مديريت پزشكي آسیب ديدگان اشعه

دستگاههاي تصوير برداري دندان پزشكي ، تصويربرداري اشعه X پزشكي ، و پرتوهاي كيهاني به مقدار کم نیز باشد . پرتوگيري خارجي مي تواند نفوذ كننده و عمقي مثل پرتوهاي ايكس و گاما ، يا غير نفوذی مثل ذرات بتا و آلفا باشد . راديونوكلئيدهايي كه روي سطح پوست مي نشينند ،‌ اگر وارد بدن نشوند ، از منابع پرتوگيـري خارجي به حساب مي آيند. البته مادامي كه روي پوست قرار داشته باشند ، به راحتي مي توانند استنشاق ، خورده و يا از طريق شكافهاي پوست وارد بدن شوند . عبارات مختلفي كه براي توصيف و دسته بندي اثرات پرتـوهاي يونيـزان استفاده مي شود شامل موارد ذيل خواهد بود :

اول دورة زماني است كه طي آن اثرات آشكار مي شوند كه مي تواند با عبارات : ديرس و زودرس توصيف شود . اثرات زودرس معمولاً به پيامدهايي از پرتوگيري گفته مي شود كه در يك دورة‌ چند روزه يا چند ماهه آشكار مي شونـد . اثرات ديـررس به پيامدهاي طولاني مدت پرتوگيـري گفتـه مي شود و اثراتي را شـامل مي شود كه طي چند سال ظاهر نخواهند گردید .

دستة ديگري از عبارات بكار رفته ،‌ حاد و مزمن است كه براي توصيف طول مدت زماني كه شخص در معرض پرتو قرار مي گيرد استفاده مي شود . بطور كلي پرتوگيري حاد به حالتي گفته مي شود كه پرتو طي يك دورة‌ كوتاه چند ساعت يا كمتر دريافت شده باشد و در پرتوگيري مزمن معمولاً پرتو بطور طولاني مدت طي چندين روز يا بيشتر دريافت می‌شود . دو عبارت ديگر كه در حفاظـت در برابر اشعه براي توصيف اثرات بكار مي رود : قطعي و احتمالي يا تصادفي هستند .

اثرات قطعي ، اثراتي هستند كه يك آستانة بروز اثر براي آنها فرض مي شود ، ( يعني يك ميزان پرتوگيري كه كمتر از آن اثر بروز نمي كند ) و شدت اثر با افزايش مقدار در معرض قرارگيري ، افـزايش مي‌يابد . در عين حال براي اثرات تصادفي حد آستانه‌اي مفروض نبوده و شدت آن به آهنگ دز وابسته نيست ولي احتمال آن با افزايش دز افزايش خواهد یافت . سرخ شدن پوست (يا اِريتما ) نمونه اي از آثار قطعي پرتوگيري است زيرا بروز اين اثر داراي يك حد آستانة 2گري است و شدت آن در پرتوگيري هاي بيشتر ، افزايش مي يابد . سرطاني كه براثر اشعه بوجود مي آيد نمونه‌اي از اثرات تصادفي پرتوگيري است . چون آستانه‌اي براي آن مفروض نيست و شدت سرطان و وقوع آن از پرتوگيري مستقل است . همچنين سرطان مثالي از اثرات ديررس پرتوگیـری است چون زمان زيادي ، معمولاً چند سال بین پرتوگيـري و بروز بيمـاري سرطان لازم می باشد .

جدول ( 2 ) ، شامل خلاصه ای از پیشنهادات برای محدوده دز و راهنمایی در این زمینه می باشد . این جدول راهنمای خوبی برای استفاده بعنوان یک ابزار کمکی و مفید جهت تصمیم گیری در طی مدت وضعیت اورژانس می باشد .

