تاریخچه سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور

1 - «آيين نامه نحوه تشكيل و اداره موسسات كارآموزي » مصوب 19 مهر ماه 1349 هيئت وزيران به استناد ماده (13) قانون كارآموزي‘ مشتمل بر(22) ماده‘ مبني بر تعريف موسسات كارآموزي ‘ شرايط‘نحوه تشكيل‘ مديريت‘ مربيان‘ انتقال يا واگذاري و چگونگي اداره موسسات مذكور.

2 - بند «ي» آيين نامه اجرايي تبصره يك ماده واحده قانون تشكيل اطاق بازرگاني و صنايع و معادن ايران مصوب 14 دي ماه 1349 كميسيون مشترك اقتصاد مجلسين وقت مبني بر لزوم تلاش اطاق بازرگاني و صنايع و معادن ايران در ايجاد و توسعه آموزشگاههاي حرفه اي و تخصصي‘ متناسب با احتياجات كشور.

3 - خط مشي و سياست كارآموزي فني و حرفه اي كشور مصوب 29 فروردين 1350 شوراي عالي كارآموزي مبني بر برنامه ريزي و سياستگذاري جهت تربيت نيروي كار مورد نياز صنايع و خدمات كشور از يك طرف و ايجاد اشتغال مولد و مستمر و رفاه كارگران از سوي ديگر.

4 - آيين نامه ماده (18) قانون كارآموزي مصوب 16 مرداد ماه 1350 شوراي عالي كارآموزي‘ مبني بر شرايط لازم براي مراكز كارآموزي بخش خصوصي.

5 – آيين نامه نحوه تشكيل و وظايف كميته هاي كارآموزي مصوب 9 آبان ماه 1350 شوراي عالي كارآموزي مبني بر تشكيل كميته كاراموزي براي هر يك از رشته هاي صنعت يا حرفه‘ اعضاء مربوطه‘ وظايف و اختيارات كميته ها.

6 – آيين نامه قرارداد كارآموزي مصوب 9 آبان ماه 1350 شوراي عالي كارآموزي.

7 – مواد (16 با تبصره مربوطه‘ بند 16 از ماده 20 و بند 15 از ماده 30) قانون نظام صنفي مصوب 30 آبان ماه 1351 در ارتباط بابه ترتيب « صدور پروانه كسب به شرط صلاحيت فني»‘ «ايجاد تسهيلات لازم به منظور آموزش عمومي ‘ حرفه اي و هنري» و «همكاري با وزارت كار و امور اجتماعي در ايجاد تسهيلات براي آزمون صلاحيت فني» و اصلاحيه آن در سال 1368 طي مواد 16 و 25

8 - ماده الف – تبصره (2) بند «ب» (موقتي) قانون بودجه سال 1352 مبني بر عدم الزام تمركز وجوه حاصل از بابت سهم آموزش و پرورش‘ سهم بهداري و سهم كتابخانه هاي عمومي از درآمد موسسات آموزشي و مراكز آموزش حرفه اي و صندوق كارآموزي در خزانه دولت و ابقاء آن در قانون بودجه سال 1353 طي ماده الف – تبصره (74) بند«ب» (دائمي).

9 - ماده واحده قانون مربوط به آزمايش متقاضيان پروانه هاي تشكيل موسسات كارآموزي و پروانه هاي صلاحيت فني و حرفه اي و ارزيابي تخصص و مهارت حرفه اي مصوب 31 اردي بهشت ماه 1352 مجلس شوراي ملي و آيين نامه مربوطه مصوب 10 خرداد ماه 1354 هيات وزيران.

10 - تبصره (53) قانون بودجه اصلاحي سال 1353 و بودجه سال 1354 و آيين نامه اجرايي قانون مذكور مصوب 24 مرداد ماه 2535 (1355) شوراي عالي كارآموز در خصوص استقلال مالي‘ اداري و استخدامي و تجهيزاتي و معاملاتي مراكز تعليمات حرفه اي با نظارت هئيت هاي امناء.

11 – آيين نامه تغيير وضعيت رابطه استخدامي كاركنان مراكز تعليمات حرفه اي وزارت كار و امور اجتماعي به مقررات قانون استخدام كشوري مصوب 29 بهمن ماه 1354 شوراي عالي كارآموزي.

12- ماده الف – تبصره 66 (دائمي) قانون بودجه سال 1356 مبني بر اجازه تهيه و عرضه بعضي از كالاها و خدمات فني موردنياز بازار كار كشور با مشاركت مربيان و كارآموزان مراكز تعليمات حرفه اي و مراكز صندوق كارآموزي وابسته به وزارت كار و تمركز وجوه حاصله در حساب مخصوص در خزانه داري كل و مصرف آنها بر اساس رعايت بند «ج»تبصره 74 قانون بودجه اصلاحي سال 1352 و قانون بودجه سال 1354كل كشور[3][3].

