فصل پنجم كتاب انسان ومحيط زيست

بهره برداری بی رویه از آبهای زیر زمینی :

درحقیقت آب زیر زمینی مهمترین منبع آب در مناطق خشک به شمار می رود. بر خلاف آبهای سطحی ،بهر ه برداری از آبهای زیر زمینی در منا طق خشک ،تقریبا بدون تردید دارای مقدار زیادی مواد معدنی است ولی میزان بستگی به ماهیت و ساختمان سنگ هایی دارد که آب را در خود نگه داشته اند .

استفاده از تجهیزات برای پمپاژ توانسته اند انسان را به اعماق پایین تر نیز برسانند و مقادیر زیادی آب را برداشت کنند . چنین سیستم های مدرنی مخاطراتی را در پی داشته و اگر در برداشت آبهای زیرزمینی کنترلی صورت نگیرد ،خالی شدنسفر ه های آب زیر زمینی را به همراه خواهد داشت که در نهایت به بیابان زایی منجر خواهد شد و مردم شروع به ترک این مناطق خواهند کرد .

استفاده گسترده از تکنولوژی های جدید نظیرماشین آلاتکشاورزی به منظوربهره برداریبیشتر:تکنولوژی جدید از یک طرف در کا هش عمل بیا بان زایی مو ثر بوده و از طرف دیگر در تسریع آن دست داشته است در سال 1930در گریت پلین آمریکا ،دیم کاری در سطح وسیعی با استفاده از ماشین های کشاورزی میسر گردید و عملا تمامی خاک دشت های وسیع شخم زده شد و پوشش علوفه چمنی کوتاه و طبیعی آن تقریبا به کلی از میان رفت . تامین یک خاک سطحی پودر شده ،فرسایش ناشی از باد راافزود و از نفوذ رطوبت به داخل خاک مانع گردد . از سال 1931 چند خشکسالی به طور متوالی در این ناحیه به وقوع پیوست و نتیجه آن نه تنها از لحاظ مالی مصیبت بار بود بلکه فرسایش خاک ناشی از باد ،بسیاری از اراضی را نابود کرد.

جنگل زدایی و بهر ه برداری بی رویه ازجنگل ها :

بر اساس گزارشسازمان جنگل ها و مراتع کشور ،در طول ربع قرن اخیر حدود 6میلون هکتار از جنگل های کشور به خاطر بهره برداری غیر مجاز از بین رفته اند.

هم اکنون قطع درختان جنگلی به منظور استخراج زمین های زراعی و باغات میوه و تامین چوب مورد نیاز ،به عناوین مختلف در جریان است . که این امر یک فاجعه بزرگ است و از بین رفتن در ختان به معنی مرگ کامل فلات ایران خواهد بود.

رشد بی رویه جمعیت :

افزایش جمعیت باعث می شود که فشار به زمین های کشاورزی و مرتعی هر روزه بیشتر شده و باعث تخریب و نابودی آنها گردد.

افزایش جمعیت بدون شک نیاز های غذایی جامعه را برای تولید می انگیزد و این تنها به مدد فشار بیشتر به عرصه منابع طبیعی خواهد بود .

برای کشاورزی درمناطق بیابانی زمین و آب محدود است . روستاییان و کشاورزان بدون توجه به امکانات سفره آب زیر زمینی و آبخوان ها اقدام به حفر چاه عمیق میکند . با پمپاژ بی رویه آب ،سطح آب زیر زمینی پایین میرود .

آب شیرین که پمپاژ شد آب شور زیر زمین به طرف سفره آب شیرین هجوم می آورد ودر پمپاژهای بعدی آرام آرام آب شور میشود آب شور که بالا آمد در سطح زمین خاک را شور می کند.

پس باید اشتغال دیگری برای روستاییان ایجاد کند تا فشار آنها از مراتع ومنابع طبیعی برداشته شود .به طور خلاصه می توان گفت که تخریب اراضی در ایران به شدت بسیاری در حال انجام است و پی آمد آن بدون شک بیا بان زایی خواهد بود که سالیانه مقادیر زیادی از اراضی حاصلخیز کشور نابود می کند.

مقدمه :

با تغییر پذیری اقلیم در سرزمینمستعد کویر زایی و همچنین با افزایش نا مناسب جمعیت بشر زمین خشک میشود ظرفیت خود را برای تولید غذا از دست داده و نا امنی و فقر رواج پیدا می کند.

از عوامل تاثیر گذار در این رابطه می توان به : اسکان نا مناسب – آب وهوا- جنگل زدایی-چرای مفرطوآبیاری نامناسب-بی ثباتی سیاسی وفقرو.........اشاره کرد صندوق جهانی کشاورزی در چند سال اخیر پولی را فراهم کرده است و به حمایت از مشارکت فعال فنی زنان بخصوص در اجرای مدیریت سرزمین های خشک می پردازد.

در تجربه حاصل از این پروژه ها توام با گزارش های اطلا عاتی دیگر افراد که بر نامه های رفاه اجتماعی موثر تری برای حمایت ازتعهدات داده شده به منظورتقویت نقش زنان در تمام سطوح آنها را تشویق می کند . تجربیات سازمان جهانی کشاورزی نشانمی دهد این تشویق و مورد خطاب زنان بهعنوان کاربران ومدیران در مدیریت پروژه ها و مناطق خشک و پشتیبانی از پروژه ها در منابع طبیعی موثر می باشد.

