مالیات بر ارزش افزوده چیست
اجراي اين قانون، دگرگوني بزرگي در نظام مالياتي كشور محسوب مي‌شود چرا كه نحوه ماليات‌گيري و ماليات‌دهي در اين نظام جديد، كاملاً متفاوت با نظام مالياتي كنوني است.
ماليات بر ارزش افزوده نوعي ماليات چند مرحله‌اي است كه در مراحل مختلف زنجيره واردات، توليد و توزيع براساس درصدي از ارزش افزوده كالاهاي فروخته شده يا خدمات ارائه شده در هر مرحله اخذ مي‌شود. ولي ماليات پرداختي در هر مرحله از زنجيره واردات-توليد-توزيع به عنصر مرحله بعدي زنجيره انتقال مي‌يابد تا نهايتاً توسط مصرف‌كننده نهايي پرداخت شود. ماليات بر ارزش افزوده مالياتي است كه كليه عرضه‌كنندگان كالاها و خدمات (مؤديان اين نظام مالياتي) بايستي علاوه بر بهاي كالا يا خدمت عرضه‌شده، به‌صورت درصدي از بهاي فروش كالاها يا خدمات، در زمان فروش از خريداران اخذ و به‌صورت دوره‌اي (فصلي) به سازمان امور مالياتي كشور واريز كند.
هرگونه ماليات بر ارزش افزوده پرداخت شده در زمان خريد توسط مؤديان اعم از واردكنندگان، توليدكنندگان، توزيع‌كنندگان و صادركنندگان كه در اين نظام مالياتي به‌عنوان عامل وصول و نه پرداخت‌كننده ماليات محسوب مي‌شوند و طلب ايشان از دولت محسوب شده و به‌صورت فصلي با سازمان امور مالياتي تسويه مي‌شود. تسويه مطالبات مؤديان بابت ماليات‌هاي پرداختي ايشان در زمان خريد، يا از طريق كسر از مطالبات دريافتي از خريداران و يا از طريق استرداد توسط سازمان امور مالياتي كشور به ايشان صورت مي‌پذيرد.
تاريخچه
1366: لايحه ماليات بر ارزش افزوده به مجلس رفت و در شور اول تصويب و در شور دوم هم 6ماده آن تصويب شد اما به‌دليل سياست تثبيت قيمت‌ها به دولت مسترد گرديد.
1370: بررسي گسترده كارشناسان داخلي و بين‌المللي، اجراي نظام ماليات بر ارزش افزوده را به‌عنوان يكي از راهكارهاي اصلي افزايش كارايي نظام مالياتي به دولت پيشنهاد كرد.
1376: انجام مطالعات علمي بر روي استقرار نظام ماليات بر ارزش افزوده توسط معاونت درآمدهاي مالياتي وزارت اقتصاد، مجدداً آغاز شد.
1379: تاسيس دفتر مستقل طرح ماليات بر ارزش افزوده در سازمان امور مالياتي كشور.
1380: ارائه پيش‌نويس جديد لايحه ماليات بر ارزش افزوده توسط وزارت اقتصاد به دولت.
مهر 1381: تقديم لايحه ماليات بر ارزش افزوده پس از تصويب در هيأت وزيران به مجلس.
1382-1381: به‌منظور رفع بخشي از مشكلات حاكم بر اخذ مالياتها و عوارض از كالاها و خدمات و همچنين فراهم آوردن مقدمات اجراي نظام ماليات بر ارزش افزوده، قانون موسوم به «تجميع عوارض» تصويب و به اجرا گذاشته شد.
آذر1383: تصويب استقرار نظام ماليات بر ارزش افزوده به‌عنوان بخشي از سياست‌هاي كلان نظام در بخش مالي توسط مجمع تشخيص مصلحت نظام.
فروردين 1384: تصويب كليات لايحه ماليات بر ارزش افزوده در صحن علني مجلس.
1384: بررسي‌هاي كميسيون‌هاي اصلي و فرعي مرتبط با لايحه ماليات بر ارزش افزوده بر روي جزئيات لايحه ماليات بر ارزش افزوده در شور دوم در مجلس.
