آموزش نرم افزار MSTAT- C

بخش اول :معرفی و طریقه ایجاد فایل

طریقه ایجاد فایل :

نرم افزار MSTAT- C یک برنامه تحت سیستم عامل DOS می باشد که توسط دانشگاه ایالتیمیشیگان تهیه شده است و مجموعه ای متشکل از 51 زیر برنامه می باشد که قادر به انجام مجموعه متنوعی از تجزیه های آماری می باشد . برای راه اندازی این برنامه ، در پوششه MSTAT- C بر روی فایل اجرایی MSTATC دابل کلیک چپ می کنیم تا صفحه زیر نمایان شود . با فشار دادن کلید Enter روی زیر برنامه شماره 20.FILES پنجره زیر باز می شود .برای استفاده از هر قسمت راحتر آن است که مکان نما را روی آن برده و کلید Enter را فشار دهیم .برای ایجاد فایل ابتدا مکان نما را روی منوی path برده و کلید Enter را می زنیم تا مسیر ایجاد فایل را مشخص نماییم .آن گاه مجددا دو بار کلید Enter را می زنیم تا به صفحه اصلی بر گردیم .

آنگاه مکان نما را روی منوی MAKE برده و کلید Enter را می زنیم تا پنجره زیر باز شود و در پنجره زیر نام فایل و عنوان مربوطه را می نویسیم و کلید Enter را می زنیم .

برای باز کردن فایل هایی که قبلا ایجاد شده ، مکان نما را روی منوی Open برده کلید Enter را فشار می دهیم و بعد کلید F1 را می زنیم تا لیست فایل های ایجاد شده را به ما نمایش بدهد . آنگاه با مکان نما روی فایل مورد نظر رفته کلید Enter را می زنیم تا فایل مورد نظر باز شود .

پس از ایجاد فایل جهت وارد کردن دادها با کلید Esc به صفحه اول برگشته و روی زیر برنامه شماره 41 .SEDIT کلید Enter را می زنیم تا پنجره زیر باز شود .آن گاه مکان نما را روی منوی Option برده و کلید Enter را می زنیم .

تا پنجره زیر باز شود آنگاه مکان نما را روی منوی Insert Case برده و کلید Enter را می زنیم تا پنجره بعدی باز شود .

در پنجره زیر تعداد کل ردیف ها ( تعداد کل داده ها در هر تکرار )نوشته می شود بعنوان مثال اگر تعدا ردیف ها(تعداد کل داده ها) پنج عدد است در خانه اول بایستی عدد 1 و در خانه دوم بایستی عدد 5 تایپ شودو بعد کلید Enter را فشار می دهیم که پیغامی مبنی بر تعداد ردیف ها ایجاد شده می د هد که در صورت تایید مجددا کلید Enter را می زنیم تا به صفحه اصلی SEDIT بر گردیم .

تذکر : در صورتی که تعداد ردیف های ایجاد شده صحیح نمی باشد یا قصد حذف تعدادی از ردیف ها را دارید مکان نما را روی منوی Remove Case برده و کلید Enter رابزنید تا پنجره فوق مجددا باز شود ، آنگاه اطلاعات صحیح را مجددا وارد نمایید .بعد از برگشت به پنجره اصلی SEDIT ، برای تعریف ( عنوان ،نوع و اندازه متغییرها )مکان نما را روی منوی Define برده و کلید Enter را می زنیم .

تا پنجره زیر باز شود . پنجره زیر به اندازه تعداد صفات مورد مطالعه تکرار می شود . آنگاه با زدن کلید Esc دوباره به پنجره SEDIT بر می گردیم. در این پنجره در مقابل عبارت Titel ، نام صفت مورد نظر یاداشت می گردد . در مقابل عبارت Type نوع متغییر ( عددی یا حرفی بودن ) تعیین می شود برای تغییر نوع متغییر از کلید Space bar استفاده می شود.برای متغییرهای حرفی (Text ) در مقابل عبارت Size ، تعداد حروفی را که می توان در ستون مربوطه وارد نمود تعیین می نماییم . در مقابل عبارت Left تعداد ارقام صحیح و در مقابل عبارت Right تعداد ارقام اعشاری را می نویسیم .

پس از اینکه مشخصات تمام متغیرهای موجود تعریف گردید با زدن کلید Esc دوباره پنجره SEDIT به صورت زیر نمایان می شود .

در پنجره فوق منوی Newtxt برای تغیر دادن نام و سایر مشخصات متغیرهای تعریف شده است و منوی Variables برای غیرفعال کردن و مخفی کردن برخی از متغیرها است که با فشار دادن کلید Space bar می توان متغیر های مورد نظر را انتخاب و با فشار دادن کلید Enter غیرفعال نمود . لازم به ذکر است که همه متغیرهای موجود در یک فایل را نمی توان غیرفعال نمود و حداقل باید یک متغیر به صورت فعال باقی بماند . در پنجره فوق منوی Go to برای رفتن به ردیف و متغیر خاص بویژه در فایل های بزرگ بکار می رود .با زدن کلید Enter از پنجره Option خارج می شویم . آنگاه مکان نما را روی منوی Enter/Edit برده و کلید Enter را می زنیم تا نرم افزار آماده دریافت داده ها شود.

در پنجره فوق برای حرکت داخل هر ستون از مکان نما استفاده می شود ولی برای جابجایی بین ستونها از کلید Tab استفاده می شود . پس از وارد کردن دادها ، چون این نرم افزار اطلاعات را بطور اتوماتیک ذخیره می کند با زدن کلید Esc از منوی 41 .SEDIT خارج می شویم .

درس 2 :دو یاچند برابر کردن ردیف ها در فایل داده ها

دو یاچند برابر کردن ردیف ها در فایل داده ها

برای دو یاچند برابر کردن ردیف ها در فایل داده ها ، پس از فعال کردن فایل داده ها، در صفحه اصلی MSTATC زیر برنامه شماره 2. ADDON را انتخاب می کنیم تا پنجره ای بصورت زیر باز شود .

