غلامحسين رهبري

دكتر غلامحسين رهبري استاد ممتاز دانشگاه علوم پزشكي دانشگاه تهران ، استاد پزشكي و راديولوژي دهان و فك و صورت دانشكده دندانپزشكي دانشگاه تهران
• جناب دكتر در شروع كار يك بيوگرافي كامل در مورد زندگي خودتان براي مابفرماييد تا بيشتر با شما آشنا شويم.
ـ من در سال 1312 در شهرستان اراك متولد شدم ، دوره دبستان را در دبستان دولتي خيام گذرانده ام ، دوره دبيرستان را در دبيرستان دولتي پهلوي سابق طي كردم و در سال 1332 ديپلم تجربي را از دبيرستان فوق الذكر گرفتم ، سپس در كنكور دانشگاه تهران شركت كرده و در رشته دندانپزشكي و فيزيك دانشكده علوم قبول شدم . اين دو رشته را تا مدتي به صورت موازي گذراندم و در سال 1338 موفق به اخذ دكتراي دندانپزشكي شدوم و بلافاصله به خدمت نظام رفتم.
در سال 1339 در امتحان دستياري يا به اصطلاح امروزي آسيستاني رشته فيزيك پزشكي دانشكده پزشكي دانشگاه تهران شركت كردم و خوشبختانه موفق شدم ، دوره 3 ساله دستياري را طي كرده و در سال 1342 درامتحان پايان دوره دستياري شركت كردم ، زيرا در آن زمان بعد از اتمام دوره دستياري يك امتحان نظري ـ عملي و امتحان كتبي برگزار مي شد كه اگر كسي در آن توفيق حاصل مي كرد به عنوان متخصص عضو هيات علمي دانشگاه مي شد و اگر موفق نمي شد او را به وزارت بهداري آن زمان براي خدمت درماني معرفي مي كردند . كه خوشبخانه بنده بعد از توفيق در اين امتحان به عنوان استاديار دانشكده پزشكي وارد خدمت شدم . در سال 1348 به مقام دانشياري ارتقاء پيدا كرده و در 1363 استاد شدم. سپس در سال 1370 به عنوان استاد ممتازانتخاب شدم كه در همان زمان لوح تقديري از طرف مقام محترم رياست جمهوري وقت دريافت كردم. اين خلاصه تحصيلات من و بيوگرافي ابتدائي زندگي من بود.
• سابقه تاسيس رشته تخصصي شما يعني فيزيك پزشكي و در كنار آن راديولوژي دندانپزشكي در ايران به چه زماني برمي گردد؟
ـ تاسيس اولين رشته فيزيك پزشكي با روش مدرن تقريبا به سالهاي 22 يا 1320 برمي گردد. فكر مي كنم در اينجا اجازه داشته باشم از اولين استاد خود كه موسس رشته فيزيك پزشكي مدرن در ايران هستند ياد كنم با نام «مرحوم دكتر فريدون منوچهريان» ، و ايشان جزء دانشجويان اعزامي در سال 1308 به خارج از كشور و متخصص در پزشكي و راديولوژي بودند، همچنين فارغ التحصيل رشته پزشكي هسته اي از دانشكده هاي آمريكا و فرانسه بودند.
در خصوص رشته راديولوژي داندانپزشكي بايد عرض كنم كه در گذشته در دانشكده دندانپزشكي دانشگاه تهران كه دانشگاه مادر هم تلقي مي شود ، بخش راديولوژي به شكل امروزي وجود نداشت. در زمان دانشجويي ما يك استاد از دانشكده پزشكي به مدت 1 ساعت در هفته درس نظري اين رشته را براي ما تدريس مي كرد.
در سال 1348 بود كه براي اولين بار بخش راديولوژي داندانپزشكي به شكل مدن تاسيس شد . در اين سال از پروفسور «كلايرفيكست» استاد دانشگاه اورگان آمريكا دعوت به عمل آمد كه به مدت يك سال تقويمي در ايران حضور داشتند با كمك ايشان و مرحوم دكتر قربان محمديان كه در آن زمان عضو هيات علمي دانشكده دندانپزشكي بودند ما توانستيم بخش راديولوژي مدرن و امروزي را در دانشكده دندانپزشكي تاسيس كنيم. دروس عملي و نظري البته فقط براي دانشجويان دوره دكتر ا طراحي ، و حتي دو دوره بازآموزي براي دندانپزشكان سطح شهر تشكيل داديم.
سپس مرا براي حدودا 6 ماه به قصد بازديد از قسمتهاي مدرن راديولوژي به آمريكا اعزام كردند. پس از گذشت دو كار را به صورت همزمان در دانشكده پزشكي و هم در بخش فيزيك پزشكي دانشگاه تهران آغاز كردم. در سال 1361 رشته تخصصي دندانپزشكي در راديولوژي دهان وفك و صورت در دانشگاه تهران تاسيس . مسلما تعدادي از اعضاي هيات علمي شهرستانها و دانشكده هاي مستقر در تهران را به عنوان دستيار بايد مي پذيرفتيم. اين افراد دوره اي 3 ساله را طي كرده و در امتحانات تخصصي شركت كردند و به عنوان فارغ التحصيل به دانشكده هاي تهران و شهرستانها اعزام شدند. به تحقيق مي توانم بگويم بخشهاي راديولوژي كه در دانشكده هاي دندانپزشكي سراسر كشور وجود دارند ماحصل همين دوره هاي تخصصي هستند كه در آن زمان بنده افتخار تاسيس آنها را در دانشكده دندانپزشكي دانشگاه تهران دارم.
• به طور كلي تعريف كاملي از فيزيك پزشكي و كاربرد آن در رشته پزشكي را براي ما بيان كنيد.
ـ به اعتقاد شخصي من با توجه به تجربيات 40 ساله ام ،‌ لغت فيزيك پزشكي يعني كاربرد فيزيك در حرفه پزشكي.
مقدمتا بايد خدمت شما عرض كنم اگر ما رشته پزشكي را به عنوان تشخيص و درمان بيماريها بپذيريم كه در حقيقت هدف نهايي دانشجو از تحصيل در دانشكده هاي پزشكي و محصول اين دانشكده ها همين است ، پس يك پزشك وظيفه دارد بيماري را تشخيص و اقدام به درمان آن كند.