تير 1385: گزارش مركز پژوهش‌هاي مجلس در تاييد و اظهارنظر در رابطه با لايحه ماليات بر ارزش افزوده منتشر شد.
تير1385: مجلس شوراي اسلامي براساس اصل 85قانون اساسي، تصويب اجراي آزمايشي ماليات بر ارزش افزوده را به كميسيون امور اقتصادي تفويض كرد.
شهريور 1385تا مهر 1386: مواد لايحه ماليات بر ارزش افزوده به تصويب كميسيون اقتصادي مجلس رسيد.
بهمن 1386: مدت اجراي آزمايشي لايحه ماليات بر ارزش افزوده براساس اصل 85قانون اساسي در صحن علني مجلس شوراي اسلامي، 5سال تعيين شد.
اسفند 1386 تا ارديبهشت 1387: رفع ايرادات شوراي نگهبان به لايحه ماليات بر ارزش افزوده در 2نوبت.
خرداد 1387: لايحه ماليات بر ارزش افزوده به تاييد نهايي شوراي نگهبان رسيد و به‌عنوان قانون به دولت ابلاغ شد.
اول تير 1387: قانون ماليات بر ارزش افزوده توسط رئيس‌جمهور جهت اجرا ابلاغ شد.
اول مهر 1387: آغاز رسمي اجراي قانون ماليات بر ارزش افزوده.
انواع ماليات بر ارزش افزوده:
قبل از توضيح انواع ماليات بر ارزش افزوده، لازم است كه مفهوم توليد ناخالص داخلي يا GDP مطرح شود. توليد ناخالص داخلي، ارزش پولي كليه كالاها و خدمات توليد شده در يك كشور، بدون توجه به مليت صاحبان اين عامل، در يك دوره معين (دوره يكساله)، به قيمت جاري مي‌باشد.
براي محاسبه GDP از دو روش استفاده مي‌شود:
1ـ روش ارزش افزوده به قيمت عوامل توليد كه، حاصل جمع كليه ارزش افزوده‌هاي ايجاد شده، توسط تمامي بخشهاي اقتصادي يك كشور با كسر كارمزد احتسابي، مي‌باشد.
2ـ روش مخارج به قيمت بازاري كه، از حاصل جمع كليه هزينه‌هاي مربوط به بخش خصوصي و دولتي، مخارج سرمايه‌گذاري و خالص صادرات در يك اقتصاد، بدست‌مي‌آيد.
(GDP = C + I + G + (X-M
C: ميزان مخارج مصرفي بخش خصوصي؛
I: مخارج سرمايه‌گذاري؛
G: مخارج بخش دولتي؛
X: معرف صادرات؛
M: معرف ميزان واردات يك كشور؛
و همچنين، (X-M) : خالص صادرات مي‌باشد.
در نظام ماليات بر ارزش افزوده، براي مشخص نمودن پايه مالياتي از توليد ناخالص داخلي به روش مخارج استفاده مي‌شود. اكنون كه پايه مالياتي با توجه به توليد ناخالص داخلي مشخص گرديد، به معرفي انواع مختلف ماليات بر ارزش افزوده پرداخته مي‌شود:
ماليات بر ارزش افزوده از نوع توليدي(VATp):
در روش ماليات بر ارزش افزوده از نوع توليدي، ماليات كلي بر فروش اعمال مي‌شود. اين نوع ماليات هم بر كالاهاي مصرفي و هم كالاهاي سرمايه‌اي اعمال مي‌گردد. يعني به خريد كالاهاي سرمايه‌اي توسط بنگاه اقتصادي اعتبار مالياتي تعلق نمي‌گيرد.
(VATp) = GDP = C + G + I + (X – M) پايه مالياتي
از آنجايي که در ماليات بر ارزش افزوده از نوع توليدي، هزينه کالاهاي سرمايه‌اي نيز مشمول ماليات مي‌شود، ممکن است انگيزه سرمايه‌گذاري به دليل بالا رفتن هزينه‌هاي سرمايه‌گذاري کاهش يابد. با وجود اينكه اين روش داراي پايه مالياتي گسترده‌اي است و باعث ايجاد درآمد بيشتر براي دولت مي‌شود، به دليل برخي از اهداف مدنظر از جمله كارايي نظام مالياتي، از اين روش صرف نظر شده است.
