معرفی بورس کالا

بورس كالا ، بازار متشكل و منسجمی است كه تعداد زیادی از عرضه‌كنندگان، كالای خود را عرضه و كالای مربوطه پس از بررسی‌های كارشناسی و قیمت‌گذاری توسط كارشناسان آن بازار، به خریداران عرضه می‌شود. در این بورس‌ها، معمولاً كالاهای خام و فرآوری‌نشده مانند فلزات، پنبه، گندم، برنج و... داد و ستد می‌شوند. یكی از مزایای بورس كالا، حضور نهادهای نظارتی و تنظیم‌گری است كه تمامی تولیدكنندگان، مصرف‌كنندگان و تجار كالا با حضور این نهادها، از مزایای مترتب بر قوانین و مقررات حاكم بر بورس برخوردار می‌شوند. به طور كلی، شركت‌كنندگان در بورس كالا به دو دسته تقسیم می‌شوند. دسته اول كسانی هستند كه می‌خواهند از ریسك نوسان قیمتها در امان باشند و در بورس‌های كالا، به عنوان خطرپوش (Hedger) شناخته می‌شوند، مانند تولیدكنندگان كالا، مصرف‌كنندگان عمده و... . دسته دوم، بر خلاف گروه اول كسانی هستند كه از نوسانات قیمت استفاده كرده و سود خود را حداكثر می‌كنند. در بورس‌های كالا، این گروه با نام سوداگران (Speculator) معرفی می‌شوند.

بررسی روند پیدایش و تكامل بورسهای كالا در جهان حاكی از آن است كه ظهور و بسط فعالیت های این گونه بازارها در عرصه اقتصاد كشورها از قرن 19 به بعد در پی پاسخ گویی به برخی از نیازمندی های اقتصادی و در بسیاری موارد رفع برخی تنگناها و موانع در بازار كالاها بوده است .

به عبارت دیگر ، وجود برخی مشكلات در بازار كالا ( چه در بخش عرضه ، تقاضا و چه در بخش توزیع) و به تبع آن نوسانات قیمت كالاها و همچنین برخی از نارسایی ها و ناکارآمدی های بازارهای سنتی از یك طرف و مزایا و منافع ایجاد و راه اندازی بورسهای كالا و توانمندی آنها در رفع مشكلات فوق الذكر از طرف دیگر، مهمترین انگیزه و عواملی هستند كه موجب پدیدار شدن بورس های کالا در صحنه اقتصاد كشورهای مختلف گشته اند.

نارسایی های بازار سنتی در شکل های نوسانات کاذب و عدم شفافیت در کشف قیمت و فقدان تضمین های لازم برای معامله گران از مهمترین دلایل راه اندازی بورس های کالایی در کشورهای جهان بوده است.

در چنین شرایطی راه اندازی بورس های کالایی و به تبع آن، استفاده از ابزارهای مشتقه به ایجاد یك نظام سازمان یافته داد و ستد و توزیع كالاها در كشور های مختلف منجر شده و راه ورود به بازارهای جهانی را برای کشورها تسهیل نموده است . از این رو هم اکنون صد ها بورس کالایی مدرن در سراسر جهان دایر می باشد که از قدیمی ترین آنها می توان به موارد ذیل اشاره کرد:

1- بورس تجاری شیکاگو(CME) با 170 سال سابقه

2- بورس فلزات لندن (LME) با 130 سال سابقه

3- بورس کالای نیویورک (NYMEX)

4- بورس کالای توکیو(TOCOM)

5- بورس کالای شانگهای(SHFE)

6- بورس کالای هند (MCX)

چه کسانی از بورس کالا بهره‌مند می‌شوند؟


همان طوری که قبلا گفته شد، بورس کالا یک بازار سازمان‌یافته و متشکلی است که در آن کالاها بصورت نقدی یا آتی مورد داد و ستد قرار می گیرد، بورس کالا بر صحت انجام معاملات نظارت نموده و اجرای قراردادها را تضمین می‌کند. بنابراین، همانند بازارهای دیگر، ورود تمامی افراد، گروه‌ها و نهادهای جامعه در آن بلامانع بوده و تمام افراد می‌توانند وارد بازار شوند و از آن منتفع گردند. از آنجا که ورود تمامی افراد و نهادها به بازار بورس کالا مبتنی بر انگیزه و هدفی می‌باشد، می‌توان تمامی شرکت‌کنندگان بازار را بر اساس اهداف و انگیزه ورود به بازار، دسته‌بندی نمود.
گروهی به دنبال فرار از ریسک قیمت و رفع نگرانی‌های ناشی از نوسانات قیمتی وارد این بازار خواهند شد. تولیدکنندگان محصولات کشاورزی، فلزات و نظایر آن و مصرف‌کنندگان اصلی این محصولات عمدتاً در این گروه قرار می‌گیرند. گروهی دیگر در پی سود وارد این بازار می‌شوند. آنها با قبول ریسک موجود در بازار، به سود بیشتر که عمدتاً ناشی از تغییر قیمت‌هاست، دست می‌یابند. سوداگران، دلالان، سلف‌خران، واسطه‌ها، تجار و سایر افراد در این گروه قرار می‌گیرند به عنوان نمونه در ادامه، هر یک از گروه‌های فوق‌الذکر در بورس کالایی مانند بورس فلزات مورد بررسی قرار می‌گیرد:
تولیدکنندگان و بازرگانان مواد اولیه:

تولیدکنندگان همواره برای برنامه ریزی حجم و نوع محصولات خود، چالش هایی دارند. عمده‌ترین آنها عبارتست از عدم شفافیت بازار، نامعلوم بودن روند آتی قیمت محصولات و ناکارآمدی نظام تعیین قیمت و توزیع محصولات. بنابراین تولیدکنندگان می توانند با استفاده از ابزارهای داد و ستد در بورس فلزات، در برابر نوسانات قیمت ایمن شوند و با خرید و فروش قراردادهای سلف و آتی، ریسک قیمت را پوشش دهند.
بازرگانان نیز می توانند با همین روش با اطمینان خاطر بیشتری از قیمتهای آتی برای صادرات و واردات محصولات موردنظرشان تصمیم‌گیری نمایند.
صنایع فلزی و سایر مصرف‌کنندگان:
صنایعی که مواد فلزی را به عنوان مواد اولیه خود دریافت می نمایند، نقش بسیار مهمی در بازار فلز ایفا می‌کنند. طبیعتا این صنایع نیز برای برنامه ریزی تولید خود، تمایل دارند از خطرات ناشی از نوسان قیمت ها ایمن شوند و با برآوردی مطمئن از قیمت تمام شده، به تولیدی اقتصادی بپردازند. برای این گروه، بورس فلزات مکان مطمئنی برای خرید مواد اولیه، دریافت اطلاعات موثق در مورد روند قیمت‌ها و در نتیجه تضمین سود شرکت می‌باشد.
سوداگران:
سوداگران گروهی دیگر از شرکت‌کنندگان در بازار هستند که با استفاده از نوسان قیمت کالاها و قراردادها، در بازار سود می‌برند. آنها با قبول ریسک موجود در بازار، کسب سود می‌نمایند. این افراد معمولاً به منابع اطلاعاتی دقیق دسترسی داشته و یا از قدرت تجزیه و تحلیل بیشتری برخوردارند. سوداگران زمانی خریدار و در زمان دیگر فروشنده می‌باشند. اگر پیش‌بینی شود که قیمت‌ها افزایش خواهد یافت، قرارداد خرید را امضا می‌کنند و بر عکس، اگر آنها پیش‌بینی کنند قیمت‌ها کاهش خواهد یافت، به عنوان فروشنده قرارداد حاضر می‌شوند. سوداگران نقش مکمل مبادله‌گران تضمینی را داشته و بدون آنها امکان رونق بورس کالا وجود ندارد. سوداگران به سختی می‌توانند از بازاری که در آن تنها مبادله فیزیکی کالا انجام می‌گیرد، بهره‌مند شوند. اما آنها علاقه‌مند به فعالیت در بازارهایی هستند که در آن مبادلات با کاغذ (رسید انبار) انجام می‌گیرد. زیرا مشکلات انبارداری و حمل و نقل را متحمل نمی‌شوند.
سازمان‌های ناظر یا تسهیل‌کننده:
این نهادها گرچه به طور مستقیم در مبادلات شرکت نمی‌کنند، اما وجود آنها در رونق یا امنیت بازار ضروری است. شرکت های بیمه، بانکها، انبارها، تجهیزات ترابری، اتاق پایاپای و... از جمله این تسهیل‌کنندگان هستند.

ضرورت تشکیل بورس کالا در ایران

بازار محصولات صنعتی و كشاورزی در ایران همواره با محدودیت ها و دشواری های ساختاری زیادی روبرو بوده و بخش عمده ای از این مشكلات مربوط به عدم استفاده از ابزارهای نوین اقتصادی و ساختار نامناسب و ناكارآمدی بازار می باشد كه با وجود تلاش های بسیار انجام شده توسط دولت محترم طی 2 دهه اخیر در جهت اصلاح این ساختار ، اما شاهد عدم بازدهی مناسب و حصول نتایج مورد انتظار در این بخش بوده ایم به گونه ای که علی رغم صرف هزینه های بسیار توسط دولت برای تنظیم بازار و تعیین قیمت نهاده ها و محصولات، اما در بخش تولید و توزیع و در پی آن مصرف کنندگان همواره با مشکلات فراوانی روبرو بوده اند که مهمترین این مشکلات را می توان به شرح ذیل خلاصه نمود:

1- نوسانات کاذب قیمت محصولات ناشی از ارتباط نامشخص و نامناسب میان عرضه و تقاضا.

