توت باید نوع درخت، نوع و اندازه و طعم میوه، تعداد نهالها در واحد سطح، موقعیت جغرافیایی محل کاشت و نوع خاک و PHآنرا مورد توجه قرار داد. پس از کود دادن و شخم زدن و آماده کردن زمین ومشخص شدن فواصل درختها از هم ( معمولاً 3 در3 متر) گودالهای 50 در 50 در 50 سانتیمتری حفر و نهال ها داخلشان کاشته میشود   اگرخاک اسیدی بود قبل از حفرگودالها و شخم زدن مقداری آهک روی زمین می ریزند تا آن خنثی شود. هنگام کاشت باید دقت کرد تا ریشه ها بطور آزاد داخل گودال جای گیرند. آنرا با پا می فشارند تا تماس لازم بین ریشه و خاک صورت گیرد.

هرس :درهرس درختان توت اولاً هم

مطالب مشابه :

منابع طبیعی - قلمرو بيابانهاي ایران از جنبه ژئومرفولوژی-استان مرکزی(4) - منابع طبیعی بستر

منابع طبیعی - قلمرو بيابانهاي ایران از جنبه ژئومرفولوژی-استان مرکزی(3) - منابع طبیعی بستر

مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی

عضویت در سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی استان شورای مرکزی و شورای استان

سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی. شرکت سهامی آب منطقه ای