ماليات بر ارزش افزوده از نوع درآمدي (VATI):
ماليات بر ارزش افزوده از نوع درآمد، ماليات بر فروش توليد خالص كالاها مي‌باشد. در اين نوع از ماليات بر ارزش افزوده، استهلاک (D) از پايه ماليات کسر شده و سرمايه‌گذاري خالص مشمول ماليات مي‌شود.
(VATI) = GDP – D = C + G + (I – D) + (X-M)پايه مالياتي
اين روش نسبت به روش ماليات بر ارزش افزوده توليدي، پايه مالياتي كوچكتري دارد اما همچنان به بخش توليد و سرمايه‌گذاري در اقتصاد، تحميل مي‌شود.
ماليات بر ارزش افزوده از نوع مصرف (VATc):
اين نوع ماليات بر ارزش افزوده بر مبناي كالاها و خدمات مصرفي مي‌باشد. در اين روش کليه مخارج سرمايه‌گذاري ناخالص (I) از پايه مالياتي حذف مي‌شود.
(VATc) = GDP – I = C + G + (X – M) پايه مالياتي
در روش ماليات بر ارزش افزوده از نوع مصرف، همانطوري كه مشاهده مي‌شود، سرمايه‌گذاري و استهلاك از شمول پايه مالياتي خارج شده، يعني در اين حالت بار مالياتي از توليد به مصرف انتقال يافته است. اين امر باعث بالا رفتن انگيزه سرمايه‌گذاري و توليد در اقتصاد مي‌شود. بنابراين اكثر كشورهاي اجرا كننده نظام ماليات بر ارزش افزوده از اين روش استفاده مي‌نمايند.
** مقايسه سه نوع ماليات بر ارزش افزوده
در بين سه نوع ماليات، ماليات بر ارزش افزوده از نوع توليدي، وسيعترين پايه مالياتي و ماليات بر ارزش افزوده از نوع مصرفي، كمترين پايه مالياتي را ايجاد مي‌كند. چون ماليات توليدي، خريدهاي ناخالص كالاهاي سرمايه‌اي (بدون مستثني كردن استهلاك) را شامل مي‌شود، موانعي در برابر سرمايه‌گذاري ايجاد مي‌كند.
از آن گذشته، در صورتي كه محاسبه ماليات بر ارزش افزوده به روش صورت حساب انجام گيرد، در مورد آن دسته از فعاليت‌ها كه موفق به انتقال بخشي از هزينه‌هاي سرمايه‌اي خود به بعد شوند، وضع اين ماليات بر كالاهاي سرمايه‌اي، منجر به ماليات چند مرحله‌اي مي‌شود كه در ماليات بر ارزش افزوده از نوع درآمدي، اين مساله در حد كمتري به وجود مي‌آيد.
در بين سه روش فوق، ماليات بر ارزش افزوده از نوع مصرفي كه كمترين پايه مالياتي را ايجاد مي‌كند يك ماليات عمومي بر مصرف است(در صورتي كه از اصل مبدا استفاده شود، خالص صادرات را نيز در بر مي‌گيرد) بنابراين، در بين سه روش مذكور، اكثر كشورها معمولا اين روش را بر مي‌گزينند.
البته استفاده از اين روش، بالاترين نرخ ماليات را براي ايجاد بازده درآمدي مطلوب لازم دارد و به همين علت برخي كشورها كوشش مي‌كنند مبناي ماليات بر ارزش افزوده از نوع مصرفي را به وسيله ماليات پذيركردن بخشي از كالاهاي سرمايه‌اي گسترش دهند.
سرنوشت مصرف‌كنندگان در خريد كالاها و خدمات
مصرف‌كنندگان كالاها و خدمات درصورتي كه از فروشگاه‌هاي ثبت‌نام شده در نظام ماليات بر ارزش افزوده، اقدام به خريد كالاها نمايند، بايستي قيمت كالاهاي خريداري شده به علاه ماليات بر ارزش افزوده آنها را در قبال دريافت صورت‌حساب، بپردازند.
