طرز كار بادگير
طرز كار بادگير
عملكرد بادگير بدين صورت است كه باد مطلوب را گرفته و آن را به داخل اطاق هاي اصلي
ساختمان، آب انبار و يا سرداب هدايت مي كند. در بعضي از مساجد حاشيه كوير مانند
مسجد قديمي اردكان و مسجد جامع فيروز آباد در استان يزد، دريچه بادگير درست در
بالاي محراب قرار دارد. به اين ترتيب، باد مطلوب وارد بخش هاي مختلف ساختمان مي
گردد و باعث تهويه و خنكي آن مي شود
شهر تاريخي يزد به شهر بادگير ها معروف است و به تحقيق، نسبت به ساير شهر هاي
مركزي ايران داراي بيشترين تعداد بادگير است. در اين شهر، مرتفع ترين بادگير جهان
يعني بادگير باغ دولت آباد وجود دارد كه داراي حدود 34 متر ارتفاع است. ارتفاع
دهانه فوقاني بادگير 11 متر مي باشد. اين بادگير هشت طرفه، باد را از هر سمتي كه
بوزد به درون ساختمان هدايت مي كند.
در اينجا لازم به توضيح است كه بعضي از بادگير ها، فقط از طريق جابجايي هوا ، داخل
بنا را خنك مي سازند و بعضي ديگر، هم از طريق جابجايي هوا و هم از طريق تبخير اين
عمل را انجام مي دهند. سيستم برودتي بادگير باغ دولت آباد از طريق روش دوم است؛
بدين صورت كه جريان هوا پس از ورود به داخل ساختمان از روي يك حوض سنگي كوچك و
فواره رد مي شود و سپس از آنجا به ساير اطاق ها هدايت مي گردد . اطاق زير بادگير
كه حوض و فواره در آن قرار دارد به صورت هشتي (هشت ضلعي) است و در هاي متعددي در
آن وجود دارد. در هر زمان كه نياز به خنك نمودن اطاق خاصي باشد، در بين آن اطاق و
اطاق هشتي زير بادگير را باز مي نمايند
جهت تقويت عملكرد خنك سازي بادگير و استفاده از برودت تبخيري ، از روش هاي ديگري
نيز استفاده مي شده است. به عنوان مثال، در شهر بم بادگيري وجود دارد كه از
ساختمان، حدود 50 متر فاصله دارد و با يك كانال زيرزميني به آن مرتبط است. در بالاي
اين كانال، يك باغچه قرار دارد. بعد از آبياري باغچه، رطوبت آن به ديوار هاي كانال
ارتباطي نفوذ مي كند و نسيم بادي كه از بادگير به سمت ساختمان جريان دارد را خنك
تر مي نمايد. در بعضي از موارد نيز در روي دهانه بادگير، حصير، سوفال و يا بوته
هاي خار قرار مي دادند و روي آن آب مي پاشيدند و بدين طريق رطوبت و برودت هاي هواي
ورودي را افزايش مي دادند. تا پيش از پيدايش يخچال برقي، در بسياري از خانه ها،
مواد غذايي را در محوطه زير بادگير نگاه مي داشتند تا خنك بماند و دير تر فاسد
شود.
بادگير و هواكش روي گنبد و يا بام، جزء جدايي ناپذير آب انبار هاي نواحي مركزي
ايران است. محيط مرطوب آب انبار با استفاده از جريان هوا باعث برودت و خنكي آب
ذخيره شده مي شود.
بايد توجه داشت كه در مناطق گرم و خشك مركزي ايران، به دليل خشكي هوا، آب سريعتر
تبخير مي شود و علاوه بر ايجاد برودت در محيط، باعث افزايش رطوبت نسبي هوا نيز مي
گردد. در نتيجه هم گرما و هم خشكي بيش از حد هوا را كاهش مي دهد و محيطي مطبوع
براي ساكنين ساختمان ايجاد مي نمايد. ولي استفاده از اين روش در بادگير هاي جنوب
كشور كه داراي اقليمي گرم و مرطوب است، ممكن نمي باشد. زيرا اولاً به دليل بالا
بودن ميزان رطوبت نسبي و اشباع نسبي هوا از بخار، تبخير آب به سهولت صورت نمي گيرد
و در ثاني اضافه نمودن هواي نم دار به محيطي كه هواي آن بيش از حد آسايش انسان
مرطوب است، شرايط زيستي را مشكل تر مي نمايد. بدين جهت بادگير هاي جنوب، فقط از طريق
جابجايي هواي داخل ساختمان، باعث كاهش دماي فضاي آن مي شوند.
معماري و انواع بادگير
بادگير ها معمولاً يك طرفه، چهار طرفه و يا هشت طرفه مي باشند. در شهر يزد تمامي
بادگير ها مرتفع و چهار طرفه يا هشت طرفه هستند. ولي برعكس در شهر ميبد كه در 50
كيلومتري غرب شهر يزد است، بادگير ها كوتاه و يك طرفه هستند. اين امر بدين خاطر
است كه در ميبد، باد هاي كويري، توام با گرد و غبار از سمت كوير مي وزد و اهالي
مجبورند كه بادگير هاي خود را پشت به اين باد و در جهت باد مطلوب بسازند. ولي در
يزد، چون بين دو رشته كوه قرار گرفته، باد هاي كويري كمتر جريان دارد و مي توان
بادگير هاي مرتفع چند طرفه احداث نمود.
در شهر هايي كه باد مطلوب نيز داراي قدري گرد و غبار است، مانند گناباد در استان
خراسان، معمولاً يك فضاي خاكريز در زير بادگير ايجاد مي كنند. مقطع كانال بادگير
را در اين قسمت نسبت به مقطع بالاي آن قدري عريض تر مي گيرند تا سرعت باد كاهش
يابد و غبار و خاك در آن ريخته شود. باد پس از ورود به دهانه بادگير و عبور از
محوطه خاكريز، قدري صافتر شده و وارد اطاق مي گردد.
بادگير هاي يك طرفه عموماً كوتاه هستند و آنها را نمي توان در محيطي كه داراي گرد
و غبار نسبتاً زيادي است، مرتفع بنا نمود. ولي بادگير هاي چهار و هشت طرفه داراي
ارتفاع بيشتري هستند. خصوصاً بادگير هاي بسيار بلند را هشت طرفه احداث مي كنند تا
در مقابل فشار باد پايداري بيشتري داشته باشد و شكل بدنه بادگير باعث عبور جريان
باد با فشار كمتري شود.
