ارز یابی فرش چیست؟

به كليه عملياتي كه منجر به قيمت‌گذاري فرش شود ارزيابي فرش گويند كه اين عمليات عبارتند از بررسي عواملي چون محل بافت، رنگ‌بندي، طرح، نوع مواد مصرفي، رجشمار، نوع رنگرزي خامه فرش، عيوب، ابعاد، سليقه مشتريان قيمت روز بازار، كه براي فرشهاي كهنه علاوه بر موارد فوق عوامل ديگري چون سلامت فرش از نظر نگهداري، شخص توليدكننده و طرح كه گاه با آرمي در فرش مشخص است و قدمت فرش نيز تأثير به سزا دارد كه در زير به شرح مختصري در چند مورد مي‌پردازيم. 1-‌ رنگ‌بندي فرش: يكي از مهمترين عوامل در ارزيابي، رنگهايي بكار رفته و قرار گرفتن صحيح آنها در كنار يكديگر است كه هر قدر تجربه نقاش و علم شناخت رنگ و بكارگيري تمام جوانب و خواص آن از جمله انواع تضادها، هارموني، تأثيرات رنگ و... بيشتر باشد و از سليقه و رنگهاي مورد پسند بازار داخلي و خارجي آگاهي داشته و در رنگ‌آميزي طرح فرش استفاده كرده باشد بر زيبائي فرش چنان مي‌افزايد كه مي‌تواند عيوب ديگر را نيز تحت اشعاع قرارداده و مشتري به خاطر رنگ‌بندي جذاب از آنها چشم‌پوشي نمايد. زيرا عموم مشتريان به هنگام خريد فرش اولين ملاك را رنگ جهت ست كردن با مبلمان و ديگر تزئينات داخلي منزل قرار مي‌دهند براي مثال گبه هيچ طرح خاصي ندارد ولي برخي از توليدكنندگان با استفاده از علم رنگ گبه‌هايي توليد كه چشم هر بيننده‌اي را خيره مي‌نمايد. 2- طرح فرش: عامل موثر ديگر در ارزيابي نوع طرح، ظرافت، اصالت، كم‌ياپركار بودن و زيبائي آن است. كه طراح هرچه چيره دستتر باشد مسلماً طرحي زيباتر با رعايت تمامي جوانب زيبائي‌شناسي آفريده كه خود در قيمت فرش و نيز ديد مشتريان تأثير به سزا دارد. البته بايد پذيرفت كه فرش ايران نياز به نو‌آوري در طرح دارد و مي‌بايست طرحهايي جديد و بديع، توجه به اصالت هنر ايراني توسط طراحان خلاق به نقش كشيده شود. اما متاسفانه طراحان بيشتر از روش تلفيق استفاده مي‌نمايند و به همين علت از دوران صفويه تاكنون چندان تغييري حاصل نگرديده و طرحها تكراري و همسان ديده مي‌شوند. عده‌اي نيز از طرحهاي شبيه‌سازي شده از فرشهاي خارجي مبادرت به توليد نموده كه شايد با فروش خوبي نيز روبرو شوند امان ضربه‌اي بزرگ بر پيكره اصالت فرش ايران است . 3- مواد مصرفي در فرش: معمولاً فرشها از نظر مواد مورد استفاده به شرح جدول زير مي‌باشند: نوع فرش الياف خامه الياف چله الياف پود تمام پشم پشم پشم پشم پشمي پشم پنبه پنبه ابريشم ابريشم ابريشم ابريشم يا پنبه چله‌ابريشم كرك(پشم‌ظريف) ابريشم پنبه گل‌ابريشم كرك- ابريشم ابريشم يا پنبه پنبه گردابريشم كرك- ابريشم ابريشم يا پنبه پنبه كف ابريشم كرك- ابريشم ابريشم يا پنبه پنبه به هنگام ارزيابي علاوه بر دقت در نوع مواد مصرفي به نكات ذيل نيز باتوجه داشت: الف) به هيچ عنوان از الياف مصنوعي چه به تنهائي و چه به صورت مخلوط يا الياف طبيعي در بافت فرش استفاده شده باشد. ب) پشم بكار رفته مي‌بايست از نوع مرغوب و يكدست باشد و علي‌الخصوص بايد توجه داشت كه از پشم دباغي در فرش استفاده نشده باشد. ج) در فرشهاي ابريشم چه گل و چه چله از نوع ابريشم مرغوب استفاده شده باشد زيرا به علت قيمت بالاي آن احتمال تقلب در مواد آن بيشتر است. 4- عيوب فرش: باتوجه به اينكه فرش هنري است دست بافته و ماشيني نيست مسلماً عيوبي در آن ديده مي‌شود كه مي‌توان به دليل فوق بسته به نوع يا در صد عيب از برخي چشم‌پوشي نمود اما نبايد عيب چنان باشد كه از زيبائي آن كاسته و يا مشكل موزون و اصلي فرش را تغيير دهد، البته در هر صورت در قيمت‌گذاري تأثير دارد. تعدادي از اين عيوب عبارتند از: كجي، سره، شانه، ترنج‌دار بودن، غلط‌بافي رگه، دورنگي، ابرشي، ذرتي، كوبيده‌گي، كيسي، خلوتي، پارگي، يارنو، پوسيدگي، شل‌بافي، بيدخوردگي و... 5- رجشمار فرش: رجشمار به تعداد گره بافته شده در مقياسي معين گويند كه اين مقياس در فرشهاي فارسي بافت cm 5/6 و در فرشهاي با گره آذري cm 7 محاسبه مي‌شود كه هر قدر تعداد اين گره‌ها بيشتر باشد فرش از ظرافت بيشتري برخوردار و قيمت آن نيز به‌الطبع بالاتر مي‌رود. 6- محل بافت فرش: كارشناس مي‌بايست محل بافت فرش را تشخيص دهد، براي اينكار معيارهايي در نظر گرفته مي‌شود كه عبارتند از طرح، رنگ‌بندي، نوع رنگرزي، مواد مصرفي، نوع گره، شيرازه، گليم بافت، نوع پوددهي و... كه معمولاً فرشهاي مناطق معروفتر باتوجه به خواسته مردم در بازار از قيمت بالاتري برخوردارند نكات كليدي بافت گرچه يك بافت معيوب ، ممكن است از جهات بسيار زيادي داراي مشكل باشد ، اما چند نكته كليدي وجود دارد كه اگر توسط بافنده رعايت شوند ، بافت فرش - حداقل - داراي كيفيت قابل قبول خواهد بود و اگر رعايت نشوند ، ممكن است لطمات غير قابل جبراني به فرش وارد شود . ۱- اساس انجام یک بافت خوب اول : دار قالي سالم و بدون عيب و دوم : انجام چله كشي صحيح و يكدست مي باشد . بنابراين ، چنانچه كيفيت موارد فوق ، براي شما قابل قبول ( يا دلچسب ) نبود ، تا زمان حل مشكل ، بهيچ عنوان بافت را شروع نكنيد . براي بافندگان تازه كار و كم تجربه ، چله كشي كاري سخت و دشوار است همچنين ، با توجه به حساسيت فوق العاده چله كشي در حاصل كار ، بهتر است كار چله كشي را به افراد خبره و با تجربه واگذار كنيد . ۲- پود نازك : پس از انتخاب دار مناسب و انجام چله كشي صحيح ، مهمترين عامل موفقيت در انجام يك بافت خوب ، اين است كه بافنده در كشيدن پود نازك ، به اندازه كافي ، مهارت داشته باشد . بنابراين - لطفا تا قبل از حصول اطمينان ، و تمرين كافي ، در اين مورد بهيچ وجه ، بافت را شروع نكنيد زيرا : كيفيت بافت هر فرش بيشتر از هر چيز مربوط به كيفيت كشيدن پود نازك آن است ۳- كنترل دقيق ارتفاع فرش : سيستم ارتفاع سنج اتوماتيك ، داخل نقشه ، بطور مرتب ( معمولا هر بيست رج يكبار ) ارتفاع بافت را متناسب با رجشمار محاسبه كرده و به بافنده اعلام مي كند . بنابراين كافي است ارتفاع فرش را برابر با آن بطور مرتب و از همان ابتدا تنظيم كنيد و از مشكلات و عيوب زيادي كه در اثر عدم كنترل ابعاد ممكن است بوجود آيد جلوگيري نمائيد . با اين حال توجه كنيد كه : اگر بافت شما پايين زدگي داشت : ( اشكال كار شما يكي از موارد زير است ) *** دفه را بيش از حد و خيلي محكم مي كوبيد . *** چله ها را بيش از حد استاندارد ( بوسيله پيچهاي سردار ) سفت كرده ايد . *** تراكم چله ها ، كم است ( چله ها بازتر از حد استاندارد كشيده شده است . عرض كارتان بيش از اندازه خواسته شده مي باشد .) *** القاج وپود نازك را به صورت مرتب در هر رج ، استفاده نمي كنيد . اگر بافت شما بالا زدگي داشت : ( اشكال كار شما يكي از موارد زير است ) *** دفه را آرام و كمتر از حد استاندارد مي كوبيد . *** چله ها شل است ( مي توانيد بصورت يكنواخت ، آنرا از طريق پيچهاي سردار سفت نماييد). *** تراكم چله ها زياد است ( عرض كار كمتر از اندازه خواسته شده مي باشد .) *** پود نازك را خيلي سفت و خشك مي كشيد .( در اين صورت هر چقدر هم دفه بزنيد رج بعدي پايين تر نخواهد رفت .) و يك نكته خيلي مهم ديگر ، در ارتباط با << كنترل ابعاد و اندازه فرش >> متاسفانه ، اكثر بافندگان عادت به اندازه گيري مرتب بافت ندارند و گاهي تا نيمه هاي فرش ، حتي يك بار هم ، آن را اندازه نمی گيرند و بالفرض ، اگر در وسط كار متوجه شوند كه بافتشان ( مثلا ) پنج سانت كوتاه شده است ، سعي مي كنند در نيمه دوم ، آن پنج سانت را هم جبران كنند . ( يعني نيمه دوم را آنقدر بلند و با فاصله مي بافند كه پنج سانت هم بيشتر از اندازه استاندارد باشد !!) و اينجاست كه اشتباهي بزرگتر از اشتباه اول را مرتكب مي شوند !! چون در اين صورت ، تمام فرش ( هم نيمه اول و هم نيمه دوم ) از نظر اندازه و ابعاد ، خراب شده است . بنابراين : اگر مقداري از فرش را ( بدون اندازه گيري دقيق و مرتب ) بافتيد و بعدا متوجه شويد فرش بالا زدگي يا پايين زدگي دارد ، لطفا باقيمانده فرش را مطابق اندازه هاي استاندارد جدول ببافيد ! ( و به قسمتي كه دچار مشكل شده است ، كاري نداشته باشيد !!! ) همواره از گره های استاندارد با طول سه سانتیمتر (هر دو لاي نخ با هم سه سانت !!) استفاده كنيد چون در غير اين صورت با مشكل كسري نخ مواجه خواهيد شد . بسياري از عيوب و مشكلات بوجود آمده در طول بافت ، بوسيله رفوگري و ... قابل رفع هستند اما متاسفانه گاهي براي تامين نخهاي كسري ( بخصوص اگر تعداد آنها زياد باشد يا در قسمتهاي حساس نقشه باشند ) هيچ كاري نمي توان انجام داد ! تا جايي كا ممكن است نا چار شويد تا بافت خود را نيمه كاره رها كنيد بنابراين لطفا اين توصيه را كاملا جدي بگيريد !! اكثر بافندگان وقتي با اين پرسش مواجه مي شوند كه : << آيا طول گره هايتان بلند نيست ؟ >> فورا جواب مي دهند كه : خير !! اتفاقا خيلي هم كوتاه است ! اما اگر چند گره از روي بافت را با قلاب شكافته و با خط كش اندازه بگيريد مي بينيد كه طول هر گره ۵/۳ يا ۴ سانتيمتر ( و بيشتر از مقدار نخ داده شده ) است ... بنابراين تا قبل از اندازگيري دقيق در اين مورد قضاوت نكنيد !! بعد از بافت هر رج باید گره ها را (بوسیله دو انگشت دست ) سر كشي نمائيد . تا گره ها بصورت كاملا صاف و كشيده در ساختمان فرش قرار بگيرند ،همچنين مي توانيد با استفاده از دفه ، گره ها را شانه كنيد .شانه زدن بافت بوسيله دفه براي فرشهائي كه بعدا برجسته كاري مي شوند يك كار ضروري و لازم است !! 4- نا همواري و سر كجي امتداد رج ها گاهي اتفاق مي افتد كه پس از بافت مقداري از فرش ، امتداد رجها ، بتدريج از حالت كاملا صاف و افقي بودن خارج شده و ناهموار مي شوند گاهي حتي بافت ، دچار سر كجي شديد مي شود ( بطوريكه يك سمت بافت بالاتر و سمت ديگر پايين تر قرار مي گيرد . ) دلايل بوجود آمدن اشكال ( ناهمواري يا سر كجي ) اين مشكل ، دو دليل عمده دارد كه هر دو مربوط به انجام ناصحيح چله كشي است . -يكنواخت نبودن كشش چله ها در عرض كار : در قسمتهايي كه چله ها سفت تر است ، رجها در اثر دفه زدن ، به سادگي پايين مي روند ولي در قسمتهايي كه چله ها شل است ، هر چقدر هم دفه بزنيد رجها پايين نمي روند ، بنابراين در امتداد رج ، پستي و بلندي ايجاد مي شود . -عدم تراکم یکنواخت تارهای چله در عرض کار : در قسمتهائی که تعداد چله بیشتری ریخته شده ، طبیعتا ارتفاع فرش بدلیل فشردگی و تراکم بیشتر ، بالا می زند و بالعکس . قالیبافان چگونه سالم بمانند در جامعه ما کارهای ظریف و حساسی وجود دارد که دستمایه هنر و تلاش بشر می باشد. از جمله این کارها می توان به هنر قالی بافی اشاره کرد. قالی بافی که جز» ظریف ترین کارها محسوب می شود از سالیان پیش در جامعه ما رواج پیدا کرده است و در حال حاضر هم برای خود خواهان زیادی دارد. اما در این هنر علاوه بر اینکه مزیت های زیادی از جمله بیکار نماندن افراد ، تامین امور اقتصادی و مالی خانواده ها و جامعه وجود دارد،گاها هم با مضرات آن نیز روبرو می شویم که در برخی مواقع هم اثرات جدی و خطر سازی را به همراه دارد ،برای مثال به بیماری های ناشی از کمبود نور ،بیماری های اسکلتی عروقی و سیاه زخم می توان اشاره کرد که با گذر زمان قالی