که سوال می کند آیا می خواهید ردیف هایی از فایل داده فعال شده به انتهای فایل اضافه شود ؟ با زدن کلید Y و فشار کلید Enter ، پنجره دیگری باز می شود که تعداد ردیف های داده را نشان می دهد و سوال می کند که آیا می خواهید تمامی ردیف ها به انتهای فایل اضافه شود یا نه ؟

درصورت مثبت بودن پاسخ ، پنجره زیر باز می شود .که می پرسد آیا می خواهید ردیف هایی به فایل داده موجود اضافه شود یا نه ؟ درصورت دادن پاسخ مثبت تعداد ردیف ها دو برابر می شود . در صورت دادن پاسخ منفی پنجره ای باز می شود که می خواهد تعدا د ردیف داده ها را وارد نماییم ، انگاه به سایر سوالات پرسیده شده پاسخ منفی می دهیم و با زدن کلید Esc از این زیر برنامه خارج می شویم .

درس 3 : ادغام دو یا چند فایل

ادغام دو یا چند فایل

به منظور ادغام دو یا چند فایل داده ، پس از فعال کردن فایل داده ها ، در صفحه اصلی MSTATC زیر برنامه شماره 2. ADDON را انتخاب می کنیم تا پنجره ای بصورت زیر باز شود .که سوال می کند آیا می خواهید ردیف هایی از فایل داده فعال شده به انتهای فایل اضافه شود ؟ با زدن کلید N و فشار کلید Enter ، پنجره زیر باز می شود.

که با انتحاب قسمت اول آن یعنی For Reading پنجره ای بشکل زیر باز می شود .

در پنجره فوق ، نام فایل دوم را که قرار است متغییرهایی از آن به فایل اولیه افزوده شود نوشته و یا با فشار کلید F1 فهرست فایل های موجود را مشاهده کرده و با بردن مکان نما روی فایل مورد نظر و با فشار کلید Enter فایل مورد نظر را انتخاب نموده . آن گاه مجددا با فشار کلید Enter پنجره زیر باز می شود .

در پنجره فوق ، متغیرهای موجود در فایل دوم در سمت راست پنجره نمایش داده شده است که با کلید Space bar همانند زیر می توانیم متغیرهای مورد نظر را انتخاب کنیم .

تذکر: با فشاردادن کلید A می توان همه متغیرها را انتخاب نمود .

سپس با فشار کلید Enter پنجره زیر باز می شود . که می پرسد متغیر (ستون) اول در فایل دوم به انتهای کدام متغیر (ستون ) در فایل اولیه اضافه شود. که در جای خالی شماره ستون مورد نظر را وارد می نماییم .

با فشار کلید Enter ، پنجره زیر باز می شود که تعداد ردیف هایی را که باید از فایل دوم به فایل اول انتقال یابند ، می پرسد .

در صورت صحت مندرجات در پنجره فوق ، با فشار کلید Enter ، پنجره زیر باز می شود .با دادن جواب منفی به سایر سوالات پنجره های بعدی و با فشار کلید Enter عملیات خاتمه می یابد .

درس 3 : تبدیل داده ها

برای انجام عملیات ریاضی نظیر جمع ، تفریق ، ضرب دو یا چند ستون ( متغیر ) با همدیگر و غیره بروی داده ها ، ، از زیر برنامه شماره 9 . CALC در صفحه اصلی MSTATC استفاده می شود .

طریقه انجام انواع تبدیلات بروی داده ها

پس از ایجاد فایل داده ، با فشار دادن کلید Esc به صفحه اصلی MSTATC برگشته و زیر برنامه شماره 9 . CALC را انتخاب می نماییم .تا پنجره ای بصورت زیر باز شود .

برای انجام تبدیل داده ، متغیر آخری که بدون نام می باشد ( Define New Variable ) را انتخاب نموده تا داده ها ، پس از تبدیل به آن ستون انتقال یابند .آنگاه کلید Enter را فشار می دهیم .

با باز شدن پنجره زیری ما نام ستون مورد نظر که قرار است داده ها پس از تبدیل در آن نمایش داده شوند را می نویسم و کلید Enter را فشار می دهیم .

پنجره زیری از ما می خواهد که ما دستور مربوط به نوع تبدیل را در آن بنویسیم .

بعنوان مثال ، اگر بخواهیم بر روی داده ها تبدیل جذری ، انجام دهیم فرمول زیر را در قسمت مربوط می نویسیم . و کلید F10 را فشار می دهیم .

با فشار کلید F10 ، پنجره زیر باز می شود که پیغامی مبنی بر انجام موفقیت آمیز فرمان به ما می دهد . آنگاه با زدن کلید Esc به صفحه اصلی MSTATC F بر می گریم و با باز نمودن فایل مورد نظر از طریق زیر برنامه شماره 41. SEDIT ، می توان داده های تبدیل شده را مشاهده

نمود .

درس 4 :چاپ داده های موجود در یک فایل

چاپ داده های موجود در یک فایل :

برای چاپ داده های موجود در یک فایل MSTATC بصورت زیر عمل می کنیم .

در صفحه اصلی MSTATC ، زیر برنامه شماره 36 . PRLISTرا انتخاب می کنیم .تا پنجره ای بصورت زیر باز شود . در صورتیکه تمام ردیف ها مورد نظر باشد با زدن کلید Y و فشار کلید Enter ، پنجره بعدی باز می شود .در غیر اینصورت با تایپ حرف N پنجره ای باز می شود که در آن ما تعداد صحیح ردیف ها را می نویسیم

در پنجره زیر ما لیست ستونها ( متغیرها ) را جهت چاپ وارد می نمایم .

تذکر : جهت چاپ کلیه متغیرهای موجود در یک فایل عبارت *.* را در جلوی قسمت مربوطه نوشته ، آنگاه کلید Enter را فشار می دهیم .