در خانه هاي مسكوني چهار فصل كه داراي حياط مركزي هستند، معمولاً بادگير را در
قسمت تابستان نشين ساختمان احداث مي كنند و اين بادگير به اطاق اصلي يا تالار و
سرداب يا زيرزمين ساختمان مرتبط مي باشد . نمونه بارز آن را مي توان در خانه
بروجردي ها در كاشان ملاحظه نمود. در اين قسمت از ساختمان، علاوه بر بادگير، هواكش
هاي تعبيه شده بر روي گنبد تالار نيز به تهويه محيط داخل كمك مي كند. در اين
ساختمان، عملكرد خنك سازي بادگير فقط به صورت جابجايي هوا صورت مي گيرد. البته در
مورد سرداب، چون بدنه كانال بادگير در زيرزمين قرار دارد و لذا قدري مرطوب مي
باشد، در نتيجه برودت تبخيري نيز به مقدار مختصري در خنك نمودن فضاي سرداب تاثير
مي گذارد.
از خصوصيات ديگر بادگير مي توان از اثر
دودكش نام برد. در مواقعي كه باد جريان نداشته باشد، هواي گرم داخل بنا صعود مي
كند و از طريق بادگير به خارج بنا منتقل مي شود و بدين صورت كماكان يك جريان هوا
در داخل ساختمان برقرار مي گردد هرچند كه شدت آن كمتر از مواقعي است كه باد در
محيط خارج جريان داشته باشد.
بهترين نمونه بادگير ها در جنوب كشور را مي توان در بندر لنگه و بندر كنگ (6) ۞ ملاحظه نمود.
هنوز هم بادگير هاي حجيم چهار طرفه، نمود اصلي اين دو بندر قديمي مي باشند. طرز
كار بادگير هاي اين منطقه، مشابه نواحي مركزي ايران است؛ فقط همان گونه كه عنوان
شد، عملكرد برودتي اين بادگير ها فقط از طريق جابجايي هوا صورت مي گيرد. مطلب ديگر
اينكه نسيم هواي بين خشكي و دريا و به طور كلي باد هاي محلي در اين مناطق از شدت
كمتري نسبت به نواحي مركزي ايران برخوردارند و لذا بايد بادگير ها حجيم تر باشند
تا بتوانند جريان بيشتري از هوا را به درون اطاق انتقال دهند. در بعضي موارد،
مساحت مقطع بادگير به بيش از 8 متر مربع مي رسد و بر روي كل بام اطاق قرار مي
گيرد. در بندر لنگه، در نزديكي ساحل، تعداد بادگير ها بيشتر است و حجم آن ها نيز
بزرگتر مي باشد؛ ولي هرچه از ساحل دور شويم، تعداد اين بادگير ها و ابعاد آنها
كمتر مي شود؛ به نحوي كه در سمت شمالي بندر تعداد اندكي بادگير وجود دارد.
همان گونه كه در عكس ها و اشكال اين قسمت مشاهده مي شود، اغلب بادگير ها، داراي
چوب بست هايي هستند كه دو طرف دهانه بادگير را به هم متصل مي كنند و انتهاي اين
چوب بست ها از بدنه بادگير بيرون مي باشد. اين چوب بست ها جهت افزايش استحكام و
مقاومت بادگير در مقابل فشار باد است و به صورت كششي كار مي كنند و نمي گذارند كه
پره هاي داخلي و بدنه بادگير از يكديگر جدا شوند. علت آنكه انتهاي اين چوب ها را
نمي برند اين است كه در زمان تعمير و مرمت بادگير، داربست ها را به اين چوب ها
متصل مي كنند و از روي داربست ها، تعميرات لازمه را انجام مي دهند.
موخره
از جمله مشكلاتي كه در رابطه با بادگير وجود دارد اين است كه با وجود كليه
تمهيدات، باز هم مقداري گرد و غبار وارد فضاي داخل بنا مي شود. به علاوه، پرندگان،
جانوران موذي و حشرات نيز از طريق مجراي بادگير وارد فضاي داخل مي شوند. همچنين
كنترل كامل مقدار جريان هوا و ميزان رطوبت و برودت ميسر نمي باشد. لذا بادگير به
تدريج جاي خود را به كولر آبي در نواحي مركزي و كولر گازي در نواحي جنوبي كشور
داده است. در ميبد در بعضي از خانه ها، از مجراي بادگير جهت انتقال كانال كولر
استفاده مي شود و كولر را در مقابل بادگير و در سمت رو به باد مطلوب قرار مي دهند.
بدين نحو عملكرد جديد بادگير تنها به عنوان محافظ كولر در مقابل باد هاي كويري و
عبور كانال كولر است.
قطعاً از بادگير به صورت گذشته نمي توان استفاده نمود و تامين برودت و تهويه
ساختمان تنها به وسيله بادگير ديگر ميسر نمي باشد. البته با نصب تور سيمي ريز بر
روي بادگير، مقداري از مشكلات حل مي شود.
قابل ذكر است كه حسن فتحي، معمار نامي مصر در داخل كانال بادگير هايي كه براي
ساختمان هايش طراحي نموده، از يك فواره، يك پمپ آب كوچك، چند ورق حلبي سوراخ دار و
يك تشت آب استفاده نموده است. در مواقعي كه جريان باد گرم و يا خشك باشد و يا
هنگامي كه داراي مقداري گرد و غبار است، پمپ آب را روشن مي كنند و آب فواره بر روي
ورق هاي حلبي و نهايتاً به داخل تشت آب مي ريزد و سپس مجدداً اين آب از طريق پمپ
به فواره منتقل مي شود و بدين ترتيب نه تنها هوا خنك و مرطوب مي گردد، بلكه مقداري
از گرد و غبار آن نيز كاسته مي شود.
كماكان مي توان از بادگير به عنوان مكمل سيستم تهويه و برودت ساختمان استفاده
نمود. بادگير مي تواند در مواقعي از سال، شرايط آسايش در داخل بنا را از طريق
تهويه طبيعي تامين كند و در زماني كه باد ديگر نتواند پاسخگوي نياز اهالي ساختمان
باشد، تنها در آن صورت بايد از تاسيسات مكانيكي بهره گرفت. نمونه هايي از اين
سيستم مكمل را مي توان در بعضي خانه هاي نوساز محله صفاييه يزد و ساختمان هاي
مسكوني كاركنان راه آهن اين شهر مشاهده نمود. البته در موارد بسياري بادگير هاي
جديد در خانه هاي نوساز اين شهر تنها جنبه تزييني دارد و اگر بادگير صرفاً جنبه
سمبليك و نمادين داشته باشد و عاري از هرگونه عملكردي باشد، اين يادگار با ارزش به
تدريج از سيماي بافت قديم و جديد شهر هاي ايران حذف خواهد شد
بادگیر:
حرکت هوا را به دلیل اختلاف فشار جو باد گویند. باد روی زمین عامل مهمی در
تبادل دما، رطوبت وانتقال ذرات معلق است. این امر در ایجاد شرایط آسایش انسان یا
اخلال در آن نقش مهمی دارد.
