میتود تدریس3

فصل سوم

نقش ارتباط در تدریس

از ارتباط تعاریف زیادی شده است . ساده ترین تعریف آن عبارت است از: برقراری تفاهم و هماهنگی بین فرستنده و گیرنده پیام که در این جریان معنای (پیام) برای فرستنده و گیرنده پیام یکسان می باشد. پس در ارتباط سه عنصر یا جز اصلی وجود دارد که عبارت از 1) فرستنده 2) گیرنده 3) پیام

هدف ارتباط در شغل معلمی : ایجاد تغییر در محیط آموزشی به منظور به فعالیت وادشتن شاگردان می باشد. این ارتباط یک امی پیچیده ای است و تسلط معلم را به مراحل رشد شاگردان محطوف میدارد. قسمی که قبلا به آن اشاره شد سه عامل عمده در هر ارتباط وجود دارد که ما حالا به شکل فشرده به توضیح آن می پردازیم :

1 فرستنده پیام : در صنف درسی و در امر آموزش فرستنده پیام معلم می باشد.خصویات زیر در معلم می تواند او را به منبع موثق و موثری در امر آموزش مبدل سازد:

· تسلط معلم به موضوع درس

· آشنایی معلم به روش های ارتباطی و فن صنف داری

· نگرش یا ذهنیت معلم و شیوه زندگی معلم ( جهان بینی معلم) نسبت به امر آموزش مثبت باشد.

· وضع ظاهری معلم که مورد توجه و مطلوب پیام گیرنده گان ( شاگردان) باشد.

· داشتن تجربه مشترک بین پیام دهنده و پیام گیرنده که زمینه را برای ایجاد ارتباط موثر مساعد می گرداند.

2 پیام : پیامکه در صنف درسی عبارت از محتوای درسی است باید خصوصیات زیرا دارا باشد:

· گیرنده پیام یعنی شاگرد باید علاقمند به یادگیری و اخذ پیام باشد و محتوای درس باید یکی از نیازمندیهای زندگی شاگرد را برآورده سازد.

· پیام طوری تنظیم گردد که هر مطلبی پیش نیاز مطلبی بعدی باشد و یا از ساده به مشکل طبقه بندی شده باشد.

· برای انتقال پیام به یادگیرندگان باید رسانه های مناسب و موثر انتخاب گردد. تا همه مطالب درس آموخته شود. مثلا برای تدریس خواص آهن ربا به شاگردان دوره ابتدایی بهترین رسانه خود آهن ربا، براده آهن و یک صفحه کاغذ سفید است تا این تجربه به سادگی صورت پذیرد.

· پیام باید قابل فهم و درک گیرندگان پیام باشد.

3 گیرنده پیام : گیرنده پیام در امر ارتباطمخصوصا ً در صنف درسیاز اهمیتخاصی برخوردار است . بنابراین برای برقراری ارتباط موثر در امر پیام رسانی ، پیام گیرنده نیز خصوصیاتی دارد که باید مورد توجه قرار گیرند.

· گیرندگان پیام یا شاگردان حالت انفعالی ندارند بلکه در پروسه ارتباط نقش موثری را بازی می کنند.

· خصوصیات فرهنگی و اجتماعی پیام گیرنده در امر ارتباط موثر است . به عنوان مثال فرزند یک خانواده فرهنگی اکثرا ً در صنف آمادگی بیشتر دارد.

· میزان اطلاعات و معلومات قبلی پیام گیرندگان در پروسه ارتباط نقش اساسی دارند. هر قدر موضوع پیام در ارتباط با معلومات قبلی یادگیرندگان نزدیک باشد جریان ارتباط بسیار موثر صورت میگیرد.

· موفقیت پیام گیرندگان در امر ارتباط باعث تشویق او به برقراری ارتباط و مداومت آن می گردد.

· گیرنده پیام اگر عکس العمل نشان دهند نشانه برقراری ارتباط می باشد و سنجش عکس العمل پیام گیرنده ثابت می کند که هدف ارتباط حاصل شده است یا خیر؟

با توجه به خصوصیات ذکر شده در امر ارتباط پیام دهنده و پیام گیرنده با استفاده از موضوع پیام و در جهت هدفهای ارتباطی فعالیت دارند . پیام گیرندگان فعال اند زیرا یاد می گیرند . پیام دهنده نیز فعال است زیرا هدایت جریان ارتباط را سرپرستی می کند.

