کیست های تخمدان

کیست های تخمدان

کیست های تخمدان کیسه های کوچک محتوی مایع هستند که در تخمدان ها(ovarys) رشد می کنند. بیشتر کیست ها بی ضرر هستند اما بعضی از آن ها می تواند مشکلاتی نظیر پاره شدن ، خونریزی و درد را ایجاد کند.و ممکن جراحی برای برداشتن کیست نیاز باشد.

كيست تخمدان كيسه پر از آب يا خوني در تخمدان است كه اغلب هنگام تخمك گذاري به وجود مي آيد ، يعني زماني كه تخمك از تخمدان آزاد ميشود . گرچه خيلي اوقات علت مشخصي ندارند ، اما در اغلب موارد از اختلالات هورموني ناشي ميشوند. اختلالاتي كه در مرحله اول دوره عادت ماهانه را به تعويض مي اندازد و بيشتر به صورت كيست هاي فيزيولوژي بروز ميكند .

كيست ها در تخمدان در كيست هاي فيزيولوژي كه به آنها كيست هاي ساده نيز ميگويند تخمك هايي كه بايد ماهانه آزاد شود ، آزاد نمي شوند و اندازه ۴ تا ۵ سانتيمتر رشد ميكنند و در اين نوع از كيست كيسه پر از آب در تخمدان تشكيل ميشود و اغلب درد جسماني ندارد و تنها با عقب افتادن دوره عادت ماهانه مشخص ميشوند .

البته يكسري كيست تخمدان وجود دارد كه فيزيولوژي نيستند و بيمار هر وقت عادت ماهانه ميشود ، مخاط رحم همواره در رحم وجود دارد كه به اين كيست ها ، كيست اندومكسيوما مي گويند و داخل آنها پر از خون است و از آنجا كه خون ها راه خروج ندارند ، اين كيست ها با سيكل پريودي كوچكتر نشده بلكه بزرگ هم ميشوند و در اين شرايط مي گوييم كه كيست اندومكسيوزيس است و با روشهاي دارويي قابل درمان نيست .

زنان دو تخمدان دارند که محل ذخیره و آزاد کردن تخمک (egg)است.سایز هر تخمدان به اندازه یک گردو است و در دو طرف رحم قرار دارند.

تخمدان یک تخمک را در هر ماه تولید می کند. و این فرایند سیکل قاعدگی ماهانه در زن است. تخمک در داخل کیسه ای به نام فولیکول (follicle) محبوس است.

تخمک در داخل تخمدان رشد می کند تا زمانی که رحم برای پذیرش آن آماده شود. مخاط رحم در این دوره ضخیم شده و خودش را برای حاملگی آماده می کند.

این سیکل هر ماه اتفاق می افتد و با لقاح پیدا نکردن تخمک خاتمه می یابد . همه محتویات رحم اگر تخم لقاح پیدا نکند خارج می شود و این فرایند سیکل قاعدگی نامیده می شود.

در تصویر سونوگرافی ، کیست تخمدان شبیه حباب دیده می شود . این کیست محتوی مایع است و به وسیله یک دیواره نازک احاطه می گردد. این نوع کیست ، کیست فانکشنال یا عملی تخمدان یا کیست ساده نامیده می شود.

علائم كيست تخمدان :

تنها علائم كيست تخمدان دردهاي لگني و عقب افتادن زمان عادت ماهانه است و در اغلب موارد ، فرد هيچ دردي را در بدن خود حس نمي كند ، اما زماني داراي علامت ميشود كه كيست دور پايه خود پيچ مي خورد و كيست تورسيون پيدا كرده و در اين شرايط مريض درد زيادي دارد .

كيست تخمدان اغلب باعث ايجاد چاقي، عضلات و استخوان هاي درشت، رويش مو بر روي صورت و بدن، خصوصيات مردانه، آكنه و عادت ماهيانه نامنظم مي شود.

كيست تخمدان باعث ناباروري، افزايش ابتلا به ديابت، سكته ها، حملات قلبي و سرطان رحم مي شود. يك تحقيق در ايتاليا نشان داد مصرف داروي گلوكوفاژ( متفورمين) و رژيم غذايي كه داراي كربوهيدرات هاي كامل ( مانند غلات كامل و سبوس دار) باشد، اين بيماري را درمان مي كند.
مطالعات ثابت كرده است داروها و رژيمي كه براي درمان ديابت استفاده مي شوند و همچنين داروهايي كه از عمل هورمون هاي مردانه در زنان جلوگيري مي كنند، باعث جلوگيري از عوارض اين بيماري مي شوند .