جا به جایی هوا در بالا بردن سطح کارآیی ذهنی و فیزیکی افراد و کاهش میزان ابتلا
به بیماری‌ها
بسیار موثر است. همچنین می‌تواند عاملی در کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی باشد.
اهمیت
باد در طرح و ساخت محیط مسکونی از دیرباز مورد توجه بوده است. ارسطو چهار قرن قبل
از میلاد و ویترویرس معمار روسی یک قرن قبل از میلاد از روش استفاده باد در معماری
و شهرسازی صحبتمی‌کنند.
میراث گذشته
در کشور ما در طی قرون متمادی تمام ساختمانها با توجه به اقلیم و شرایط محیطی
ساخته
می‌شده است. آفتاب، باد، رطوبت، سرما و گرما و به طور کلی شرایط آب و هوایی و
جغرافیایی،
تاثیر مستقیمی در معماری سنتی ایران در مناطق مختلف داشته است.
بارزترین روش تهویه طبیعی ساختمان بادگیر است. بادیگرهایی با اشکال مختلف در
بسیاری از
شهرهای مرکزی و جنوبی ایران بر حسب سرعت و جهت باد مطلوب طراحی و اجرا شده‌اند. از
نام‌های باستانی و گوناگون آن مانند واتفر، بادهنج، باتخان، خیشود، خیش‌خان،
خیشور، ماسوره و هواکپ برمی‌آید که پدیده‌ای بس کهن است.
باد پس از برخورد با سطوح فوقانی به دالان‌هایی هدایت می‌شود که با سطح آب داخل
حوضخانه
برخورد کرده (مثل بادگیر باغ دولت آباد یزد) و فضای داخلی اتاق را خنک می‌کند و در
مناطق مرطوبباد فقط از کانال‌های خشک عبور می‌کند (مثل بادگیرهای بنادر جنوبی) و
فضای اتاق را تهویه می‌کند.
انواع بادگیر
بادگیرها از لحاظ شکل بیرونی چند دسته هستند. ساده‌ترین نوع بادگیر یک جناحی است و
بسیار
کوچک و محقر بر فراز محفظه‌ای، مانند سوراخ بخاری در پشت بام ساخته می‌شود در این
روش
برای پرهیز از گزند گردبادها و طوفان‌های سنگین، بادگیر را فقط در جهت بادهای خنک
و نسیم‌هایمطبوع می‌سازند و جبهه‌های دیگر آن را می‌بندند. در برخی موارد
بادگیرهای یک طرفه را پشت بهبادهای شدید و آزاردهنده می‌سازند و در واقع این
بادگیر عملکرد تهویه و تخلیه هوا را انجام می‌دهد.
ابعاد آن نسبت به سایر انواع کوچک‌تر و شکل آن اولیه‌تر است. این مسیر مورب (که در
بالای بام
دیده می‌شود) پس از اتصال به کانال عمودی داخل دیوار و پنجره خروجی داخل ساختمان
مانند
بخاری در یک ضلع اتاق قرار می‌گیرد و تهویه را انجام می‌دهد. این نمونه بیشتر در
منطقه سیستان و قسمتی از شهرستان بم دیده می‌شود.
نوع دوم، نوع دو طرفه که دارای دو وجه روبه‌روی یکدیگر و با پنجره‌های بلند و
باریک بدون حفاظ ساخته می‌شود و در قسمت داخلی ساختمان به شکل یک یا دو حفره در
طاقچه دیده می‌شود. این نمونه در سیرجان و به ندرت در کرمان دیده می‌شود.
بادگیر نوع سوم سه جناحی است و دو نوع دارد، سه جناحی متصل و سه جناحی منفصل (اشکم
دریده) .در این نمونه می‌توان به تفکیک از یک یا دو یا سه جبهه استفاده کرد. البته
استفاده از این نوع بادگیر نادر است.
نوع چهارم، بادگیرهای چهار طرفه است که به شکل کامل و مفصل‌تر از انواع دیگر ساخته
شده‌اند ومعمولا داخل کانال‌های آن با تیغه‌هایی از آجر یا چوب یا گچ به چند قسمت
تقسیم می‌شوند. در بعضی از نمونه‌ها در زیر کانال بادگیر حوض به نسبت بزرگ و
زیبایی می‌ساخته‌اند که هوای خشک ودارای گرد و غبار پس از برخورد با آب با جذب
رطوبت خنک و گرد و غبار آن جدا و هوای اتاق (حوضخانه) در گرمای تابستان بسیار
مطبوع می‌شده است. در مناطقی که امکان ایجاد حوضخانه در طبقه همکف وجود نداشته است
آب قنات را در زیر زمین جاری و نمایان می‌کرده‌اند و امتداد کانال بادگیر نیز تا
روی این جریان آب ادامه می‌یافته است. این فضاها (سرداب‌ها) محل تجمع اهالی خانهدر
بعد از ظهرهای تابستان بوده است. این نمونه در یزد، کرمان و بوشهر و... دیده می‌شود.
در شهرستان یزد و برخی قسمت‌های مرکزی ایران بادگیرهای چند وجهی (معمولا هشت وجهی
و حتی گاهی مدور) معمول است که نوع پنجم بادگیرها را تشکیل می‌دهد.
علت ساخت این گونه بادگیرها وجود بادهای مطلوبی است که از هر طرف وزش داشته و تیغه‌های
کانال می‌تواند از هر جهت باد را گرفته و به داخل مسیر هدایت کند.
بادگیر چپقی نوع ششم بادگیرهاست که به جای فضای مکعبی شکل خارجی، سازنده از ایجاد
چند لوله خم‌دار (زانو مانند) برای حجم خارجی بادگیر استفاده کرده است، اما کانال‌ها
و قسمت‌های داخلی مانند نمونه‌های چند طرفه است این نوع بادگیر تنها در سیرجان
دیده شده است.
نماسازی بادگیرها خود از ویژگی‌های خاصی برخوردار است و در نهایت ظرافت به وسیله
آجرکاری و یا گچ‌بری ساخته می‌شود. در این جا لازم است از بادگیر مضاعف، بادگیر
دواشکوبه و بادگیر حفره‌ای نیز نام برد. در شیراز نیز بادگیرهایی کم و بیش دیده می‌شود
که به عنوان نمونه می‌توان از بادگیر ارگ و آب انبار کریم‌خان زند یاد کرد.