بافان را دچار میکند. البته بیماری هایی که به دلیل کمبود نور به وجود می آیند ،بیشتر از بقیه امراض در بین قالیبافان شایع میباشد. با توجه به اینکه کار قالیبافی نسبت به سایر کارهای معمولی به نور و روشنایی زیادی نیاز دارد،باید محل این شغل به نور کافی مجهز باشد اما به دلیل اینکه بیشتر ساختمان ها و یا کارگاه هایی که قالیبافان در آنجا مشغول به قالیبافی هستند،کاهگلی بوده و دارای انعکاس نور کمتری هستند. به همین دلیل در اکثر کارگاه های قالی بافی کمبود روشنایی از عمده ترین مشکلات محسوب می شود. ادامه کار در چنین شرایطی سبب می شود که فرد دچار سردرد،سرگیجه ،خستگی زودرس و ضعف بینایی شود همچنین در اثر نتابیدن نور طبیعی (آفتاب) ممکن است قالیبافان دچار پوکی استخوان شوند. برای اینکه هنر و کار قالیبافی به دلایل بالا بین افراد جامعه از رونق نیفتد باید از راهکارهای اصولی و زیر بنایی استفاده کرد تا دلهره اینکه بر اثر قالیبافی افراد دچار انواع بیماری ها می شوند را در قالیبافان از بین برد و برای رسیدن به این مهم باید از محل یا کارگاهی که در آن قالیبافان مشغول هستند راهکارها را عملی سازیم. به عنوان مثال برای اینکه انعکاس نور در محل کار بیشتر باشد سقف و دیوارها را سفید کاری نموده و مساحت پنجره ها را حداقل یک پنجم مساحت کار در نظر بگیریم. می توانیم در حد کافی از نور طبیعی بهره مند شویم همچنین برای ایجاد نوردهی عمومی کارگاه از لامپهای مهتابی و برای نوردهی موضعی در پشت کارگاه برای یک نواخت بودن نور از لامپهای آویز ۱۵۰ یا ۱۰۰ وات می توان استفاده نمود. بیماری های اسکلتی و عروقی از دیگر عوارضی است که اکثر قالیبافان به آن دچار می شوند. در چنین وضعی استخوانهای زانو حالت کج به خود گرفته مفاصل پا ورم میکند ،لگن خاصره هم در زنان تنگ شده که باعث بوجود آمدن اشکال در زمان زایمان می شود در نتیجه شخص نیاز به عمل سزارین پیدا میکند که گاها هم موجب مرده زایی یا سقط جنین می شود. خم شدن مکرر روی دارهای افقی برای قیچی کردن خامه ها و نیز به طور نامناسب نشستن ها هم می تواند سبب تغییر شکل ستون فقرات شود و حالت قوزی شکل بوجود می آورد. ضمن اینکه به علت گرفتن تارها با انگشتان دست ورم مفاصل نیز بوجود می آیداما برای آن که تا حدودی از بروز این اختلالات جلوگیری شود باید اصول ایمنی و حفاظتی را رعایت نمود. مثلا هنگام بافتن و گرفتن تار مغا باید از سیخکهای مخصوص استفاده شود تا مفاصل ورم نکند و یا در بافتن قالیچه های کوچک از دارهای مخصوص که به صندلی های مناسب و زیرپایی مجهز است استفاده شود. همچنین در قالی های بزرگ از دارهای استاندارد که نیمکت های آنها قابل تنظیم و مجهز به تشک و پشتی مناسب است استفاده نمود. مهمتر از همه اینکه از بکار بردن دختران ۱۲ سال به پایین در کارگاه های قالیبافی جدا خودداری باید شود زیرا این افراد استعداد زیادی برای مبتلا شده به بیماری های فوق را دارند. علاوه بر موارد ذکر شده قالیبافان به علت اینکه به پشمهای گاها آلوده تماس بیشتری دارند باعث می شود که آنها به راحتی دچار بیماری های سیاه زخم شوند بنابراین باید پشم ها را از محلی خریداری کنند که ضد عفونی هستندو یا اینکه خود پشم ها را به مدت ۱۰ دقیقه جوشانده و ضد عفونی نمایند. قالیبافان،در زمانهای بیکاری و استراحت می توانند با انجام ورزش هایی از بروز بیماری های فوق پیشگیری کنند که این ورزش ها عبارتند از : برای ورزش و استراحت ( چشمها را به هر چهار طرف راست، بالا ،پایین و چپ )در جهت عقربه های ساعت و خلاف آن بچرخانند و نگاه کنند. چشمها را بسته و تا ۱۰ بشمارند. به مناظر دور دست به ویژه چشم اندازهای سبز نگاه کنند. عضلات سرشانه را به طرف بالا آورده و تا ۱۰ بشمارند و سپس رها کننداین حرکت را چند مرتبه در طول کار تکرار کنند. سر را به جهت عقربه های ساعت و سپس خلاف آن بچرخانند. در حالت ایستاده دستها را از آرنج خم کرده و سپس باز نموده و به عقب ببرند در بین کار پاها را دراز نمایند و هنگام خوابیدن پاها را دراز نمایند و زیر پاها یک بالش قرار دهند. این عمل از بروز واریس جلوگیری می کند. در فواصل زمانی معین ماهیچه های پا را منقبض کرده و سپس رها کنند. تکرار این عمل از سفت شدن مایع بین بافتی زانو جلوگیری می کند. واژگان فرش سرترنج:معمولاً در ابتدا و انتهای طرح ترنج قالبی به همراه اجزا طرح کشیده می‌شود که اصطلاحاً به آنها سرترنج می‌گویند. ترنج: به بخش مرکزی فرش که معمولاً مدور یا بیضی شکل است ترنج گفته می‌شود. زمینه: بخشی است در میان فرش که گلها و اجزا طرح بر روی آن نقش بسته‌اند و اغلب در رنگهای لاکی، کرم و سرمه‌ای انتخاب می‌شود. حاشیه: معمولاً به دو شکل باریک و پهن اطراف طرح مرکزی فرش را می‌پوشاند و وجود یک حاشیه پهن در میان حاشیه‌های باریک باعث می‌شود تا تعداد آنها فرد باشد. دار: به دستگاه قالیبافی که از چوب یا فلز تهیه شده باشد اصطلاحاً دار گفته می‌شود که اجزا آن عبارتند از سردار زیردار و راست روها. دارها بسته به نحوه قرار گرفتن بر روی زمین به انوع زیر تقسیم می‌شوند: الف) دارهای افقی: دارهایی هستند که به موازات سطح زمین نصب می‌شوند و بافنده برای بافت بایستی روی آن بنشیند لذا عوارض حادی در انحنای ستون فقرات و شکل لگن خاصره ایجاد می‌شود. دارهای افقی مورد استفاده در خانواده‌های کوچ‌نشین فاقد راست‌روها می‌باشند تا عمل نصب و حمل و نقل به سهولت انجام شود. ب) دارهای عمودی: معمولاً در کنار دیوار نصب می گردند و به دو صورت گردان و ثابت تقسیم بندی می شوند. ابزار