دز موثر برحسب میلی سیورت	روش استفاده شده در پرتوگیری
1 (حداکثر 5 ، برای یک سال در هر 5 سال )	حد سالیانه پرتوگیری تعدادی از مردم ( به استثناء دز زمینه و پزشکی )
( دز موثر جهت انتخاب عملیات ) 20- 5 حالت بهینه 10 میلی سیورت در دو روز	پناهگاه
( محدوده دز موثر برای عملیات ) 500-20 حالت بهینه 50 میلی سیورت در یک هفته	تخلیه
( دز معادل تیروئید برای عملیات ) 500-20 حالت بهینه 100 میلی گری	ید پایدار ( برای زنان باردار و بچه ها )
( در طی یک سال ) 10	هر گروه غذایی
( بر ماه و بهینه ) 30-10	جابجایی
20 ( حداکثر50 ، برای یک سال در هر 5 سال )	حد دز سالیانه برای پرتوگیری شغلی ( به استثناء دز زمینه و پزشکی )
( بیشترین حد دز ) 500	دز موثر پیشنهاد شده برای فعالیت اورژانسی

5-1- اولويت بندي خدمات پزشكي

درمان جراحات وارد شده در حین کار هميشه بر پرتوگيري و آلودگي افراد اولويت دارند . افرادي كه دچار چنين آسيبهايي شده باشند بايد ابتدا اگر ممكن باشد به يك حالت ثابت تغيير وضعيت داده و سريعاً به درمانگاه انتقال داده شوند . اگر براي واكنش پزشكي دير نشود ، يك نفر كه آموزش حفاظت در برابر اشعه ديده باشد بايد بيمار را همراهي كند تا در زمينة حفاظت در برابر اشعه همكاري هاي لازم را انجام دهد . اين شخص مشاور تيم پزشكي است و زير دست فرد ارشد گروه پزشكي مسئول بيمار است . بيمارستاني كه اين آسيب ديدگان را پذيرش مي كند بايد نسبت به تعداد ، ماهيت و اين كه آيا اين آسيب ديدگان مشكوك به آلودگي هستند يا خير اطلاع پيدا نماید .

افراد آسيب ديدة ديگر بايد بر اساس روشهاي استاندارد ارزيابي پزشكي ، درجه بندي و درمان شوند به استثناء آنهايي كه آلوده هستند و بايد طوري تفكيك شوند كه بتوانند ابتدا طي مسير انتقال به بيمارستان يا قبل از آن تحت عمليات رفع آلودگي قرار گيرند . علايم افرادي كه دز اشعة زيادي دريافت كرده اند عبارتند از : تهوع ، استفراغ ، خستگي و نیز ضعف بدنی . اين علايم مي تواند به دنبال قرار گرفتن در معرض بسياري از مواد سمي ديگر و نيز به دنبال فشارهاي رواني كه به يك فرد وارد مي شود ظاهر گردند . اما از آنجايي كه دز زيادي لازم است تا اين علايم در بيمار بوجود آيد ، لذا بعيد است كه اين علايم فقط به خاطر آلودگي راديواكتيوي ظاهر شده باشند كه ممكن است روي بيمار وجود داشته باشد .

براي بيماراني كه دليلي براي آلودگي خارجي آنها وجود ندارد اما ممكن است به صورت داخلي به خاطر وجود يك زخم ، استنشاق يا بلع مواد راديواكتيو آلوده شده باشند ، در اطاقهاي معمولي پزشكي يا اورژانس درمان مي شوند . اما استفراغ ، ادرار يا مدفوع بيمار ممكن است آلودگي راديواكتيو داشته باشد و بايد مراقبت ويژه در اين زمينه صورت بگيرد . در مورد بيماراني كه مقـدار زيادي مواد راديواكتيـو بداخـل زخم آنها وارد شده است ، ‌توجـه ويژه‌اي را مي طلبد زير قطعات فلزي كوچك فعال شده ( راديواكتيو ) ، مي تواند فعاليت ويژة زيادي داشته باشد و در اين موارد خطر پرتوگيري زيادي براي فرد درمانگر وجود خواهد داشت . دز حاصل از چنين تكه هايي ممكن است در فاصلة خيلي نزديك به شي تا 1 سيورت برساعت بالا باشد . افرادي كه فقط به صورت خارجي آلوده شده اند و آسيب ديگري نديده اند بايد در جايي غير از بيمارستان رفع آلودگي شوند . ارجاع چنين افرادي به بيمارستان باعث انحراف نيروهاي پزشكي لازم از بيماراني كه به صورت جدي آسيب ديده اند به اين افراد مي شود .