در غيراين صورت، در زمان خريد از ساير فروشگاه‌ها، مالياتي به‌عنوان ماليات بر ارزش افزوده به‌صورت جداگانه اخذ نمي‌شود و تنها بهاي كالا در قبال دريافت صورت‌حساب اخذ مي‌شود.
جمع مبلغ پرداختي بابت كالا يا خدمت خريداري شده در هر 2فروشگاه (ثبت‌نام شده و غيراز آن) تفاوتي نخواهد داشت. يعني مجموع قيمت كالا به علاوه ماليات بر ارزش افزوده در فروشگاه ثبت‌نام شده با قيمت كالا (كه در واقع مبلغ ماليات را در دل خود دارد) در ساير فروشگاه‌ها تقريباً برابري خواهد كرد.
در واقع، بهاي نهايي در فروشگاه‌هاي ثبت‌نام شده به‌صورت 2جزء و در ساير فروشگاه‌ها به‌صورت يكجا دريافت مي‌گردد. (شامل قيمت كالا و ماليات و عوارض مربوطه).
ثبت‌نام مرحله‌اي
ثبت نام مرحله‌اي در نظام ماليات بر ارزش افزوده بدان معناست كه ابتداي پياده‌سازي اين نظام مالياتي، سازمان امور مالياتي كشور به‌صورت مرحله‌اي اقدام به ثبت‌نام فعالان اقتصادي در اين نظام مالياتي مي‌نمايد.
كليه واردكنندگان، كليه صادركنندگان و كليه فعالان اقتصادي با فروش بالاتر از 3ميليارد ريال در سال مؤدياني هستند كه مشمول اولين مرحله ثبت‌نام در نظام ماليات بر ارزش افزوده هستند.
مزاياي ماليات بر ارزش افزوده
شفاف‌سازي مبادلات اقتصادي (به‌علت رديابي معاملات در زنجيره‌هاي واردات، توليد، توزيع و صادرات).
تشويق سرمايه‌گذاري، توليد و صادرات.
اخذ ماليات بيشتر از آن دسته از افراد جامعه كه كالاها و خدمات لوكس و غيرضروري بيشتري مصرف مي‌كنند.
افزايش مستقيم و غيرمستقيم ميزان درآمدهاي مالياتي و نسبت درآمدهاي مالياتي از كل درآمدهاي جاري دولت (با توجه به اينكه نرخ اجراي اين نظام مالياتي معادل نرخ اجراي قانون موسوم به تجميع عوارض است، افزايش مستقيم درآمدهاي مالياتي ناشي از اجراي آن ناچيز خواهد بود.)
جلوگيري از اخذ ماليات مضاعف از محصول يا خدمات نهايي واحد.
كالاهاي معاف از ماليات بر ارزش افزوده
معافيت‌هاي اين نظام مالياتي عموماً اقلام سبد كالاهاي مصرفي خانوارهاي كم‌درآمد را شامل مي‌شود كه عبارتند از:
1 – محصولات و نهاده‌هاي كشاورزي.
2 -انواع دام و طيور زنده، آبزيان، زنبور‌عسل و كرم ابريشم.
3 – اقلام عمده و ضروري سبد مصرفي خانوار (نان، گوشت، قند، شكر، برنج، حبوبات، سويا، شير، پنير، روغن‌نباتي و شير خشك مخصوص تغذيه كودكان).
4 – انواع دارو و خدمات بهداشتي – درماني.
5 -خدمات توان‌بخشي و حمايتي.
6 -خدمات پژوهشي و آموزشي.
7 – خدمات بانكي.
8 -خدمات حمل‌ونقل عمومي. مسافري درون و برون شهري جاده‌اي، ريلي، هوايي و دريايي.
9 -اقلام فرهنگي مانند كتاب، مطبوعات، دفاتر تحرير و انواع كاغذ چاپ، تحرير و مطبوعات.
10 – خريد، فروش و اجاره اموال غيرمنقول (زمين و ساختمان).
11 – فرش دستباف.