تاثیر دیگر کویر زایی خشک و پرو ژه های زنان :

زنان علاوه بر رسیدگی به خانواده ها ی خود در سراسر جهان در حال توسعه از ابعاد مختلفی در صرف وقت و استفاده از انرژی سوخت و حفظ زمین برای تولید و مواد غذایی و ایجاد در آمد برای خانواده خود و جوامع نقش دارند .

زنان معمولا در برابر تو طئه هایی که محصول را تهدید می کند آموزش می بینند در حالی که افراد در مقابل توطئه های نقدی که محصول رشد هستند مسولند .

بخش عمده ای از این تهدید موجب نقصان خاک از لحاظ ماده مقوی و غذا که در نهایت منجر به بیابان زایی میشود می باشد.

ازاین رو کا رهای خانگی و مزرعه ها دشوار تر شدند اما مهم تر از همه زنده ماندن است . این امر باعث شد زنان نقش سازنده خود را گسترش دهندو به کسب در آمد ارزی برای بقای زندگی خود وخانواه بپردازند .

در ابتدا افزایش سهم زنان کارگر مزارع و همچنین نگهداری از خانواده و در دراز مدت آنها مسئول تصمیم گیری می شدند یعنی که مردان از آنان مشاوره در تصمیمات مهاجرت خریدیا فروش دام یا تغییری در کاشت می گرفتند.

دانش :

زنان در مناطق و سرزمین های خشک منبع مهمی ازدانش زیست محیطی مربوط به مدیریت برای دارو غذا و آب هستند.زنان در افریقا ،آسیا و آمریکای لاتین در یک تجارت کوچک دخالت دارند به ویژه در محصولات شیر و زندگی جانوران و نظارت بر در آمد های ناشی از این فروش را دارند . بدین ترتیب دام با تولید یک بورس کو چک از فر آورده های شیر و ...... به شکستن چرخه فقر کمک می کند

آب :

تجربه نشان داده که زنان از حق دسترسی به منابع آب را که بیشتر و نیرو مندتر از مردان تصاحب کردند . از تلاشهای انجام طرح توسعه است که معمولا زنان در تامین سرمایه های دسترسی به آبیاری کاملا موفق هستند.

معرفی را هکار های موجود برای جوامعزنانمحلی به منظور حفاظت از خاک:

1- نگاه داری از حیوانات اهلی کوچک و متوسط مثل بز از وزیت آن به راحتی در دسترس و ارزان ودر اختیار همه گرو های اجتماعی است .

2- تکثیر از تخم گیا هان است چون میزان تولید تخم ملزم میزان باران است زنان با استفاده از بذر موجب افزایش بار آوری خاک که مانع فرسایش خاک می شود

3- توسعه از در آمدهای مولد در میان زناناست .استفاده از بانک های غله موجود برای ساختن پول و فعالیت های مولد می باشد در این رابطه از حضور زنان در چار چوب های قانونی برای حفظ محیط زیست بصورت ساختار های سازمان مطمئن باشد .

بهر ه برداری مجدد خاک توسط زنان بومی در چین:

صندوق جهانی توسعه کشاورزی قیومیت اقلیت کوها در طرح توسعهمناطق متمرکز در یکی از گذر گاهها ی تند شیب در دسترس و کمتر توسعه یافته از مناطق کوهستانی از جمهوری خلق چین که کمتر حاصلخیز بود را بر عهده گرفت صندوق جهانی توسعه کشاورزی با اعطای وام به زنان بخصوص زنان بومی صراحتا اعلام کردند هدف اصلی تبعیض ناشی از جنسیت بود .

هدف از این پروژه :

1- تولید محصول مواد غذایی وپول نقد پیشرفت در مجمو عه وسیعی از سرزمین های نیمه خشک

2- تولید دامو ماهی از طریق فنی و مالی است .

برنامه انگلیس برای کاهش تولید گازهای گلخانه ای :

دوات انگلیس به منظور کاهش آلودگی هوا متعهد شده است تا به کار گیری یک رشته تدابیر تازه میزان تولید گازهای گلخانه ای را تا سال2020به استاندارد های وضع شده برساند بر اساس این طرح تا سال2020چهل در صد از برق کشور با استفاده از منابع انرژی حاوی کربن کمتر سوخت های هسته ای و سوخت های فسیلی تمیز تر تولید خواهد شد .

چند اقدام کو چک اما بسیار موثر:

1- جوش آوردن یک کتری آب برای درست کردن چای بر روی گاز یک سوم کمتر از به کار بردن کتری برقی انرژی مصرف می کند .

2- اگر یک کامپیوتر جدید نیاز دارید لپ تاپ بخرید . لپ تاپ ها به طور متوسط یک ششم کمتر انرژی مصرف می کنند .

