استخراج یعنی انتقال یک ماده حل شده از یک فاز به فاز دیگر

استخراج<?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

فاز ترکیب یا محلولی است که همه خصوصیات فیزیکی و شیمیایی در سرتاسر آن یکسان بوده و به طور آشکارا از ترکیب ویا محلول دیگر قابل تمیز باشد. مثلا آب نمک و نفت شامل دو فاز مایع است ( یکی فاز نفت و دیگری فازمحلول نمک) و یا مخلوط فوق اشباع آب قند شامل دو فاز است (یکی فاز مایع آب قند و دیگری فاز جامد قند ته نشین شده) ویا آب یخ شامل دو فازاست یکی آب مایع و دیگری فاز جامد یخ.

در عمل استخراج ماده حل شده در یک فاز با اضافه شدن حلال مناسب و غیر قابل اختلاط با فاز اول وارد فاز دوم می شود ( حلال جدید) و از مخلوط اولیه جدا می شود؛ به شرط اینکه قابلیت انحلال ماده حل شده در فاز دوم بیشتر از فاز اول باشد.

اگر ماده ای از فاز جامد به داخل فاز مایع استخراج شود ، استخراج را جامد– مایع می گوییم؛مانند تهیه چای. در این مثال ماده حل شده (ماده رنگین چای) در داخل برگ چای محلول است(فاز جامد) پس از ریختن آب جوش چون قابلیت انحلال این ماده در آب بیشتر است وارد آب جوش شده و محلول رنگی می سازد.

انتقال یک جسم از فاز مایع به مایع دیگر را استخراج مایع – مایع گویند. حذف ید از آب به وسیله تتراکلرید کربن نمونه ای از استخراج مایع – مایع است. ید به مقدار کم در آب حل می شود ولی قابلیت انحلال آن در تتراکلرید کربن بسیار بیشتر است در حالی که آب و تتراکلرید کربن قابل اختلاط نیستند. وقتی تتراکلرید کربن به مخلوط آب و ید اضافه می کنیم پس از به هم زدن درصد زیادی از ید حل شده وارد فاز تتراکلرید کربن می شود.

نسبت غلظت ماده حل شده در فاز استخراج کننده به غلظت ماده حل شده در فاز اولیه را ضریب توزیع(KD)گویند.

غلظت همان ماده در فاز اولیه/ غلظت ماده حل شده در فاز استخراج کننده = KD

هرچه ضریب توزیع یک ماده در حلال فاز استخراج کننده بیشتر باشد بازده عمل بیشتر است.

استخراج ها روش نسبتا ساده ای هستند و بسیار مورد استفاده قرار می گیرند و برای خالص سازی بسیاری از ترکیبات حاصل از واکنش های شیمیایی و استخراج الکالوییدها از برگ ویا پوست گیاهان و استخراج اسانس های مواد غذایی از دانه ها و گل ها ویا استخراج شکر از نیشکر و ... استفاده می شود. در آزمایشگاه ساده ترین وسیله که برای استخراج استفاده می شود قیف جدا کننده (دکانتور) است.

<?xml:namespace prefix = v ns = "urn:schemas-microsoft-com:vml" />

روش کار: ابتدا محلولی را که باید مورد استخراج قرار گیرد در دکانتور می ریزیم، سپس حلال فاز دوم را اضافه می کنیم؛ حجم کل مخلوط نباید از حدود 3/2 حجم کل قیف بیشتر باشد درغیر این صورت جایی برای مخلوط کردن آنها وجود نخواهد داشت. در پوش را مرطوب کرده روی قیف می گذاریم سپس قیف را طوری در دست می گیریم که یک دست روی شیر و لوله، و دست دیگر روی در پوش و بدنه قیف قرارگیرد. با حرکت دادن قیف به صورت چرخشی 30 تا 60 ثانیه مایعات را به خوبی مخلوط می کنیم. در طول این عمل با باز و بسته کردن شیر و یا در پوش فشار داخل قیف را تنظیم می کنیم، خصوصا موقعی که از مخلوط کردن مایعات گاز تولید می شود. پش از مخلوط کردن، قیف را مستقیم و عمودی نگه می داریم و آن را به آرامی می چرخانیم به طوری که محلول داخل آن حرکت چرخشی انجام دهد با این عمل فازها به آرامی از هم جدا می شوند و از ایجاد امولیسین حتی الامکان پیش گیری می شود. بعد از آنکه فازها از هم جدا شدند درب قیف را برداشته و مایع زیری را تخلیه می کنیم. بدين ترتيب دو فاز را از هم جدا كرده ايم.

استخراج یعنی انتقال یک ماده حل شده از یک فاز به فاز دیگر

مطالب مشابه :

رشته صنايع شيميايي

استخراج یعنی انتقال یک ماده حل شده از یک فاز به فاز دیگر

روز مول، روز شیمیست

برخی دستگاه ها در حق دانشجویان پیام نور چه تخلفی می کنند؟

برنامه دروس عمومی رشته شیمی

شیمی سبز

نمونه سوالات نيم سال اول 91-90

نقش فرایند کریسالیزاسیون در صنعت