چشم‌انداز آینده
با ورود معماری مدرن و به ویژه استفاده از تاسیسات مکانیکی به تدریج نقش اقلیم در
ساختمانها کم‌رنگ شد اما از نیمه دوم قرن گذشته که اقلیم و حفظ محیط زیست پیوسته
مورد توجه قرار گرفت استفاده از فناوری همگون با محیط طبیعی، بازیافت ضایعات صنعتی
و استفاده از انرژی‌های پاک مانند انرژی خورشید، باد و آب اهمیت بسیاری یافتند. در
زمینه معماری نیز از این زمان توجه به محیط زیست و تلاش برای طراحی ساختمان‌های
اقلیمی و معماری همساز با اقلیم آغاز شد.امروزه می‌توان از بادگیر به عنوان مکمل
سیستم تهویه و برودت ساختمان استفاده کرد. به وسیلهبادگیر می‌توان در مواقعی از
سال شرایط آسایش را با تهویه طبیعی تامین کرد و تنها زمانی که باد دیگر نتواند
پاسخگوی نیاز ساکنان باشد باید از تاسیسات مکانیکی بهره گرفت.
حسن فتحی معمار مصری که تلاش فوق‌العاده‌ای برای تلفیق معماری سنتی و تکنولوژی روز
خود انجام داده است، از یک پمپ آب در داخل کانال بادگیر ساختمان‌هایش استفاده می‌کرد
که با ایجاد فواره‌ای در روزهایی که هوا گرم و پرگرد و غبار بود، هم از میزان گرما
و هم از میزان گرد و غبارمی‌کاست.
علاوه بر موارد گفته شده، طرح‌های دیگری در سایر کشورها که با تکیه به تهویه طبیعی
طراحی شده به عنوان مثال در مرکز فروش بلوواتر انگلیس هوای تازه از طریق دنباله‌ای
از بادگیرهای مخروطی با ارتفاع دو متر تامین می‌شود این بادگیرها روی بام سوار شده‌اند
تا هوای خنک‌تری را بهپایین فرستاده و آن را در فضای داخی پخش کنند. آنها در فاصله
15 متری نسبت به هم و روی محور مرکزی مجتمع قرار گرفته‌اند و پس از دریافت جریان
هوای خارجی، هوای تازه را به داخل ساختمان می‌فرستند.
همچنین برج آرموری چین شامل مجموعه‌ای از بلوک‌های هم‌شکل سوار شده بر یکدیگر با
کاربری اداری، خرده‌فروشی، هتل و مسکونی است. در فصل تابستان یک بادگیر هوای تازه
را به سمت
پایین دهلیز میانی سوق می‌دهد. سپس این هوا از جداره‌ها به سمت بیرون کشیده می‌شود.
در فصل زمستان این بادگیر هوا را از بدنه ساختمان و مجرای جذب کننده‌های خورشیدی
به سمت خود می‌کشد و از ساختمان خارج می‌کند. نمونه قابل ذکر دیگر لیستر انگلستان
است میزان مصرف انرژی در ساختمان کوئینز دانشگاه مونتفورت، نصف انرژی مصرفی در یک
ساختمان معمولی مشابه این بنا است که در آن سیستم تهویه مطبوع استفاده شده است.
بادگیرهای مرتفع جلو اغتشاش هوایی را گرفته و برای انتقال هوای داخل به خارج از
بنا طراحی شده است
بادگیرهای مدرن
اخیرا با یک موضوع جالب برخورد کردم که خیلی مایه تاسفم شد .
ما قرنها پیش در کشورمون از بادگیر استفاده می کردیم و الان که حرف از معماری eco-tech میشه اصلا یادمون
نمی یاد که ما خودمون در گذشته پیشرو در این نوع معماری بودیم ولی وقتی یکی از این
عناصر در معماری معاصر توسط معماران کشور های دیگه استفاده میشه اسمشو خلاقیت و
نوآوری می گذاریم . اصلا هیچ توجهی به این آموزگاران بزرگ که گذشته برای معماران
امروز بجا گذاشته توجه نمی کنیم و خیلی ساده از کنار آنها می گذریم ،این منبع
الهام غنی می توانند ما را بسوی خلاقیت های جدید راهنمایی کنند . تاریخ معماری ما
باید استادان ما به سوی معماری نوین باشد
–
گونه شناسی بادگیرها:
باد گیرها را هم از نظر شکل شنلسی و هم از نظر مناطق می توان دسته بندی کرد.
از نظرشکل ظاهری بادگیرها را میان به بادگیرهای یک طرفه، دوطرفه، سه طرفه ، چهار
طرفه ، شش وچهی و هشت وجهی تقسیم کرد.از نظر پراکندگی در مناطق مختلف ایران و به
عنوان نمونه می توان به ذکر موارد زیر پرداخت:
بادگیر یکطرفه بیشتر در منطقه اردکان ومیبد یافت می شود. البته در نواحی دیگر
همچون مهنه نیز بادگیرهای یک طرفه به تعداد زیاد دیده می شود.
بادگیر دو طرفه : آب انبار دولت آباد یزد دارای بادگیر دو طرفه می
باشد.
بادگیر سه طرفه:این نوع بادگیر چندان معمول نیست اما نمونه هایی مانند بادگیر امامزاده حسین طبس به این صورت ساخته شده است.
بادگیر چهار طرفه: رایج ترین نوع بادگیر در یزد می باشد. این نوع بادگیر هم با پلان مربعی و هم با پلان مستطیلی ساخته می شود.در حالت مستطیلی معمولا وجه بزرگتر رو به باد مناسب ساخته می شود.
بادگیرهای شش و هشت وجهی : نمونه بادگیر شش وجهی را در آب انبار امامزاده یزد و هشت وجهی را در آب انبار خانم جان روستای عز آباد می توان یافت.
4-محل قرار گیری بادگیر :
استفاده از بادگیرها به طور عمومی در دو نوع از ابنیه رواج دارد: آب انبارها و
خانه ها.
الف)آب انبارها:
در آب انبارهای شهری با توجه به در نظر گرفتن جهت وزش باد مناسب از تعدادی بادگیر
که تعداد آنها تا هفت عدد در نوسان است ،استفاده می شود . که در این حالت هر
بادگیر با بادگیر مقابل خود به صورت کششی و مکشی کار می کنند.(تصویر ۲ ) در آب
انبارهای صحرایی به طور معمول یک بادگیر یک طرفه یا دو طرفه استفاده می شود.محل
قرار گیری این بادگیرها در دور تا دور آب انبار و جهت آنها رو به باد مناسب می
باشد
ب) خانه ها:
در مقوله خانه ها و محل قرارگیری بادگیرها به بررسی بادگیرهای خانه های شهر یزد می
پردازیم. به طور عمومی بادگیرها محل قرارگیری بادگیرها با توجه به موقعیت تابستان
نشین تعیین می شود و به همین دلیل اکثر بادگیرهای شهر یزد در ضلع جنوبی ساختمانها
و بر روی ایوان تابستان نشین قرار دارد.