پنجره زیر از ما می پرسد ، آیا می خواهید متغیرهای حرفی از سمت چپ مرتبط شوند ؟

در صورت موافقت با زدن کلید Y و در غیر اینصورت با تایپ حرف N و فشار کلید Enter ، پنجره زیر باز می شود که ازما می پرسد آیا در چاپگر از کاغذ عریض استفاده می شود .

در پنجره زیر از ما پرسیده می شود ، آیا صفحه بندی انجام گیرد یا نه ؟

در پنجره زیر سوال می شود ، آیا می خواهید توضیحات نوشته شده برای هر متغیر چاپ شود یا نه ؟

پس از انجام کارهای فوق ، نتایج نهایی بصورت زیر مشاهده می شود .

بخش اول از پنجره خروجی View Output On Screen ، فقط جهت مشاهده نتایج است و با فشار دادن کلید های مکان نما می توان کل نتایج را مشاهده نمود و با زدن کلید Esc از این قسمت خارج می شویم .

بخش دوم از پنجره خروجی Edit Output ، جهت ویرایش نتایج بدست آمده است . بدین منظور ، کلید F5 جهت حذف یک سطر ، کلید Delete جهت حذف یک کاراکتر و کلید Enter جهت ایجاد یک سطر خالی استفاده می شود .

بخش سوم از پنجره خروجی Print Output ، جهت ارسال نتایج به چاپگر استفاده می شود .

بخش چهارم از پنجره خروجی Save Output to disk ، نتایج را در یک فایل ذخیره می کند . فایل نتایج بصورت ASCII بوده و در خارج از محیط نرم افزار قابل خواندن و چاپ کردن نیست .بخش نهایی از پنجره خروجی Quit Output options ، برای خروج از این قسمت تعبیه شده است درس 6 : مرتب کردن داده ها و حذف متغیرها از فایل داده

مرتب کردن داده ها و حذف متغیرها از فایل داده :

برای حذف یک یا چند متغیر از فایل داده ها و یا گروه بندی یک یا چند متغیر

از فایل داده ها ، به صورت صعودی یا نزولی از زیر برنامه شماره 43 . SORT در پنجره اصلی MSTAT- C استفاده می شود .بدین منظور پس از فعال کردن فایل داده ها ، روی زیر برنامه شماره 43 . SORT کلید Enter را فشار دهیم . تا صفحه زیر باز شود .تذکر : فعال کردن فایل داده ها به دو طریق زیر انجام می گیرد :

1 – از طریق زیر منوی شماره 20.FILES ، سپس مجددا با کلید Esc به پنجره اصلی MSTAT- C بر می گردیم .

2 - منوی Input file در پنجره زیر : این منو برای فعال نمودن فایل داده های اولیه است که باید تغیراتی روی آن انجام بگیرد . در صورتی که فایل داده مربوطه قبلا فعال شده باشد ، مکان نما بطور خودکار روی قسمت بعدی Output file قرار می گیرد .

منوی Output file : این منو ، بمنظور ایجاد فایل دوم با نام جدید برای ذخیره تغیرات اعمال شده روی فایل اولیه ، بکار می رود ، با فشار دادن کلید Enter بروی منوی Output file ، پنجره زیر باز می شود .

در پنجره فوق ، در سطر اول نام فایل ( حداکثر تا هشت کاراکتر ) ، در سطر دوم عنوان فایل و در سطر سوم اندازه آن تعیین می شود، قسمت آخر جهت فعال یا غیر فعال بودن فایل جدید ، پس از اتمام عملیات محاسبه می باشد . برای فعال ( ACTIVE ) یا غیر فعال ( INACTIVE )کردن آن از کلید Space bar استفاده می شود .آن گاه با فشار دادن کلید Enter پنجره زیر باز می شود .

بر روی منوی Cases از پنجره فوق کلید Enter را فشار می دهیم تا پنجره زیر باز شود .

در پنجره فوق تعداد کل ردیف ها پرسیده می شود ، در صورتیکه تعداد کل ردیف ها صحیح باشد حرف Y را وارد می کنیم ، در صورتیکه تعداد کل داده ها صحیح نباشد حرف N را تایپ کرده تا پنجره زیر باز شود . و در آن تعداد صحیح داده ها را وارد می نماییم و کلید Enter را می زنیم .

با فشار دادن کلید Enter ، پنجره زیر باز می شود .

جهت مشاهده فهرست متغیرها ، در فایل اولیه بروی منوی Variables کلید Enter می زنیم تا پنجره زیر باز شود .

جهت انتخاب متغیرها در پنجره فوق از کلید Space bar استفاده می شود. (شکل زیر )

با فشار دادن کلید Enter ، پنجره زیر باز می شود ، که با زدن کلید Enter بر روی منوی Key پنجره بعدی باز می شود .

در پنجره زیر باید شماره متغیرهایی را که قرار است مرتب نمودن بر اساس آن ها انجام گیرد ، وارد نماییم . در ستون Var شماره متغیرهای مورد نظر و در ستون Dir ، نحوه مرتب کردن داده ها (صعودی + ، یا نزولی – ) تعیین می گردد .

پس از پایان وارد کردن اطلاعات کلید F10 را فشار می دهیم . سپس آنقدر کلید Enter را می زنیم ( حدود 30 تا 32 بار ) تا پنجره زیر باز شود .

در پنجره فوق بر روی منوی Sort ، کلید Enter را فشار می دهیم تا پیغام اجرای موفقیت آمیز فرمان بصورت زیر نمایان گردد .

جهت مشاهده متغیر های مرتب شده ( در صورتیکه فایل دوم در حالت فعال ACTIVE باشد ) ، از زیر برنامه شماره 41 .SEDIT در صفحه اصلی MSTAT- C استفاده می گردد .

تذکر: در صورتیکه تعداد ردیف ها زیاد باشد برای مشاهده کلیه ردیف ها باید بروی منوی Enter/ Edit کلید Enter را فشار دهیم .