3- اسکرین سیور ها (screensavers) در مصرف برق صرفه جویی نمی کنند به جای آن کامپیوترتان را تنظیم کنید که بعد از چند دقیقه عدم استفاده به حالت غیر فعال یا خواب برود در این صورت مصرف برق کامپیوترتان به طور متوسط پنج برابر کمتر میشود و سالانه حدود پانصد کیلو وات کمتر پول برق پرداخت می کنند

4- فقط در آمریکای شمالی دو نیروگاه عظیم برق به طور دائم مشغول کارند تا برق مورد نیاز تلویز یو نهایی که خاموش هستند را تامین کنند .به آنها باید گفت خون آشام های انرژی ، چون دائم در حال مصرف هستند تا به گوش باشند تا وقتی

که شما دگمه روشن را فشار می دهید . وقتی تلویزیون خاموش است برق آن را قطع کنید.

5- از شر یخچال های قدیمی که در زیر زمین همه سال می کند تا چند شیشه مربا را خنک نگه دارید راحت شوید . یک یخچال مدل سال 1975 چهار برابر بیش از مدلهای جدید برق مصرف می کند .

6- فیلتر هوا کش را مرتب تمیز یا عوض کنید برای عبور هوا از یک فیلتر کثیف چهار برابر بیشتر برق مصرف می شود .

7- پنجره ها را عایق بندی کنید . عایق بندی خوب حدود ده درصد هزینه مصرف انرژی را کم می کند.

8-لوله های آب گرم راتا آنجا که ممکن است عایق بندی کنید . در این صورت با صرف هزینه کمی حدود 23 کیلوگرم گاز گلخانه ای کمتری منتشر میشود.

9- اینترنت بیش از هواپیما گازگلخانه ای تولید می کند. نتایج تحقیقات نشان می دهد که میزان آلودگی تولید شده از مراکز پردازش اطلاعات و سرورهای ساده اینترنت بیشتر از آلایندگی هواپیما ها است . به طوری که پیش بینی های این تحقیق نشان میدهد تا سال 2020میزان تولید گاز های گلخانه ای به دلیل توسعه بخش فناوری اطلا عات به 4 برابر میزان فعلی خواهد رسید .

پیمان کیوتو چیست :

پیمان کیوتو قردادی است که در سال 1997در کنفرانس سازمان ملل در شهر کیوتوی ژاپن مورد توافق دولتها قرار گرفت . هدف این پیمان آنست که میزان انتشار گاز های گلخانه ای توسط کشور های توسعه یافته از سال2008تا 2012دست کم پنج درصد کمتر از سطح این گازها در 1990برسد .در مجموع 174 کشور جهان این پیمان را تصویب کرده اند . هم اکنون 141کشور عضو این پیمان هستند.

پیمان زیست محیطی کیوتو که در زمینه کاهش گاز های گلخانه ای – که به تخریب لایه ازن کمک میکند است با مخالفت آمریکا روبه رو شده است و گویا دولت آمریکا نمی خواهد تن به این پیمان بدهد وآن را بپذیرد . اگر چه آمریکا دلایل خود را برای نپیوستن به این پیمان بیان داشته – از جمله متضرر شدن اقتصاد امریکا در نتیجه محدودیت هایی که برای کار خانه ها ایجاد می شود اما از دولت آمریکا به عنوان قدرتی که ادعای آزادی و ساختن جهانی بهتر برای همه مردم را دارد پذیرفتنی نیستکه به این پیمان نپیوندند.

شاید آمریکا در مورد قانونی که به دادگاه بین الملی اجازه پیگیری افرادی که جنایتکار جنگی خوانده می شوند می دهد حق داشته باشد انرا نپذیرد و دو لتهایی را که به پیگرد نظا میان آمریکایی که مرتکب جنایات جنگی شده اند رای بدهند مورد تحریم و فشار قرار بدهد و به قول خود از اتبا عش حمایت کند . اما اصلا پذیرفتنی نیست که کشوری به دلیل اینکه بهاقتصادش ضربه می خورد به تولید کثیر گاز های گلخانه ای که لایه ازن که محا فظ زمین در برابر بسیاریاز اشعه های زیانبار خورشید است ادامه بدهد و تعهدی نسبت به امر خطیر کاهش گاز های گلخانه ای احساس نکند.

آمریکا باید به این پیمان بپیوند و آن را امضاء کند و یا لااقل زمانی را که خود معین می کند برای پیوستن به این پیمان اعلام کند ما همه مردم زمین در جهانی زندگی می کنیم که از یک جو در برابر تشعشات خورشید محا فظت می شویم و نمی شود کسی آنرا سوراخ کند و بگوید که به من ربطی ندارد هر کسی می خواهد خودش را نجات بدهد .

بدتر از همه اینست که آمریکا در سال 1997 به این پیمان پیوست اما در سال 2001در زمان دولت بوش از آن خارج شد و موجب شد این پیمان بی فایده شود هم اکنون 141 کشور عضواین پیمان هستند با پیوستن روسیه به پیمان زیست محیطی کیوتواین پیمان حیاتی مجدد پیدا کرد اخیرا کشور جمهوری اسلامی ایران نیز این پیمان را پذیرفت اما با توجه به اینکه آمریکا 40درصد گاز های گلخانه ای را تولید می کند بسیار مهم است که آمریکا در قبال کاهش آلودگیهایی که همه جهان را تهدید می کند احساس مسولیت بیشتری کند.

محیط زیست و کشاورزی

خاک :بعنوان یکی از عوامل مهم طبیعت طی میلیون هاسال تحت شرایط فعل و انفعلات فیزیکی ، ،شیمیایی ،آب و هوایی منطقه ایاز سنگهای مادری زیرین خود به وجود آمده و همراه با گیاهان و جانوران کوچک و بزرگ داخل خود قشرزنده زمین را تشکیل می دهد .