با وقوع انقلاب و تغيير نگرش هاي حاصل از آن تغييرات اساسي نيز در ساختار آموزش هاي فني و حرفه اي به وجود آمد كه اولين حركت آن طي ماده الف – تبصره 28 (دائمي) قانون بودجه سال 1358 كل كشور مبني بر استثناء كردن واريز درآمدهاي مراكز آموزش حرفه اي و صندوق كارآموزي و تعدادي ديگر از ساير موسسات به حساب درآمد عمومي نزد خزانه داري كل شروع شد.(البته در اين مورد بخصوص با توجه به فرصت زماني اندك پس از استقرار جمهوري اسلامي در كشورمان و مهلت تنظيم قانون بودجه امكان اعمال نظرات وجود نداشت و اين بند قانوني پيرو ساير قوانين موضوعه تصويب شده است). در واقع حركت اوليه را مي توان تصويب انتزاع كانون هاي كار و آموزش كشور تحت پوشش وزارت كشور و الحاق آن به وزارت كار و امور اجتماعي مصوبه 15 فروردين سال 1358 هيئت وزيران دولت موقت انقلاب اسلامي و بدنبال آن الحاق كانون هاي كارآموزي تابعه وزارت بهداري و بهزيستي به وزارت كار طي مصوبه 15 مرداد ماه 1358 دولت موقت به حساب آورد.در ادامه تصويب ماده واحده لايحه قانوني تشكيل شوراي عالي هماهنگي آموزش فني و حرفه اي كشور مصوب 20 اردي بهشت ماه 1359 شوراي انقلاب جمهوري اسلامي ايران و آيين نامه مربوطه به منظور تعيين خطوط اصلي و سياستگذاري و برنامه ريزي آموزش هاي فني و حرفه اي متشكل از وزرا و كارشناسان ارشد وزارتخانه هاي آموزش و پرورش ‘ فرهنگ و آموزش عالي‘ كار و امور اجتماعي‘ كشاورزي و عمران روستايي‘ بهداري و بهزيستي و سازمان برنامه و بودجه بود كه در حقيقت جايگزين شوراي عالي كارآموزي گرديد و مهر تاييدي بر نياز به سياستگذاري واحد در آموزش هاي فني و حرفه اي بود . اين حركت ها يك مصوبه مهمي را بدنبال داشت كه نقطه آغازين فعاليت سازمان محسوب مي شود و آن تصويب ماده واحده لايحه قانوني راجع به تشكيل سازمان آموزش فني و نيروي انساني در 25 تيرماه 1359 شوراي انقلاب بود كه وزارت كار و امور اجتماعي اجازه يافت تا با تمركز اداره كل آموزش فني و حرفه اي مراكز تعليمات حرفه اي ‘ صندوق كارآموزي‘ كانون هاي كارآموزي ‘ واحدهاي مربوط به اداره كل مطالعات نيروي انساني و اشتغال خود و اداره كل استخدام اتباع خارجي‘ سازماني به نام سازمان آموزش فني و و نيروي انساني تحت تابعه به وجود آورد.«هدف اين سازمان تامين و تربيت نيروي انساني بر اساس سياست هاي كلي دولت در بخش هاي كشاورزي‘ صنعت و خدمات بود»[4][4]. در اين ماده واحده رييس سازمان‘ معاون وزير كار و امور اجتماعي و اعتبارات سازمان از محل كمك هاي دولت و درآمد اختصاصي پيش بيني شده‘ در ماده 14 قانون كارآموزي مصوب 1349 تعيين گرديد و نيز از مهمترين نقاط اين مصوبه پيش بيني تركيب و تشكيل هئيت امنا در استان ها و حتي شهرستانها با پيشنهاد رييس سازمان و تصويب وزير كار اعلام گرديد.