درس 7 : مقایسه میانگین دو گروه از داده ها ( آزمون t ) :

مقایسه میانگین دو گروه از داده ها ( آزمون t ) :

بدین منظور پس از فعال کردن فایل داده ها ، از طریق زیر منوی شماره 20.FILES ، مجددا با کلید Esc به پنجره اصلی MSTAT- C بر می گردیم و روی زیر برنامه شماره 49 . T-TEST کلید Enter را فشار دهیم . تا صفحه زیر باز شود .

در پنجره فوق ، در جعبه اولی ، به ترتیب شماره متغیر ( شماره ستونی که متغیر در فایل داده در آن قرار دارد ) ، شماره اولین و آخرین ردیف نمونه اول مورد سوال قرار می گیرد . در جعبه دومی ، به ترتیب شماره متغیر ، شماره اولین و آخرین ردیف نمونه دوم مورد سوال قرار می گیرد .

تذکر : برای وارد کردن هر یک از اطلاعات مربوط به نمونه ها از کلید Enter استفاده می شود . پس از وارد کردن اطلاعات مربوط به نمونه ها ، کلید Enter را می زنیم .تا پنجره زیرباز شود .

در پنجره فوق ، سطح احتمال معنی دار بودن آزمون پرسیده می شود .

تذکر : برای تعیین سطح احتمال ، از کلید Space bar استفاده می شود . آن گاه با فشار دادن کلید Enter پنجره زیر باز می شود .

در پنجره فوق از ما پرسیده می شود که آیا آزمون t یکطرفه یا دو طرفه باشد .در صورتیکه آزمون t یکطرفه مورد نظر باشد ، حرف N را تایپ نموده و کلید Enter را می زنیم تا پنجره زیر باز شود .

با انتخاب گزینه اول از پنجره بالا ، اطلاعات خروجی بصورت زیر نمایش داده می شود .

اما در صورتیکه آزمون t دوطرفه مورد نظر باشد ، حرف Y را تایپ نموده و کلید Enter را می زنیم .تا اطلاعات خروجی بصورت شکل بعدی نمایش داده می شود.

درس 8 : تجزیه واریانس طرح کاملا تصادفی( CRD ):

تجزیه واریانس طرح کاملا تصادفی( CRD ):

برای انجام تجزیه واریانس بر اساس طرح کاملا تصادفی ( CRD ) ، همچنین برای انجام مقایسات گروهی مستقل ( اورتوگونال ) از زیر برنامه شماره 3. ANOVA-1 استفاده می شود .بدین منظور ابتدا داده ها را از طریق زیر منوهای شماره 20.FILES و 41.SEDIT وارد نموده آنگاه با کلید Esc به صفحه اصلی MSTAT- C بر می گردیم و بر روی زیر برنامه شماره 3. ANOVA-1 کلید Enter را دو بار فشار می دهیم .

تذکر : در صورتیکه فایل داده قبلا ایجاد شده باشد آن را از طریق زیر منوهای شماره 20.FILES و 41.SEDIT فعال می کنیم .

وبعد مجددا ، کلید Enter را دوباره فشار می دهیم .

در پنجره زیر ، در جای خالی سطر اول ، شماره متغیر مستقل ( شماره ستون مربوط به تعداد تيمار ) که گروه بندی داده ها بر اساس آن انجام می گیرد ، وارد می شود . جاهای خالی در سطرهای بعدی مربوط به تعداد تیمار می باشد .

بعنوان مثال اگر ، اطلاعات مربوط به تعداد تیمار در ستون اول قرار گرفته باشد و چهار تیمار در آزمایش مورد مطالعه قرار گرفته باشد . پنجره فوق بصورت زیر پر می شود ، یعنی در جای خالی سطر اول عدد یک ، ودر جاهای خالی سطر سوم به ترتیب اعداد یک و چهار را می نویسیم .

آنگاه کلید Enter را می زنیم تا پنجره زیر باز شود. در پنجره زیر تعداد کل ردیف ها ( داده ها ) پرسیده می شود ، در صورتیکه تعداد ردیف ها صحیح باشد حرف Y را تایپ نموده و کلید Enter

را فشار می دهیم .

در پنجره زیر از ما سوال می شود ، آیا تمایل دارید که میانگین هر یک از تیمارها ، در انتهای فایل داده ذخیره شود . در صورت تمایل حرف Y را تایپ نموده ، و در غیر اینصورت حرف N را تایپ نموده و کلید Enter را فشار می دهیم . ولی توصیه می گردد جهت سهولت مقایسه میانگین ها حرف Y را تایپ گردد .

در صورتیکه تعداد ردیف ها صحیح نباشد حرف N را تایپ نموده و کلید Enter را می زنیم تا پنجره زیر باز شود ودر آن تعداد صحیح ردیف ها را می نویسیم آنگاه کلید Enter را فشار می دهیم .

در پنجره زیر ، نام متغیر ها (نام صفات ) ظاهرمی شود .

در پنجره متغیرها ، برای انتخاب متغیر مورد نظر کافیست با کلید مکان نما بروی آن رفته و با کلید Space bar آن را انتخاب نماییم . در صورتیکه تجزیه واریانس چند متغیر مد نظر باشد ، با کلید Space bar یکی یکی ، همه آنها را انتخاب می کنیم آنگاه کلید Enter را می زنیم .

پنجره زیر مربوط به انجام مقایسات گروهی مستقل ( اورتوگونال ) است . در صورتیکه قصد انجام مقایسه اورتوگونال را داریم حرف Y را تایپ نموده ، و کلید Enter را فشار می دهیم .

اگر برای انجام مقایسه اورتوگونال حرف Y را تایپ نموده ، و کلید Enter را بزنیم پنجره زیرباز می شود . که در جعبه coefficient ، ضرایب را می نویسیم . بعنوان مثال اگر بخواهیم تیمارهای اول و دوم را با تیمارهای سوم وچهارم مقایسه نماییم . ضرایب را بصورت زیر تایپ می کنیم .تذکر: همانگونه که در پایین پنجره زیر نیز ، تذکر داده شده است ، همواره مجموع ضرایب باید صفر گردد .

