مساله مالیاتی نهادهای خیریه
مساله مالیاتی نهادهای خیریه
تمرینی برای مواجهه با دنیای مدرن
بدون شک سرمایه انسانی زیرساخت مهمی برای شکل‌گیری موفق یک موسسه خیریه است. با این حال توجه به سرمایه مادی و استقرار نظام مالی موثر هم از پایه‌هاي مهم شکل گیری و ادامه حیات این نهاد اجتماعی است.
امور خیریه امر جدیدی در کشورمان نيست و ریشه‌هاي تاریخی و اسلامی محکمی دارد. خیریه تعلق به سنت دارد که در دنیای معاصر هم به مدد جامعه ایرانی آمده است. نتیجه ریشه‌دار بودن این سنت آن بوده که نهاد خیریه در غالب موارد لباس جدیدی به تن نکرده است. امروزه سازمان‌هاي زیاد خیریه‌اي در کشورمان فعالیت مي‌کنند، اما بسیاری از این سازمان‌ها خود را در مسیر نوسازی و تحول قرار نداده‌اند و به همین دلیل با وجود اثربخشی، بعید نیست که از کارآمدی لازم برخوردار نباشند و از منابع خود به میزان درست بهره نبرند.
نیاز به نظام اداری در خیریه‌ها
از آنجا که امور خیریه ماهیتی اجتماعی دارد یکی از عناصر فراموش‌شده در این حوزه توجه به مسائل اداری است، موضوعی که توجه به آن ضرورت موفقیت یک سازمان است. سازمان‌هاي خیریه به‌خصوص در ابعاد کوچک و متوسط از ساختار اداری لازم و کافی برای رسیدن به اهداف خود برخوردار نیستند. دلیل این مساله یکی هزینه‌هاي پرسنلی است که در صورت به کارگیری نیروی بیشتر، باید این سازمان‌ها متقبل شوند و دوم تمرین نشدن فعالیت جمعی است، به گونه‌اي که علاقه به حفظ نظم موجود در هر موسسه خیریه موجب مي‌شود حتي داوطلبان جدید (کسانی که بدون چشمداشت مزد پیشنهاد کار مي‌دهند) هم به راحتی برای ارائه خدمت تخصصی در این موسسات پذیرش نشوند.
شرایط استفاده از معافیت مالیاتی
بسیاری از موسسان خیریه‌ها بر این تصورند که به دلیل غیرانتفاعی بودن عملیات خیریه، حاجتی به مراجعه و پاسخگويی به سازمان مالیاتی نیست. در حالی که یکی از مشکلاتی که مي‌تواند گریبان موسسه خیریه را بگیرد تکالیف مالیاتی است که قانون بر دوش آن گذارده است. قانون‌گذار با اینکه کمک‌ها و هدایای دریافتی نقدی و غیرنقدی موسسات خیریه و عام‌المنفعه را معاف از پرداخت مالیات دانسته، اما استفاده از این معافیت را مشروط به رعایت مواردی کرده است. برابر مفاد قانون مالیات‌هاي مستقیم، کمک‌ها و هدایای دریافتی نقدی و غیرنقدی موسسات خیریه و عام‌المنفعه که به ثبت رسیده‌اند، مشروط براینکه بر اساس اساسنامه آنها صرف امور مشخصی شود از پرداخت مالیات معاف است. این امور مشخص شامل موارد زیر است: تبلیغات اسلامی، تحقیقات فرهنگی، علمی، دینی، فنی، اختراعات، اکتشافات، تعلیم و تربیت و بهداشت و درمان، بنا و تعمیر و نگهداری مساجد و مصلاها و حوزه‌هاي علمیه و مدارس علوم اسلامی و مدارس و دانشگاه‌هاي دولتی، مراسم تعزیه و اطعام، تعمیر آثار باستانی، امور عمرانی و آبادانی، هزینه یا وام تحصیل دانش‌آموزان و دانشجویان، کمک به مستضعفان و آسیب‌دیدگان حوادث ناشی از سیل و زلزله، آتش‌سوزی، جنگ و حوادث غیرمترقبه.
ذکر این نکته ضروری است که خیریه‌ها در دریافت کمک‌ها معافند و اگر به کار اقتصادی مشغول و از محل آن درامدی داشته باشند، در این مورد معافیت مالیاتی ندارند.
نظارت امور مالیاتی بر خیریه‌ها
شرط دیگر معافیت مالیاتی کمک‌هاي دریافتی خیریه‌ها نظارت سازمان امور مالیاتی بر درآمد و هزینه آنها است. این وظیفه در استان‌ها به اداره کل امور مالیاتی هر استان و در تهران به اداره کل مالیات بر شرکت‌ها محول شده است. هر چند محول كردن وظیفه نظارت بر خیریه‌ها به واحد سازمانی مالیات بر شرکت‌ها جای تامل دارد و مي‌تواند موجب تاثیر منفی نگاه حاکم بر این واحد مالیاتی در رسیدگی به اسناد مالی خیریه‌ها شود. جا دارد با توجه به ساختار غیرانتفاعی خیریه‌ها واحد سازمانی مشخصی که توان رسیدگی به این حوزه را دارا است وظیفه نظارت را انجام دهد.