مسلما براي تشخيص به يك سري پارامترها و عوامل جوانبي احتياج دارد كه اين عوامل عبارت است از :
«كاربرد تمام پديده هاي فيزيكي يا وسايل فيزيكي كه مي توانند پزشك را در اين مسير رهنمون باشند.»
با پيشرفت تكنولوژي ،انواع و اقسام وسايل الكتروني در جهت تسهيل امور ابداع و افتراع شده اند . براي اينكه دانشجوي فعلي و پزشك آينده با استفاده از اين وسايل بهتر بتواند بيماري را تشخيص داده و درمان كند. بارها اين مسئله را به دانشجويان گوشزد كرده ام كه در خصوص فيزيك پزشكي تلقي مشابه آنچه به عنوان فيزيك در دوره دبيرستان گذارنده اند نداشته باشند بلكه در اينجا بحث كاربرد فيزيك در پزشكي مطرح است. به همين علت زماني كه مسئوليت گروه فيزيك پزشكي دانشگاه علوم پزشكي به من محول شد در حدود 17 سال تمام سعي خود را به كار بردم تا برنامه هاي فيزيك پزشكي كه در خارج از كشوربراي دانشجويان اين رشته اعمال مي شود را براي دانشجويان خودمان اعمال كنم و قسمتهايي كه ممكن است براي دانشجو تكراري يا خسته كننده باشد را حذف كردم يعني قسمتهايي از فيزيك عمومي كه بايد در دوره دبيرستان گذرانده باشند و به سوالات آن در كنكور پزشكي پاسخ داده باشند. يعني بنده معتقد بودم كه دانشجو فيزيك پايه را از قبل مي داند حالا بايد بياموزد كه چگونه آن را در پزشكي پياده كند. بنابراين ارتباط تنگاتنگي بين علوم پايه و رشته هاي باليني دانشكده پزشكي وجود دارد. اصولا فلسفه وجود 2 سال علوم پايه د رشته هاي پزشكي جهت آموزش به دانشجو براي كاربرد اين علوم در دوره هاي باليني مي باشد. متاسفانه بعضي مواقع ديواري بين دوره هاي علوم پايه و باليني وجود دارد . در بسياري از كشورها ، اساتيد علوم پايه در بخش باليني هم حضور دارند ، براي اينكه درسهاي نظري و عملي كه دانشجو در دوره 2 ساله علوم پايه گذرانده را به طور ملموس براي او تشريح و به كار ببرند. اين برنامه به عنوان يكي از برنامه هاي اساسي بايد رعايت شود. به اعتقاد بنده براي خوب عمل كردن به اين برنامه اساتيد بخش علوم پايه بايد داراي تخصص باشند. يكي تخصص در رشته علوم پايه اي كه آن را تدريس مي كنند و ديگر، در يكي از رشته هاي علوم پزشكي هم متخصص باشند. به عنوان مثال وقتي استادي مشغول تدريس فيزيك بينايي براي دانشجوي پزشكي يا دندانپزشكي است بايد به آناتومي و فيزيولوژي چشم واقف باشد و يا زماني كه به توضيح كاربرد يكي از وسايل فيزيكي براي درمان نوعي از بيماريها مي پردازد بايد اين بيماري را به خوبي بشناسد تا بتواند دانشجو را براي كاربرد صحيح اين وسايل رهنمون باشد. اگر من به عنوان يك استاد صرفا در بخش علوم پايه تخصص داشته باشم ولي كاربرد پزشكي آن را شخصا تجربه نكرده باشم مسلما نمي توانم به طور ملموس و آنگونه كه بايد و شايد موضوع را به دانشجو منتقل كنم. البته تمام اينها عقيده شخصي من است و با توجه به تجربياتم باز هم تاكيد مي كنم كه اعضاي هيات علمي دانشكده هاي علوم پزشكي بايد داراي شخصيت دو گانه علمي باشند.
• براي رسيدن به آنچه شما فرموديد يعني كاربرد صحيح فيزيك در پزشكي ، سرفصلها و رفرسنهايي كه براي دين درست در ياران تعريف شده تا چه حد مطابق معيارهاي است كه در نظر داشتيد؟
ـ به نظر بنده سرفصلهاي خوبي براي اين رشته وجود دارد مشروط بر اينكه اين درسها به خوبي و توسط افرادي كه تسلط كافي دارند تدريس شوند. گاهي ممكن است بهترين سرفصها وجود داشته باشد اما استاد مورد نظر به صورت صد در صد توانايي تدريس و انتقال به دانشجو را نداشته باشد به همين علت بود كه عرض كردم اساتيد علوم پايه از لحاظ علمي بايد داراي دو تخصص باشند. به اعتقاد من توانايي تدريس كي امر ذاتي است يعني وديعه گذاشته شده توسط خداوند در وجود يك شخص ايت . تجربه نشان مي دهد كه ما پزشكان و دندانپزشكاني داريم كه از لحاظ كار حرفه اي در سطوح بسيار بالايي قرار دارند اما اين توانايي را ندارند كه چگونگي انجام همين كارهاي حرفه اي را براي100 نفر دانشجو با زباني ساده توضيح دهند.
دز زمان گذشته وقتي قرار بود فردي به عنوان عضو هيات علمي انتخاب شود بايد امتحاناتي را پشت سر گذاشته و علاوه بر آن يك تدريس آزمايش را هم مي گذراند. به عنوان مثال در همين دانشكده پزشكي تمام دانشجويان و اساتيد رشته مربوطه و رشته هاي ديگر در تالاري كه حدودا 200 نفر گنجايش داشت حضور مي يافتند و فردي كه قرار بود به عنوان دانشيار يا استاد انتخاب شود به مدت 1 ساعت به تدريس بخشي از يك درس مي پرداخت . اين كار فقط براي ارزيابي قوه بيان و توانايي تدريس فرد مورد نظر بود.