البته موارد استثنایی چون خانه امامزاده ای یزد را می توان یافت که با توجه به
قرارگیری تابستان نشین و زمستان نشین در طبقات باد گیر در ضلع شمالی خانه قرار
دارد.اکثر این بادگیرها بادگیرهای چهار طرفه بلند می باشند.
نحوه عملکرد و نکاتی چند در طراحی بادگیرها:
در باره نوع عملکرد بادگیرها در حقیقت دو نوع عملکرد اساسی وجود دارد:الف - عمل بر
اساس اصل کشش دهانه های رو به باد و مکش دهانه های پشت به باد. ب- عمل بر اساس
اختلاف دما
الف - عمل بر اساس اصل کشش دهانه های رو
به باد و مکش دهانه های پشت به باد:
مرحوم پیرنیا درکتاب آشنایی با معماری اسلامی ایران طرز کار بادگیر را بدین گونه
توضیح می دهد:
(( طرز کار بادگیر اصولا بر این پایه نهاده شده است که از وزش باد برای کشاندن
هوای خوش به درون ساختمان و از عکس العمل نیروی آن یعنی مکش برای راندن هوای گرم و
آلوده استفاده می شود.شاید این توضیح لازم نباشد که چون باد به مانع یا دیواره پره
های درونی بادگیر برخورد ناچار به فرود آمدن می شود، ولی عرض این نکته لازم است که
شکافهای دیگر بادگیر که پشت به جهت وزش باد دارند ، هوای آلوده وگرم را به دست باد
می سپارند و کار هواکش و دستگاه مکنده را انجام می دهند.))
این نوع عملکرد بادگیر در حقیقت با توجه به این اصل صورت می گیرد که هنگامی گه باد
به بدنه ای برخورد می کند ، با توجه به تراکم بیشتر هوا در وجهی که مقابل باد قرار
دارد ، در این وجه فشار مثبت ایجاد شده و در وجه دیگر فشار منفی خواهیم
داشت.بنابراین در صورت ایجاد بازشو در طرفین حرکت باد از فشار مثبت به فشار منفی
را شاهد خواهیم بود.در بادگیرها نیز با توجه به همین اصل دهانه رو به باد هوا را
به درون خود می کشد و به داخل ایوان می برد و هوای داخل ایوان با توجه به فشار
منفی ایجاد شده در دهانه پشت به باد به بیرون کشیده می شود.
در برخی از مواقع با عبور دادن باد بادگیر از روی آب وسردخانه ها و با توجه به
تبخیر سطحی، رطوبت لا زم را نیز تامین می نمایند. در مناطقی مانند مصر و هندوستان
این عمل با قرار دادن کوزه پر از آب در مقابل مسیر باد صورت می گیرد.
ب- عمل بر اساس اختلاف دما:
اما به نظر میرسد آنچه که کمتر مورد توجه اهل فن در این زمینه می باشد.کار کردن
بادگیر بر اساس اختلاف دمایی است.در حقیقت هنگامی که وزش بادی به صورت محسوس وجود
ندارد بادگیر بر اساس همین اصل عمل می کند.
در روز با توجه به آفتاب خوردن وجه جنوبی بادگیر هوای موجود در وجه جنوبی بادگیر
گرم می شود و به بالا می رود.این هوا به وسیله هوای داخل ایوان که به بالا کشیده
می شود،جبران می گردد و در حقیقت نوعی خلا نسبی داخل ایوان ایجاد می گردد که هوای
خنک داخل حیاط را به درون خود می کشد.به همین ترتیب هوای موجود در دهانه شمالی نیز
به پایین کشیده می شود.(
در شب هوای بیرون سرد می شود، و به سمت پایین حرکت می نماید .این هوا در اثر حرارت
ذخیره شده در دیواره ها گرم شده و به بالا می رود و این چرخه تا هنگامی که دمای
دیوارها و هوای بیرون یکی شود ادامه می یابد. ولی به طور معمول پیش از رسیدن به
این وضعیت شب تمام شده و دوباره بادگیر به نحوی که در بالا توضیح داده شد،عمل می
کند.
به طور کلی در اکثر مواقع بادگیرها در حالتی بین حالاتی که توضیح داده شد عمل می
کنند . یعنی هم بر اساس مکش و کشش و هم بر اثر تفاوت دمایی
بادگیر از مظاهر و سمبلهای تمدن ایرانی است دقیقا معلوم نیست اولین بادگیر در کدام
شهر ایران ساخته شده ولی سفرنامه نویسان قرون وسطی بیشتر از بادگیرهای شهرهای
کویری و گرم و خشک مانند یزدام برده‌اند کاریز و بادگیر و خانه‌های گنبدی بدون
تردید از نمادهای تمدن ایرانی است
اولین بادگیر ها در تاریخ جهان در منطقه یزد خودنمایی کردند.سیستم کاری بادگیرها
بهاین نحو می باشد که هوای جاری بیرون از خانه را به داخل خود می کشند و با تشت
های آبی که درون آنها تعویه شده ، هوا را خنک و سبک می کنندو به داخل خانه هدایت
می کنند.
بادگیر، یک روش ابداعی ایرانی برای ایجاد فضای خنک در داخل منازل گرم کویری است .
این دستگاه تهویه مطبوع ، سالیان درازی از روزگاران دور ، فضای زندگی مردم ایران
را قابل تحمل کرده است . بادگیرها معمولاً برجکهای کوچکی به صورت چهارضلعی یا چند
ضلعیهای منتظمند که ساختار مثلث در آنها به هیچ وجه دیده نمیشود.
بادگير باغ دولت آباد يزد بلندترين بادگير جهان
بادگير باغ دولت آباد يزد با ۳۳ متر ارتفاع بلندترين بادگير جهان است. بادگير ۸
طرفه اين باغ با ارتفاع بلند در دنيا بي نظير است.
برخی از کارشناسان معتقدند بادگير خانه ها در يزد نمايانگر تشخص و منزلت اجتماعي
صاحبان آنها در گذشته بود؛ اين موضوع از طريق ارتفاع و نوع تزئينات آنها مشخص مي
شود.