ارزیابی جریان ارتباط در صنف باعث میگردد که معلم موانع اصلی ارتباط را تشخیص دهد و به موقع راه حل را دریابد. در صنف آنچه که بیشتر به پروسه ارتباط لطمه وارد می کند میتواند مواردی به شرح ذیل باشد:

· صدای معلم و نحوه سخن گفتن او

· حالات عاطفی معلم به عنوان مثال معلم عصبی و پرخاشگر نمی تواند ارتباط برقرار کند.

· احساس شاگردان به محتوای درسی ، اینکه این محتوا مورد نیاز آنان نیست به عبارت دیگر پیام ارتباطی جلب توجه نمی کند.

· محیط فزیکی ارتباطی مناسب نباشد مانند گرمی زیاد در صنف ، کمبود اکسیجن در صنف و سرو صدا و ...

· متن پیام برای گیرندگان یا پیام دهندگان غیر قابل درک باشد.

· اگر در رسانه های انتقال پیام کدام نقص موجود باشد مثل فلمی که صدای آن خراب یا ضعیف باشد.

غیر از موارد بالا ده ها عامل دیگر نیز ممکن است در جریان پیام رسانی (ارتباطی ) دشواریهای بوجود آورده که باید قبلا ً پیش بینی و برطرف گردند.

روشهای ارتباطی :در هر ارتباطی هدف یا اهداف مورد نظر است که باید با توجه به نقش گیرنده پیام و فرستنده پیام، در پروسه ارتباطی می توان در نیل به هدفهای ارتباطی از روشهای متنوعی استفاده کرد.

1. ارتباط فردی و ارتباط جمعی : اگر فرستنده و گیرنده پیام هر کدام یک نفر باشند این ارتباط فردی است مانند روشهای تدریس انفرادی که با حضور معلم صورت میگرد. در صورتی که فرستنده پیام یک نفر و گیرنده پیام گروپ باشند روش ارتباط جمعی است مانند صنف های درسی و مجالس سخن رانی و کسانی که از رادیو و تلویزیون استفاده می کنند.

2. ارتباط کلامی و ارتباط غیر کلامی : از قدیم الا ایام زبان تنها وسیله ای برای ارتباط فردی و جمعی بوده است . با پیشرفت های تکنالوژی در پروسه ارتباط هنوز هم زبان به منظور ارتباط کلامی بیشترین و مهمترین نقش را در ارتباط انسانی حفظ کرده است .در هر ارتباطی که زبان در آن نقش نداشته باشد ، ارتباط غیرکلامی یاد میشود. مانند تنظیم پیام به صورت حرکات دست ، پا، سر و سایر اعضا. زمانی که یک حرکت ورزشی به صورت پیام غیر کلامی از طرف معلم تنظیم و اجرا می گردد ارتباط حالت غیر کلامی دارد مانند پیام شنا کردن یا توپ انداختن به حلقه باسکتبال و غیره.

3. ارتباط یک طرفه و ارتباط دو طرفه : چون در تدریس بیشتر از همه از زبان استفاده میشود بنابراین ارتباط کلامی در صنف به دو صورت انجام میشود یعنی تک گویی و گفتگو یا مکالمه .

تک گویی : منظوراز تک گویی در صنف این است که معلم به طور یک جانبه مطالب را میگوید و منتظر نیست که از شاگرد پاسخی در یافت کند. باید یاد آور شد که در تمامی دروس نمیتوان از تک گویی استفاده کرد ولی در تدریس برخی از موضوعات معلم ناگزیر است که بطور یک جانبه بگوید و شاگردان شنونده باشند. موارد آن قرار ذیل است :

· گفتن خلاصه درس قبل یا مرور اجمالی به قسمتهای از درس که بطور پراگنده تدریس شده به هم ارتباط می دهد.

· در برخی موارد معلم مطالب جدید را میخواهد ارایه نماید که شاگردان نمیتوان به تنهایی از عهده یادگیری آن بدر آید.