من به كرات شاهد اين مسئله بوده ام كه افرادي واقعا از نظر علمي در طرح بالايي قرار داشته اند ولي وقتي به عنوان استاد وارد كلاس درس مي شوند ، دانشجويان بيان مي كردند كه فلان استاد داراي معلومات بسيار خوبي است اما ما قادر به استفاده از آنها نيستيم . بنابراين ارباط بين دانشجو و استاد يك مسئله بسار مهم است از اين لحاظ كه يك استاد بايد بتواندآنچه در ضمير خود دارد را به دانشجو منتقل و اين انتقال را به نحو احسنت انجام دهد در غير اينصورت استاد و دانشجو هيچكدام بهره اي از كلاس نخواهند برد. به همين علت است كه در انتخاب اعضاي هيات علمي بايد دقت زيادي به خرج داد و صرف پاسخگويي به چند سوال كتبي يا شفاهي نمي تواند ملاك خوبي براي انتخاب اين افراد باشد.
• برگرديم به دوران دانشجويي شما ، لطفا بفرماييد موضوع پايان نامه شما در مقطع دكترا چه بود و چه كاربردي در رشته پزشكي داشت؟
ـ پايان نامه من مربوط به سال 1339 است فقط مي توانم اين را بگويم كه موضوع آن درباره كانسر دهان بوده و در رشته دندانپزشكي كاربرد دارد.
پايان نامه ديگري هم در دانشگاه لندن گذراندم كه عنوان آن به فارسي «اندازه گرفتن دوز جذب اشعه در راديوگرافي از مفر گيجگاهي فكي بيماران» مي باشد.
البته اين يك كار تحقيقاتي در دانشگاه لندن بود كه به شكل يك پروژه بيرون آمد و بنده هم در آن دخيل بودم.
موضوع اندازه گيري دوز جذب اشعه و تاثير آن در بيماران به ارتباط رشته هاي پزشكي با يكديگر برمي گردد. تصور من بر اسن است كه راديولوژي چه در رشته پزشكي و چه دندانپزشكي، علمي مجرد نيست بلكه از مجموعه اي از علوم تشكيل شده كه يك فرد با احاصله به آنها مي تواند به عنوان يك راديولوژيك فعاليت كند. براي اينكه راديولوژي فقط گرفتن يك كليشه اي به قول عدام يك عكس راديوگرافي نيست ، كاري كه متاسفانه در حال حاضر فيلي هم موسوم شده يعني راديولوژيستها فقط دگمه يك دستگاه اتوماتيك را فشار داده و اين كار را انجام مي دهند . يك راديولوژيست بايد بداند كه اين اشعه داراي اثرات سوئي است حتي ما در اين رشته عنواني داريم تحت اين نام «اثرات سوء اشعه در روي انسان يا به طور كلي بر روي محيط بيولوژي» . زيرا چيزي كه از آن راديوگرافي به عمل مي آيد يك جسم جامد نيست بلكه يك انسان با اندام ها ودستگاههاي مختلف تشريحي و با ميزان حساسيتهاي مختلف است بنابراين ما بايد دقيقا بدانيم كه:
1) اين شخص چه مقدار اشعه دريافت مي كند.
2) اشعه چه اثرات سويي در روي يك نقش زنده مي تواند داشته باشد.
بعد از فهميدن اين موارد بايدبه سراغ كارهاي حفاظتي برويم ، يعني انتخاب بهترين روش براي اينكه بيمار كمترين مقدار اشعه را دريافت كند با توجه به اينكه اشعه هم مي تواند اثرات ژنتيكي در نسلهاي آنده بجاي بگذارد و هم مي تواند اثرات سوماتيك يا بدني بر روي بيمار داشته باشد.
بنابراين در اين كار بايد بيس علمي در نظر گرفته شود نه فقط گرفتن يك عكس، بخصوص در مورد دانشجويان در مراكز آموزشي يعني يك دانشجو بايد از زماني كه دگمه زمان سنج را فشار داده ودستگاه را تنظيم مي كند تمام مراحلي را كه به طور سلسله وار منجر به تابش اشعه به بيماري شوند را از ذهن بگذراند.
بنابراين توجه مي كندي كه در اين كار چندين رشته به صورت همزمان دخالت دارند. بر همين اساس به هنگام تدوين برنامه راديولوژي براي دانشجويان دندانپزشكي كه من هم سهم كوچكي درانجام آن داشتم مطرح گرديد كه لي الاصول راديولوژي از 3 قسمت تشكيل مي شود:
1) بخش بيس هاي فيزيكي است . اين بخش بسيار مهم براي كليه رشته هايي كه داراي راديولوژي هستند شامل پزشكي ، دندانپزشكي، دامپزشكي به صورت مشترك و كامل تدريس ميشوند. كه شامل تدريس راديوبيولوژي و به كارگيري اعمال حفاظتي مي شود و همچنين در اين بخش به شناسايي كليه وسايلي كه بايد در يك دستگاه وجود داشته باشد تا به بهترين وجه بتوانيم از دستگاه كنيم هم پرداخته مي شود كه به اين كار از نظر علمي كنترل كيفي گفته مي شود.
2) بخش تكنيكي. تكنيك راديولوژي يك پزشك و دندانپزشك با يكديگر متفاوت است . بنابراين اين بخش از كار براي هر يك از اين رشته ها به صورت مجزا تدريس مي شود.
3) تفسير كليشه راديوگرافي . اين بخش هم براي هر يك از رشته هاي پزشكي ذكر شده تخصصي است و مجزا تدريس مي شود زيرا يك پزشك مسلما با اطلاعاتي كه از معده و روده و كيسه صفرا و  دارد مي تواندعكس اين اندامها را تفسير كند و يك دندانپزشك يا دامپزشك هم با اطلاعاتي كه از حرفه خود دارند مي توانند اين كار را انجام دهند و هيچ يك نمي توانند جاي ديگري را بگيرند.
• جناب دكتر فعاليتهاي علمي و آموزشي شما در داخل و خارج از كشور پيرامون چه مسائلي بوده و در حيطه تخصص خودچه كتابهايي چاپ كرده ايد و چه مقاله هايي براي ژورنالهاي خارجي تدوين كرده ايد؟
ـ مسلما وقتي فردي به عنوان عضو هيات علمي در يك گروه انتخاب مي شود صد در صد بايد يك سري وظايف آموزشي را انجام دهد كه بنده تدريس همزمان بخشي از دروس عملي و نظري فيزيك پزشكي را در زمان مرحوم دكتر منوچهرياني در سال 1339 به عهده داشتم . دانشكده هايي كه اين دروس را در آنها تدريس مي كردم عبارتند از : دانشكده پزشكي دانشگاه علوم پزشكي دانشگاه تهران ، دانشكده هاي دندانپزشكي ، داروسازي ، دامپزشكي، علوم وابسته پزشكي ، پرستاري ، مامايي و فيزيوتراپي.