بادگيرها بخشي از بناها و فضاهاي مسكوني شهر يزد در گذشته بوده اند كه طبيعي ترين
روش تهويه بنا به شمار مي رفته و بر حسب سرعت و جهت باد در خانه هاي قديمي و يا در
محراب مساجد و آب انبارهاي يزد طراحي مي شدند.
از بادگيرهای یزد می توان باغ دولت آباد، آب انبار كليميان، آب انبار شش بادگيري و
هفت بادگيري عصر آباد و حسين آباد به عنوان شاخص ترين بادگير هاي يزد نام برد.
آشنایی مختصر با طرز کار بادگیر
طبيعي ترين روش تهويه،بادگير است که بر حسب سرعت و جهت باد طراحي شده‌اند.
حركت هوا را به دليل اختلاف فشار جو باد گويند. باد روي زمين عامل مهمي در تبادل
دما، رطوبت و انتقال ذرات معلق است. اين امر در ايجاد شرايط آسايش انسان يا اخلال
در آن نقش مهمي دارد. جا به جايي هوا در بالا بردن سطح كارآيي ذهني و فيزيكي افراد
و كاهش ميزان ابتلا به بيماري‌ها بسيار موثر است. همچنين مي‌تواند عاملي در كاهش
مصرف سوخت‌هاي فسيلي باشد. اهميت باد در طرح و ساخت محيط مسكوني از ديرباز مورد
توجه بوده است. ارسطو چهار قرن قبل از ميلاد و ويترويرس معمار روسي يك قرن قبل از
ميلاد از روش استفاده باد در معماري و شهرسازي صحبت مي‌كنند.
بادگير، ميراث گذشته
در كشور ما در طي قرون متمادي تمام ساختمانها با توجه به اقليم و شرايط محيطي
ساخته مي‌شده است. آفتاب، باد، رطوبت، سرما و گرما و به طور كلي شرايط آب و هوايي
و جغرافيايي، تاثير مستقيمي در معماري سنتي ايران در مناطق مختلف داشته است.
بارزترين روش تهويه طبيعي ساختمان بادگير است. باديگرهايي با اشكال مختلف در
بسياري از شهرهاي مركزي و جنوبي ايران بر حسب سرعت و جهت باد مطلوب طراحي و اجرا
شده‌اند. از نام‌هاي باستاني و گوناگون آن مانند واتفر، بادهنج، باتخان، خيشود،
خيش‌خان، خيشور، ماسوره و هواكپ برمي‌آيد كه پديده‌اي بس كهن است.
باد پس از برخورد با سطوح فوقاني به دالان‌هايي هدايت مي‌شود كه با سطح آب داخل
حوضخانه برخورد كرده (مثل بادگير باغ دولت آباد يزد) و فضاي داخلي اتاق را خنك مي‌كند
و در مناطق مرطوب باد فقط از كانال‌هاي خشك عبور مي‌كند (مثل بادگيرهاي بنادر
جنوبي) و فضاي اتاق را تهويه مي‌كند.
انواع بادگير
بادگيرها از لحاظ شكل بيروني چند دسته هستند. ساده‌ترين نوع بادگير يك جناحي است و
بسيار كوچك و محقر بر فراز محفظه‌اي، مانند سوراخ بخاري در پشت بام ساخته مي‌شود
در اين روش براي پرهيز از گزند گردبادها و طوفان‌هاي سنگين، بادگير را فقط در جهت
بادهاي خنك و نسيم‌هاي مطبوع مي‌سازند و جبهه‌هاي ديگر آن را مي‌بندند. در برخي
موارد بادگيرهاي يك طرفه را پشت به بادهاي شديد و آزاردهنده مي‌سازند و در واقع
اين بادگير عملكرد تهويه و تخليه هوا را انجام مي‌دهد.
ابعاد آن نسبت به ساير انواع كوچك‌تر و شكل آن اوليه‌تر است. اين مسير مورب (كه در
بالاي بام ديده مي‌شود) پس از اتصال به كانال عمودي داخل ديوار و پنجره خروجي داخل
ساختمان مانند بخاري در يك ضلع اتاق قرار مي‌گيرد و تهويه را انجام مي‌دهد. اين
نمونه بيشتر در منطقه سيستان و قسمتي از شهرستان بم ديده مي‌شود.
بادگیر های دوطرفه
نوع دوم، نوع دو طرفه كه داراي دو وجه روبه‌روي يكديگر و با پنجره‌هاي بلند و
باريك بدون حفاظ ساخته مي‌شود و در قسمت داخلي ساختمان به شكل يك يا دو حفره در
طاقچه ديده مي‌شود. اين نمونه در سيرجان و به ندرت در كرمان ديده مي‌شود.
بادگیر سه جناحی – سه طرفه
بادگير نوع سوم سه جناحي است و دو نوع دارد، سه جناحي متصل و سه جناحي منفصل (اشكم
دريده) .در اين نمونه مي‌توان به تفكيك از يك يا دو يا سه جبهه استفاده كرد. البته
استفاده از اين نوع بادگير نادر است.
بادگیرهای چهار طرفه
نوع چهارم، بادگيرهاي چهار طرفه است كه به شكل كامل و مفصل‌تر از انواع ديگر ساخته
شده‌اند و معمولا داخل كانال‌هاي آن با تيغه‌هايي از آجر يا چوب يا گچ به چند قسمت
تقسيم مي‌شوند. در بعضي از نمونه‌ها در زير كانال بادگير حوض به نسبت بزرگ و
زيبايي مي‌ساخته‌اند كه هواي خشك و داراي گرد و غبار پس از برخورد با آب با جذب
رطوبت خنك و گرد و غبار آن جدا و هواي اتاق (حوضخانه) در گرماي تابستان بسيار
مطبوع مي‌شده است. در مناطقي كه امكان ايجاد حوضخانه در طبقه همكف وجود نداشته است
آب قنات را در زير زمين جاري و نمايان مي‌كرده‌اند و امتداد كانال بادگير نيز تا
روي اين جريان آب ادامه مي‌يافته است. اين فضاها (سرداب‌ها) محل تجمع اهالي خانه
در بعد از ظهرهاي تابستان بوده است. اين نمونه در يزد، كرمان و بوشهر و... ديده مي‌شود.
بادگیرهای چند وجهی
در شهرستان يزد و برخي
قسمت‌هاي مركزي ايران بادگيرهاي چند وجهي (معمولا هشت وجهي و حتي گاهي مدور) معمول
است كه نوع پنجم بادگيرها را تشكيل مي‌دهد.
علت ساخت اين گونه بادگيرها وجود بادهاي مطلوبي است كه از هر طرف وزش داشته و تيغه‌هاي
كانال مي‌تواند از هر جهت باد را گرفته و به داخل مسير هدايت كند.
