بروجن

بروجن ، شهرستان و شهری در استان چهارمحال و بختیاری .

1) شهرستان بروجن . (جمعیت طبق سرشماری 1375 ش ، 104485تن ). در مشرق استان چهارمحال ، مشتمل بر بخشهای مرکزی و گَنْدُمان ، و چهارشهر بروجن و فَرادُنْبه و بُلداچی و گندمان است . از شمال به شهرستانهای شهرکُرد و شهرضا، از مشرق به شهرستان سمیرم ، از جنوب به شهرستانهای لُردَگان و اَرْدَل و از مغرب به شهرستان شهرکرد محدود است . منطقه ای سردسیر و ییلاقی و دارای چندین مرغزار است که مهمترین آنها عبارت اند از : دشت حلوایی ، دشت سفید (سفید دشت )، و تالاب چِغاخور (در کنار دهکدة چغاخور یا چقاخور که رود چغاخور از آنجا سرچشمه می گیرد).

رشته کوههای زاگرس مرکزی در آن امتداد دارد و مهمترین کوههای آن عبارت اند از : رشته کوه بر آفتاب (بلندترین قله : ح 028 ، 3 متر) با جهت شمال غربی ـ جنوب شرقی در مغرب شهر بروجن و در قسمت شرقی شهر بلداچی ؛ سیاه سرد (بلندترین قله : ح 831 ، 2 متر) در جنوب شهر بروجن و در قسمت شرقی شهرستان ؛ و کوه گندمان (بلندترین قله : ح 121 ، 3 متر) در بخش گندمان در امتداد کوه برآفتاب . رود چغاخور، و سرشاخه های رود کارون به نامهای آق بُلاغ و سولْکان و آب وَنْک در آن جریان دارد و زمینهای مزروعیش عمدتاً با قناتهای متعدد آبیاری می شود. محصول عمدة آن گندم و جو است . از صنایع دستی دارای قالیبافی و ریسندگی و بافندگی الیاف است . در کوههای آن کتیرا، اَنغوزه و گز انگبین یافت می شود. پرورش زنبور عسل در آن رایج است . کوهها و دشتهای این شهرستان از شکارگاههای معروف ایران به شمار می آید. تیره هایی از ایل هفت لَنْگ بختیاری ، مانند بابادی و بِهْداروند، و همچنین تیره هایی از طوایف دره شوری قشقایی در آن ییلاق دارند. راه اصلی شهرضا (قمشه ) ـ بروجن ـ شهرکرد از آن می گذرد. گردنة حلوایی در جنوب غربی شهر بروجن بر سر راه بلداچی واقع است . در این شهرستان راههایی فرعی به مراکز بخشها نیز احداث شده که برخی از آنها آسفالت شده است . به نوشتة اعتمادالسلطنه (ج 4، ص 1949ـ1951)، در دورة ناصری ، ناحیة گندمان (کمابیش مطابق شهرستان بروجن امروزی ) یکی از چهار ناحیه (محال اربعه = چهارمحال ) محسوب می شد و بلداچی و بروجن و اردل از قرای آن به شمار می آمد. در 1316 ش ، طبق قانون تقسیمات کشور، بخش اردل جزو شهرستان شهرکرد شد، و در 1329 ش آبادیهای بروجن ، بلداچی و فرادنبه جزو دهستان گندمان به شمار آمد و بعدها شهرستان بروجن تشکیل یافت . در 1369 ش ، بخش اردل از آن جدا شد و به صورت شهرستان درآمد. شهرهای مهم بروجن عبارت اند از : الف ) فرادنبه (جمعیت طبق سرشماری 1375 ش ، 498 ، 12 تن ) در بخش گندمان در پانزده کیلومتری شمال غرب شهر بروجن ، در ارتفاع 200 ، 2 متری . این شهر رودهای موسمی دارد. ب ) شهر بلداچی (جمعیت طبق سرشماری 1375 ش ،708 ، 10 تن ) در بخش گندمان ، در 27 کیلومتری جنوب غربی شهر بروجن در ارتفاع 240 ، 2 متری در دامنة کوه . بقعة امامزاده حمزه علی در سیزده کیلومتری مغرب آن ، از زیارتگاههای معروف منطقه است . گروههایی از طوایف قشقایی در این شهر ساکن شده اند. مهمترین آبادیهای این شهرستان عبارت اند از : گندمان (مرکز بخش گندمان ، جمعیت طبق سرشماری 1375 ش ، 170 ، 5 تن ) در هجده کیلومتری جنوب غربی شهر بروجن در ارتفاع 234 ، 2 متری ؛ نَقنَه در شش کیلومتری جنوب شرقی شهر بروجن که لولة گاز سرتاسری جنوبِ اصفهان از آن می گذرد. شهرستان دارای معادن خاک نسوز و نفت است . آثار باستانی و چندین زیارتگاه و سقّاخانه دارد که بقعة امامزاده میرحیدرشاه از آن جمله است (از کل جمعیت شهرستان بروجن 238 ، 71 تن (که حدود 18ر68 درصد) شهرنشین ، و حدود 72ر31 درصد روستانشین بودند).