عوارض اين بيماري شامل ديابت، حملات قلبي، چاقي، خصوصيات مردانه مانند رويش مو بر روي بدن، جوش زدن، عضلات و استخوان هاي درشت مي باشند و پروژسترون(هورمون زنانه) باعث پيشگيري از ابتلا به سرطان رحم مي شود.

يك دختر بعد از تولد ۴ ميليون تخمك دارد كه هر ماه يكي از تخمك ها در يك فرد سالم بعد از طي مراحلي كامل مي شود و به داخل رحم پرتاب مي رود.

در افرادي كه تخمك كامل شده ولي به داخل رحم پرتاب نمي رود، بيماري كيست تخمدان ديده مي شود. افزايش مقدار انسولين و هورمون مردانه در اين بيماري باعث مي شود، تخمدان ها هورمون مردانه ساخته و باعث پيدايش آكنه و موهاي ضخيم و تيره رنگ بر روي بدن شود.

گلوكوفاژ ،Actos وAvandia داروهايي هستند كه باعث كاهش مقدار انسولين و كاهش هورمون مردانه ( تستوسترون) در خون مي شوند.

بنابراين بايستي در اين بيماري رژيم غذايي بر اساس غلات و دانه هاي كامل و سبوس دار باشد و مصرف محصولات فرآوري شده و پخته مثل انواع شيريني و ماكاروني محدود شود.

همچنين داروهايي كه مانع از عمل هورمون مردانه در بدن مي شوند، باعث كاهش ويژگي هاي مردانه و كاهش كلسترول مي شوند و به حمل تخمك ها از تخمدان به رحم كمك مي كنند، ولي داروهاي ضد ديابت در مؤثرترند.

اين بيماري احتمال ابتلاء به سرطان رحم را افزايش مي دهد، بنابراين داروهاي ضد بارداري كه داراي هورمون پروژسترون هستند براي اين افراد تجويز مي شوند و اگر اضافه وزن دارند، بايستي وزن خود را كاهش دهند.

اگر فكر مي كنيد دچار اين عارضه هستيد و يكي از علائم ذكر شده در بالا را داريد حتماً با مراجعه به پزشك زنان، يك سونوگرافي از تخمدان ها و رحم انجام دهيد.

حتي اگر شما مبتلا به كيست تخمدان نباشيد، ممكن است يكي از علائم بالا را داشته باشيد.
برنامه غذايي كه شما در اين شرايط بايستي رعايت كنيد به صورت زير است:

۱. عدم مصرف يا مصرف كم: انواع شيريني و كيك و كلوچه- ماكاروني ها- غذاهايي كه شكر به آنها اضافه شده است- آبميوه هاي مصنوعي مثل انواع سانديس- نوشيدني هايي مثل نوشابه- نان هاي سفيد.

۲. مصرف ميوه و سبزيجاتي مثل هويج، فلفل، كاهو، كلم، اسفناج و…

همچنين قبل از هر وعده غذايي داروي ضد ديابت گلوكوفاژ( متفورمين) را مصرف كنيد.

روشها درمان :

درمان كيست هاي فيزيولوژي كه اغلب كيستهاي تخمدان در زنان از اين نوع است با تجويز قرص ضدبارداري LD و HD‌ درمان ميشود و در اين روش با مصرف قرص ، فعالتي هورموني تخمدان متوقف شده و كيست كوچك ميشود و زماني كه تخمك گذاري صورت نمي گيرد ، كيست هم به وجود نمي آيد . اين كيست ها اغلب پس از گذشت يك تا ۳ ماه كوچك ميشود و از بين ميرود .

اما در نوع اندومكسيوما كه داخل آنها پر از خون است ، درمان با روشهاي دارويي مؤثر نبوده و مريض بايد لاپاروسكوپي شود و اين عمل همراه با بيهوشي است و البته بايد توجه داشت چنانكه كيست هاي فيزيولوژي هم بعد از گذشت ۲ تا ۳ ماه كوچك نشوند ، حتماً بايد عمل لاپاروسكوپي درباره آنها صورت بگيرد .