شهرستانهايي هم كه بنده را به عنوان استاد مدعو براي تدريس فيزيك پزشكي دعوت مي كردند شامل : اهواز ، سمنان ، كاشان، قزوين ، همدان، دانشگاه شاهد و هم اكنون هم دانشگاه آزاد اسلامي مي باشند.
در خصوص درس راديولوژي هم تدريس به دانشجويان دوره دكتراي دانشكده هاي پزشكي در دانشگاههاي تهران و دانشكده دندانپزشكي دانشگاه تهران ، اصفهان ، مشهد ، تبريز و دانشكده شاهد و دانشكده آزاد اسلامي به عهده بنده بوده است.
لازم به توضيح است كه رشته دندانپزشكي در زمان سابق فقط دوره دكترا داشته ولي بتدريج به حدود 11 رشته تخصصي تفكيك شده كه هر كدام متخصص مربوط به خود را دارا هستند يعني اينطور نيست كه همه جيز را يك نفر بداند بلكه همه چيز را همگان مي دانند در نتيجه آخرين رشته اي كه در اين گروه تاسيس شد رشته راديولوژي دهان و فك و صورت بود كه توفيق اين كار نصيب بنده شدتا بتوانم خدمت ناچيزي را به انجام برسانم. مسلما تدريس در رشته تخصصي گفته شده و همچنين قسمتهايي از فيزيك پايه راديولوژي دامپزشكي را هم به عهده داشته ام.
در خصوص قسمت دوم سوالتان تا جايي كه به ياد دارم در حدود 9 كتاب تدوين كرده ام كه چون همگي از طريق انتشارات دانشگاه تهران به چاپ رسيده اند كتابهاي فرنس تلقي مي شوند ـ 2 كتاب هم از بنده در سالهاي 68 و 1367 به عنوان كتابهاي برنده سال انتخاب شدند كه يكي تحت عنوان «راديولوژي دهان و فك و صورت» و ديگري «مباني فيزيكي راديولوژي دندانپزشكي» مي باشد.
همچنين حدود 11 مقاله در مجلات خارجي و داخلي مانندمجلات نظام پزشكي و مجله دانشكده دندانپزشكي و غيره به چاپ رسيده.
• لطفا در خصوص سوابق اجرايي خود و سمتهايي كه تا به حال به عهده داشته ايد توضيحي بفرماييد؟
ـ بنده در درجه اول در سال 1356 به عنوان مدير گروه فيزيك پزشكي انتخاب شدم و بعد از آن مديريت گروه راديولوژي دهان و فك و صورت دانشكده دندانپزشكي دانشگاه تهران را عهده دار شدم. در مورد سمتهاي اجراي ديگري كه بر عهده داشته ام مي توام به موارد زير اشاره كنم:
دبير شوراي آموزش دندانپزشكي و تخصصي كشور در وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشكي.
عضو كميته ارزشيابي مدارك دانش آموختگان خارج از كشور در رشته دندانپزشكي ، عضو شوراي گسترش دانشگاهها در وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشكي ، عضو شوراي دانشكده علوم پزشكي تهران.
عضوشوراي پژوهشي دانشكده پزشكي دانشگاه تهران، عضو پژوهشي و آموزشي دانشكده دندانپزشكي دانشگاه تهران، معاونت آموزشي دانشكده دندانپزشكي دانشگاه تهران در سال 1348 و عضو شوراي عالي دندانپژشكي به عنوان عضو منتخب مقام محترم وزارت. كه در اين قسمت حدودا 15 سال است كه برگزاري امتحانات برد تخصصي رشته هاي دندانپزشكي و امتحانات ورودي به دوره هاي تخصصي بر عهده من است.
همچنين سر دبيري مجله دندانپزشكي دانشده دندانپزشكي دانشگاه تهران و عضويت مشترك گروه راديولوژي و فيزيك پزشكي دانشكده تربيت مدرس را هم بايد به اين ها اضافه كرد.
به طور كلي تا جايي كه به خاطر مي آورم در حدود 22 سمت اجرايي علاوه بر سمتهاي آموزشي در اين مدت بر عهده اينجانب بوده است.
• در راستاي فعاليتهاي آموزشي و اجرايي خود به چه موفقيتهايي رسيده ايد منظور لوح هاي تقدير و يا تشويقنامه هايي است كه دريافته كرده ايد؟
ـ اگر صحبت در اين خصوص حمل به خودستايي نباشد در حدود 21 لوح تقدير در مدت فعاليتهايم دريافت كرده ام. به عنوان مثال لوح استاد ممتاز كه رياست محترم جمهوري وقت حضورت آيت الله رفسنجاني به اينجانب اعطا فرمودند و لوح هاي متفاوت ديگري از طرف مقام محترم وزارت ، آقاي دكتر مرندي ـ آقاي دكتر ملك زاده ـ آقاي دكتر پزشكيان ـ آقايدكتر معين وزير سابق وزارت علوم و فناوري ،‌آقاي دكتر رحيميان رئيس سابق دانشگاه تهران ، روساي دانشكده هاي پزشكي و دندانپزشكي و حتي از طرف دانشجويان به عنوان تشكر از اين جمله مي باشند.
• شما بنيانگذار اولين كنگره فيزيك پزشكي در ايران هستيد، لطفا در اين باره بيشتر توضيح دهيد؟
ـ ما اولين كنگره فيزيك پزشكي را در سال 1370 در دانشكده دانشگاه علوم تبريز به صورت بسيار گسترده برگزار كرديم. بهتر است در اينجا از جناب دكتر صادقي شجاع كه در آن زمان رئيس دانشگاه علوم پزشكي تبريز بودند و معمولا هم به عنوان معاون وزير در آذربايجان شرقي فعاليت مي كردند، بخاطر فراهم آوردن بهترين امكانات براي برگزاري آبرومند و پربار اين كنگره تشكر كنم.