عوامل تخریب ضر ر و زیان های وارده به آن می تواند مبنای مکانیکی و یا شیمیایی داشته باشد

الف) مبنای مکانیکی :

خاکهای کم عمق بر اثر لگد کوب شدن و چرای دام سفت و غیر قابل نفوذ شده و تجدید حیات طبیعی گیاهان را غیر ممکن میسازد . این امر باعث می شود که خاک بدون پوشش گیاهی مانده و دستخوش فرسایش آبی و بادی میشود . نزو لات آسمانی در این مناطق کمتر در زمین نفوذ میکنند و بیشترین مقدار آن بصورت آبهای سطحی جاری شده و سیلاب های سهمگینی بوجود می آورند.

ب) مبنای شیمیایی :

مواد آلاینده ریز و درشت معلق در هوا که بر اثر احتراق مواد فسیلی تولید شده اند به مروربر سطح زمین می نشینند . گازهای سمی so2 ،co2،No3،HFبطرف سطح زمین نزول می کنند این مواد که اکثر آنها خاصیت اسیدی دارند

باعث پایین آمدن P Hخاک شده محیط اسیدی در خاک بوجود می آورند . در چنین محیطی بسیاری از جانوران و گیاهان تک سلولی و حیوانات پست دیگر مانند کرم ها ،عنکبوتها و دیگر حشرات نمی توانند برای تجزیه لاشبرگ ها و ایجادخاک مرغوب فعالیت کنند.

محیط اسیدی باعث بهم خوردن ساختمان فیزیکی و شیمیایی خاک و شسته شدنآن می شوند شسته شدن حمل خاک که فرسایش نامیده میشود به دو طریق صورت می گیرد :

الف) فرسایش آبی

عواملی که باعث فرسایش آبی میشود:

1- میزان بارندگی سالانه و شدت آن در هر بارش

2- شیب دامنهو فرم چین خوردگی منطقه

3- درصد پوشش گیاهی و نوع آن

4- نحوه بهر هبرداری از خاک

5- نوع خاک و تیپ آن

6-ساختمان خاک مواد آلی موجود در آن

برای جلو گیری از شسته شدن بهتر خاک انجام سه کار بسیار مهم است

1-کاهش یا جلو گیری از جاری آب در سطح زمین

2- افزایش قابلیت نفوذ پذیری خاک

3- تهیه نقشه خاک کشور

اقدامات انجام شده برای جلو گیری از شسته شدن خاک :

1-تهیه نقشه استعداد خاک : (این نقشه با توجه به شیب منطقه نوع خاک ،میزان شدت بارندگی تهیه می شود و نشان می دهد فرسایش از کدام قسمت آغاز می شود همچنین خطر شسته شدن شدن خاک را نشان می دهد .با توجه به نوع آن اولا در صورت لزوم محدودیت هایی در بهر ه برداری از خاک و کشت گیا هان بوجود آید و ثانیا مبارز ه از منطقه شروع شود که فر سایش آغاز شده است . تهیه نقشه استعداد خاک ضروری است زیرا کمک می کند تا از منطقه به اندازه ظرفیت و نوعی که استعداد آن اجازه می دهد بهر ه برداری کنیم و آندسته از گیا هانی که با کشت آنها حداکثر محصول بدست آمد کشت کنیم )

2-مبارزه زیست شناختی :

برای جلو گیری از جاری شدن سیل و افزایش نفوذ پذیری خاک بیش از هر چیز وجود پوشش گیاهی اهمیت دارد زیرا گیاه با ریشه خود و ایجاد فضای مناسب برای جانوران داخل خاک خاصیت نفوذ پذیری آن را بالا می برد.

3-مبارزه مکانیکی :

به کمک این نوع مبارزه می توان از جاری شدن آب سطحی و حمل خاک جلو گیری کرد . ساده ترین راه شخم عمود بر جهت شیب زمین است .

4 -مبارزه مکانیکی زیست شناختی :

در برخی مواقع به دلیل بالا بودن میزان نزولات آسمانی و ساختمانی خاک نمی توان به کمک در ختکاری و یا مبارزه مکانیکی به تنهایی ازفر سایش جلوگیری کرد در چنین حالتی باید هر دو روش در هم ادغام شوند تا نتیجه بهتری بدست آید لذا همراه با تراس بندی درختکاری هم می شود.

فرسایش بادی :

جریان هوا بصورت باد ملایم برای جا بهجا کردن اکسیژن و گاز کربنیک و در نتیجه رشد گیا هان ضروری است ولی اگرسرعت آن افزایش یابد می توان برایخاک و گیا هان بسیار مضر باشد .

مبارزه با فرسایش بادی :

جریان دائمی هوا با عث تبخیر آب موجود در خاک ،خشک شدن زمین ،نا مناسب شدن محیط برای رشد گیا هان و در نتیجه از بین رفتن پوشش گیاهی و آغاز فر سایش میشود . باد های شدید تر ذرات خشک خاک را حمل کرده و از این طریق خساراتی به بار می آورند .با توجه به مراتب بالا باید تلاش کرد که :

1- مسیر دائمی جریان باد تغییر کند

2- ازسرعت باد کاسته شود.