بافت: به وسایلی که برای بافت فرش مورد استفاده قرار می‌گیرند گفته می‌شود که اهم آنها عبارتند از: دفتین، چاقو، بر پاکی، سیخ و ... پود رو ( پود نازک): در این نوع بایستی از تعداد لاها و تاب بیشتری استفاده شود تا پود ضمن نازک بودن از استحکام لازم نیز برخوردار باشد پود نازک از بالای ضربدری عبور داده می‌شود و پس از دور زدن چله‌های زیر و رو بر روی پود زیر به شکل زیگزاگ قرار می‌گیرد. پود زیر (پود ضخیم): در این نوع پود که نخ ها در یک جهت تابیده می‌شوند هر چه تعداد لاهای نخ و مقدار تاب آن کمتر باشد بهتر است پود زیر ضخیم تر می‌باشد و از زیر ضربدری چله‌های فرش به طور مستقیم عبور داد می‌شود. پود: پودها نیز معمولاً از جنس پنبه می‌باشند و به صورت افقی در بافت فرش استفاده می‌شوند و وظیفه آن نگهداری چله‌ها در کنار یکدیگر می‌باشد پودها را معمولاً به جهت رویت بهتر (در لابه لای چله‌ها) و رفع جمع‌شدگی رنگ می‌کنند که این رنگرزی نیز به دلیل مقرون به صرف بودن و آسانتر بودن با نیل صورت می‌پذیرد. پودها بسته به محل عبور آنها از بالا یا زیر ضربدری و یا ضخامت آنها به انواع زیر تقسیم می‌شوند. سه لا گرد (سه لا سه گرد): در مناطقی مانند کاشان و اصفهان و ... به منظور ایجاد استحکام در چله‌ها ابتدا نخهای نازک چله را در سه گروه و در جهت عقربه‌های ساعت (S ) تاب می‌دهند سپس این سه گروه را روی هم گذاشته و به منظور باز نشدن تاب اولیه در جهت عکس عقربه‌های ساعت (Z ) می‌تابند. بدیهی است هر چه تعداد لاها و تاب نخ بیشتر شود استحکام نخ نیز بیشتر می‌شود. کمانه: چوب یا قطعه‌ای لوله‌ای شکل است که محل چله‌های زیر و رو را در فرش تغییر می‌دهد و باعث می‌شود تا یک ردیف ضربدری در چند سانتیمتری دم بافت به وجود آید. چله کشی: به نصب تار بر روی دار جهت بافت فرش به صورتی که تار‌ها یک در میان زیر و رو باشند چله‌کشی می‌گویند چله‌های زیر در پشت فرش قرار گرفته و توسط بدنه‌های پرز پوشانده می‌شوند و چله‌های رو نیز در داخل فرش قرار می‌گیرند عمل چله‌کشی به سه روش فارسی و‌آذری و یا تلفیقی انجام می‌شود. طول پرز: به ارتفاع پرزهای فرش گفته می‌شود. ریشه: به پایه و اساس هر چیزی ریشه گویند که در فرش پایه و اساس را جفت چله‌ها (یک چله زیر و یک چله رو) یعنی همان ریشه‌ها انجام می‌دهند. بدیهی است که اگر ریشه‌های فرش (جفت چله‌ها) را از ساختمان فرش خارج کنیم آن فرش کاملاً از هم گسیخته می‌شود و این ریشه‌ها هستند که پس از نصب بر روی دار امکان بافت را میسر ساخته و ابعاد و رجشمار فرش را مشخص می‌نمایند. رجشمار: به تعداد رج های بافته شده (یا گره‌های زده شده) در یک گره ذرعی رجشمار می‌گویند. اندازه گره ذرعی بستگی به سبک بافت فرش (آذری یا فارسی) دارد. رج: به ردیف طولی و عرضی گره‌ها رج می‌گویند. گره ذرعی: به 16/1 ذرع و یا به 4/1 چارک گره ذرعی می‌گویند که در مناطق فارسی‌باف 5/6 سانتیمتر و در مناطق آذری‌باف 7 سانتیمتر است. چارک: به 4/1 ذرع، چارک گفته می‌شود که در مناطق فارسی‌باف 26 سانتیمتر است و در مناطق آذری‌باف 28 سانتیمتر است. ذرع: واحد اندازه‌گیری طول فرش از قدیم می‌باشد که در مناطق فارسی‌باف معادل 104 سانتیمتر و در مناطق کرمانی‌باف 108 سانتیمتر و در مناطق آذری‌باف 112 سانتیمتر است. گره‌زدن: به تاباندن خامه‌های پشمی یا ابریشمی به دور چله‌های فرش در حین بافت گره زدن می‌گویند. تار (چله): نخ هایی هستند نازک، چند لا شده و پرتاب که معمولاً از جنس پنبه بوده و برای بافت فرش بایستی بر روی دار بطور عمودی نصب گردند و وظیفه آن نگهداری گره‌های فرش می‌باشند. جنس چله‌ها برای فرشهای ریزبافت به منظور برخورداری از استحکام لازم، ابریشمی انتخاب می‌شوند و در فرشهای بافت مناطق عشایری و روستایی جنس چله‌ها را به جهت مقاومت بیشتر در برابر سرما و رطوبت و همچنین ایجاد نرمی و انعطاف لازم در فرش که برای کوچ کردن امری ضروری است از پشم انتخاب می‌نمایند. نمره: به تعداد کلاف های {HANK) 840 یاردی (یک یارد = 44/91 سانتیمتر) نخ پنبه‌ای یک لا در یک پوند (یک پوند = 59/453 گرم) می‌گویند و معمول} نمره نخ یک لای پنبه‌ای مورد استفاده در قالیبافی 5، 10، 20 و بعضاً 40 می‌باشد. پنبه: الیاف سلولزی است که از غوزه گیاه پنبه به دست می‌آید و بر اثر سوختن بوی کاغذ سوخته از خود متصاعد می‌نماید و پس از دور شدن از آتش خاموش می‌شود و خاکستری نرم و پودر مانند باقی می‌گذارد. دنیر: واحد اندازه‌گیری ضخامت الیاف ابریشم است و به وزن 9000 متر لیف ابریشمی بر حسب گرم گفته می‌شود لذا برعکس عدد متریک هر چه عدد دنیر بیشتر شود لیف ابریشمی ضخیم تر می‌گردد. دنیر 60 الی 160 در قالیبافی مصرف دارد و ظریفتر از آن (کمتر از دنیر 60) را در پارچه‌بافی استفاده می‌نمایند. ابریشم: الیاف بسیار بلند پروتئینی هستند که کرم ابریشم برای تولید پیله در اطراف خود ترشح می‌کند. متریک: واحد اندازه‌گیری ضخامت خامه پشمی مورد مصرف در قالیبافی است. به عدد طولی خامه پشمی یک لا بر حسب متر که وزن آن یک گرم باشد می‌گویند لذا هر چه عدد متریک بیشتر بشود خامه پشمی یک لا ظریف‌تر می‌گردد. متداولترین اعداد متریک در خامه‌ها 3 الی 10 می‌باشند. خامه: اصطلاحاً در هنر فرشبافی به نخ پشمی مورد استفاده برای پرزهای فرش است که به صورت دو لا تهیه می‌شود خامه گفته می‌شود. پشم بهاره: پشمی است که طی روزهای آخر زمستان یا اول بهار، قبل از بارش اولین باران بهاری بر روی گوسفندان چیده شده باشد که بخاطر داشتن لطافت و طول زیاد و نداشتن خار و خاشاک از