2- عدم امکان مدیریت ریسک و محافظت از نوسانات آتی قیمت.

3- فقدان یک نظام قیمت گذاری شفاف بر پایه تعادل میان عرضه و تقاضا و نیاز بازار

4- نبود یک سیستم اجرایی و ناظر بر حسن انجام تعهدات طرفین معامله.

5- فقدان یک سیستم جمع آوری، پردازش و تحلیل اطلاعات و آمار تولید، واردات، صادرات و مصرف در جهت اطلاع رسانی به بازار و تصمیم گیری مطلوب.

6- عدم هماهنگی میان بخش های تولیدی و بازرگانی در زمینه واردات، صادرات و بازار مصرف.

زمینه فعالیت های بورس کالا

درحال حاضر زمینه های فعالیت بورس کالای ایران عبارتند از:

فلزات و مواد معدنی (کانی های فلزی) شامل: تیرآهن، میلگرد ساده و آجدار ، نبشی ، ورق های فولادی گرم ، سرد و گالوانیزه ، شمش آلومینیوم ، مفتول مس ، کاتد مس ، سولفور مولیبدن ، کنسانتره فلزات گرانیها ، شمش طلا و...

محصولات شیمیایی و پتروشیمی شامل: مواد پلیمری نظیر PVC ، پلی پروپیلن ها ، پلی اتیلن ها، پلی استایرن ها و فراورده های شیمیایی نظیر اسیدها، آرگون، کربنات ها، اپوکسی رزین ها، سود کاستیک و ...

فرآورده های نفتی و پالایشگاهی نظیر قبر، اسلاگ واکس، روغن پایه، پارافین، گوگرد، حلال ها و ...

محصولات کشاورزی نظیر ذرت ، شکر ، سویا و...

معاملات آتی ( Future ) شامل معاملات سکه طلا، شمش طلا و در آینده نزدیک معاملات پلی اتیلن است.

تدابیر قانونی برای ایجاد بورس کالای ایران

نیاز به ایجاد بازاری متشکل و سازمان یافته برای تقابل آزاد عرضه و تقاضا و دستیابی به اثرات مثبت این مهم در اقتصاد تولید و مصرف، دولت و مجلس شورای اسلامی را بر آن داشت تا بستر قانونی لازم جهت تاسیس و راه اندازی بورسهای کالایی را در ایران فراهم سازند. در این راستا با تصویب بند (ج) ماده (95) قانون برنامه سوم و بند (الف) قانون برنامه چهارم، شورای عالی بورس موظف به تشکیل و گسترش بورسهای کالایی در ایران گردید.

در پی این امر، بورس فلزات در شهریور ماه سال82 به عنوان اولین بورس کالای کشور فعالیت خود را آغاز کرد و پس از آن نیز بورس کالای کشاورزی در شهریور ماه سال 83 شروع به فعالیت نمود.

سپس بر اساس مصوبه شورای عالی بورس و قانون جدید بازار اوراق بهادار، در آذر ماه سال 85 موجبات تشکیل شرکت بورس کالای ایران با ادغام بورس فلزات و کشاورزی فراهم شد و پس از پذیره نویسی و برگزاری مجمع عمومی، شرکت بورس کالای ایران از ابتدای مهر ماه سال 86 فعالیت خود را آغاز کرد.

بدین ترتیب، هم اکنون بورس کالای ایران با تجربه ای بیش از 4 سال، به داد و ستد انواع محصولات صنعتی و کشاورزی در قالب معاملات نقد، نسیه و سلف مشغول است و راه اندازی معاملات ابزارهای مشتقه از جمله قراردادهای آتی را در برنامه های توسعه ای خود دارد.

اهداف بورس کالای ایران

از آن جایی که بورس های کالا به عنوان نهادهایی سازمان یافته جهت داد و ستد قانونمند و نیز توسعه بازار سرمایه و بخش های مختلف اقتصادی به شمار می روند، لذا نتایج عملکرد آنها می تواند تاثیرات بسیار مثبتی در مناسبات تولید، توزیع ، مصرف و در نتیجه افزایش رفاه اقتصادی جوامع به دنبال داشته باشد؛ چرا که بورس کالا تجلی گاه خواسته های تولیدکنندگان و مصرف کنندگان است و در این بازار است که همه فعالان بازار، نیازهای خود را در یک فضای رقابتی، شفاف و قانونمند مطرح می کنند.