2) شهر بروجن . مرکز شهرستان بروجن . در مشرق شهرستان (جمعیت طبق سرشماری 1375 ش ، 862 ، 42 تن ) در 62 کیلومتری جنوب شرقی شهرکرد (مرکز استان ) در ارتفاع 080 ، 2 یا 220 ، 2 یا 225 ، 2 متری در دشتی فلاتی شکل به وسعت تقریبی 580 کیلومتر مربع ، در دامنه های شمالی کوه سیاه سرد قرار دارد. شهرِ شهرضا در حدود 62 کیلومتری آن در جنوب شرقی ، در مسیرِ راه اصلی بروجن ـ اصفهان واقع شده است . حداکثر دمای بروجن گاهی به 24 و حداقل آن گاهی به 25 ـ درجه سانتیگراد می رسد. رود موسمی بروجن با جهت شرقی ـ غربی از کنار شهر می گذرد. بروجن اغلب در معرض سیل قرار می گیرد. بقعه های امامزاده علی در 37 کیلومتری جنوب غربی شهر و شاهزاده عبدالله در هجده کیلومتری غرب آن واقع شده است . شهر بروجن دارای سقاخانه است که در محله کاروانسرا قرار گرفته ، و اغلب زنان نذرهای خود را به آنجا می برند.

چشمة سیاه سرد (سیاسرد) در شش کیلومتری جنوب شهر از تفرجگاههای معروف به شمار می آید. فضای سبز و چنارهای کهنسال ، چشمة سیاه سرد را به یکی از مراکز دیدنی تبدیل کرده است . در چند کیلومتری مشرق شهر اخیراً کارخانة موکت سازی و کفش سازی و چینی سازی احداث شده است . بروجن شهری جدید است و در دورة ناصری دهکده ای بیش نبوده است . به نوشتة اعتمادالسلطنه (ج 4، ص 1950) در زمان او قریة بروجن تیول حسینقلی خان ایلخانی به شمار می آمد و وی قدری از اراضی آن را خریده بود. جمعیت بروجن در آن دوره به هزار خانوار می رسید و سه مسجد و سه رشته قنات داشت ، مالیات آن 930 تومان بود و هر سال دویست خروار بذرافشان داشت (همانجا). بروجن در آن زمان محل داد و ستد و بازار اتراک و الوار محسوب می شد (ارباب اصفهانی ، ص 317(.

منابع : محمدمهدی بن محمدرضا ارباب اصفهانی ، نصف جهان فی تعریف الاصفهان ، چاپ منوچهر ستوده ، تهران 1340 ش ؛ محمدحسن بن علی اعتمادالسلطنه ، مرآة البلدان ، چاپ عبدالحسین نوائی و میرهاشم محدث ، تهران 1367ـ 1368 ش ؛ ایران . وزارت برنامه و بودجه ، طرح جامع توسعه چهارمحال و بختیاری ، گزارش نهایی ، تهران 1366 ش ؛ ایران . وزارت دفاع . اداره جغرافیائی ارتش ، فرهنگ جغرافیائی آبادیهای کشور جمهوری اسلامی ایران ، ج 81 : سمیرم ، تهران 1362 ش ؛ ایران . وزارت راه و ترابری ، نقشه راههای ایران ، تهران 1360 ش ؛ ایران . وزارت کشور، قانون تقسیمات کشور و وظایف فرمانداران و بخشداران ، مصوب 16 آبانماه 1316 ، تهران 1316 ش ؛ ایران . وزارت کشور. اداره کل آمار و ثبت احوال ، کتاب جغرافیا و اسامی دهات کشور، ج 3 ، تهران 1331 ش ؛ حسینعلی رزم آرا، فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادیها)، ج 10 : استان دهم (اصفهان ) ، تهران 1355 ش ؛ سازمان جغرافیایی کشور، نقشه عملیات مشترک زمینی : سمیرم ، تهران 1359 ش ؛ سازمان جنگلها و مراتع کشور. کمیته نشر و تبلیغات ، نقشه استعداد خاک و جنگل و مرتع و پوشش گیاهی ایران ، تهران 1364 ش ؛ سازمان نقشه برداری کشور، نقشه ایران ، تهران 1346 ش ؛ مرکز آمار ایران ، سرشماری عمومی نفوس و مسکن مهرماه 1365 : نتایج تفصیلی شهرستان بروجن ، تهران 1367 ش ؛ همو، نتایج آمارگیری جاری جمعیت ، تهران 1375 ش ؛ نقشه سیاحتی استان چهارمحال و بختیاری ، شهرکرد ] بی تا. [ .

/ خسرو خسروی /

بروجن

مطالب مشابه :

مطالبی که در نرم افزار های معرفی شده می توانید یاد بگیرید(خیلی مهم)

بروجن

شهرکرد رحمتیه، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد - کد پستی 33395-88137 صندوق پستی 166

دانشگاه آزاد شهرکرد

نمایندگان دور اول مجلس شورای اسلامی

تفکیک - افراز - تقسیم