3- زمین در مقابل باد مقاوم تر شود .

آب :

یکی از دیگر عوامل طبیعی که باید اهمیت حیاتی آن برای انسان وتمام موجودات زنده حفاظت شود است. زندگی بسیاری از جانوران و گیاهان فقط در آب میسر است 75تا 80درصد از وزن گیاهان 60درصد از وزن انسان را آب تشکیل می دهد .منابع آب جهان را به 4/1 میلیارد کیلومتر مکعب تخمین می زنند که 2/97درصد از آن آب شور و غیر قابل استفاده مستقیم اقیانوس ها و در یا هاست دودرصد از آن یخ ها ی قطبی و بر ف های دائمی مناطق مرتفع را تشکیل می دهند و تنها 8درصد از آن را آب های شیرین سطحی و زیر زمینی تشکیل می دهند .قسمتی از آب های زیرزمینی بعلت عمق زیاد هنوز با تکنیک های کنونی قابل دسترسی نیست به این نوع آبها آبهای سنگین گفته میشود.

نزولات آسمانی در ایران 400متر500میلیارد متر مکعب تخمین زده می شود که بعلت گرمای فلات مرکزی ایران وفقدان پوشش گیاهی نزدیک به 80درصد آن تبخیر شده و فقط 80تا 100میلیارد متر مکعب به صورت آبهای سطحی و زیر زمینی جاری میشود

37 میلیارد متر مکعب از نزولات آسمانی برای مصارف آشامیدن ،کشاورزی و صنعت مصرف می شود و بقیه که نزدیک دو سوم آب جاری را تشکیل می دهد بعلت عدم استفاده صحیح در اعماق زمینذخیره شده و یا به دریا می ریزد که در واقع فعلا غیر قابل استفاده است درنتیجه سهم سرانه هر فرد از مجموع نزولات آسمانی قابل استفاده ودر دسترس نزدیک به 620متر مکعب درسال است به همین علت ایران از لحاظ ذخائر آبی و نزولات آسمانی کشوری فقیر تلقی می شود.

به رقم کمی آب متا سفانه در کشور ما از منابع آب های موجود بصورت اصولی ،چرایمفرط دام ،استفاده از چوب برای تامین انرژی حرارتی و چوب ساختمانی و توسعه سطح مزارع کشاورزی در منا طق جنگلی خاصیت نفوذ پذیری خاک کاهش و میزان تبخیر افزایش یافته و حدود 400میلیارد متر مکعب از کل نزولات قبل از اینکه مورد استفاده قرار گیرند دوباره بصورت بخار به هوا باز میگردد.

یک پنجم بقیه نیز به جای اینکه بستری مناسب برای تصفیه و ذخیرهدر زمین یابند بصورت آبهای وحشی سرازیرشده و سیلاب خطر ناکی رابوجود می آورند.

عوامل آلوده کننده آب عبارتند از:

1-عوامل طبیعی

شن و گل ولای اگر همراه با مواد معدنی سرب وارسنیک ونظایر آن نباشند سمی نیستند ولی با رسوب خود در بستر رودخانه وکف در یاچه اختلا لاتی در زندگی موجودات ریز بوجو د می آورند.

آب گاهی بطور طبیعی و از طریق رخنه در طبقاتی از زمین که حاوی مواد رادیو اکتیو هستند آلوده می شود .

2- عوامل غیر طبیعی :

توسعه مناطق مسکونی به دلیل ازدیاد جمعیت و گسترش مناطق صنعتی و کشاورزی ماشینی و دامداری مدرن از عوامل مهم غیر طبیعی در آلودگی آب به شمار می آیند .

به رقم آشنایی انسان با با آلودگی آب هنوز فاضلاب اکثر مناطق مسکونی و صنعتی ایران بعلت عدم سر مایه گذاری و تقبل هزینه جهت تصفیه وارد آبهای سطحی و زیر زمینی شده و باعث آلودگی آنها می شود.

مشکل آلودگی آب مسئله داخلی یک کشور نیست چرا که آب آلوده یک کارخانه ممکن است از کشور های مختلف بگذرد و آن مناطق را آلوده کند و به اقتصاد آن زیان هایی وارد سازد و با ریختن به داخل دریا و اقیانوس ها سواحل بسیاری را آلوده کنند .

آلودگی آب در یای شمال به مواد ددت مقدار زیادی از این ماده را وارد بدن فو ک های قطبی کرده است . از دیگر آلوده کننده های آب مواد رادیو اکتیو است که از طریق فا ضلاب بیمارستانها ،صنایع ، راکتور های اتمی وارد آبهای سطحی و زیر زمینی میشود آنها را آلوده می سازد . غرق شدن زیر دریایی ها که با سوخت رادیو اکتیو کار می کنند یکی از عوامل مهم آلوده کننده آب است .

انواع آلاینده ها :

مواد آلاینده عبارتند از :مواد آلی قابل تجزیه ، مواد معدنی ،مواد غیر قابل تجزیه

مواد آلی قابل تجزیه :

مواد آلی که از طریق فاظلاب منزل ،حمام ها ، بیمارستانها ، کشتار گاهها ، صنایع موا د غذایی ود باقی ،چرم سازی ها و..... وارد آبهای زیر زمینی و رود خانه ها می شوند و بوسیله قارچ ها و با کتر یها ی داخل آب به نیترات ،آمونیاک و گاز کربنیک تجزیه شده و مواد معدنی آنها رسوب می کند این فعل انفعال به مقدار زیادی اکسیژن نیاز دارد که با مصرف آن باعث خفگی موجودات آبزی خواهد شد .