5-2- آماده سازي و مديريت بيمارستان

به محض اين كه اورژانس بيمارستان از بروز يك حادثه اطلاع پيدا نمود ، بايد برنامة مقابلة راديولوژيكي خود را فعال نماید . از آنجائيكه ورودي بيماران آلوده با ورودي عادي اورژانس فرق دارد لذا پرسنل آمبولانس بايد از اين موضوع آگاه شوند . وقتي آمبولانس به بیمارستان مي رسد ،‌ بيمار به محل آماده سازي هدايت خواهد شد . اگر اطاق آماده سازي داراي درب خروجي نباشد ،‌ راههاي زياد ديگري براي انتقال بيمار و جلوگيري از پخش شدن آلودگي وجود دارد . يك راه پهن كردن پلاستيك غير لغزنده روي كف راهرو كه برانكارد آمبولانس بتواند روي آن حركت كند و همچنين راه دیگر ، در آسيب ديدگي خيلي حاد ، بيمار مي‌تواند از برانكاردي كه احتمالاً آلوده است و در آمبولانس قرار داشته ، به يك برانكارد تميز ديگر منتقل شود در حالي كه در يك پتو يا ملحفة تميز پيچيده شده باشد . در اين حالت ، بيمار ميتواند از راهروي عادي اورژانس در حالي كه آلودگي ها در داخل ملحفه محصور شده اند جابجا شود . موكداً بايد ذكر شود كه آلودگي راديواكتيو ( چه داخلي و چه خارجي ) ، حيات را به خطر نمي‌اندازند و بنابراين ، ارزيابي راديولوژيكي يا عمليات رفع آلودگي نبايد پيش از يك سري اقدامات مهم پزشكي انجام گیرد . اهداف كلي ادارة بيماران آسيب ديده و آلوده در اورژانس بيمارستان بطور تقريبي بر حسب اهميت آنها در زير ليست شده اند :

1- كمك هاي اوليه و نجات .

2- تثبيت پزشكي حال بيمار .

3- درمان جزئي آسيب هاي حاد .

4- ممانعت و كيمنه سازي آلودگي داخلي .

5- تخمين و ارزيابي آلودگي خارجي و رفع آلودگي .

6- درمان آسيب ديدگي هاي جزئي‌تر .

7- محصور سازي آلودگي محل و ممانعت از آلودگي افراد ديگر .

8- كمينه كردن پرتوگيري خارجي افراد درمانگر .

9- تخمين و ارزيابي آلودگي داخلي .

10- درمان آلودگي داخلي ( اين مرحله مي تواند با ساير موارد فوق همزمان باشد ) .

11- ارزيابي آسيبها و سوختگي های موضعی با اشعه .

12- رسيدگي طولاني مدت و دقيق بيمار نسبت به پرتوگيري تمام بدن يا آلودگي داخلي .

13- راهنمايي دقيق بيمار در مورد اثرات و خطرات طولاني مدت مورد انتظار .

ملاحظات روان شناختي بيماران در بسياري موارد فراموش شده هستند . مطمئناً ، اورژانس بيمارستان محيطي است كه براي بيشتر بيماران به قدر كافي غريبه و ترس آور می باشد. اين احساس را اگر با پرسنل وحشت زدة پزشكي كه همه لباس بلند سفيد پوشيده و ديگر موارد جمع كنيم ، براي بيماراني كه بطور اغراق آميزي از اشعه نيز مي‌ترسند بسيار مشوش كننده تر و پريشان كننده تر مي شود . برخوردي آرام و با قوت قلب نه تنها براي ادارة بيماران ضروري است بلكه براي ادارة ‌مجموعة‌ تيم پزشكي نيز لازم است . گفتگوي دقيق با بيمار در رابطه با اثرات زودرس و ديررس پرتو به اندازة ديگر جنبه هاي درماني مهم می باشد . در اين گفتگو بايد مجدداً اطمينان داده شود كه بيمار براي دوستان و اعضاي خانواده خطرناك نخواهد بود . در نهايت بايد رسيدگي پزشكي به اشخاص پرتو دیده بر اساس اصول تعريف شده در اين زمينه صورت پذيرد .

براي مطالعه بيشتر كليك نمائيد . . .

مديريت پزشكي آسیب ديدگان اشعه

مطالب مشابه :

گفتگوي ويژه نوروزي دکتر اکبری

گفتگو با دكتر منصوري رييس دانشگاه

بیانیه هیات مدیره انجمن صنفی فوریتهای پزشکی در مورد خصوصی سازی اورژانس

معرفي برنامه هاي پزشکي صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران

چشم‌ها زير تيغ زيبايي

قابل توجه دانشجویان کارشناسی

مديريت پزشكي آسیب ديدگان اشعه