از مهمترین اهداف و اثرات بورس کالا می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

1- ایجاد بازاری قانونمند و سازمان یافته جهت تسهیل داد و ستد کالاها.

2- سامان دهی بازار کالاها از طریق مکانیزم اجرایی ناظر بر تعهدات و تضمین منافع طرفین معامله .

3- کشف شفاف قیمت کالاها بر اساس تعامل و تقابل عرضه و تقاضا و نیاز بازار .

4- برقراری امکان اعمال مدیریت ریسک در بازار .

5- امکان انجام معاملات نقد، نسیه، سلف، آتی و اختیار با استفاده از ابزار های نوین مالی.

6- توسعه سرمایه گذاری و فراهم سازی تسهیلات مالی برای خرید و فروش.

7- اطلاع رسانی درباره وضعیت بازار داخلی و خارجی کالاهای پذیرش شده به منظور افزایش سطح دانش فعالان بازار.

ارکان شرکت بورس کالای ایران

ارکان شرکت بورس کالای ایران ( سهامی عام ) عبارتند از:

1- مجامع عمومی

2- هیات مدیره

3- مدیر عامل

4- بازرس/حسابرس

شرکت توسط هیات مدیره ای غیر موظف مرکب از هفت شخص که توسط مجمع عمومی عادی با توجه به اساسنامه، قانون تجارت و مقررات برای مدت دو سال انتخاب می شوند، اداره می شود.

هم اکنون نمایندگان اشخاص حقوقی ذیل ،اعضای هیات مدیره شرکت بورس کالای ایران را تشکیل می دهند:

1- شرکت فولاد مبارکه اصفهان

2- گروه بهمن

3- شرکت ذوب آهن اصفهان

4- صندوق بازنشستگی کارکنان وزارت جهاد کشاورزی

5- شرکت کارگزاری بانک کشاورزی

6- شرکت کارگزاری بانک صنعت و معدن

7- شرکت کارگزاری توسعه معادن و فلزات

هیات مدیره باید یک نفر شخص حقیقی را خارج از اعضای هیات مدیره، به عنوان مدیر عامل شرکت به مدت دو سال برگزیند .


مطالب مشابه :


نکات مهم مرتبط با ترازنامه و یادداشت های توضیحی صورتهای مالی

شرکت های بیمه که در تاریخ تراز نامه درمرحله مذاکره بوده است . ی) tms 21 - ias 21; tms 12 - ias 12;




نقش اقتصادی حسابرسی در بازارهای آزاد و تحت نظارت

فرضیه بیمه (3) فرضیه ای مکمل و یا جایگزین برای فرضیه مباشرت است . tms 21 - ias 21;




اسامی بدون نقطه خداوند متعال

مهیّ ء،سالم،ماهر،مرصاد،عاصم،مکمل پول، ارز و بانکداری و بیمه; tms 21 - ias 21; tms 12




مبانی نظری حسابداری و گزارشگری مالی - نشریه 113

شرکتهای سرمایه گذاری،صندوق های باز نشستگی و پس انداز، شرکتهای بیمه و مکمل برای درک tms




آثار و تبعات تحریم بانک ها در اقتصاد

خود را از طریق گشایش اعتبار تامین می کنند دچار مشکل شده و به دلیل مکمل بیمه صادرات tms 12




سوالات اصول حسابرسی جلد 2

شبکه های پر هزینه ی کامپیوتری جهت ثبت وپردازش داده ها و کنترل های مکمل در بیمه ای7 TMS 8




برآورد ریسک تقلب در صورت‌های مالی

چند سال، در دسامبر 2002، پیرو رسوایی‌های مالی هولناک به عنوان مکمل و tms 21 - ias 21; tms 12 بیمه




روائی و پایائی تحقیق در پایان نامه

(که مکمل هم به حساب می آیند) پول، ارز و بانکداری و بیمه; tms 21 - ias 21; tms 12




معرفی بورس کالا

سوداگران نقش مکمل مبادله‌گران تضمینی را شرکت های بیمه، بانکها، انبارها TMS 8 : Muhasebe




حاکمیت شرکتی و نظارت بر بانک‌ها/ غفلت از حاکمیت شرکتی در ایران

آیین‌نامه حاکمیت شرکتی در بحرین، مکمل قانون شرکت‌ها پول، ارز و بانکداری و بیمه; tms 12




برچسب :