· بعضآ معلم برای انجام تجربه ناچار است دستورالعمل خاصی را به شاگردان بیاموزد.

با وجود اینکه معلم بیشترین وقت را برای گفتار خود در صنف اختصاص میدهد ولی لازم است معلم گفتگو خود و یا گفتگو بین شاگردان را طوری تنظیم نمایند که قدرت کاوشگری در مسایل درسی شاگردان افزایش یابد و شاگردان به آموزش ادامه دهند.

گفتگو های صنف : در هر صنف معلم با در نظر گرفتن هدف درس و پلان درسی با سوالاتی شاگردان را به تفکر و کاوش وا می دارند وشاگردان به سوالات معلم جواب میدهند و منتظر می مانند تا معلم چگونه عکس العمل نشان میدهد. بنابر این با عکس العمل معلم گفتگو در باره درس ادامه می کند . با انکه راه های متعددی برای طبقه بندی سوالات معلم وجود دارد ولی برای تطبیق سوالات با نمونه تدریس و یادگیری ، طبقه بندی خاصی وجود دارد که به شرح زیر تطبیق می گردد.

· تداعی ( همخوانی) و بیان تجارب : گاهی معلم با سوالی شاگردان را ناچار می کنند که قسمتی از تجارب خود را به زبان ساده بیان دارند و به این وسیله ارتباطی میان انچه که شاگرد میداد و آنچه را که یاد می گیرد بوجود می آید . مثلا بعد از گردش در صحرا معلم می خواهد هر شاگرد از مشاهدات خود چیزی بنویسند.

· جمع آوری اطلاعات : زمانی معلمبا سوالی از شاگرد میخواهد که در باره پدیده ای یا رویداد اطلاعات مورد نیاز را جمع آوری نمایند. مرغ خانگی تخم گذار است یا مرغ خانگی گیاه خوار است ...

· طبقه بندی اطلاعات جمع آوری شده : گاهی اطلاعاتی را شاگردی در یک زمینه جمع آوری کرده است باید به طوری باشد که قادر باشد آنها را به صورت فرضیه ارایه نمایند یا اینکه از این طریق بتوان پیشگویی کند یا استنباط نمایند. این قسمت کار شاگردان به انها کمک می کند که اطلاعات جمع آوری شده را سازمان دهند و در مواردی به کار گیرند.

· پرسش های ارزیابی : اخرین و مشکل ترین پرسشها از نوع ارز یابی یا تایید کردن است . این نوع سوالها پاسخ دهنده را به داوری در باره یک فرضیه یا استنباط بر اساس ضوابط خاصی مانند امتحان فرضیه وا میدارد مثلا چرا آب در رود خانه ها جاری است ؟ چرا کوه های بلند پر برف هستند؟ در این موارد شاگردان ناچارند تا قضاوت نمایند و رویدادی را تایید نمایند.

با توجه به موارد بالا متوجه می شویم که سوالات معلم در 4 طبقه بالا به ترتیب از آسان به مشکل مرتب شده است و هرقدر سوال دشوار باشد زمینه تفکر و اندیشه را در صنف فراهم می آورد.

انواع عکس العمل های معلم در برابر پاسخ شاگردان: بعد ازطرح سوالات شاگردان پاسخ های ارایه میکنند و حالا معلم است که فعالیت های صنف را در مسیر صحیح رهنمایی میکند. البته در حالت کلی اگر جواب صحیح باشد ، شاگرد تشویق میشود ولی اگر جواب غلط باشد طفل تنبیه میگردد که در چنین حالتی استقلال و ابتکار عمل را از شاگرد می گیرد و فعالیتهای ذهنی او را ضعیف می کند. و نباید چنین حالتی را ایجاد کرد.

انواع عکس العمل های معلمان در برابر شاگردان به قرار زیر می تواند باشد:

قبول کردن پاسخ: معلمبعضی اوقات با ابراز کلمات مثل عالی ، بسیار خوب و امثال آن مطلب ابراز شده از طرف شاگرد را می پذیرد. گاهی هم پاسخ را تکرار می کند و در برخی اوقات علاوه بر تکرار جواب شاگرد مطلبی را نیز به آن علاوه میکند. در حقیقت معلم با این اعمال خود به شاگردان نشان میدهد که گفته های آنان را پذیرفته است و مطالب آنان مهم است .