نرخ صفر براي صادرات
در نظام ماليات بر ارزش افزوده، كالاها و خدمات صادراتي مشمول نرخ صفر مي‌گردند. اعمال اين نرخ بدان معناست كه كالاها و خدمات صادراتي نه فقط در زمان صادرات مشمول ماليات نمي‌شوند، بلكه كليه ماليات بر ارزش افزوده‌هاي پرداختي بابت خريد كالاها و خدمات مصرفي كه در توليد و عرضه محصول صادراتي پرداخت شده نيز توسط سازمان امور مالياتي به مؤدي بازگردانده مي‌شود.
تاثير بر تورم
هم‌اكنون نظام ماليات بر مصرف در چارچوب قانون موسوم به تجميع عوارض در حال اجراست كه تحت آن اكثر كالاها مشمول ماليات و عوارضي جمعاً به نرخ 3درصد قيمت هستند. بنابراين با اجراي نظام ماليات بر ارزش افزوده به‌علت جايگزيني آن با قانون تجميع عوارض، موجب افزايش محسوسي در سطح قيمت كالاها و خدمات نمي‌شود.
از سوي ديگر در قانون ماليات بر ارزش افزوده نرخ اين ماليات 5/1 درصد پيش‌بيني شده كه با احتساب 5/1درصد عوارض شهرداري‌ها، جمعاً به 3درصد ماليات و عوارض بالغ مي‌شود. اين نرخ اولاً كمترين نرخ در مقايسه با 140كشور مجري اين ماليات محسوب مي‌شود و با توجه به جايگزيني نرخ تقريباً مشابه قبلي ماليات و عوارض قانون موسوم به تجميع عوارض (جمعاً 3درصد) موجب افزايش قيمت‌ها نخواهد شد.
تكليف فعالان اقتصادي
اشخاص حقيقي و حقوقي اعم از توليدكنندگان، توزيع‌كنندگان و عرضه‌كنندگان كالا و خدمات مشمول كه با توجه به اعلام سازمان امور مالياتي كشور اقدام به ثبت‌نام در نظام ماليات بر ارزش افزوده مي‌كنند و همچنين وارد و صادركنندگان كالاها و خدمات، در زمان خريد يا واردات كالاها و خدمات، علاوه بر بهاي كالا و خدمات خريداري شده، ماليات بر ارزش افزوده متعلق را نيز پرداخت مي‌نمايند. ولي از آنجا كه اين نظام مالياتي يك نظام مالياتي به‌منظور اخذ ماليات از فعالان اقتصادي است، اين ماليات‌هاي پرداختي، «طلب فعالان اقتصادي» از سازمان امور مالياتي محسوب مي‌شود.
از طرف ديگر، فعالان اقتصادي ثبت‌نام شده بايد در زمان عرضه كالاها و خدمات علاوه بر بهاي كالاها و خدمات، ماليات بر ارزش افزوده متعلق را نيز از خريداران محصولات خود اخذ و آن را به‌عنوان «طلب دولت» نزد خود نگهداري نمايند. در پايان دوره‌هاي مالياتي سه‌ماهه، هر يك از مؤديان اين نظام مالياتي با تسليم اظهارنامه‌هاي مخصوص و مختصر، پس از كسر طلب خود بابت ماليات بر ارزش افزوده‌هاي پرداختي از ماليات‌هاي وصولي به نيابت از دولت كه نزد ايشان است، مانده را با سازمان امور مالياتي كشور تسويه مي‌نمايد.
در اين حالت، درصورتي كه مانده اين تفاضل، بدهي مؤدي به سازمان امور مالياتي را نشان دهد، مابه‌التفاوت به‌عنوان ماليات قابل پرداخت به حساب سازمان امور مالياتي پرداخت مي‌شود. اما درصورتي كه طلب مؤدي از دولت بيش از طلب دولت از ايشان باشد، مي‌تواند مانده طلب خود را با ارائه درخواست از سازمان امور مالياتي، مسترد نمايد.