بعد از اینکه وارد کردن ضرایب پایان یافت ، ابتدا کلید F10 وبعد کلید Esc را می زنیم تا پنجره زیر باز شود .

از پنجره فوق منوی اول ( view output on screen ) را انتخاب می كنيم تا اطلاعات بصورت زیر نمایش داده شود .

درس 9 : مقایسه میانگین ها

درس 9 : مقایسه میانگین ها

جهت مقایسه میانگین تیمارها ، فاکتورها واثرات متقابل با همدیگر ، به منظور تعیین بهترین تیمار ، فاکتور ویا اثر متقابل از زیر برنامه شماره39. RANGE استفاده می شود .

بدین منظور ابتدا محل قرار گرفتن و مقادیر میانگین را از طریق زیر منوهای شماره 20.FILES و 41.SEDIT یاداشت می نماییم . آنگاه با زدن کلید Esc به صفحه اصلی MSTAT- C بر می گردیم و بر روی زیر برنامه شماره39. RANGE کلید Enter را فشار می دهیم .

اگر تعداد ردیف ها زیاد باشد همه ردیف ها را نمی توان در یک صفحه دید . برای مشاهده همه ردیف ها جهت یاداشت محل قرار گرفتن و مقادیر میانگین بر روی منوی Enter / Edit کلید Enter را زده ، تا پنجره بصورت زیر باز شده و مقادیر مورد نظر را یاداشت می کنیم .

بر روی زیر برنامه شماره39. RANGE کلید Enter را فشار می دهیم پس از مشاهده راهنمای مختصر ، با زدن کلید Enter پنجره زیر باز شود .

مکان نما را بروی منوی Parameters ار پنجره فوق برده وکلید Enter را می زنیم تا پنجره زیر باز شود .

در پنجره فوق باید اطلاعاتی نظیر نوع آزمون ، تعداد داده (تکرار ) در هر میانگین ، تعداد تیمارها ( میانگین ها ) ، خطای آزمایشی ، درجه آزادی و … وارد می شود .

تذکر: نرم افزار MSTAT-C توانایی انجام چهار آزمون حداقل تفاوت معنی دار (Lsd) ، آزمون چند دامنه ای دانکن ( Duncan s Multiple Range test ) ، آزمون استیودنت _ نیومن _ کلز ( (Student –Neuman-Kules Test و آزمون توکی(tukeys test) را دارد . برای وارد کردن اطلاعات بصورت زیر عمل می کنیم .

در قسمت اول یکی از روش های مقایسه میانگین با کمک دکمه Space bar انتخاب می شود .

قسمت دوم برای وارد کردن میانگین ها است ، در صورتیکه بدانیم مقادیر میانگین در کدام ردیف ها ، از فایل داده ها قرار دارند عبارت Disk و در صورتی که ندانیم مقادیر میانگین در کدام ردیف ها قرار دارند ، حالت Keyboard را انتخاب می نماییم . وکلید Enter را می زنیم .

در صورت انتخاب ، حالت Keyboard و زدن کلید Enter ، به تعداد میانگین ها ، پنجره هایی بصورت زیر باز می شود که باید مقادیر میانگین را به ترتیب ، یکی یکی وارد نموده و بعد از تایپ هر میانگین کلید Enter را زده تا پنجره بعدی باز شود .

با فرض اینکه محل ردیف میانگین ها ، در فایل داده ها را می دانیم عبارت Disk را انتخاب می کنیم . بدین منظور از دکمه Space bar استفاده می شود .

در قسمت سوم محل اولین ردیف از مقادیر میانگین ها در انتهای فایل داده که در زمان تجزیه واریانس ذخیره شده است ، ذکر می گردد .

در قسمت چهارم ، شماره ستونی که مقادیر میانگین در آن قرار دارد ذکر می شود .

در قسمت پنجم و ششم به ترتیب تعداد داده (تکرار ) در هر میانگین و تعداد تیمارها ( میانگین ها ) تایپ می گردد .

در قسمت هفتم یکی از سطوح احتمال 5% ، %1 و 10% بوسیله دکمه Space bar انتخاب می شود .

در قسمت هشتم ، میانگین مربعات خطا و در قسمت نهم ، درجه آزادی خطا تایپ می گردد .

بعد از تکمیل اطلاعات ،کلید Enter را می زنیم تا پنجره زیر باز شود .

بر روی منوی Range از پنجره فوق کلید Enter را فشار داده تا پنجره زیر نمایان شود .

با انتخاب منوی view output on screen از پنجره فوق ، خروجی بصورت زیر نمایان می شود .

درس 10 : طرح بلوک های کامل تصادفی ( CRBD )

طرح بلوک های کامل تصادفی ( CRBD ):

برای انجام تجزیه واریانس بر اساس طرح بلوک های کامل تصادفی( CRBD ) ، همچنین برای انجام مقایسات گروهی مستقل بین تیمارها ( اورتوگونال ) از زیر برنامه شماره 4. ANOVA-2 استفاده می شود .

بدین منظور ابتدا داده ها را از طریق زیر منوهای شماره 20.FILES و 41.SEDIT وارد یا فعال نموده ، آنگاه با زدن کلید Esc به صفحه اصلی MSTAT- C بر می گردیم و بر روی زیر برنامه شماره 4. ANOVA-2 کلید Enter را فشار می دهیم . پس از مشاهده راهنمای مختصر ، مجددا با زدن کلید Enter پنجره زیر باز شود .

در پنجره فوق تعداد کل ردیف ها ( داده ها ) پرسیده می شود ، در صورتیکه تعداد ردیف ها صحیح باشد حرف Y را تایپ نموده و کلید Enter را فشار می دهیم . در صورتیکه تعداد ردیف ها صحیح نباشد حرف N را تایپ نموده و کلید Enter را می زنیم تا پنجره زیر باز شود و در آن تعداد صحیح ردیف ها را می نویسیم آنگاه کلید Enter را فشار می دهیم .