مواد معدنی:

این مواد بیشتر از طریق فاصلاب کارخا نه میخ سازی ، باطری سازی ،فولاد و نظایر آن وارد آب جاری و ساکن شده و با ایجاد محیط اسیدی شدید باعث مرگ آبزیان می شود .

مواد غیر قابل تجزیه :

یکی از مواد غیر قابل تجزیه نفت است که با ایجاد لایه نازکی بر سطح آب از عمل فتوسنتز که نتیجه آن گاز کربنبگ مصرف و اکسیژن آزاد می شود جلو گیری می کند . این وضیعت به مرگ جانوران آبزی می انجامد.

تعریف محیط زیست :

متن حقوقی شورای جامعه اقتصادی ارو پا ، شامل آب ، خاک عوامل درونی و بیرونی مربوط به حیات هر موجود زنده است .

کنوانسیون مسئولیت مدنی :

محیط زیست شامل منابع تجدید پذیر و غیر قابل تجزیه ،کلیه مو جودات زنده محیط مصنوعی دست ساخت بشر و منا ظر و چشم انداز هامی باشد .

مبارزه با آلودگی آب و تصفیه آن از چهار طریق ممکن است :

1- شیمیایی

2- مبارزه مکانیکی

3- مبارزه زیست شناختی

4- مبارزه مکانیکی – شیمیایی – زیست شناختی

در مبارزه شیمیایی سعی می شودمواد معدنی و عالی داخل آب را به کمک دارو های تجزیه کرده و رسوب داده شود موجودات زنده مضر نیز با ضد عفونی آب از بین می روند .

مبارزه مکانیکی معمولا همراه با مبارزه شیمیایی و زیست شناختی انجام می گیرد .آبهای آلوده به کمک پروانه ها یی در استخر مخصوص به حرکت در آمده و یا از لایه هایی عبور داده می شوند تا ذرات معلق آن رسوب کنند سپس به کمک موتد شیمیایی و به روش زیست شناختی اقدامات بعدی انجام می گیرد . در مبارزه زیست شناختی از امکانات طبیعی استفاده می شود مثلا سعی می شود که مواد آلوده کننده آب را در ا ستخر هایی از طریق موجودات زنده داخل آن تجزیه کرده و از بین ببرند.

در مبارزه زیست شناختی – مکانیکی با استفاده از شیوه های مکانیکی و ب کمک جانوران و گیاهان تک سلولی مثل باکتری ها ،قارچ ها ،پلانکتونها و .....آب را تصفیه کنند.

در طبیعت هر سه روش یاد شده در کنار هم ودر یک زمان انجام می شود گرمای نور آفتاب و اصطحکاک مواد آلوده کننده با کف رودخانه (فیزیکی ،مکانیکی) باعث بهتر حل شدن و کوچکتر شدن ملکول موتد معلق در آب می شوند.

گاز کربنیک برای گیاهان کوچک و بزرگ داخل آب (شیمیایی) و نیز مواد آلی داخل آب بوسیله تک سلولی ها تجزیه و مصرف می شود ودر خاتمه با تغذیه جانوران بزرگتر از کوچکتر و تغذیه جانوران کوچکتر از گیاهان و جانوران بسیار ریز و مواد آلی معلق در آب مبارزه زیست شناختی انجام می گیرد و تعادل حیاتی در آب برقرار شود.

هوا :

هوا مهمترین منبع قابل احتیاج زمین است که بدون احتیاج زمین است که بدون آن حیات هیچ موجودی ممکن نیست . انسان می تواند تا پنج هفته بدون غذا و پنج روز بدون آب بماند اما زنده ماندن بدون هوا در بیش از پنج دقیقه غیر قابل تصور است .علاوه بر اکسیژن که برای تنفس و ادامه حیات هر موجود رنده ضروری است بدون وجود گاز کربنیک نیز عمل فتوسنتز گیا هان متوقف شده و زنده ماندن آنان و جانوران گیاه خوار غیر ممکن خواهد بود . این موضوع در زنجیره های غذایی آب و خشکی تاثیر سو گذاشته و باعث بهم خوردن تعادل حیاتی و از بین رفتن بسیاری از موجودات زنده میشود.در بسیاری ازکشورها کارت شارژاکسیژن و آب به مجریان طرح های جنگل کاری داده می شود و صنایع آلاینده به دلیل قوانین این کشورها مجبور به خرید این کارتها در بازار بورس از جنگل کاران هستند

درخصوص ذرات گرد غبار و ریز گردها در هوا اگر کشور های منطقه نتوانند این بحران را مهار کنند از نظر شکلهای مختلف زیست محیطی دچار خسارتهای جبرا ناپذیری خواهیم شد . بروز هر گونه پدیده ریز گرد ها و غبار در منطقه به دلیل جریانا ت موسوم به جریانات غربی –شرقی بیشترین تاثیر را بر ایران می گذارند . رژیم بعثی در جنگ تحمیلی برای موشک باران شیمیایی کشورمان از همین پدیده جوی بهره می برد و مناطق ما را شیمیایی می کردند و الان همان مسئله به شکل دیگری در حال اتفاق است .