در همين كنگره انجمن فيزيك پزشكي را هم تشكيل داديم كه بنده هم يكي از موسسان و عضو هيات مديره آنجا بودم.البته بعد از دوره اول تشكيل اين كنگره به نظر مي آيد كه در برگزاري آن وقفه اي ايجاد شد و يا به طور مشترك با ساير رشته هيا مرتبط دومين و سومين ودوره آن برگزار شده كه من زياد رد جريان نبوده ام .

• تشكلات صنفي در رابطه با رشته هاي شما در سطح جامعه مشغول فعاليت هستند ، لطفا در مورد آنها بيشتر توضيح دهيد و بگوييد تا چه ندازه با آنها در رابطه هستيد و از برنامه آنها استفاده مي كنيد؟
ـ در خصوص رشته تخصص خودم يعني دندانپزشكي يك انجمن دندانپزشكي در ايران وجود دارد كه تمام دندانپزشكان مي توانند در آنجا عضو باشند ولي با توجه به اين موضوع كه اين رشته داراي 10 رشته تخصصي به صورت جداگانه مي باشد هر يك از اين رشته ها مي توانند در درون انجمن ، يك انجمن علمي خاص خود داشته باشند. به عنوان مثال انجمن علمي راديولوژي دهان و فك و صورت ويا انجمن علمي جراحي يا پروتز و رشته هاي ديگر. كه اختصاصا متخصصين در هر از اين رشته ها مي توانند عضو انجمن مربوطه شوند. انجمنهاي علمي قانونا حافظ منافع علمي دندانپزشكان هستند و معمولا ساليانه كنگره هايي را در فروردين ماه برگزار مي نمايند. به انضمام اين انجمن ها ، كميتهاي تخصصي هم دوره هاي بازآموزي و كنگره هاي تخصصي مربوط به خود را برگزار مي نمايند. لازم به ذكر است كه كنگره هايي كه توسط انجمن دندانپزشكي برگزار مي گردد يك كنگره عمومي است كه همه دندانپزشكان عمومي () در آن شركت مي كنند.ولي كنگره هايي كه توسط انجمن تخصصي برگزار مي شود بيشتر براي متخصصين همان رشته كاربرد دارد.
همچنين انجمن دندانپزشكي داراي مجله ها و بولتن هاي تخصصي نيز مي باشد.
3 سال پيش هم اين افتخاز نصيب بنده شد كه در تاسيس كميته علمي راديولوژي دهان و فك و صورت انجمن دندانپزشكي سهمي داشته باشم و در حال حاضر رئيس هيات مديره اين كميته هستم.
همچنين بنده جزء موسسين و در اولين دوره هم عضو هيات مديره انجمن فيزيك پزشكي ايران بوده ام ، عضو فرهنگستان پزشكي هم هستم و در ضمن در يكي از مجمع هاي راديولوژي انگلستان هم عضويت داشته ام.
لازم به توضيح است كه در فرهنگستان پزشكي كميته هاي مختلفي از جمله كميته دندانپزشكي ، علوم پايه جراحي ، باليني وساير رشته ها وجود دارد. كميته هاي دندانپزشكي جلساتي به صورت منظم و منسجم هر 15 روز يكبار ،‌روزهاي دوشنبه برگزار مي كند كه ساعات برگزاري آن دقيقا از ساعت 8 تا 10 به مدت دو ساعت مي باشد. بدين ترتيب كه مسائل مربوط به دندانپزشكي كه به اين كميته ارجاع ميشوند در اين جلسات مورد مطالعه و بررسي قرار مي گيرند، سپس نظر نهايي كميته ازطريق دبير آن ، دكتر يزدي به رياست محترم فرهنگستان اعلام و ايشان اقدامات لازم را به عمل مي آورند .
اين خلاصه اي بود از نحوه فعاليتهاي من در تشكلات صنفي مربوط به رشته هايي كه در آنها تخصص دارم.
• به عنوان يك دندانپزشك براي ما بفرماييد عمده مراجعات مردم به مطبهاي دندانپزشكي در حال حاضر براي دريافت چه خدماتي است؟
ـ در حال حاضر مراجعه براي دريافت خدمات ترميمي كه به شكل عاميانه پركردن دندان گفته مي شود بسيار زياد است. البته مورد بعدي هم كه مراجعه كننده كمي ندارد درمان ريشه دندانها مي باشد كه در اكثر مواقع اين مشكل در اثر بي دقتي در درمان هاي صحيح خدمات ترميمي به وجود مي آيد.
آقاي دكتر تا به حال استاد راهنماي چند پايان نامه بوده ايد و موضوعات اين پايان نامه ها حول چه محورهايي سير مي كرده ؟
ـ بايد عرض كنم من استاد راهنماي حدودا 25 پايان نامه در دوره هاي دكتراي دندانپزشكي و كارشناسي ارشد رشته فيزيك پزشكي بوده ام همچنين بر روي تقريبا 40 پايان نامه هم به عنوان عضو هيات ژوري وهيات قضات تاثيرگذار بوده ام.
از دوره هاي كارشناسي ارشد پايان نامه هايي كه من از آنها حمايت كرده ام بيشتر از انواع كاربردي ، تحقيقاتي و در خصوص دكتراي دندانپزشكي پايان نامه ها هم به روش گردآوري و هم تحقيقات آماري بوده اند .
اكثر دانشجويان به روش هاي تحقيقات آماري گرايش دارند ولي نظر و توصيه اينجانب هميشه اين بوده كه به دنبال مطالبي بردند كه كاربردي تر بوده تا اينكه بتوانند تاثيري هر چند كم هم در رشته خود بر جاي بگذارند.