وابستگی ناظر مالی با رسیدگی‌کننده مالیاتی
با اینکه سازمان امور مالیاتی تاکید دارد اداره امور مالیاتی رسیدگی‌کننده به پرونده مالیاتی این موسسات جدا از مرجع ناظر مالیاتی باشد، اما شایسته است ترتیبی در نظر گرفته شود تا اساسا امکان استقلال کامل ناظر از سازمان امور مالیاتی فراهم شود. در حالی که قانون‌گذار حسابرسی مالیاتی اعضای جامعه حسابداران رسمی را برای شرکت‌ها به رسمیت شناخته است و وجود مرجع ناظر مالیاتی مستقل از سازمان مالیاتی برای موسسات خیریه ضروری به نظر مي‌رسد. در واقع مناسب است این وظیفه به نهادی خارج از سازمان امور مالیاتی محول شود تا شرط بي‌طرفی رعایت شده باشد.
موسسات خیریه و عام‌المنفعه مکلفند صورتحساب درآمد و هزینه سالانه خود را که متکی به اسناد و مدارک قابل قبول باشد، تا چهارماه بعد از پایان سال مالی موسسه، به مرجع ناظر تسلیم و او هم باید ظرف چهارماه از تاریخ وصول صورتحساب، نتیجه رسیدگی را در مورد صورتحساب درآمد و هزینه و رعایت مقررات اعلام كند و در صورت تايید، گواهی لازم را به اداره امور مالیاتی ارائه دهد.
حساب بانکی شرط بهره‌مندی از معافیت
موسسات خیریه وظیفه دارند ظرف یک ماه از تاریخ ثبت اساسنامه، تصویر آن را به اداره امور مالیاتی محل ارائه دهند و ظرف همین مدت در یکی از بانک‌هاي محل، حساب جاری به نام موسسه افتتاح و کلیه وجوه نقدی و درآمد خود را به حساب‌هاي بانکی منتقل كنند و همه هزینه‌هاي موسسه را از طریق آن حساب‌ها انجام دهند.
برخی از موسسات خیریه به اشتباه دریافت‌ها و پرداخت‌هاي خود را از طریق صندوق انجام مي‌دهند و خواسته یا ناخواسته، بانک را از چرخه بخشی از دریافت‌ها و پرداخت‌هاي خود حذف مي‌کنند. این خطا غیر از آنکه باعث مي‌شود امکان اعمال کنترل‌هاي مالی داخلی بر عملکرد موسسه ضعیف شود، سبب مي‌شود موسسات از معافیت یاد شده در این یادداشت هم محروم شوند.
ممکن است برخی این ایراد را بگیرند که دریافت کمک‌ها و پرداخت وجوه خرد، از طریق حساب بانکی موسسه موجب بالا رفتن بی‌دلیل عملیات موسسه شده و کمیت و کیفیت عملیات موسسه را تحت‌تاثیر منفی قرار مي‌دهد. این موضوع صحیح است، اما لازم است میان صندوق با حساب بانکی موسسه ارتباط تنگاتنگی فراهم باشد، به طوری که همه دریافتی‌هاي صندوق به حساب بانکی موسسه منتقل شود و پرداختی‌هاي صندوق نیز از محل وجوه دریافتی صندوق از بانک صورت گیرد تا صندوق نقش واسطه‌گری حساب بانکی موسسه را آن هم با هدف آسان‌سازی دریافت‌ها و پرداخت‌هاي جزئی فراهم کرده باشد.
معامله با خویشاوندان ممنوع
در اساسنامه موسسات خیریه لازم است صریحا تاکید شود موسسان و وابستگان نزدیک آنها شامل پدر، مادر، زن، شوهر، فرزند و اولاد فرزند، اجداد، برادر، خواهر و فرزندان آنها همین طور هيات امنا و مدیران آنها حق انجام معامله با موسسه را ندارند. در اساسنامه موسسه باید درج شود موسسان یا صاحبان سرمایه حق هیچ گونه برداشت یا تخصیص از محل کمک‌ها و هدایای دریافتی نقدی و غیرنقدی را ندارند و بعد از انحلال، دارایی موسسه به سازمان بهزیستی کشور یا یکی از موسسات دولتی یا موسسات خیریه و عام المنفعه واگذار مي‌شود.
رعایت نکردن هر یک از موارد یاد شده مي‌تواند سبب محرومیت از معافیت مالیاتی منظور در این یادداشت باشد.
خیریه‌ها اظهارنامه بدهند
برابر قانون برنامه پنج ساله پنجم توسعه، تسليم اظهارنامه مالياتي در موعد مقرر شرط برخورداري از هرگونه معافيت مالياتي است.