«بدين ترتيب‘ سازمان وارث مجموعه قوانين مربوط به تشكيل آن نهادها شده و نيز تمامي واحدهاي آموزشي آنها را در اختيار گرفت. اگر چه تعداد واحدهاي آموزشي كه به اين ترتيب زير نظر سازمان قرار گرفتند فقط 59 واحد بود. اما بسياري از آنها واحدهاي آموزشي بزرگ با تعداد كارگاههاي متعدد بودند. البته تا حدودي تفاوتهايي هم از نظر ديدگاههاي آموزشي‘ مخاطبان و وضعيت مربيان مراكز وابسته به نهادهاي پيشين وجود داشت».(منصورنيا‘1383)

البته بايد به وجود مراكز آموزش جوار كارگاهي و بين كارگاهي در واحدهاي صنعتي عمدتا بزرگ و آموزشگاههاي آزاد فني و حرفه اي بخش خصوصي در كنار مراكز آموزشي دولتي نيز اشاره كرد كه با كسب مجوز از وزارت كار و امور اجتماعي فعاليت هاي آموزشي داشتند‘ اشاره كرد. اين مراكز و آموزشگاهها به استناد ماده (13) قانون كارآموزي مصوب اردي بهشت ماه 1349 فعاليت مي نمودند.

پس از گذشت يكسال و نيم از تشكيل سازمان‘ هيات وزيران با پيشنهاد وزارت كار و امور اجتماعي طي مصوبه 11 بهمن ماه 1360 نام سازمان را به سازمان آموزش فني و حرفه اي تغيير داد و در آن امور مربوط به «برنامه ريزي‘ نيروي انساني و اشتغال» را به وزارت كار و امور اجتماعي برگرداند.

شروع جنگ تحميلي از سال 1359 فرصت هرگونه توسعه قابل توجه در آموزش هاي فني و حرفه اي سازمان را گرفت و حتي برخي مراكز سازمان به منظور مهمات سازي و پشتيباني از امور دفاعي در اختيار نيروهاي نظامي و حتي انتظامي قرار گرفت كه فعاليت هاي عودت اين مراكز به سازمان هنوز نيز ادامه دارد.از مهمترين فعاليت ها در طول سالهاي جنگ‘ تنها مي توان به تصويب قوانين و مقررات و صدور بخشنامه ها و دستوالعمل هايي به شرح زير اشاره كرد.

1 - بند ب تبصره 75 قانون بودجه سال 1362 كل كشور و آيين نامه اجرايي و دستورالعمل مربوطه در خصوص امكان توليد و فروش محصولات و ارائه خدمات در بخشهاي مختلف اقتصادي و واريز درآمد هاي مربوطه به حساب خزانه نزد بانك مركزي و تخصيص اين وجوه توسط شوراي عالي هماهنگي به دستگاههاي مشمول آيين نامه و اصلاحيه آن در 29 خرداد ماه 1370

2 – آيين نامه نحوه تشكيل و اداره آموزشگاههاي آزاد فني و حرفه اي مصوب 2 آبان ماه 1363 هيئت وزيران و تجديد آن در 6 مهر ماه 1365 و تجديد دوباره در 25 آبان ماه 1370

3 – آيين نامه اجرايي تبصره 3 ماده 16 قانون نظام صنفي مصوب 4 اسفندماه 1363 هيات عالي نظارت در خصوص آموزش‘ تعيين صلاحيت فني و ميزان مهارت توسط سازمان آموزش فني و حرفه اي با همكاري شوراي مركزي اصناف و انجام اصلاحات و الحاقات در قانون نظام صنفي در سال 1368 طي مواد 16 و 25 مرتبط با آموزش هاي فني و حرفه اي.

بعد از اتمام جنگ و شروع بازسازي كشور‘ آموزش هاي فني و حرفه اي نيز در كنار ساير بخشهاي آموزشي و اقتصادي مورد توجه قرار گرفت. تصويب طرح تجهيز و احداث 12 مركز آموزش فني و حرفه اي و نيز طرح ايجاد 70 مركز آموزش فني و حرفه اي و طرحهاي استاني ايجاد مركز آموزشي در مناطق محروم ‘ جنگزده در برنامه اول توسعه اقتصادي‘ اجتماعي و فرهنگي و به دنبال آن طرح احداث 77 مركز به همراه ايجاد مراكز از محل سفرهاي رهبري و رييس جمهوري به مناطق و شهرها‘ سازمان را با انبوهي از مراكز و پروژه ها عمراني مواجه نمود. در كنار اين طرح ها با توجه به افزايش تقاضاي اجتماعي براي راه اندازي مركز‘ استفاده از مراكز استيجاري‘ واگذاري موقت و بلاخره واگذاري مراكز آموزش و اشتغال صندوق فرصت هاي شغلي به سازمان طي مصوبه هاي هيئت وزيران تعداد مراكز سازمان به افزايش قابل توجهي (تا580 مركز در سال82 ) دست يافت و اين در حالي بوده كه عوامل آموزشي به مانند منابع انساني و تجهيزات و تكنولوژي آموزشي متناسب با نياز در اختيار سازمان قرار نگرفت. رشد بسيار بالاي آموزشگاههاي آزاد و نيز تاسيس مراكز جوار اگرچه با رشدي كند حيطه فعاليت سازمان را به شدت گسترش داد. به همراه اين توسعه ساير قوانين مهم كه بعد از اتمام جنگ و شروع نهضت توسعه مراكز آموزش فني و حرفه تصويب شد را مي توان به شرح زير عنوان نمود.