• استاد رابطه شما با دانشجويان چگونه است؟
ـ من از روز اول روشي را انتخاب كرده ام كه هنوز هم كاملا از آن راضي هستم ، اين روش مبتني است بر روابط بسيار دوستانه و توام با احترام متقابل ـ هنگام صحبت با دانشجو هميشه از كلماتي نظير بفرماييد، خواهش مي كنم و لغاتي كه معمولا نشانگر احترام به طرف مقابل مي باشند استفاده كرده ام و خوشبختانه آنها هم با بنده روابط بسيار خوب وحسنه اي داشته اند مي توانيد حدس بزنيد كسي كه حدود 40 سال در دانشكده هاي پزشكي و دندانپزشكي تدريس مي كرده و حضور فعالي داشته است تعداد بي شماري پزشك و دندانپزشك را به جامعه تحويل داده كه اكثر آنها از پزشكان و متخصصا درجه يك در ايران و يا خارج از كشور مي باشد، هر زمان كه من با اين دوستان برخوردي داشته ام رفتار بسيار محترمانه و دوستانه آنها را با خود حس مي كنم كه شايد نتيجه اعمال و رفتار من با اين دانشجويان در دوره دانشكده بوده.
البته اين معروف بود و به گوشم مي رسيد كه مي گفتند فلاني سخت گيره و يا زياد خوش اخلاق نيست ولي بايد بگويم كه هر كاري كرده ام بخاطر دانشجويان بود تا اينكه بتوانند حداكثر استفاده را از شرايطي كه در آن قرار دارند ببرند.
من در آن زمان يك دانشجوي شهرستاني بودم كه براي تحصيل به تهران آمدم بنابراين خيلي از مسائل را به خوبي حس كرده ام به همين خاطر هميشه به دانشجويان گوشزد مي كنم بويژه به دانشجويان شهرستاني كه وقتي پدر ومادرهايتان شما را براي تحصيل به تهران مي فرستند از جان و مال و راحتي خود مايع مي گذارند ، تنهايي و غرب شما را احساس مي كنند و رنج مي كشند.
بنابراين صحيح نيست كه شما وقت خود را در اينجا به بطالت بگذرانيد و بايد در مقابل اين همه از خودگذشتگي آنها شما هم با دستي پر به نزدشان بازگرديد. بنابراين در عين حال كه هميشه براي دانشجو احترام قائلم به آنها مي گويم بايد خوب درس بخوانند و در زمان امتحانات هم سختگير هستم.
زماني كه در دانشگاه تهران بودم در زمان برگزاري كلاسهاي تابستاني مرداد و شهريور بود كه نامه اي از جانب جمعي از اين دانشجويان به دست به من رسيد البته نامه بودن امضاء بود. كه در اين نامه اظهار محبت فراواني به بنده شده است و ذكر كرده اند كه ما بارها شنيده بوديم اساتيد داراي ارزش والايي هستند ولي ارزش واقعي را در كلاسهاي شما و نحوه رفتار و تدريس شما ديديم و جملات محبت آميز.
من اين نامه را به عنوان سند افتخاري حفظ كرده ام كه اگر مررو زمان باعث از دست دادن آن نشود،هميشه مشوق من در انجام كارهايم بوده و هست. بنابراين من معتقدم يك استاد دانشگاه يا يك معلم بايد از لحاظ اخلاقي ، وضع ظاهر ،‌ طرز بيان و گفتار و مسائل ديگر براي دانشجوي خود الگو باشد . خلاصه اينكه من هميشه احترام متقابل به دانشجو را در نظر گرفته و به آنها گفته ام كه حداكثر استفاده را از اساتيد و كلاسهاي درس ببرند و مسائل خلاقي را به خوبي رعايت كنند.
• با توجه به صحبهاي شما تا چه اندازه از اخلاق پزشكي با دانشجويان اين رشته صحبت مي شود آيا دروس در اين باره ارائه مي شود؟
ـ بله دانشجويان پزشكي و دندانپزشكي درسي تحت عنوان اخلاق پزشكي دارند كه به نظر من از اهميت بالايي برخوردار است اين موضوع در روابط پزشكان با بيماران راهگشا خواهد بود.
فارغ التحصيلان اين رشته بعد از اتمام دوره دكترا قسم نامه بقراط را امضاء مي كنند كه اين قسم نامه مشخصات به مسائل اخلاقي در پزشكي اشاره كرده است.
موضوعاتي مانند رفتار يكسان با مريض پولدار وفقير ، مخلوط كردن پزشكي با تجارت ، هدف اصلي حرفه پزشكي ومسائلي از اين دست در اين قسم نامه آورده شده.
• جناب دكتر به نظر شما ايران در خصوص رشته هاي فيزيك پزشكي و دندانپزشكي در چه جايگاهي قرار گرفته است؟
ـ عقيده كلي من بر اين است كه زماني يك قانون، آئين نامه و يا يك رشته در كشوري به موفقيت مي رسد كه منطبق بر ذهنيتهاي فرهنگي ، اقتصادي ، ديني و جغرافيايي همان كشور باشد با توجه به اين شرايط يك پروژه يا برنامه مي تواند موفق عمل كند.
رشته فيزيك پزشكي كه توسط مرحوم دكتر منوچهريان در ايران پايه گذاري شد داراي برنامه اي جامع و كامل بود. ايشان با توجه به اينكه پزشك و راديولوژستر بودند و تحصيلات خود را در زمينه پزشكي هسته اي در آمريكا و فرانسه به انجام رسانده بودند ، برنامه اي را متناسب با نيازهاي جامعه پزشكي ايران تدوين كردند كه مسلما اگر برنامه با شرايط پيش بيني شده كاملا پي گيري مي شد به توفيقات بيشتري دراين زمينه دست پيدا مي كرديم.
زيرا آن برنامه احتياجات يك پزشك را به خوبي برآورده مي كرد. البته ممكن است برخي از دانشجوياني كه سابقا دراين رشته تحصيل مي كردند آن را خيلي مشكل بخوانند و واقعا رشته مشكل و وقت گيري هم هست اما روش تدريس ايشان در اين رشته بهترين روش ممكن در اين زمينه بود. به ياد دارم كه در‌آن زمان ما استاد يار بوديم ، دكتر منوچهريان مي خواستند كه ما پنج شنبه ها هم كه تعطيل بود به دانشگاه برويم وقتي دليل را جويا مي شديم مي گفتند بايد دور هم جمع شويد ، با يكديگر مشورت كنيد، سوال و جواب ردو بدل كنيد و به عبارتي يكديگر را آموزش دهيد.
به نظر من ايده خاصي كه ايشان در خصوص نوع يادگيري در اين رشته داشنند بسيار عالي و موثر بود.