در واقع کانون اصلی گرد و غبار در شش منطقه در کشور های غربی ایران شناسایی شده که چهار کانون آن در عراق ،یکی در سوریه و دیگری در عربستان است . کشور عراق که عامل اصلی بیش از 70درصد این پدیده زیست محیطی است متعهد شده مناطق بحرانی را کنترل کند .

جنگ و نا امنی در منطقه به خصوص در عراق و استفاده نا صحیح از منابع آبی دجله و فرات از سوی ترکیه ،عامل اصلی بروز این فاجعه زیست محیطی است که کشور مابیشترین تاثیر پذیری را به دلیل موقعیت جغرا فیایی از آن دارد به نحوی که در سال 82و همزمان با آغاز پدیده گرد و غبار پنج روز در سال گرفتار این مسئله بودیم ولی در سال گذشته 180روز در کل کشور با گرد وغبار مواجه شدیم .

باید توجه داشت عراقی ها به دلیل مشکلاتی که دارند توسعه پایدار و توجه به مسائل زیست محیطی را در اولویت آخر گذاشته اند و به همین دلیل مشکلات زیادی در حوزه محیط زیست و حفاظت از تا لابها و مسائل مرتبط دارند از سوی دیگر خشکسالی و کمبود آب دجله و فرات بعد از احداث سد آتا تورک توسط ترکیه نیز در افزایش روند گرد و غبار در ایران تاثیر گذاربوده است .(با این حال سد سازی همچنان ادامه دارد و تا چند دهه آتی 77درصد رودخانه های نیمکره شمالی مهار خواهند شد و از نیل تا کنگاغلب روخانه های بزرگ با سد مهار خواهند شد و این درست نیست که همیشه جنبه های خوب احداث سد تبلیغ شود و از عواقب آن و تبعات زیست محیطی مخرب آن حرفی به میان نیاید.آلودگی هوا (ریز گردهاا)و فرسایش خاک تخریب پوشش گیاهی از بین رفتن اراضی کشاورزی و از بین رفتن و نابودی زیستگاه های حیات وحش واحداث را های دسترسی به سدها و عبور جادها در مناطق بکر و قطع اشجار به همراه چشم انداز های زیبااز پیامد های منفی احداث سد می باشد ) و هم اکنون پیش لرزهای این زلزله زیست محیطی که همین ذرات معلق و پدیدهگردو خاک می باشند به وضوح دیده میشود . ذرات معلق این پدیده به دلیل اینکه سبک و کمتر از 5/2 میکرون وزن دارند پایداری زیادی در هوا و جو دارند و قطعا ماندگاری زیادی خواهند داشت باید اذعان داشت که میزان آلودگی وغلظت در بعضی مواقع به حدی می باشد که باعث لغو پروازها می شود در چنین مواقعی کمیته بحران کار گروهی به ریاست معاون اول ریئس جمهور تشکیل می دهد این کار گروه که وظیفه بررسی و پیگیری پدیده گرد وغبار را درداخلو خارج کشور دارد شامل معاون نظارت و راهبردی ریئس جمهور – معاون امور بین الملل وزیر امور خارجه – ریئس سازمان مدیریت بحران کشور – ریئس سازمان حفاظت محیط زیست – معاون وزیر نیرو – ریئس سازمان جنگلها و مراتع کشور – معاون وزیر بهداشت و درمان و ریئس سازمان هوا شناسی تشکیل داده و برای پیشگیری از پیا مدهای این پدیده مواردی را اجرامی نمایند. (بطور مثال هیات دولت در یک جلسه مقرر فرمود وزارت جهاد کشاورزی ظرف 6 ماه آینده اقدام به مالچ پاشی گسترده نموده و وزارت دفاع طی سه ماه به درخت کاری و ایجاد فضای سبز مبادرت نماید )استفاده از ماسک و خوداری ازحضور در فضای آزاد ، ودر موارد حادتر و اعلام آلایندگی از طرف سازمان حفاظت محیط زیست استانها، جهت سلامت شهروندان و کودکان وسالخوردگان و بیما ران قلبی و تنفسیتعطیلی مدارس و اداراترا به دنبال خواهد داشت .

رئیس بخش استحصال آب مرکز تحقیقاتی کم آبی و خشکسالی از تحقیقات سازمان انرژی اتمی در زمینه آلوده بودن ریز ذرات به اورانیوم ضعیف شده خبر داد و گفت:" در این تحقیقات، وجود رادیواکتیو در ذرات گرد و غباری که وارد کشور شده تأیید نشده است." این کشور در سالهای اخیر تجربه سه جنگ (جنگ تحمیلی علیه ایران، جنگ خلیج فارس و اشغال عراق توسط آمریکا) را پشت سر گذاشته استکهدر زمان اشغال، آمریکا از بمبهای حاوی اورانیوم ضعیف شده استفاده می‌کرده و از آنجایی که مناطق بمباران شده در نزدیکی مرز ایران و عراق بوده است احتمال آلوده بودن این ذرات به اورانیوم وجود دارد.