بادگير چپقي
بادگير چپقي نوع ششم
بادگيرهاست كه به جاي فضاي مكعبي شكل خارجي، سازنده از ايجاد چند لوله خم‌دار
(زانو مانند) براي حجم خارجي بادگير استفاده كرده است، اما كانال‌ها و قسمت‌هاي
داخلي مانند نمونه‌هاي چند طرفه است اين نوع بادگير تنها در سيرجان ديده شده است.
نماسازي بادگيرها
نماسازي بادگيرها خود
از ويژگي‌هاي خاصي برخوردار است و در نهايت ظرافت به وسيله آجركاري و يا گچ‌بري
ساخته مي‌شود. در اين جا لازم است از بادگير مضاعف، بادگير دواشكوبه و بادگير حفره‌اي
نيز نام برد. در شيراز نيز بادگيرهايي كم و بيش ديده مي‌شود كه به عنوان نمونه مي‌توان
از بادگير ارگ و آب انبار كريم‌خان زند ياد كرد.
بادگيرها؛تنفسگاه هاي دشت كوير
برخی از مورخان و
کارشناسان معتقدند وجود بادگير در هر خانه معرف تعيّن و تشخّص افراد آن خانه است.
بزرگي و كوچكي بادگير با موقعيت اقتصادي صاحب خانه ارتباط دارد. به گونه‌اي كه
هنگام ورود يك روستاي كوير با نگاهي گذرا به وضعيت بادگيرها مي‌توان موقعيت
اقتصادي هر خانوار را تشخيص داد.
بادگیر تهویه مطبوع خانه های کویری
بادگير وسيله تهويه مناسبي براي خانه‌ها در قلب كوير محسوب مي‌شود. به طوري كه
جريان هواي مطبوع را در اتاق‌ها، تالار و زيرزمين ايجاد مي‌كند. در واقع شهرها و
روستاهاي كويري با بادگير نفس مي‌كشند. به همين لحاظ است كه در هر محل، جهت بادگير
را در سمتي مي‌سازند كه مناسب‌ترين جريان هوايي منطقه را جذب كند. به عنوان مثال
در سراسر منطقه اردكان جهت بادگير را رو به شمال درست مي‌كنند تا هواي شمال را به
داخل خانه بكشاند. براي همين پشت بادگير را در جهت باز «قبله» مي‌سازند كه همراه
با گرد و خاك است. كار اصلي بادگير در دو بخش خلاصه مي‌شود؛ يكي آن كه هواي دلپذير
و مطبوع را به قسمت زير هدايت مي‌كند به طوري كه هوا به محض اينكه به چشمه‌هاي
بادگير مي‌وزد به دلیل وضعيت ويژه چشمه‌هاي بادگير، باد با سرعت هر چه تمام‌تر به
پايين كشيده مي‌شود.
كار دوم اين است كه جهت ديگر بادگير هواي گرم و آلوده را به بيرون مي‌فرستد يعني
در واقع كار مكش را انجام مي‌دهد. در مسير بعضي بادگيرها كه به سرداب راه پيدا مي‌كند،
طاقچه يا گنجه‌اي در دل ديوار تعبيه مي‌كنند و در چوبي بر آن مي‌گذارند تا
بتوانند باد را كنترل كنند. به اين معني در زمستان در گنجه را مي‌بندند تا ارتباط
فضاي داخل و خارج اتاق را قطع كند.
اين گنجه‌ها در اتاق‌ها، كار يخچال امروزي را انجام مي‌دهند. به طوري كه گوشت و ماست
و پنير و غذاي شب مانده را در گنجه مي‌گذارند و در آن را مي‌بندند تا آن مواد از
هواي گرم فضاي داخل و دسترسي حيوانات خانگي در امان باشد. در «عقدا» به اين گنجه‌هاي
ديواري اصطلاحا «گمبيچه Gombice»
مي‌گويند.
از بادگير علاوه بر تهويه هوا و موردي كه گفته شد براي سرد نگه داشتن مواد غذايي
به روش بهتري نيز استفاده مي‌كنند. براي اين منظور روي چوب ميان قفسه بادگيري يك
قرقره چوبي بند مي‌كنند.
سپس از ميان قرقره ريسماني مي‌گذرانند كه به پايين بادگير مي‌رسد. سر ديگر آن
ريسمان را به شکل چهار رشته درمي‌آورند كه به چهار گوشه تخته مشبكي به طول و عرض
هفتاد سانتيمتر بسته مي‌شود كه اين تخته را در اصطلاح «چوئوش Čouš» مي‌نامند. سپس يك
طناب را به ميخ ديوار تالار مي‌زنند و روي تخته مشبك، ماست، پنير و غذاهايي كه
باقي مي‌ماند مي‌گذارند. براي آنكه تخته را به بالا و در معرض جريان هوا قرار
بدهند سر طناب را از ميخ باز كرده و پايين مي‌كشند تا سر ديگر آن با واسطه قرقره‌اي
كه به تخته مشبك متصل است بالا كشيده شود براي همين تخته مشبك بالا مي‌رود و در
معرض هواي سرد قرار مي‌گيرد و از فاسد شدن مواد غذايي روي آن جلوگيري مي‌شود.
فايده ديگر اين كار این است كه مواد خوراكي را از دسترس حيوانات خانگي دور نگه مي‌دارند.
ارتباط بادگیرها با آب و هوای منطقه
وجود بادگير با آب و هواي هر منطقه در رابطه مستقيم است. به طوري كه هر چه شدت
گرماي هوا كاسته شود به همان ميزان از تعداد بادگيرها كاسته می شود. به عنوان مثال
در روستاي كوهستاني «طرزجان» و «ده بالا» كه هواي آن خنك است، بادگير براي اهالي
معنا و مفهومي ندارد در حالي كه در «ميبد» كه داراي آب و هواي گرم و خشك است مي‌توان
گفت كه بيشتر خانه ها بادگير دارند.
ارتباط بادگیر در خانه و تعین و تشخص
صاحب خانه !!!
شاید بتوان گفت ، وجود بادگير در هر خانه معرف تعيّن و تشخّص افراد آن خانه است.
بزرگي و كوچكي بادگير با موقعيت اقتصادي صاحب خانه ارتباط دارد. به گونه‌اي كه
وقتي وارد يك روستاي كويري مي‌شويم با نگاهي گذرا به وضعيت بادگيرها مي‌توانيم
موقعيت اقتصادي هر خانوار را روشن كنيم. زيرا كه خانه‌هاي فقيرنشين بادگير ندارند.