چه عواملی سبب ایجاد کیست های تخمدان می شوند؟
کیست های تخمدان به دلایل متعددی ایجاد می شوند. شایع ترین نوع، کیست فولیکولار است که از رشد یک فولیکول نتیجه می شود. فولیکول یک کیسه پر از مایع طبیعی است که حاوی یک تخمک است. کیست های فولیکولار هنگامی که فولیکول در طی چرخه قاعدگی بیش از حد طبیعی رشد می کند و برای آزاد سازی تخمک باز نمی شود تشکیل می شود. معمولاً کیست های فولیکولار در طی چند روز تا چند ماه به خودی خود برطرف می شوند. کیست ها می توانند در اثر جراحت یا نشت عروق خونی کوچک به درون کیسه تخمک حاوی خون باشند (کیست های هموراژیک یا اندومتریوئید). گاه گاه بافت های تخمدان برای تشکیل بافت های دیگر بدن مانند مو یا دندان به صورت غیر طبیعی رشد می کنند. کیست هایی با این بافت های غیر طبیعی کیست های درموئید نامیده می شوند.
علایم کیست های تخمدان چه هستند؟
بیشتر کیست ها هرگز مشخص نمی شوند و بدون اینکه زنان بدانند که به این کیست ها مبتلا هستند برطرف می شوند. هنگامی که یک کیست علایم ایجاد می کند، درد در شکم یا لگن شایع ترین علامت است. درد می تواند در اثر پارگی کیست، رشد سریع و اتساع آن، خون ریزی به درون کیست یا پیچ خوردن کیست در اطراف منبع خونی آن ایجاد شود.
کیست های تخمدان چگونه تشخیص داده می شوند؟
بیشتر کیست ها به وسیله اولتراسوند تشخیص داده می شوند که بهترین تکنیک تصویربرداری برای شناسایی کیست های تخمدانی است. اولتراسوند یک روش تصویربرداری است که از امواج صوتی برای ایجاد تصاویری از ساختمان های درون بدن استفاده می کند. تصویربرداری اولتراسوند بدون درد است و هیچ ضرری ندارد.
هم چنین می توان کیست ها را با روش های دیگر تصویربرداری مانند اسکن CAT یا اسکن MRI شناسایی کرد.