رد کردن پاسخ : گاهی سوال مشکل می باشد و شاگرد آمادگی کافی برای جواب دادن ندارد . در این صورت به اشکال مختلف جواب شاگردان را میتوان رد نمود و به همان ترتیب که پذیرفتن جواب به صورت متنوع می تواند باشد عکس العمل رد پاسخ شاگردان نیز متنوع خواهد بود.

ارزیابی پاسخ شاگرد به وسیله شاگرد دیگر : بعضی اوقات معلم در مقابل جواب شاگرد عکس العمل نشان نمید هد بلکه این فرصت را به شاگرد دیگر میدهد که این کار را انجام دهد و به این وسیله یادگیرندگان به نظریات یک دیگر ارزش قایل میشوند. زیرا بجای معلم شاگردی دیگری مرجع قرار می گیرد.

توضیح خواستن از شاگردان : معلم میخواهد شاگرد جواب را به صورت کاملتر بیان نماید . معلم با ابراز کلماتی از قبیل اینکه من منظور شما را نفهمیدم ، کمی بیشتر توضیح بدهید یعنی معلم با نادان گرفتن خود فرصتی برای شاگرد فراهم میسازد تا در کار آموزش مهارت به دست آورد.

شاهد خواستن از شاگرد: گفتاری که با شاهد همرا نباشد در بهترین حالت نوعی حدس و گمان می باشد . مثلا از شاگرد خواسته شود که برای اظهارات خود در باره جاذبه زمین مدارکی جمع آوری و برای تایید اظهارات اش ارایه کند.

ارتباط همیشه اهدافی را تعقیب می کند از جمله شناخت محیط ، ترغیب دیگران به قبول دیگران و قبول فکر و ایده خاص و سرگرم ساختن و تفریح کردن از آن جمله می باشند. در صنف هر سه هدف را میتوان داشت . البته باید یاد آور شد که همیشه معلم دارای هدف نیست بلکه شاگردان نیز هدفهای را تعقیب میکنند . به هر صورت هدفهای طرفین باید برای یک دیگر روشن باشد تا معلم ، شاگرد را بی توجه به درس و شاگرد معلم را غیر مفید نپندارد.

کارخانگی

تحلیل تانرا از این فصل در یک صحفه بنویسید. این فعالیت شما 2 نمره دارد.

قابل توجه تمام محصلان عزیز!

محصلانیکه اسم شان به شماره های 2-4-6-8-12-14-16-18-20 اند ، یک یک از روشهای تدریس زیرا انتخاب و برای ارایه سیمینار آماده گردد.

سایر محصلانیکه مطابق به موضوع سوالات معقول را از سیمینار دهنده مطرح کنند 2 نمره را مستحق خواهد شد.

میتود سوال و جواب 18

میتود کارگروپی 20

طوفان مغزی 22

حل مسله 24

مسابقه 8

بحث گروهی12

سیر علمی14

اجرای نقش16

نمایشی 2

ابراتواری4

اکتشافی 6

میتود تدریس3

مطالب مشابه :

میتود تدریس3

اصول کلی آموزش ریاضی

الگوها و روش های نوین در تدریس دوره ابتدایی

چگونه می توانم از طریق شناسایی هوش های چندگانه میزان یادگیری درس حرفه و فن را در دانش آموزان افزایش

قسمت اول:خلاصه اقدام پژوهی خانم زارع(رتبه اول کشوری در برنامه چهاردهم معلم پژوهنده از ناحیه 2قم)

موسیقی کودکان را باهوش تر می کند

چگونه میتوانم انگیزه یادگیری دانش آموزعلیرضا....را به درس حرفه وفن افزایش دهم .

روش های فعال سازی انجام آزمایش هاوتدریس عملی علوم تجربی در دوره راهنمایی

کاربردهای فناوری اطلاعات( IT ) در تقويت بنيه علمی معلمان ادبیات فارسی

فرم های ارزشیابی ازتدریس درجشنواره