پشم پاییزه مرغوب تر است. کرک: الیاف ظریف لابلای موی بز یا شتر است و لیکن در فرش، به الیاف ظریف و بلند پشمی (مانند پشم های گوسفندان نژاد مرینوس در استرالیا و یا بلوچ) کرک گفته می‌شود. پشم: لیف پروتئینی و مجعد است که روی پوست گوسفندان می‌روید و بر اثر سوختن بویی مشابه بوی موی سوخته از خود متصاعد می‌نماید و پس از دور کردن شعله خاموش می‌شود و خاکستری نرم و پودر مانند باقی می‌گذارد. فرش: کلمه‌ای است عربی و به هر آنچه که گستردنی باشد گفته می‌شود معادل فارسی آن قالی، قالیچه و ... می‌باشد. مختصری از عیوب احتمالی فرش (سری1) هنجار و عارضه ای است که بر اثر آسیبها و آفتها بر فرش و مواد اولیه آن وارد می شود و نه تنها از زیبائی و بهنجاری این دستباف می کاهد، بلکه بهره دهی کامل و عمرمفید آن را نیز کاهش می دهد.ممکن است این عیبها در مرحله تهیه مواد اولیه، یا بافت فرش یا در مراحل نهایی چون حمل و نقل بوجود بیاید در اینجا، ابتدا انواع عیوبی که ممکن است در یک قالی بوجود بیاید، توضیح داده می شود اصیل نبودن طرح: اگر فرش از روی نقشه هایی که طرح آن با معیارهای خارجی و ناشناخته تهیه شده است بافته شود، می گویند این فرش اصالت ندارد، یعنی اگر طرح فرشی از ویژگیهای قومی و فرهنگی و همچنین آداب و رسوم و طبیعت زندگی مردم الهام نگرفته باشد، آن طرح را غیر اصیل می گویند و از لحاظ تجاری بویژه بعد خارجی تجارت آن از ارزش و استقبال کمتری برخوردار می شود بافت نامرغوب : ممکن است بدلایل متعددی، قالی بافته شده، دارای بافت مرغوبی نباشد، برای مثال متر یک خامه، متناسب با رج نقشه نباشد یا ابزار قالیبافی معیوب باشند که به بافت قالی صدمه می رسانند. و یا اینکه عدم دقت کافی در بافت و چله کشی و سایر مراحل کیفیت فرش بافته شده را پائین بیاورد بالازدگی : بالازدگی یا به اصطلاح دراز شدن طول فرش به دلیل استفاده از مواد اولیه (خامه، تار و پود) نامناسب با رجشمار فرش مورد نیاز در هنگام بافت حاصل می شود گاهی ممکن است به علت عدم شناخت بافنده به مواد و اندازه های آن و یا عدم اطلاع کافی انباردار و یا حتی فروشنده مواد اولیه، موادی که در بافت قالی به کار می رود، متناسب با رجشمار فرش نباشد به هم خوردگی گل ها : اگر عمل بافت یا پود دادن و زدن دفتین در تمام مراحل بافت بطور یکنواخت انجام نگردد و یا اینکه بافت مطابق نقشه نباشد، در آخر کار بافت، متوجه عیبی به نام بهم خوردگی نقشه خواهیم شد که ممکن است یک گل در یک قسمت از قالی با گل مشابه و قرینه آن در قسمت دیگر از فرش تفاوت پیدا کرده باشد، این عیب در اثر عواملی از جمله عدم دقت بافنده و یا عدم تناسب مواد بارجشمار نقشه بوجود می آید پائین زدگی: پپائین زدگی یا کوتاه شدن و یا به اصطلاح کوتاه نشستن قالی بعلت استفاده از مواد اولیه با متریک و نمره های نامتناسب با رجشمار فرش در فرش ایجاد می شود پوکی (توخالی(گاهی اوقات برای کاهش زمان بافت و یا صرفه جویی در مقدار مواد مصرفی مانند خامه و نخ و ابریشم و کاهش قیمت تمام شده قالی، ضخامت چله های آن را ضخیم تر از مقدار استاندارد آن تهیه و به کار می برند که در نتیجه قالی تولید شده، سبک، توخالی و نامرغوب خواهد شد و دوام و استحکام فرش کاهش می یابد چله كشي و كجوبندي چله كشي به دو روش تركي و فارسي انجام مي شود كه در اينجا به توضيح روش چله كشي تركي كه نسبت به چله كشي فارسي ساده تر مي باشد پرداخته مي شود.cm 3-2 و قطر mm 5-3 ) مي باشد.cm10 تقسيم مي كنيم.چله كشي تركي: چله كشي مهم ترين مرحله قبل از بافت گليم مي باشد. معمولاً جنس نخ چله از پنبه و به رنگ سفيد مي باشد. در بعضي مناطق از پشم ( در ميان عشاير ) و به ندرت ابريشم به عنوان چله استفاده مي شود.نخ پنبه اي داراي استقامت، تاب و قدرت كششي بيشتري به عنوان چله يا تار است.قبل از شروع چله كشي دو رشته نخ ( با قطر بيشتر از چله – يا چند لا از نخ چله ) به فواصل دلخواه ( حدود 20 سانتي متر ) و به موازات سر دار و زير دار به پايه هاي عمودي دار ( راست روها ) مي بنديم.در اصطلاح به اين دو رشته نخ ، نخ زهوار گفته مي شود. نخ زهوار بالا، جاي قرار گرفتن چوب هاف و نخ زهوار پايين جاي قرار گرفتن تسمه مهار ( از جنس چوب يا فلز به عرضدر ابتدا سردار و زيردار را اندازه گيري مي كنيم و نقطه مياني را به دست مي آوريم.سپس طرفين اين نقطه مياني را در سردار و زيردار به واحدهاي اين عمل براي دقت و سرعت در شمارش نخ هاي تار ( چله ) انجام مي شود و به آن تقسيم بندي و سيه بندي گفته مي شود. سپس نخ چله را كه از روي دوك يا كلاف به صورت گلوله در آورده ايم را در دست مي گيريم و سر آن را به زير دار مي بنديم.براي انجام چله كشي تركي به همكاري 2 نفر نياز است.يك نفر در پايين نزديك زيردار مي نشيند و ديگري مسلط بر دار مي ايستد. نفر نشسته گلوله نخ را از زير زهوار پايين و روي زهوار بالا رد مي كند و به نفر دوم مي دهد و او گلوله را از روي سردار عبور داده و به صورت مستقيم به سمت پايين هدايت مي كند تا نفر نشسته آن را بگيرد.سپس نفر نشسته اين بار گلوله را از روي نخ زهوار پايين وزير نخ زهوار بالا رد مي كند و مجدداً به نفر دوم مي دهد.يعني عكس دفعه قبل عمل مي كند و به همين ترتيب گلوله نخ به صورت يك در ميان از زير و روي زهوارها رد مي شود تا چله كشي به تعداد مورد نياز انجام شود. به طور معمول پودها هنگام بافت كشيده مي شوند و موجب كاسته شدن عرض گليم مي شوند براي رفع اين مشكل معمولاً چند جفت تار بيشتر از اندازة مورد نياز كشيده مي شود.