یادآوری این نکته اهمیت دارد که کمک‌هاي دریافتی این موسسات معاف از پرداخت مالیات است و در صورتی که این موسسات درآمدهايی داشته باشند، این درآمد‌ها معاف از مالیات نیست. همچنین نهاد خیریه مانند هر موسسه حقوقی دیگری در مورد وصول و ارسال مالیات‌هاي تکلیفی مسوول است. مالیات حقوق، سه درصد مالیات حق‌الزحمه و قراردادهای پیمانکاری، مالیات اجاره از جمله این موارد است که نهاد خیریه در صورت رعایت نکردن این موارد در برابر دولت مسوول خواهد بود.
مجموع این موارد حکایت از آن مي‌کند که کار خیریه از جنبه مالیاتی سهل است و سخت. سهل است از آن جنبه که اعمال معافیت‌هاي مالیاتی برای این نهادها آنها را در کمک رسانی بیشتر به جامعه هدفشان کمک مي‌کند و سخت است اگر این موسسات با فرض معافیت مالیاتی، در بستر بي‌انضباطی مالی بیفتند و به دلیل انحراف از موازین مالی و محاسباتی در ورطه مشکل بغلتند.
در حال حاضر برخی از موسسات خیریه دست به گریبان چنین مشکلاتی هستند و با اینکه در مواردی با استناد به قانون مالیات‌هاي مستقیم و ادعای غیر عادلانه بودن مالیات متعلقه به آنها، توانسته‌اند از ظرفیت‌هاي این قانون بهره گرفته و از پرداخت مالیات معاف شوند. هر چند گردونه اداری چنین کاری آنچنان سخت و وقت‌گیر است که به خصوص برای موسسات خیریه مستقر در شهرستان‌ها پیگیری آن مشکل خواهد بود.
پیش به سوی نوسازی
به نظر من خیریه‌ها باید از یک مشاور آگاه و امین در حوزه امور مالیاتی بهره ببرند. مطمئنا در این روزگار سخت هستند کسانی که مایلند داوطلبانه این کار را برای آنها سر و سامان دهند. اعمال نظارت دولت بر فعالیت موسسات خیریه یکی از راه‌هاي مسوولیت‌پذیری و پاسخگويی در این گروه از نهادها است. نهاد خیریه لازم است با نوسازی و تجدید در ساختار، خود را با بوروکراسی مدرن سازگار کند و در فرایند ارائه خدمات به افراد از مزیت سازمان به مفهوم جدید آن بهره‌مند شود. در واقع مدیریت به مفهوم علمی آن اقتضا مي‌کند خیریه‌ها که در سنت ما ریشه‌دارند با داشتن چشم‌اندازی گسترده دنیای وسیع‌تری را برای خدمت‌رسانی خود فراهم کنند. در این مسیر نحوه تعامل با سازمان امور مالیاتی یکی از تمرین‌هايی است که مي‌تواند میزان آمادگی خیریه‌ها را برای مواجهه با نهادهای مدرن فراهم کند.
امیر بختیاریان
ريیس گروه نظارت مالی دارايی همدان و کارشناس ارشد مدیریت
کد خبر: DEN-744195 تاریخ چاپ: ۱۳۹۲/۰۵/۱۰
منبع: روزنامه دنیای اقتصاد - شماره ۲۹۸۱
مطالب مشابه :
دستورالعمل ناظر بر ضمانتنامه بانکي (ريالي) مصوب شوراي پول و اعتبار
نظارت مالی همدان - دستورالعمل ناظر بر ضمانتنامه بانکي (ريالي) مصوب شوراي پول و اعتبار
بخشنامه بودجه94(پيوست شماره ۳ ـ ضوابط مالي ناظر بر تنظيم بودجه )
نظارت مالی همدان - بخشنامه بودجه94(پيوست شماره ۳ ـ ضوابط مالي ناظر بر تنظيم بودجه ) - قوانين و
مساله مالیاتی نهادهای خیریه
نظارت مالی همدان - مساله مالیاتی نهادهای خیریه وابستگی ناظر مالی با رسیدگی‌کننده
پلاک 110 ( فرهنگنامه شهدای انتظامی استان همدان )
کتابخانه تخصصی دفاع مقدس همدان - پلاک 110 ( فرهنگنامه شهدای انتظامی استان همدان) ناظر
اردوگاه ناحیه یک همدان( راه حیدره)
مدیر آقای زارعی. ناظر معاون پرورشی و تربیت بدنی ناحیه یک همدان. شماره تماس مدیر:۰۹۱۸۵۴۲۷۸۹۸
قانون اصلاح موادي از قانون برنامه چهارم توسعه و اجراء سياستهاي كلي اصل چهل و چهارم (44)
نظارت مالی همدان. دستورالعمل چگونگي انتخاب ناظر مالیاتی و نحوه نظارت بر درآمد و هزينه
دستورالعمل نحوه اجرای احکام مقرر در مواد (۹۱) و (۹۲) قانون مدیریت خدمات کشوری موضوع: «صیانت از حقوق
نظارت مالی همدان - دستورالعمل نحوه اجرای احکام مقرر در مواد (۹۱) و (۹۲) قانون مدیریت خدمات
برچسب :
همدان ناظر