بعضي از آنان كه بادگير دارند مصالح عمده بادگير خشت و گل، يك طرفه و حتي تعداد
چشمه‌هاي آن بسيار كم است. در حالي كه مصالح بادگير ثروتمندان بيشتر خشت و آجر چند
طرفه و با تزييناتي همراه است. بيشتر بادگيرها يك طبقه است. فقط چند بادگير در
سراسر يزد ديده شد كه دو يا سه طبقه است. به عنوان مثال در «عقدا» يك بادگير دو
طبقه در رباط معروف به «حاجي ابوالقاسم رشتي» مشاهده شد كه معماران راجع به كيفيت
بناي آن چنين اظهارنظر مي‌كنند
«در گذشته بر اثر ناامني در طبقه دوم آن آتش مي‌افروختند تا رخنه ورود دشمن را به
اطراف اطلاع دهند و از طرفي طبقه دوم به عنوان برج راهنما براي كاروانيان به حساب
مي‌آمده است.»
عده‌اي ديگر مي‌گويند «ساختن بادگير دو طبقه يك نوع هنر معماري است زيرا ساختن آن
كار هر معماري نيست.»
بادگیرها و تناسب و زیبایی در معماری
شهری
نظر دوم به حقيقت نزديك‌تر است. زيرا به طبقه دوم امكان رفتن افراد يا آتش‌افروزي
نيست. از جهتي فرم ظاهري بادگير كه هشت ضلعي است نشان مي‌دهد كه رعايت تناسب و
زيبايي بادگير براي معماري در درجه اول اهميت بوده است. زيرا بادگير طبقه دوم روي
بادگير طبقه اول ساخته شده است. منفذ زير بادگير آن درست در وسط منافذ دو طبقه
بادگير است. بادگير طبقه دوم كار هواكش را انجام مي‌دهد. يعني در واقع اين بادگير
وسيله بسيار مناسبي براي سهولت نفس كشيدن چشمه‌هاي بادگير طبقه اول است.
در تفت يك بادگير سه طبقه كه از نظر معماري بسيار ارزنده است مورد بررسي قرار
گرفته است. اين بادگير به عنوان نوعي تفاخر به حساب مي‌آيد. از طرفي بادگير سه
طبقه در تلطيف هواي خانه بسيار موثر است. به شکلی كه باد در هر سمت و ارتفاعي
جريان دارد به راحتي به وسيله چشمه‌هاي يكي از طبقات بادگير به داخل كشانده مي‌شود.
بلندترين و زيباترين بادگير باغ دولت‌آباد يزد با ارتفاع 33 متر و 80 سانتيمتر
است كه تاريخ بناي آن به زمان كريم‌خان زند مي‌رسد. حسن اين بادگير در دو قسمت
خلاصه مي‌شود؛ زمينه بادگير هشت ضلعي و طبيعي است كه باد در هر جهت و طرفي كه
جريان پيدا كند به راحتي و با سرعت هر چه بيشتر به قسمت زير هدايت مي‌شود. در قسمت
دوم در زير بادگير حوضي است كه در ميان آن فواره سنگي تعبيه شده است به طوري كه
وقتي باد به سطح آب مي‌وزد هواي خنك و مطبوعي ايجاد مي‌كند.
زرتشتيان ساكن تفت براي مبارزه با ناملايمات هواي گرم تابستان و هواي سرد زمستان
منازل خود را به شكل چهار صفه‌اي درآورده‌اند تا در هر زماني از سال با توجه به آب
و هوا در يكي از صفه‌ها به سر برند. يعني تابستان در سمت جنوب، بهار در سمت شمال،
عصرهاي زمستان در سمت شرق و صبح زمستان در سمت مغرب، زندگي مي‌كنند.
بادگير را گذشته از خانه‌هاي مسكوني براي خانه باغات و مساجد و خنك نگاه داشتن آب
در آب‌انبارها مي‌سازند. تعداد بادگيرهاي آب‌انبار در سراسر يزد به تناوب بين يك
تا شش بادگير مشاهده شد.
بادگير در آب‌انبار نقش مصونيت از گنديدگي آب را نيز ايفا مي‌كند. براي اين منظور
بادگير را طوري روي خزينه آب‌انبار مي‌سازند كه مسلط بر آب است در غير اين صورت آب
آن بدبو و بدمزه مي‌شود. محاسبه بادگير نسبت به خزينه آب‌انبار به تجربه و مهارت
بنا بستگي دارد.
حركت هوا را به دليل اختلاف فشار جو باد گويند. باد روي زمين عامل مهمي در تبادل
دما، رطوبت
و انتقال ذرات معلق است. اين امر در ايجاد شرايط آسايش انسان يا اخلال در آن نقش
مهمي دارد. جا به جايي هوا در بالا بردن سطح كارآيي ذهني و فيزيكي افراد و كاهش
ميزان ابتلا به بيماري‌ها بسيار موثر است. همچنين مي‌تواند عاملي در كاهش مصرف
سوخت‌هاي فسيل.
مطالب مشابه :
انواع جهت یابی طبیعی
انجمن هوانوردی شیراز و گیاهان، جهت جمع شدن برف‌های باد آورنده و در جهت علف‌های بلند
تاثیر عوامل اقلیمی در معماری
ابنیه مجاور می توان باد مطلوب ومساعد منطقه از دو جهت می توان در طراحی » شیراز :
اقلیم و معماری
آموزشگاه چشم انداز در شهر شیراز ها در جهت مسير باد جهت وزش بادهاي مطلوب و
شیراز در گذرگاه سبک عراقی
زبان و ادبیات پارسی، گهواره های مختلفی، از نظر "سبک" به جهت مطلوب خود در در شیراز
ادگیر، میراث گذشته طبیعی ترین روش تهویه،بادگیر است که بر حسب سرعت و جهت باد طراحی شده‌اند.
از میلاد و ویترویرس معمار روسی یك قرن قبل از میلاد از روش استفاده باد در جهت باد مطلوب
بادگیر موتور سرمایشی قدیم
بر حسب سرعت و جهت باد مطلوب طراحی و در شهرهایی که باد مطلوب نیز دارای در شیراز
ارزیابی موفقیت کارکردی شهر جدید بهارستان
سمت و جهت باد ها و فنی بسیار مطلوب و مناسب جهت شهرسازی نکات فنی مطلوب در
طرز كار بادگير
شهرهای مرکزی و جنوبی ایران بر حسب سرعت و جهت باد مطلوب طراحی در شیراز نیز بادگیرهایی کم
✿ عنوان √ نقش بادگیر در معماری اسلامی
ایران بر حسب سرعت و جهت باد مطلوب طراحی و در شیراز نیز بادگیرهایی كم و بیش
برچسب :
جهت باد مطلوب در شیراز