1 – تبصره 3 ماده 9 قانون بيمه بيكاري مصوب 26 شهريور ماه 1369 و آيين نامه مربوطه كه سازمان مكلف به آموزش مهارت هاي مورد نياز بازار كار و بازآموزي و تجديد مهارت كارگران تحت پوشش بيمه بيكاري گرديد.

2– فصل آموزش و اشتغال قانون كار جمهوري اسلامي مصوب آبان ماه 1369 كه در واقع از مهمترين قوانين پايه اي آموزش هاي فني و حرفه اي سازمان محسوب مي گردد.

3 – آيين نامه اجرايي تبصره (26) قانون برنامه اول توسعه اقتصادي‘ اجتماعي و فرهنگي كشور كه صدور هرگونه مجوز و پروانه كار در مشاغل توليدي‘ خدماتي و صنفي با اولويت كارآموخته گان دوره هاي آموزش فني و حرفه اي قرار داده است. تشخيص اعتبار گواهينامه ها را وزارتخانه هاي آموزش و پرورش‘ فرهنگ و آموزش عالي و كار و امور اجتماعي مشخص گرديد.اين آيين نامه در كميسيون امور زير بنايي و صنعت هيئت دولت با توجه به اختيار تفويضي تصويب شد.

4 – آيين نامه اجرايي ماده (13) قانون وصول برخي از درآمدهاي دولت و مصرف ان در موارد معين مصوب 21 بهمن ماه 1369 هيئت وزيران و تجديد آن طي آيين نامه اجرايي بند (الف) ماده (4) قانون وصول برخي از درآمدهاي دولت و مصرف آن در موارد معين مصوب 9 مرداد ماه 1374 هيئت وزيران در خصوص لزوم واگذاري 10 درصد ماشين آلات و قطعات يدكي فرسوده خارج از رده و اثاثيه اداري و وسايط نقليه دستگاههاي دولتي به سازمان آموزش فني و حرفه اي.

5 – آيين نامه همكاري وزارتخانه ها‘ سازمان ها و مراكز توليدي و آموزشي در اجراي نظام جديد آموزش متوسطه‘ مصوب 28 آذر ماه 1371 هيئت وزيران كه در اين آيين نامه سازمان آموزش فني و حرفه اي به عنوان نماينده وزارت كار و امور اجتماعي همكاري لازم در زمينه تهيه و تاييد استاندارد هاي مهارت و آموزشي‘اجراي آموزش براي دانش آموزان كاردانش و آزمون آنها را به عمل خواهد آورد.

6 - آيين نامه ايجاد مراكز كارآموزي جوار كارگاه و بين كارگاهي به استناد تبصره (2) ماده (110) قانون كار جمهوري اسلامي ايران‘ مصوب 13 بهمن ماه 1371هيئت وزيران و دستورالعمل مربوطه.

7 – تبصره 7 قانون بودجه سال 1372 در خصوص اختصاص 5 درصد از درآمدهاي موضوع ماده 14 قانون كارآموزي به منظور تشويق‘ ترغيب و افزايش كارايي كاركنانو دستورالعمل مربوطه.

8 – آيين نامه اجرايي همكاري سازمان آموزش فني و حرفه اي كشور با وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح در خصوص برگزاري دوره هاي آموزش فني و حرفه اي در پادگان ها مصوب 16 تير ماه 1372 هيئت وزيران.

9 – ضوابط پرداخت فوق العاده خاص به روسا‘ معاونان‘ مربيان و مسولين آموزش فني و حرفه اي مصوب 27 دي ماه 1372 هيئت وزيران.

10 – آيين نامه اجرايي ماده (61) قانون وصول برخي از درآمدهاي دولت و مصرف آن در موارد معين مصوب 16 اسفند ماه 1374 هيئت وزيران در خصوص فروش خدمات آموزشي خاص و خدمات فني بر حسب تقاضا.

11 – تبصره ماده (4) قانون نظام مهندسي و كنترل ساختمان مصوب اسفند ماه 1374

12 – ماده واحده قانون الزام فراگيري آموزش هاي فني و حرفه اي براي اشتغال به كار مصوب 11 خرداد ماه 1376.

13 – ماده (151) قانون برنامه سوم توسعه اقتصادي‘ اجتماعي و فرهنگي كشور مصوب سال 1378.