در پنجره زیر ، در جای خالی سطر اول ، شماره متغیری که تكرار در آن قرار دارد ( شماره ستون مربوط به تعداد تکرار )، وارد می شود . و در سطرهای دوم و سوم به ترتیب شماره اولین و آخرین سطح تکرار تایپ می شود . در سطر چهارم ، شماره ستونی که تیمار در آن قرار گرفته است و در سطرهای پنجم و ششم به ترتیب شماره اولین و آخرین سطح مربوط به تعداد تیمار تایپ می گردد .

بعنوان مثال اگر ، آزمایشی شامل 4 تکرار و 6 تیمار داشته باشیم . پنجره فوق بصورت زیر پر می شود.

آنگاه کلید Enter را می زنیم تا پنجره زیر باز شود. در پنجره زیر لیست تمامی متغیرها به ما نمایش داده می شود .

در پنجره زیر

سوال اول از ما می پرسد ، آیا تمایل دارید که میانگین هر یک از تیمارها در انتهای فایل داده ذخیره شود .

سوال دوم از ما می پرسد ، آیا تمایل دارید که میانگین هر یک از بلوک ها ، در انتهای فایل داده ذخیره شود .

سوال سوم از ما می پرسد ، آیا مقایسات گروهی مستقل ( اورتوگونال) انجام شود ؟

در تمامی سوالات فوق ، در صورتی تمایل حرف Y را تایپ نموده ، و در غیر اینصورت حرف N را تایپ می نماییم .

در صورتیکه قصد انجام مقایسه اورتوگونال را داریم حرف Y را تایپ نموده ، و کلید Enter را فشار می دهیم تا پنجره زیر باز شود. پنجره زیر مربوط به ضرایب مقایسات گروهی مستقل( اورتوگونال ) است . حرف Y را تایپ نموده ، و کلید Enter را فشار می دهیم . آنگاه در پنجره باز شده ، ضرایب را می نویسم .

بعد از اینکه وارد کردن ضرایب پایان یافت ، ابتدا کلید F10 وبعد کلید Esc را می زنیم تا پنجره زیر باز شود .

از پنجره فوق منوی اول ( view output on screen ) را انتخاب می كنيم تا اطلاعات بصورت زیر نمایش داده شود .

درس 11 : برآورد کرت گمشده

برای برآورد کرت یا کرت های گم شده درطرح های :

بلوک های کامل تصادفی( CRBD ) ، فاکتوریل و

اسپلیت پلات با طرح پایه(بلوک های کامل تصادفیCRBD و طرح کاملا تصادفیCRD)

و همچنین آزمایشات مرکب چند سال و چند مکان به دو طریق زیر می توان عمل نمود .

ابتدا داده ها را از طریق زیر منوهای شماره 20.FILES و 41.SEDIT وارد یا فعال نموده ، آنگاه با زدن کلید Esc به صفحه اصلی MSTAT- C بر می گردیم .

روش اول :

بر روی زیر برنامه مربوطه ، کلید Enter را زده و تجزیه واریانس را بطور معمول انجام دهیم . بعنوان مثال اگر آزمایش بر اساس طرح بلوک های کامل تصادفی ( CRBD ) است ، بر روی زیر برنامه شماره 4. ANOVA-2 کلید Enter را فشار می دهیم و مراحل انجام تجزیه واریانس را براساس آن چیزی که در مبحث تجزیه واریانس بر اساس طرح بلوک های کامل تصادفی( CRBD ) ، گفته شده انجام می دهیم . که بطور اتوماتیک مقادیر کرت گمشده محاسبه و بصورت زیر در صفحه اول خروجی نمایش داده می شود . با این تفاوت که در خروجی به ازای تعداد کرت های گم شده ، از درجه آزادی کل و اشتباه آزمایشی کم خواهد شد .

روش دوم :

بر روی زیر برنامه شماره 28 . MISVALESTکلید Enter را فشار می دهیم .

پس از مشاهده راهنمای مختصر (پنجره فوق ) ، مجددا با زدن کلید Enter پنجره زیر باز شود .

در پنجره فوق باید شماره ستون های مربوط به بلوک و تیمار ذکر گردد .

تذکر : برای جدا کردن متغیرها از همدیگر از کاراکتر (( , )) استفاده می شود. آنگاه کلید Enter را می زنیم تا پنجره زیر باز شود .

در پنجره فوق شماره ستون مربوط به بلوک ذکر می گردد . آنگاه با زدن کلید Enter پنجره زیر باز شود .

در پنجره فوق لیست تمامی متغیرها به ما نمایش داده می شود . متغیر یا متغیرهای دارای کرت گمشده انتخاب و کلید Enter را می زنیم.

در پنجره فوق تعداد کل ردیف ها ( داده ها ) پرسیده می شود ، در صورتیکه تعداد ردیف ها صحیح باشد حرف Y را تایپ نموده و کلید Enter را فشار می دهیم . ولی در صورتیکه تعداد ردیف ها صحیح نباشد حرف N را تایپ نموده و کلید Enter را می زنیم ودر پنجره باز شده ، تعداد صحیح ردیف ها را نوشته آنگاه کلید Enter را فشار می دهیم .

در پنجره فوق سوال می گدد ، آیا داده یا داده های برآورد شده ، در جای خالی فایل داده ها ذخیره شود .

درصورتی که هدف انجام تجزیه واریانس پس از برآورد داده های گم شده باشد حرف N را تایپ می کنیم ، زیرا در صورت جایگزین کردن داده ها ، تجزیه واریانس بصورت معمولی انجام

می گیرد ولی اگر جای داده گمشده خالی باشد در هنگام تجزیه واریانس ، داده گمشده پرسیده می شود و به ازای هر واحد گمشده یک واحد از درجه آزادی کل و اشتباه آزمایشی کم خواهد شد . آنگاه کلید Enter را فشار می دهیم تا پنجره زیر باز شود .