پزشک چگونه می تواند تصمیم بگیرد که یک کیست تخمدانی خطرناک است؟
اگر زنی در دهه چهارم زندگی خود یا حتی جوان تر باشد و قاعدگی های منظم داشته باشد،، بیشتر توده های تخمدانی «کیست های تخمدانی عملکردی» خواهند بود که در حقیقت غیر طبیعی نیستند. این کیست ها با جریان تخمک گذاری که در چرخه قاعدگی رخ می دهد ارتباط دارند و معمولاً در طی چرخه قاعدگی بعدی خود به خود ناپدید می شوند.
بنابراین به خصوص در زنانی که در دهه دوم و سوم زندگی خود هستند این کیست ها در چند چرخه قاعدگی بررسی می شوند تا مشخص شود آیا از بین رفته اند یا نه. چون قرص های ضد بارداری خوراکی تا حدودی با جلوگیری از تخمک گذاری عمل می کنند، پزشکان انتظار نخواهند داشت که زنان مصرف کننده ضد بارداری های خوراکی «کیست های تخمدانی عملکردی» داشته باشند. بنابراین ممکن است به زنانی که در حین مصرف قرص های ضد بارداری خوراکی به کیست های تخمدان مبتلا می شوند توصیه شود که به جای پایش از طریق اولتراسوند لگن یا جراحی، معاینه شوند.
عوامل دیگری نیز وجود دارند که در کنار سن زن یا مصرف ضد بارداری های خوراکی به ارزیابی کیست های تخمدانی کمک می کنند. کیستی که در اولتراسوند شبیه یک کیسه ساده پر مایع به نظر می رسد، در مقابل کیستی با بافت سخت در داخل آن، به احتمال زیاد خوش خیم است. بنابراین اولتراسوند نیز در تشخیص این که تومور تخمدانی جدی است یا نه نقش دارد.
سرطان تخمدان در زنان جوان تر از ۴۰ سال نادر است. کیست های تخمدانی که پس از ۴۰ سالگی ایجاد می شوند نسبت به قبل از آن شانس بالاتر سرطانی بودن را دارند، اگرچه بیشتر کیست های تخمدان حتی پس از ۴۰ سالگی خوش خیم هستند. آزمون خونی CA-۱۲۵ می تواند به عنوان مشخصه ای برای سرطان تخمدان به کار رود، اما غیر طبیعی بودن آن همیشه به معنی وجود سرطان نیست. اولاً بسیاری از بیماری های خوش خیم در زنان در سنین باروری می تواند سبب افزایش CA۱۲۵ شود، بنابراین CA-۱۲۵ یک آزمون اختصاصی به خصوص در زنان جوان نیست. عفونت های لگن، فیبروئید های رحم، بارداری، کیست های خوش خیم تخمدان (هموراژیک) و بیماری های کبد همگی بیماری هایی هستند که ممکن است در غیاب سرطان تخمدان سطح CA-۱۲۵ را افزایش دهند. ثانیاً حتی در صورت ابتلا زن به سرطان تخمدان، تمام این سرطان های تخمدان سبب افزایش سطح CA-۱۲۵ نمی شود. علاوه براین، سطوح CA-۱۲۵در زنان مبتلا به سرطان سینه، ریه و پانکراس نیز به صورت غیر طبیعی بالا می رود.
کیست های تخمدان چگونه درمان می شوند؟
بیشتر کیست های تخمدان در زنان در سنین باروری کیست های فولیکولار هستند که به طور طبیعی در عرض ۱ تا ۳ ماه از بین می روند. اگرچه ممکن است این کیست ها پاره شوند، به ندرت علائم ایجاد می کنند. این کیست ها خوش خیم هستند و مشکلاتی ایجاد نمی کنند. در زنانی که هیچ علائمی ندارند این کیست ها را می توان همزمان در طی آزمایش لگن تشخیص داد. تمام زنان در مقاطعی از زندگی به کیست های فولیکولار مبتلا می شوند.
در زنان در سنین باروری، معاینه کیست فولیکولار معمولاً در چند چرخه قاعدگی انجام می شود زیرا در این گروه سنی این کیست ها شایع و سرطان تخمدان نادر است. گاهی اوقات کیست های تخمدانی در زنان غیر یائسه حاوی مقداری خون است که کیست های هموراژیک نامیده می شوند. کیست های هموراژیک به سرعت برطرف می شوند.
به منظور تعیین استراتژی درمانی برای کیست های تخمدان از اولتراسوند استفاده می شود زیرا این روش می تواند به تشخیص این که این کیست، کیست ساده یا ترکیبی است کمک کند. کیست ساده که در بیماری های خوش خیم دیده می شود فقط حاوی مایع بوده و بافت جامد ندارند اما کیست ترکیبی بافت جامدی دارد که به پایش و احتمالاً جراحی نیاز دارد.
به طور خلاصه درمان ایده آل کیست های تخمدان به سن زن، اندازه کیست (و تغییر اندازه) و ظاهر کیست در اولتراسوند بستگی دارد.
درمان می تواند شامل معاینه ساده یا ارزیابی آزمون های خونی مانندCA-۱۲۵ باشد که به تشخیص پتانسیل ابتلا به سرطان کمک می کند.
در صورت ایجاد درد شدید، از بین نرفتن خود به خود یا مشکوک بودن تومور، می توان آن را با لاپاراسکوپی یا در صورت نیاز با لاپاراسکوپی باز خارج کرد. به مجرد خارج کردن کیست، تومور به یک پاتولوژیست ارجاع داده می شود تا به منظور تشخیص نهایی نوع کیست موجود، بافت را در زیر میکروسکوپ آزمایش کند.

منبع: انجمن پرستاری ایران

کیست های تخمدان

مطالب مشابه :

دفع کیست تخمدان

کیست تخمدان

کیست تخمدان

مروری بر کیست تخمدان

کیست های تخمدان وراهای درمان آن

توده ها و کیست های تخمدان

کیست های تخمدان

تخمدان پلی کیست چیست؟

دستگاه تولیدمثل در دختر

دستگاه تولید مثل در دختران و زنان و کارکرد آن و مشکلاتی که می تواند برای آن پیش بیاید