بعد از اتمام چله كشي انتهاي نخ چله مجدداً به زير دار گره مي خورد و محكم مي شود. نكات مهم چله كشي: 1- قبل از انجام عمل چله كشي دار گليم را مورد بررسي قرار دهيم تا از سالم بودن آن مطمئن شويم.سردار و زيردار بايد موازي هم و كاملاً عمود بر راست روها باشند و داراي هيچ گونه عيب و برآمدگي زائد نباشد. 2- عمل چله كشي بايد كاملاً در وسط دار به صورتي كه دو طرف متقارن باشند انجام شود و سنگيني چله ها به يك سمت منتقل نشود. 3- با توجه به ظرافت و درشتي طرح اقدام به تهيه نخ چله مناسب مي كنيم. 4- كشش نخ هاي تار در تمام عرض دار به صورت يكنواخت و مساوي باشد و بهتر است چله كشي در يك زمان انجام شود و بين آن وقفه نيفتد. 5- عرض مورد نظر براي گليم را بايد از قبل مشخص كنيم و تعداد نخ تار را با توجه به عرض كار محاسبه و تعيين كنيم. 6- فاصلة بين تارها معمولاً به اندازة قطر چله مصرفي مي باشد.به اين ترتيب در هر يك سانتي متر بين 4 تا 5 تار به طور معمول كشيده مي شود. 7- تعداد تارهاي كشيده شده زوج مي باشد.براي اطمينان از درستي اين امر اگر نخ چله را در ابتدا از زير زهوار پايين عبور داده ايم،در انتها بايد نخ چله را از روي زهوار پايين عبور دهيم تا چله ها به صورت زوج يا جفت باشند. 8- عمل چله كشي را به صورت سفت و با كشش زياد انجام نمي دهيم، زيرا بافت گليم احتياج به كشش زياد در چله ها ندارد. ذكر اين نكته به اين معني نيست كه بايد كشش كم باشد يا چله كشي شل انجام شود، بلكه بايد كشش چله ها متوسط و متناسب صورت گيرد. بعد از رعايت اين نكات و انجام چله كشي به كارهاي بعد مي پردازيم.در ادامه به جاي نخ زهوار پايين تسمه مهار چوبي يا فلزي را در لابلاي تارها قرار مي دهيم و به سمت پايين هدايت مي كنيم.پس از عبور تسمه مي توانيم نخ زهوار پايين را قطع كنيم يا آن را به سمت پايين و زير كار هدايت كنيم.سپس به جاي نخ زهوار بالا چوب هاف را قرار مي دهيم كه داراي طولي معادل عرض دار و قطر تقريبيcm 3 مي باشد.لازم به ذكر است كه نخ زهوار بالا را قطع نمي كنيم تا اگر به هر دليلي چوب هاف را از محل آن برداشتيم بتوانيم به كمك نخ زهوار مجدداً چوب هاف را به مكان خود هدايت كنيم. _ كجوبندي براي كجوبندي ابتدا به دو سر چوب كجو ميخ مي زنيم و نخي را به صورت چند لا تاب مي دهيم و به وسيله اتصال به اين ميخ ها آن را روي چوب كجو محكم مي كنيم، كه به آن نخ كجو يا نخ نيره نيز گفته مي شود.چوب كجو را به راست روها مي بنديم.سپس به وسيلة نخي ديگر كه قطر آن با قطر چله برابر است و به آن نخ كجوبندي يا نيره پيچي گفته مي شود ، شروع به مهار چله هاي زير هاف مي كنيم.به اين ترتيب كه نخ كجوبندي را به نخ كجو گره مي زنيم و براي استحكام دور كجو و نخ كجو قلاب مي كنيم و گره مي زنيم.سپس اولين چله روي هاف را كنار زده و نخ كجوبندي را دور اولين چله پشت هاف مي گردانيم و دوباره روي كجو و نخ كجو قلاب مي كنيم.به همين ترتيب يكي يكي نخ هاي روي هاف را كنار زده و با گرفتن نخ هاي زير هاف بوسيلة نخ كجوبندي آنها را مهار مي كنيم و در نهايت چله هاي زير و رو به صورت تفكيك شده از هم قرار مي گيرند. نكته: براي فاصله گرفتن كجو از سطح چله ها و بهتر ديده شدن نخ هاي زير و رو در هنگام كجوبندي دو قطعه تخته كوچك در طرفين بين كجو و راست روها قرار مي دهيم و نيز براي اينكه فضا براي قرار گرفتن هاف بعد از كجوبندي داشته باشيم،در هنگام كجوبندي ميله اي با قطر هاف روي چوب كجو قرار مي دهيم و با وجود آن نخ هاي زير هاف را قلاب كرده و مهار مي كنيم و بعد از اتمام كجوبندي ميله را بر مي داريم و مشاهده مي شود كه فضاي لازم براي قرارگيري چوب صاف ايجاد شده است. زدودن لکه و رنگ از فرش هرگاه به هر دلیلی رنگ های طرح به زمینه ی سفید و کرم فرش های پشمی و کرکی سرایت کند و اصطلاحاً بدود، می توان آن را به کمک ماده ی شیمیایی هیدرو سولفیت دو سود با کمی حوصله و دقت از زمینه ی فرش پاک کرد. بدین صورت که مقدار کمی از این ماده را در یک فنجان ماست ترش و آب گرم حل وسپس با یک قلموی نقاشی نسبتاً زبر، تمام قسمت های رنگ دویوه را به این محلول کاملاً آغشته می کنیم. مقدار هیدرو سولفیت به کار رفته تقریبی بوده و به تجربه بستگی دارد. ولی آنقدر باید به محصول اضافه شود که از آن بوی زننده ای استشمام شود و برای کاستن از زنندگی این بو می توان مقدار کمی جوش شیرین به محلول اضافه نمود. برای مطمئن شدن از قدرت رنگـبری محلول، ابتدا قسمت کوچکی از فرش را آزمایش می کنیم. در صورتی که نتیجه رضایت بخش بود، کار را به تمام قسمت های رنگ دویده توسعه می دهیم. در غیر این صورت با افزودن تدریجی مقادیر دیگری از هیدرو سولفیت، قدرت رنگـبری محلول را آنقدر افزایش می دهیم تا به نتیجه ی مورد نظر برسیم. برای از بین بردن آب میوه، شیر، قهوه و چای و شکلات از آب ولرم و سرانجام برای محو کردن لکه های روغن و چربی از صابون و پاک کننده های خنثی (شامپو بچه) و سرکه ی سفید استفاده می شود. باید در نظر داشت که فرش ابریشمی را در منزل نباید لکه زدایی کرد، بلکه باید این امر مهم را به کارگاه های شستشوی حرفه ای و با تجربه سپرد. قبل از تمیز کردن لکه ها یا حتی شستشوی فرش در منزل می توان با یک آزمایش ساده به ثابت بودن یا نبودن رنگ فرش پی برد. به این صورت که یک پارچه ی پنبه ای (رنگ نشده) را خیس می کنید و به یک گوشه ی فرش آهسته می مالید. اگر پارچه آغشته به رنگ فرش گردید و رنگی شد توصیه می شود شستشوی فرش را به قالی شویان حرفه ای وا گذارید تا از در هم آمیختگی رنگ ها جلوگیری شود. موادی که برای تمیز کردن فرش