در پنجره فوق متغیر یا متغیرهای دارای کرت گمشده را انتخاب و کلید Enter را می زنیم.

در سطر اول پنجره فوق ، تعداد دفعات محاسبه برای برآورد کرت گمشده ( عدد 10 زمانی که بیش از یک کرت گمشده داشته باشیم تایپ می گردد) وارد می شود .

در سطر دوم تعداد ارقام اعشاری برای برآورد کرت گمشده تعیین می گردد بعنوان مثال تایپ عدد (( 2 - )) یعنی مقدار کرت گمشده تا دو رقم اعشار محاسبه گردد.

از پنجره فوق منوی اول ( view output on screen ) را انتخاب می كنيم تا اطلاعات بصورت زیر

نمایش داده شود .

درس 12 : طرح مربع لاتین

برای انجام تجزیه واریانس بر اساس طرح مربع لاتین ( LS ) ، از زیر برنامه شماره

25. LATINSQ استفاده می شود .

بدین منظور ابتدا داده ها را از طریق زیر منوهای شماره 20.FILES و 41.SEDIT وارد یا فعال نموده ، آنگاه با زدن کلید Esc به صفحه اصلی MSTAT- C بر می گردیم و بر روی زیر برنامه شماره 25. LATINSQ کلید Enter را فشار می دهیم . پس از مشاهده راهنمای مختصر ، مجددا با زدن کلید Enter پنجره زیر باز شود .

در پنجره فوق ، در سطر اول شماره متغیر ( ستون ) مربوط به صفت مورد تجزیه تایپ می گردد .

در جاهای خالی سطر دوم به ترتیب شماره متغیر ( ستون ) مربوط به تعداد ردیف ( R )، شماره متغیر ( ستون ) مربوط به تعداد ستون( C ) و شماره متغیر ( ستون ) مربوط به تعداد تیمار ( T ) تایپ می گردد . آنگاه کلید Enter فشار داده می شود .

با مشاهده پنجره فوق ، کلید Enter را می زنیم تا پنجره زیر باز شود.

در پنجره فوق شماره اولین ستون ( عدد یک ) را تایپ نموده و کلید Enter را می زنیم تا پنجره زیر باز شود.

از پنجره فوق منوی اول ( view output on screen ) را انتخاب می كنيم تا اطلاعات بصورت زیر نمایش داده شود .

در س 13 : تجزیه واریانس آزمایشات فاکتوریل

برای انجام تجزیه واریانس و تجزیه کوواریانس در آزمایش های فاکتوریل ، طرح کرت های خرد شده ، طرح کرت های دو بار خرد شده ، آزمایش های فاکتوریل _ اسپلیت پلات ، آزمایش های اسپلیت _ فاکتوریل و تجزیه مرکب آزمایش های انجام شده در چند مکان یا چند سال بر پایه طرح های کاملا تصادفی ( RCD ) و بلوکهای کامل تصادفی ( CRBD ) از زیر برنامه شماره 19 . FACTOR استفاده می گردد .

بدین منظور پس از وارد کردن یا فعال کردن داده ها از طریق زیر منوهای شماره 20.FILES و 41.SEDIT ، با زدن کلید Esc به صفحه اصلی MSTAT- C بر می گردیم و بر روی زیر برنامه شماره 19 . FACTOR کلید Enter را فشار می دهیم . پس از مشاهده راهنمای مختصر ، مجددا با زدن کلید Enter پنجره زیر باز شود .

در پنجره فوق برای انجام تجزیه کوواریانس از ما سوال می گردد در صورت تمایل حرف Y و در غیر اینصورت حرف N را تایپ می نمایم ، سپس با فشار دادن کلید Enter پنجره زیر باز می شود .

تذکر : در پنجره فوق با بردن مکاننما بر روی هر مدل ، توضیح مختصری در مورد آن مدل در بالای صفحهمشاهده می گردد

در زیر توضیح مختصری درمورد برخی از مدل های مهم ارائه شده است

2 Factor ( a ) 1 – CRD : برای تجزیه واریانس آزمایشات فاکتوریل با دو فاکتور A و B بر پایه طرح کاملا تصادفی بکار می رود .

2 Factor ( b ) 2 – CRD : برای تجزیه طرح کرت های خرد شده ( اسپلیت پلات ) با دو فاکتور A ( فاکتور اصلی ) و B ( فاکتور فرعی ) بر پایه طرح کاملا تصادفی استفاده می شود .

3 Factor ( a ) 3 – CRD : برای تجزیه واریانس آزمایشات فاکتوریل با سه فاکتور A ، B و C بر پایه طرح کاملا تصادفی کاربرد دارد .

3 Factor ( b ) 4 – CRD : برای تجزیه واریانس آزمایشات اسپلیت پلات _ فاکتوریل با سه فاکتور A ( فاکتور اصلی ) ، B و C ( فاکتور فرعی بصورت ترکیبی ) بر پایه طرح کاملا تصادفی بکار می رود .

3 Factor ( c ) 5 – CRD: برای تجزیه واریانس آزمایشات فاکتوریل_ اسپلیت پلات با سه فاکتور A و B ( فاکتور اصلی بصورت ترکیبی ) و C ( فاکتور فرعی) بر پایه طرح کاملا تصادفی استفاده می گردد .

4 Factor 6 – CRD : برای تجزیه واریانس آزمایشات فاکتوریل با چهار فاکتور A ، B ، Cو D بر پایه طرح کاملا تصادفی بکار می رود .

1 Factor 7 – CRBD : برای تجزیه طرح بلوک های کامل تصادفی با یک فاکتور ( طرح بلوک معمولی ) بکار می رود . و تفاوت آن با زیر برنامه شماره 4. ANOVA-2 این است که آزمون غیر افزایشی بودن برای خطای آزمایشی در این قسمت انجام نمی گیرد .