چند پرسش و پاسخ
1 – آيا با اجراي اين نظام مالياتي، هيچ‌يك از ماليات‌هاي قبلي حذف يا تعديل خواهند گرديد؟ بله، از آنجا كه ماليات بر ارزش افزوده بر پايه مصرف وضع مي‌گردد جايگزين مالياتها و عوارض موضوع قانون موسوم به تجميع عوارض خواهد گرديد.
2 – آيا فعالان اقتصادي (اعم از كارخانجات، شركت‌ها و صاحبان مشاغل) اين ماليات را خواهند پرداخت؟ خير، نظام ماليات بر ارزش افزوده نوعي نظام ماليات بر مصرف است و فعالان اقتصادي اعم از اشخاص حقيقي و حقوقي كه مؤدي اين نظام مالياتي محسوب مي‌شوند، صرفاً عامل وصول و انتقال‌دهنده اين ماليات به مصرف‌كننده تلقي مي‌گردند و هيچ‌گونه مالياتي توسط ايشان پرداخت نمي‌شود.
3 – آيا چند مرحله‌اي بودن ماليات بر ارزش افزوده و وصول آن در هر يك از مراحل واردات – توليد ـ توزيع موجب اخذ مضاعف ماليات نخواهد شد؟ خير.
مكانيزم اجرايي اين ماليات به گونه‌اي است كه ماليات بر ارزش افزوده پرداختي در هنگام خريد به‌عنوان اعتبار (طلب) مالياتي ايشان محسوب شده و به‌صورت دوره‌اي تسويه مي‌گردد. به همين دليل هيچ ماليات مضاعفي بر فعالان اقتصادي تحميل نمي‌شود. اين مهم از ويژگي‌هاي بارز ماليات مورد بحث است كه منجر به جايگزيني آن با ديگر انواع ماليات‌هاي فروش در ساير كشورهاي جهان شده است.
4 – آيا ماشين آلات خطوط توليد كارخانجات و به‌طور كلي تجهيزات مورد استفاده در امر كسب و كار مشمول ماليات بر ارزش افزوده مي‌گردد؟ خير، اساسا ماليات پرداختي توسط مؤديان ثبت نام شده بابت انواع نهاده‌ها از جمله ماشين آلات خطوط توليد كارخانجات و ساير تجهيزات كه براي فعاليت اقتصادي مورد استفاده قرار گرفته‌اند، از ماليات‌هاي وصول شده توسط آنها در اولين دوره مالياتي با تسليم اظهارنامه و درخواست مؤديان قابل استرداد است.
مطالب مشابه :
ارزش افزوده چیست؟
محاسبه ارزش افزوده به‌منظور پرهیز از احتساب مضاعف صورت می‌گیرد. به این معنی که ارزش کالاها
ارزش افزوده چیست؟
ارزش افزوده چیست محاسبه ارزش افزوده به‌منظور پرهیز از ارزش افزوده از تفاضل مجموع
مالیات بر ارزش افزوده چیست
رفت که این بار نیز به‌منظور رفع بخشی از مشكلات حاكم بر اخذ بر ارزش افزوده چیست
ارزش افزوده و نحوه ی محاسبه ی ارزش افزوده
ارزش افزوده چیست ؟ ارزش افزوده که امروزه همه محاسبه ارزش افزوده به‌منظور پرهیز از احتساب
مالیات بر ارزش افزوده چیست؟
مالیات بر ارزش افزوده چیست همین منظور را کسر کنیم ارزش بر ارزش افزوده را از
مالیات بر ارزش افزوده چیست
مالیات بر ارزش افزوده چیست - به‌منظور رفع بخشي از ماليات بر ارزش افزوده از
مالیات بر ارزش افزوده
صورت گرفته اما اینکه ارزش افزوده چیست و منظور از مالیات بر ارزش افزوده چه می باشد و
منظور از رکود تورمی چیست؟
منظور از رکود تورمی چیست؟ بر ارزش افزوده . آفرینی و بالا بردن ارزش این درآمدهایی
ماليات بر ارزش افزوده چيست؟ وچگونه ثبت می شود؟
رفت که این بار نیز به‌منظور رفع بخشی از مشكلات حاكم بر اخذ بر ارزش افزوده چیست
برچسب :
منظور از ارزش افزوده چیست