در خصوص رشته راديولوژي دهان و فك و صورت هم بايد بگويم كشور صد در صد نيازمند اين رشته بود و به طور كلي دندانپزشكي بدون راديولوژي يعني هيچ ، مخصوصا دندانپزشكي مدرن.
يك دندانپزشك قبل از برنامه ريزي طرح درمان براي بيمار احتياج به يك كانسپت كلي از حفره دهان بيمار دارد. چه بسا ضايعاتي در دهان مديض وجود داشته باشد كه بدون عكس راديوگرافي نتوانيم به آنها پي ببريم، من معتقدم اين ضايعات مانند آتش زير خاكستر هستند، بنابراين راديولوژي جزو اصول مسلم دندانپزشكي است ، حتي اصطلاحي هست كه مي گويد راديولوژي چشم سوم دندانپزشك است.
منتها اين رشته بي بر اساس اصول علمي تدريس شود زيرا نكات بسيار ظريف علمي در آن وجود دارد كه اين رشته را از حد صرفا گرفتن يك عكس راديوگرافي فراتر مي برد.
در ايران اين رشته در دانشگده هاي زيادي تدريس مي شود كه من اميدوارم سر و سامان بيشتري به آن داده شود تا به هدف نهايي علمي خود برسد.
به طور كلي اين دو رشته در دانشگاههاي تهران و شهرستانها در حال گسترش هستند و جايگاه نسبتا ثابتي را پيدا كرده اند. از زمان تاسيس اين رشته ها بنده به‌ آينده آنها اميدوار و خوشبين بودم و معتقدم كه ايران در رابطه با گسترش اين دو رشته جايگاه نسبتا خوبي را براي خود پيدا كرده.
البته بايد بگويم در خصوص بررسي مسائل پزشكي و دندانپزشكي بايد دو بد را موردتوجه قرار داد . بعد كمي و كيفي از بعد كمي بر طبق مطالب منتشر شده ايران به خودكفايي رسيده است طبق آمار در ايران حدود 38 دانشكده پزشكي و 18 دانشكده دندانپزشكي وجود دارد.
اينطور كه بنده شنيده ام قرار بر اين بوده كه ابتدا مسئله را از بعد كمي ارتقاء دهند و سپس از خودكفا شدن در اين زمينه به بعد كيفي بپردازند كه بنده اميدوارم در اين مسئله هم به موفقيت برسند.
• دكتر اگر مايل هستيد كمي هم در مورد خانواده صحبت كنيد، چند فرزند داريد ، فرزندانتان مشغول چه كارهاي هستند؟
ـ من دو فرزند دختر دارم. يكي از دخترانم ليسانسه شيمي كاربردي است وزبان انگليسي را در سطح بالايي آموخته است به همين دليل درحال حاضر مشغول تدريس زبان انگليسي مي باشد.
دختر كوچكترم مشغول تحصيل در رشته كامپيوتر است . هيچكدام از فرزندانم خوشبختانه يا متاسفانه به رشته هاي پزشكي علاقه اي نداشتند . همانطور كه گفتم دختر بزرگ من مانند خودم علاقه شديدي به تدريس دارد كه فكر مي كنم كلي به مسائل ژنتيكي هم مرتبط باشد.
گاهي اوقات بايد كلاسي را اداره مي كردم و در همان زمان هم دچار خستگي مفرط بودم ولي بعد از تدريس و اتمام كلاس تمام خستگي هاي من رفع مي شد به نظر مي آمد كلاس درس براي من مانند شارژر عمل مي رد و من تابحال هيچگاه از تدريس احساس خستگي نكرده ام.
• استاد اوقات فراغت خود را چگونه سپري مي كنيد اهل مطالعه روزنامه و ورزش و كارهايي از اين قبيل هستيد؟
ـ بله يكي از عمده ترين سرگرمي هاي من مطالعه است . مطالعه به شكل كلاسيك و تخصصي كه براي تدريس كاملا لازم است با وجد اينكه حدود 40 سال سابقه تدريس دارم ولي قبل از حاضر شدن در كلاسها حتما به مطالعه مي پردازم ، قسمتي از مطالعه روزنامه را هم به همين خاطر انجام مي دهم به قولي براي به روز شدن اطلاعات مطالعه مجله ها و بولتن هاي تخصصي لازم است بويژه كه بنده معمولا در كنگره هاي بين المللي و ملي كه هر ساله در كشور تشكيل مي شود شركت مي كنم و غالبا سخنراني هم دارم. ولي از روي عادت مطالعه آزاد روزنامه هم به شكل روزانه انجام مي دهم
علاوه بر اينها علاقه زيادي به مطالعه كتابهايي در مورد تاريخ معاصر دارم و سعي مي كنم در اوقات فراغت اين كار را انجام دهم از لحاظ فعاليتهاي ورزشي هم در زمان دانشجويي در تيم واليبال و پينگ پگ دانشگاه عضو بودم ولي در حال حاضر بيشتر به راه پيمايي و قدم زدن در پاركها بخصوص صبحهاي زود مي پردازم و به اين كار خيلي علاقه دارم.
• آقاي دكتر آيا خاطره ماندگاري از دوره هاي متفاوتي كه پشت سر گذاشته ايد در ذهن داريد كه براي ما بازگو كنيد.
ـ هر يك از دوره هاي زندگي خاطراتي را براي انسان به جاي مي گذارد قبل از گفتن خاطره مي خواستم نكته اي را در خصوص جايگاه استاد عرض كنم كه در زمان سابق مراتب دانشگاهي وجود داشت به اين ترتيب كه هر فرد براي ورود به دانشگاه ابتدا دوره اسيستاني را طي مي ركد و بعد رئيس درمانگاه مي شد سپس تبديل به رئيس درمانگاه با حق آموزش مي شد بعداز آن رئيس بخش بعد رئيس بخش مستقل مي شد ، سپس به استاد بي كرسي و بعد استادي كرسي دار مي شد.