لازم است و معمولاً در هر خانه یافت می شود عبارتند از: پودرهای غیر قلیایی مانند شامپو بچه، شامپو فرش، سرکه ی سفید، برس نرم یا مودار، حوله یا پارچه ی پنبه ای بدون رنگ، سشوار، اتو، کاغذ لکه گیر و قطره چکان. در خاتمه یادآور می شود که باید روغن ریخته شده بر روی فرش را ابتدا با قاشق جمع آوری کرد، سپس پارچه ی سفیدی روی محل روغنی گذاشت و اتوی نیمه گرمی ررا بر روی پارچه کشید. بدین ترتیب روغن موجود، جذب پارچه خواهد شد. سپس باید با شامپو و آب ولرم لکه زدایی و به کمک سشوار و یا به کمک نور غیر مستقیم خورشید، پشت و روی فرش را خشک کرد. مختصری از عیوب احتمالی فرش (سری2) پیچیدگی : اگر عمل دفتین زدن یکنواخت و یکسان زده شود، فرش تولیدی ایرادی را پیدا نخواهد کرد، اما در بعضی از مناطق کشورمان از جمله کردستان و بویژه بیجار، حسب عادت و فرهنگ خاص خود، این عمل دفتین زدن و کوبیدن آن مقداری بیشتر و قوی تر انجام می گردد که اینکار موجب انحراف قالی و ایجاد پیچیدگی در عرض و لوله شدن لبه های فرش در طول آن می شود که اغلب قابل اصلاح هم نیست ترنج داشتن: در اصطلاح قالیبافی به نقطه وسط قالی یعنی نقطه ای که کلیه زوایای فرش نسبت به آن نقطه مساوی و یکسان باشد، ترنج فرش گفته می شود. اگر در هنگام بافت کلیه جوانب بافت بطور یکسان و یکنواخت و هماهنگ نباشد، مشکل ترنج در فرش حاصل می شود که در اصطلاح می گویند فرش ترنج دارد و یا اینکه ترنج وسط نیست جویدگی : جویدگی یا بره بره بودن نوعی عیب در فرش است که در اثر استفاده از قیچی که کاملاً تیز و سالم نبوده و عمل قیچی زدن هم به طور صحیح انجام نشده است، حاصل می شود. بدین صورت که یک قسمت از فرش از صافی و یکنواختی بقیه قسمتهای آن برخوردار نیست. قیچی و قیچی کردن قسمت های بافته شده فرش از جمله مواردی است که باید با دقت و مهارت کافی انجام گیرد. اگر این موارد رعایت نشود “خواب فرش” یکدست نمی شود چند چین یک پود : فرش سالم و مرغوب تولید شده فرشی است که پس از هر رج بافت، پودین (پود زیر و پود رو) آن کشیده شده باشد. در بعضی از مناطق تولید قالی، برای صرفه جویی در وقت و مصرف مواد، پس از بافت دو یا سه و گاهی اوقات بیشتر از دو یا سه رج بافت، پودگذاری انجام می گیرد که اصطلاحاً به آن «چند چین یک پود» گفته می شود خلوتی: اگر متن فرش دارای طرح زیاد باشد و یا به اصطلاح پر کار باشد، کار بافت آن زیادتر می باشد. در واقع اگر متن فرش از طرح های متنوع و ظریف برخوردار باشد و تمام متن به عنوان مثال پوشیده از گل و بوته و … باشد، بافنده موظف است که با دقت و مهارت و صرف زمان بیشتری کار کند، حال اگر قسمتی از متن فرش نسبت به قسمت مشابه و یا قرینه آن تفاوت داشته باشد و خلوت تر باشد، می گویند فرش خلوتی دارد دو دست شدن: اگر بافنده ای مقداری از کار بافت فرش را خود انجام دهد و به هر دلیل از ادامه کار خودداری نماید، بافنده دیگری کار بافت را ادامه خواهد داد و در واقع فرش توسط دو نفر بافته می شود که در این صورت فرش مذکور دچار عیبی به نام «دو دستی» می شود و علت این امر را می توان در تفاوتی که در قدرت ضربه های دست بافنده، حرکات دست بافنده، قدرت بینایی و سایر شرایط روحی و جسمی بافنده ای با بافنده بعدی جستجو کرد دورنگی : گاهاً، هنگام مشاهده متن بعضی از فرشها متوجه می شویم که قسمتی از متن آن در مقایسه با بقیه قسمت های فرش مذکور از لحاظ رنگ متفاوت است. این تفاوت ممکن است از کمتر از یک سانتی متر تا حتی نصف کل فرش باشد ذرتی شدن (ته خواب شدن): چنانکه در حین بافت روی گیری به وسیله قیچی، زیاد گرفته شود و ارتفاع پرز در سطح قالی بسیار کوتاه باشد به طوری که با لمس کردن دست، پرزها احساس نگردد این قالی عیب دار است، زیرا دوام قالی بعلت نداشتن پرز و کوتاه بودن آن به مراتب کم شده و از ارزش آن نیز می کاهد. این عیب گاهی در سرتاسر قالی و گاهی در قسمتهای مختلف قالی دیده می شود. ممکن است یک قالی بعلت کهنگی و فرسودگی دچار همچنین ایرادی شود مختصری از عیوب احتمالی فرش (سری3) رگه داشتن : رگه یا رگه دار شدن عیبی است که به صورت خط و یا خطوط باریک در سطح و یا پشت فرش نمایان می شود که این خطها دارای رنگی روشن تر و یا تیره تر و یا به طور کامل ناهماهنگ با سایر قسمت های متن و یا پشت فرش است. علت ایجاد این عیب را می توان از یک دست نبودن و یا از بدی رنگ خامه ها دانست. چون رنگرز در هنگام رنگرزی دقت کافی به عمل نیاورده و در نتیجه نقطه سطح خارجی خامه آن قسمت که دچار رگه شده است، رنگ گرفته و مغز آن رنگ را جذب نکرده است و زمانی که در دست بافت قرار گرفته و کار بافت به اتمام رسیده است و بافنده آن را قیچی زده است، معلوم شده است که قسمت درونی پشم، رنگ نگرفته و در این مرحله خود را به عنوان «رگه» نشان داده است رنگ آمیزی (بد رنگی) : هر گاه بین رنگ حاشیه و متن یا لچک ها و ترنج ها هماهنگی وجود نداشته باشد، قالی بد رنگ خواهد بود سره داشتن: اگر یک قطعه فرش که در تهیه مواد آن و همچنین نصب دار قالی و چله کشی و بافت آن دقت و مهارت کافی به عمل آمده باشد را روی سطح صافی بیاندازیم و قسمت بالای آن را روی قسمت پائین آن بیاندازیم (از قسمت طولی روی هم تا کنیم به صورتی که قسمت های عرضی روی هم بیافتد) و میزان کنیم، بایستی چهار گوشه فرش کاملاً روی هم منطبق و مساوی هم باشند اصطلاحاً به این فرش، فرش بدون سره گفته می شود. اما اگر قسمتی از بالا یا پائین فرش بلندتر و یا کوتاه تر از سر دیگر باشد، می گویند فرش مذکور سره دارد شانه داشتن (سرکجی): در برخی از