2 Factor ( a ) 8 – CRBD :برای تجزیه واریانس آزمایشات فاکتوریل با دو فاکتور A و B بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی استفاده می گردد .

2 Factor ( b) 9 – CRBD : برای تجزیه طرح کرت های خرد شده ( اسپلیت پلات ) با دو فاکتور A ( فاکتور اصلی ) و B ( فاکتور فرعی ) بر پایه طرح طرح بلوک های کامل تصادفی بکار می رود .

3 Factor ( a ) 10 – CRBD: برای تجزیه واریانس آزمایشات فاکتوریل با سه فاکتور A ، B و C بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی کاربرد دارد .

3 Factor ( b ) 11 – CRBD :برای تجزیه واریانس آزمایشات اسپلیت پلات _ فاکتوریل با سه فاکتور A ( فاکتور اصلی ) ، B و C ( فاکتور فرعی بصورت ترکیبی ) بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی بکار می رود .

3 Factor ( c ) 12 – CRBD: برای تجزیه واریانس آزمایشات فاکتوریل_ اسپلیت پلات با سه فاکتور A و B ( فاکتور اصلی بصورت ترکیبی ) و C ( فاکتور فرعی) بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی استفاده می شود .

3 Factor ( d ) 13 – CRBD : برای تجزیه واریانس آزمایشات اسپلیت _ اسپلیت پلات ( طرح کرت های دو بار خرد شده ) با سه فاکتور A ( فاکتور اصلی ) ، B ( فاکتور فرعی) و C ( فاکتور فرعی فرعی ) بر مبنای طرح پایه بلوک های کامل تصادفی بکار می رود .

4 Factor 14 – CRBD: برای تجزیه واریانس آزمایشات فاکتوریل با چهار فاکتور A ، B ، Cو D بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی بکار می رود .

1 Factor combined (a) 15 – CRBD : برای تجزیه مرکب یک آزمایش پیاده شده با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در چند مکان یا چند سال استفاده می شود .

Factor combined (b) 16 – CRBD: برای تجزیه مرکب یک آزمایش اسپلیت پلات با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در چند مکان یا چند سال بکار می رود .

1 Factor combined (c) 17 – CRBD: برای تجزیه مرکب یک آزمایش فاکتوریل_ اسپلیت پلات با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در چند مکان یا چند سال کاربرد دارد .

1 Factor combined (d) 18 – CRBD : جهت تجزیه مرکب یک آزمایش بلوکی یک فاکتوره در چند سال و در یک مکان با راندومیزاسیون ثابت (گیاهان چند ساله ) بکار می رود.

2 Factor combined (g) 25 – CRBD : برای تجزیه مرکب آزمایشات اسپلیت _ پلات در چند سال و چند مکان با مکان های یکسان در سالها ولی با راندومیزاسیون متفاوت در هر سال استفاده می شود .

2 Factor Strip plots 31 – CRBD : برای تجزیه طرح کرت های نواری با دو فاکتور در قالب طرح بلوک بکار می رود .

Other Type of Design – : هرگاه برای تجزیه آزمایشی هیچ کدام از مدل های فوق مناسب نباشد از این قسمت استفاده می شود که در فصل 17 بطور کامل شرح داده می شود .

مثال : حال فرض کنید یک آزمایش فاکتوریل 3 × 3 در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام داده اید ، برای تجزیه آن بصورت زیر عمل می کنید

با مکان نما بر روی مدل 2 Factor ( a ) 8 –CRBD رفته و کلید Enter را فشار می دهیم . پنجره ای بصورت زیر باز می شود که منابع تغییر و درجه آزادی مدل مزبور نمایش داده می شود ، در صورت عدم صحت منابع تغییر و درجه آزادی مدل ، حرف N را تایپ کرده وکلید Enter را

می زنیم تا به صفحه بالا بر گردد و مدل صحیح را انتخاب می نماییم .

در صورت صحت ، حرف Y را تایپ نموده و کلید Enter را می زنیم.

درسطر اول پنجره فوق ، شماره ستون بلوک ( تکرار ) ، در سطر دوم و سوم به ترتیب کوچکترین و بزرگترین شماره تکرار وارد می شود ( در مثال فوق آزمایش دارای 4 تکرار بود ) آنگاه کلید Enter را فشار می دهیم.

درسطر اول پنجره فوق ، شماره ستون فاکتور A ، در سطر دوم و سوم به ترتیب کوچکترین و بزرگترین شماره فاکتور A تایپ می گردد . ( در مثال فوق فاکتور A دارای 3 سطح بود ) سپس کلید Enter را می زنیم.

درسطر اول پنجره فوق ، شماره ستون فاکتور B ، در سطر دوم و سوم به ترتیب کوچکترین و بزرگترین شماره فاکتور B تایپ می گردد . ( در مثال فوق فاکتور B دارای 3 سطح بود ) آنگاه کلید Enter را فشار می دهیم .تا پنجره زیر باز شود ، در صورت صحت تعدادتکرار و تعداد سطوح فاکتور A و B حرف Y را تایپ نموده و کلید Enter را می زنیم.

در صورت عدم صحت تعدادتکرار و تعداد سطوح فاکتور A

آموزش نرم افزار MSTAT- C

بخش اول :معرفی و طریقه ایجاد فایل

طریقه ایجاد فایل :

مطالب مشابه :

درس1:تجزیه واریانس آزمایشات فاکتوریل

پژوهش: طرح فاکتوریال factorial design

ارزیابی اثر کودهای بیولوژیک و کود نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد رقم برنج هاشمی

طرح درسهاي روزانه مفيد

آموزش نرم افزار MSTAT- C

بهینه سازی میکرو استخراج با فاز جامد از فضای فوقانی برای تجزیه و تحلیل ترکیبات معطر در سرکه

الگوریتم