14 – ماده (53) قانون برنامه چهارم توسعه مبني بر تنفيذ ماده (151) قانون برنامه سوم توسعه اقتصادي‘ اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي مصوب مهر ماه سال 1383.

15 – ماده (55) قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادي‘ اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي ايران مصوب مهر ماه سال 1383.

سياست هاي كاهش تصدي دولت و كاستن از حجم و بدنه دولت از يك طرف و سياست هاي سازمان به منظور كيفيت بخشي به آموزش ها و استاندارد سازي فضا و عوامل آموزشي موجب تعديل در حيطه سازماني گرديد به طوري كه سازمان در مقطع گزارش (سال 1383) با حدود 549 مركز آموزش فني و حرفه اي بخش دولتي و 15680 آموزشگاه آزاد فني و حرفه اي بخش غير دولتي‘ 78 مركز آموزش جوار كارگاهي و بين كارگاهي و نيز تيم ها و واحدهاي آموزشي مستقر در پادگان‘ زندان و سيار[5][5] فعاليت آموزشي دارد.

تعهدات آموزشي سازمان در بخش هاي مختلف آموزشي در سال هاي 1382 و 1383[6][6]

رديف	محيط هاي آموزشي سازمان	عملكرد سال 82	تعهدات 83
1	مراكز ثابت آموزشي (نفر-دوره)	330.038	254.947
2	تيم هاي سيار آموزشي	81.760	39.225
3	آموزش در پادگانها	11.356	8.537
4	آموزش در صنايع	139.247	130.183
	مجموع بخش دولتي	562.401	432.892
5	آموزشگاههاي آزاد	1.304.073	1.282.276
	جمع كل	1.866.474	1.715.168

[1][1] درحدود سالهاي 1330 فضايي بزرگي در جاده ورامين كه به انبار گندم اختصاص داشت به محل جمع آوري متكديان و خيابان خواب ها تبديل شد و سپس بر اساس احساس نياز به توسعه آن همراه با اموزش و نگهداري اين افراد براي بازگشت به جامعه سازمان كانون هاي كارآموزي در سال 1342 تشكيل شد و سپس به كانون كارآموزي تغيير يافت و مراكز در سطح كشور ايجاد شد‘كه در آنها به نگهداري متكديان‘ معتادين و بيمان رواني در بخش جداگانه و حتي به تفكيك حدود سني پرداخت شد. اين مراكز تا 14 مركز در استان هاي بزرگ گسترش يافت كه مهمترين آنها كانون كارآموزي كرج (زندان شهيد كچويي فعلي)‘ درخزينه اهواز‘ ضرغان فارس و كانون هاي كارآموزي قم‘ تبريز‘ مشهد‘ اصفهان‘ كرمان‘ كرمانشاه‘ رشت بود. البته ساختار سازماني كانون ها از قوام و انتظام خوبي نيافت و معمولا آموزش هاي آنها عمدتا به نگهداري بسنده شد و كمتر مددجويي موفق به يافتن شغل و ساماندهي زندگي شد.

[2][2] حسين كمالي‘ اقتصاد سياسي روابط كار در ايران‘ سازمان چاپ و انتشارات‘ 1380

2 - احتمال وجود ساير قوانين و مقررات در قبل از انقلاب وجود دارد كه در دسترس گردآورنده نبود.

[4][4] حسين كمالي‘ اقتصاد سياسي روابط كار در ايران‘ سازمان چاپ و انتشارات‘ 1380

[5][5] - آمار تعداد واحدهاي آموزشي پادگان‘ زندان و سيار به علت تغييرات كمي بالا از دقت لازم و كافي براي ارائه برخوردار نبود.

[6][6] - كتاب سالنامه آماري 82 و تعهدات 83 مديريت برنامه ريزي سازمان.

تاریخچه سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور

مطالب مشابه :

پایان دوره کارآموزان رشته آشپزی آموزش فنی و حرفه ای در مشهد

بهداشت حرفه ای و توسعه پایدار

تاریخچه سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور

به مناسبت هفته ملی مهارت: آشناسازی ائمه جماعات خراسان رضوی با آموزش های فنی و حرفه ای

لیست هتل های استان اردبیل

مدیر کل واگذاری مراکز فنی وحرفه ای خراسان جنوبی منصوب شد.

مدیریت تغییر

بررسي عملكرد روساي دوره هاي اخير سازمان آموزش فني و حرفه اي(گردآورنده: یعقوب نماینده)

مقدمه ای بر جامعه شناسی سوانح

قابل توجه همکاران عزیز در سراسر کشور