ازمیان شایعاتی که درمورد این آلودگی رواج بیشتری دارد احتمال وجودآلودگی های شیمیایی ،میکروبی و رادیو اکتیوی بوده است . متاسفانه نتایج بررسیهای انجام شده روی نمونه های زیادی از گرد و غبار موجود در شهر اهواز و خاکهای نزدیک مرزایران و عراق این امر را تایید می کند . به عنوان مثال میزان عناصری مانند اورانیم ،توریم ،آرسنیک ، سرب ،روی ، نیکل و کبالت در این نمونه ها کمی بیشتر از میزان طبیعی آن است . نمونه های مورد آزمایش در سه بازه زمانی و با میزان حداکثر دید مختلف که رابطه مستقیم با اندازه ذرات و فاصله طی شده توسط آنها دارد ، که توسط دستگاه ICP-MS آنا لیز شده اند . با توجه به استفاده مکرر سلا حهای میکروبی ،شیمیایی توسط صدام و استفاده آمریکا از سلا حهای حاوی اورانیوم ضعیف شده ، وجوداین آلودگی تعجب زیادی بر نمی انگیزد.

نکته دیگری که باید به آن توجه داشت نوع خاک این گرد و غبار هاست که بیشتر از دو نوع رسی و سیلتی (کوارتزی) می باشد . خاک رسی سبکتر بوده و گرد وغبار ناشی از آن مسافت طولانی تری را طی می نماید . مثلا گرد وغباری که در منطقه جنوبی میباشد از این نوع است با توجه به قابلیت بالای خاک رس در جذب مواد شیمیایی آلی ومعدنی و همچنین دانه بندی ریز آن خطرات این نوع خاک بسیار بیشتر از خاک سیلتی (کوار تزی ) است که دانه درشت تر دارندوقابلیت جذب سطحی آنها کمتر است .

مطالعاتی که اخیرا توسط دو گروه تحقیقاتی خارجی انجام شده نشان میدهد که هر دو نوع ذرات علاوه بر پتانسیل بالا در جذب فلزات مانند آهن ، مس ، روی ،سرب ، کادمیوم ، نیکل ،کبالت ، توریم ، آرسنیک و اورانیم ،در طول مسیر نیز می توانندسایر آلایندها ی آلی و معدنی را جذب و به نقاط دور دست منتقل نمایند .از سوی دیگر در این مطالعات وجود میزان بالایی از باکتری ها و گرده گیاهان نیز گزارش شده است .

موضوع حائز اهمیت اینکه میزان آلودگی میکروبی شیمیایی وهسته ای در این گردوغبارناچیز است اما چون استان هایی که در معرض این آلودگی ها قرار دارند ( خوزستان ،فارس، بوشهر،لرستان و اصفهان ) تامین کننده اصلی محصولات کشاورزی و باغی کشورند همین آلودگی ناچیزهم می تواندبا ورودبه چرخه غذایی خطرات بزرگی را برای سلامتی کل مردم کشور خلق کند . که جادارد مسئولین ذیربط جهت کنترل کیفی محصولات کشاورزی که با سلامت شهروندان مرتبط است با جدیت خاص دنبال کنند .

کشورهای عربستان و سوریه نیز از زیانهای این پدیده چون ایجاد بیماریهای تنفسی و انتقال آلودگی‌های میکروبی در امان نیستند . ازاین رو استنشاق هوای پاک باتوجه به آنچه از طریق تنفس وارد بدن می شود از اهمیت زیادی برای شهروندان برخوردار است .

وقوع مجدد گرد غبار در تابستان بیشتر در مناطق غربی و جنوبی کشور حایز اهمیت است در واقع پدیده گرد غبار چند سالی است که بدلیل وزش باد های شدیدو خشکسالی و عدم توجه به روان آبهادر ایران و عربستان و اردن و عراق که تبعات آن کشور ما بویژه مناطق غربی جنوب و غرب ، وشدت آن به اندازه ای است که مناطق شمال شرق ایران نفوذ کرده و استانهای خراسان شمالی ، رضوی و جنوبی و همین طور شرق دریای خزر را متاثر می کند ، یکی دیگر از عوامل را می توان منابع بالا دستی حوزه دجله و فرات ، گرم شدن کره زمین و خشکسالی ها را از عوامل ایجاد گرد و غبار دانست در چند سال اخیر سبب شده است تا لاب ها و در یا های محلی به ویژه در منطقه بین النهرین عراق خشک شوند و افزایش شدت باد نیز باعث شده است که گرد و غبار به شکل منطقه ای شکل بگیرد.

ذرات گرد و غبار از نظر اندازه کا ملا متفاوت می باشند وبه قابل تنفس و غیر قابل تنفس طبقه بندی می شوندکه ذرات درشت گرد و غبار حداکثر می توانند به داخل بینی ، دهان و حلق راه پیدا اما ذرات ریز می توانند به اعماق بیشتر و نواحی حساس مجرای تنفسی ریه نفوذ کننددر رابطه با اين كه هواي ارو

فصل پنجم كتاب انسان ومحيط زيست

مطالب مشابه :

برترین شرکت های ارائه دهنده Adsl در سال 92

غلات

ثبت نام درخواست فرآورده های نفتی

تزريق هيدروژل آکوازورب در خاک توسط دستگاه بيوليفت

اسامی شرکت های همکار

فصل پنجم كتاب انسان ومحيط زيست

خواص دارويي ميوه ها