فرشها، اگر از طول آنها راتا بنمائیم و یک نیمه طولی را بر روی نیمه دیگر قرار دهیم، متوجه می شویم که طول یک نیمه فرش بیشتر از سمت دیگر آن می باشد این حالت را سرکجی فرش می گویند شل شدن چله ها : در بعضی از مناطق ایران به دلایلی از جمله: انجام کارهای کشاورزی و دامداری و یا بر حسب عرف و عادت و یا تفننی بودن بافت قالی، معمولاً مدت زمان بافتن قالی در دست بافت آنها کمی بیشتر از زمان معمول بطول می انجامید به این دلیل و همچنین بر اثر عوامل محیطی مانند تغییر فصل، رطوبت و سرما و گرمای محیط محل قالی بافی، چله ها به مرور شل می شوند و استحکام و دوام آنها هم کاهش پیدا میکند بطوریکه ممکن است تحمل ضربه های دفه (دفتین) را از دست بدهد و پاره شود و بافنده مجبور شود که چله های پاره شده را به هم وصل کند و گره بزند. گره ای که این شکل زده می شود از رو و پشت فرش، به خصوص پس از شست و شو نمایان می شود و جزو عیوب قالی محسوب می شود و لذا بافت آن قسمت چله که شل شده است نامرغوب به نظر می رسد بدقواره شدن (اندازه فرش): فرش معمولاً از لحاظ اندازه دارای استانداردهایی می باشد. مانند پشتی، ذرع و چارک، ذرع و نیم، قالیچه، پرده ای و … اگر در فرش بافته شده از لحاظ طول و عرض یا یکی از آنها، رعایت اندازه نشده باشد می گویند بدقواره است یا پهن شده است یا دراز شده است و یا خارج از استاندارد است که عیب می باشد. ممکن است فرش هایی با اندازه بزرگ و اندازه های مربع و دایره و بیضی و لوزی و یا به اصطلاح اندازه های غلط، حسب سفارش و سلیقه مشتریان بافته شوند اما در حالت معمول، اندازه های مذکور باید رعایت گردند کوبیدگی : اگر بافنده در قسمتی از بافت قالی در دست بافت، تعداد لاهای پود ضخیم یا نازک را کم کند و یا اینکه دفتین را محکم تر از سایر قسمت های قالی بکوبد. در این قسمت از قالی تراکم و کوبیدگی بیشتر از بقیه قسمت های آن می شود که عیب محسوب شده و به آن «کوبیدگی» قسمتی از قالی گفته می شود کجی: کجی فرش هم یکی از عیوب قالی است که ممکن است بعلت کوبیدن بیش از حد گلیم بافی اولیه بافت باشد و یا استفاده از دار یا دستگاه قالیبافی نامرغوب و همچنین یکنواخت نبودن چله ها و شل یا سفت بودن بیشتر قسمتی با قسمت دیگر آن ممکن است چنین عیبی را ایجاد نماید و موجب شود که قالی تولیدی عیب کجی را که شامل شکم زدگی (به بیرون و یا به داخل متن) و یا «شمشیری شدن» (دارای انحنایی شبیه خمیدگی شمشیر) و … هست را پیدا کند کیس یا کیستی: معمولاً در بعضی از قالیها در حاشیه های اول و آخر و همچنین حاشیه های بغل جمع شدگی قالی دیده می شود به نحوی که قالی در محل کیسی اضافه تر بنظر میرسد و برجسته است، این عیب را اصطلاحاً «کیس» قالی می گویند. این نوع قالیها یا ضمن اینکه در محل کیسی ظاهر خوبی ندارند بیشتر در معرض سائیدگی قرار گرفته و زودتر پرزهای آن در ناحیه کیسی از بین میرود و علت بوجود آمدن این عیب در حاشیه های بغلی، قرار گرفتن شئیی در زیر دار مانند سرپرزهای اضافی و اشیاء دیگر است که در اثر فشار چله و دستگاه در آن محل به قالی کشش وارد شده و به اصطلاح جا باز می نمایم. مختصری از عیوب احتمالی فرش (سری4) لوچه داشتن : لوچه نوعی عیب در فرش است. اگر یکی از گوشه های : چهار گانه فرش نسبت به گوشه های دیگر آن تفاوت داشته باشد، اصطلاحاً می گویند فرش لوچه پیدا کرده است که حالت نوک کجی می باشد که از لحاظ عرض و طول مقداری بلندتر از سایر گوشه ها است و حالت لب آویزان را پیدا میکند. این عیب دراثر شل شدن چله ها و یا عدم دقت در زمان بریدن و جداسازی فرش بافته شده از دار یا هنگام پائین کشی فرش حاصل می شود ضعیف بودن نقشه: اگر فرش بافته شده دارای نقشه های جذاب و گیرا و دارای پیام خاصی نباشد که از ریشه های قومی، فرهنگی و تاریخی الهام گرفته باشد و موجب خشنودی و طیب خاطر بیننده را فراهم نکند می گویند فرش مذکور «نقشه ندارد پارگی: بعضی از قالیها بویژه حاشیه آنها پارگی دارد، پارگی در کناره قالیها معمولاً از یک سانت تا ۲۰ سانت است. در بعضی از قالیها نیز سوراخهایی ریز و درشت، کم و یا زیاد دیده می شود که از عیوب قالی محسوب می شود. عدم رعایت دوخت صحیح در پائین کشی قالی های فارسی باف و ایجاد سوراخ در جای سوزنهای دوخت در قالی و گلیم بافی اول قالی و یا استفاده بیشتر از نخ پنبه (تار و پود ضخیمتر) و به جای آن کاهش مصرف نخ پشمی، موجب ایجاد این حالت میگردد تقلب در بافت فرش: ممکن است قالی تولیدی دارای انواع تقلب در گره هاباشد. مثل گره جفتی که در شمال خراسان رایج است یا «بی گره بافی» که در استان کرمان و بخشی از آذربایجان رایج است شل بافی: در بافت فرش گره باید کاملاً کشیده شود و خامه گره در پشت فرش به یک اندازه باشد در غیر این صورت گره درشت فرش به صورت زایده ای برجسته دیده خواهد شد. این کار نخست باعث شکفته شدن سریع گره ها و در وهله بعد، باعث عیبدار شدن پشت فرش می گردد جهت جلوگیری از این عیب باید دو سر نخ گره را در هنگام بافت کاملاً و به طور همزمان کشید بد قیچی بودن : در بعضی از مناطق فرشبافی، درحین بافت، قالی پرداخت می شود که به آن پرداخت دستی گفته می شود و با قیچی پرداخت صورت می گیرد. ارتفاع پرزها باید از حد معینی کمتر نشود (برای ابریشم ۵ میلی متر و برای پشم ۸ میلی متر). گاهی چند رج از فرش از حد استاندار

ارز یابی فرش چیست؟

مطالب مشابه :

آموزش چله كشي

آموزش مرمت

آموزش نقشه خواني كدي

تفاوت فرش ماشینی ودستباف

ارز یابی فرش چیست؟

درمان معجزه آمیز سوختگی

چله كشي:

مراحل بافت قالی