اين روش يك روش فرانسوي است . زيرا بنيانگذار دانشكده پزشكي در دانشگاه تهران پروفسور اورلن از دانشگاه فرانسه است و اين روش هم طبق قوانين دانشگاههاي فرانسوي دراينجا اعمال مي شد. وقتي استادي به استاد رسمي تبديل مي شد تا زماني كه زنده بود اين كرسي را در اختيار داشت و هيچ كس نمي توانست جاي او را بگيريد يعني وقتي كسي دررشته اي به مقام استادي مي رسيد به منزله اجتهاد در آن رشته بود.
اصل اين قوانين براي حفظ حرمتها بود . زماني كه ما دانشجو بوديم وقتي با استادي مواجه مي شديم ممكن نبود بنشينيم و ايستاده صحبت مي كرديم و استاد هم متقابلا به همان اندازه به دانشجويان خود احترام مي گذاشت من هم كه بعد از فارغ التحصيلي وارد دانشگاه شدم چون تحت چنين شرايطي به من تربيت آموزشي داده شده بود. هميشه سعي كردم كه از اين الگو پيروي كنم اينها همگي جزء خاطرات من هستند.
خاطره اي هم در خصوص دكتر منوچهريان دارم كه براي من الگوي نظم و انضباط بوده اند در آن زمان مرحوم دكتر عادت داشتند در هنگام تشكيل كلاسها سركشي انجام مي دادند تا مطمئن شوند كلاس به موقع تشكيل شده و زماني كه به اتام كلاس نزديك مي شديم حدودا 4 دقيقه قبل از پايان كلاس در حوالي آنجا قدم مي زدند ، روزي من در محوطه ايستاده بودم يكي از دوستانم از كلاس خارج شد، مرحوم دكتر منوچهريان هم آنجا حضور داشتند، دوست مرا صدا زدند و خطاب به ايشان گفتند آقاي دكتر 1 دقيقه به ساعت 4 باقي است يعني شما 1 دقيقه كلاس را زودتر تعطيل كرده ايد . توجه به اين مسائل داراي نكات بسار ريز و مهمي است كه با شرايط فعلي كلاسها در دانشگاهها قابل مقايسه نمي باشد .
• به عنوان دكتر غلامحسين رهبري اگر فكر مي كنيد كه صحبتي مانده است كه مخاطبانتان بايد بدانند و يا چيزي را مي خواهيد به گفته هاي قبلي خود اضافه كنيد بفرماييد.
ـ صحبت خاصي ندارم فقط مي توانم با استفاده از اين فرصت پيامي را به دانشجويان برسان.
شما در بين يك ميليون و چند صد هزار نفر كه در كنكور شركت مي كنند اين فرصت را بدست آورده ايد كه وارد دانشگاه شودي سعي كنيد حداكثر استفاده را از اين موقيعت ببريد . ولي قبل از اين موضوع مهمتري وجود دارد كه آن انتخاب رشته مي باشد فقط به اين فكر نكنيد كه وارد دانشگاه شويد بايد رشته اي را انتخاب كندي كه واقعا بدان علاقه مند هستيد.در طي دوران تدريسم با دانشجويان پزشكي زيادي برخورد داشته ام كه به رشته خود هيچ گونه علاقه اي نداشته اند مثلا به خاطر اصرار پدر و مادر بوده كه اين رشته را انتخاب كرده اند . من معتقدم اگر يك آشپز در رشته خود مجرب باشد خيلي بيشتر مي تواند مسمر ثمر واقع شود تا فردي مثل من كه هيچ علاقه اي به آشپزي ندارد.
در كشورها خارجي انتخاب رشته و تحصيل در دانشگاه كاملا از روي علاقه صورت مي گيرد به همين دليل است كه اين كشورهاي مي توانند در يك رشته افراد متبحر و دانشمند عرضه كنند . اميدوارم كه اين اصل مهم در ايران هم رعايت شود كه البته اين كار مستلزم تغيير در شرايط فرهنگي و اجتماعي كشور ما مي باشد.
توصيه دوم من به دانشجويان در خصوص احترام متقابل بين دانشجو و اعضاي هيات علمي است كه قبلا در اين باره صحبت كرديم.
مسئله سوم حفظ احترام پيش كسوتهاي هيات علمي دانشگاهها ازجانب عضوهاي جديد هيات علمي است افراد پيش كسوت عمري را در اين راه گذاشته اند و كوله باري از تجربه را به همراه دارند ، اعضاي جديد مي توانند از اين تجربه ها كه به طور رايگان در اختيارشان گذاشته مي شود حداكثر استفاده را ببرند.
البته اين وظيفه اي است كه بر عهده هيات رئيسه دانشگاهها نيز مي باشد كه شرايطي را فراهم آورند تا از تجربيات و دانش اين افراد استفاده بهينه شود.
يكي از دوستان تعريف مي كرد در يكي از كشورهاي خارجي براي بازديد از يك دانشكده رفته بودند، در پشت يكي از بخشها اتاقي وجود داشته كه در آن يك تختخواب قرار داده بودند . وقتي علت وجود اين اتاق را سوال كرده اند افراد بخش توضيح داده اند كه در آنجا پروفسوري حدودا
ٍ90 ساله دارند ه از او خواهش كرده اند هر ماه يكبار و يا 15 روز يكبار به اين بخش سري بزند كه صرفا دانشجويان و اعضاي هيات علمي اين پروفسور را ببينند و بدانند كه چنين افرادي در آنجا وجود داشته اند به خاطر سن زياد اين پروفسور و رفع خستگي از ايشان اتاق استراحتي كه گفته شد بريشان فراهم كرده اند . اين اصل مهم در تمام كشورهاي خارجي رعايت مي شود اما متاسفانه در ايران مرسوم نيست يا بهتر بگوييم زياد به آن پرداخته نمي شود.
به هر صورت خيلي خوشحالم كه اين وقت در اختيار بنده گذاشته شد تا بتوانم مسائل و واقعيات مربوط به جامع پزشكي خودمان را مطرح كنم اميدوارم اين سخنان و تجربيات كارگشا و رهنموني براي اعضاي هيات علمي جوان و همچنين دانشجوياني باشد كه در حال تحصيل در اين دانشكده ها مي باشند.
• آقاي دكتر اينكه وقت گرانبها و تجربيات مفيد خود را در اختيار مخاطبتان قرار داديد از شما متشكرم. خسته نباشيد.