پاسخ خودآزمايي زبان فارسي ( 1 ) از درس پانردهم تا بيست و هشتم
پاسخ خودآزمايي زبان فارسي ( 1 ) از درس پانردهم تا بيست و هشتم
درس پانزدهم : زبان شناسي چيست ؟ ( 1 )
فعاليت :
فكر كنيد و پاسخ دهيد : دستور زبان فارسي امروز با كدام زبان شناسي ارتباط نزديك تري دارد ؟ چرا ؟
با زبان شناسي جديد ( همگاني ) : زيرا چنان كه گفته شد در زبان شناسي جديد زبان را به خاطر شناخت خود زبان آن گونه كه هست مطالعه مي كنند و نمي كوشند كه آن را تغيير دهند .
بياموزيم :
كتاب عربي كه به صورت مكسر جمع بسته شده اند نبايد آن ها را دوباره با علامت هاي جمع فارسي ، جمع بست . بنابراين كتب ها ، اولادها و اخلاق ها نادرست اند . بهتر است در مورد جمع هاي مكسر نيز مفرد آن ها را با علامت هاي جمع فارسي به كار برد . مثال : اخبار -> خبرها ، طرق -> طريق ها
برخي كلمات گرچه در عربي جمع هستند ولي در فارسي با معني مفرد به كار مي روند .
مثال : طلبه ها ، ارباب ها ، اسلحه ها ، عمليات ها و ....
خودآزمايي درس پانزدهم :
1. منظور از علمي بودن زبان چيست ؟
زبان شناسی مثل همه ی علوم دیگر از روش های رایج در تحقیقات علمی ( مشاهده ، تجربه ،آزمایش و فرضیه سازی ) استفاده می کند .
2. زبان شناسان برای حل مشکل دگرگونی زبان چه راه حلي انديشيده اند ؟
زبان شناسان براي حل اين مشكل عامل زبان را كنار مي گذارند و فقط به مطالعه ي صورت امروزي زبان مي پردازند .
3. وظيفه ي گويش شناسي چيست ؟
مطالعه و تحقیق در باره ي گویش های مختلف جغرافیایی ، اجتماعی است .
4. مثال هاي زير را كه در حوزه زبان شناسي است تاريخي است به زبان امروزي بازنويسي كنيد .
- باران ملایمی، نم نم می بارید ، به طوری که زمین را اندکی خیس می کرد .
- از این منطقه ، انواع خرما به دست می آید(به عمل می آید) و در آن حیوانات بسیار گوناگونی زندگی می کنند .
- بعد یوسف را به سرآن چاه بردند و لباس او را بیرون آوردند وبه کمرش طنابی بستند .
- وقتی به شهر بصره رسیدیم ، به علت فقر ودرماندگی به دیوانه ها شبیه بودیم و مدت سه ماه بود که موی خود را کوتاه نکرده بودیم .
5. نوع اسم هاي مشخص شده ي تمرين 4 را تعيين كنيد .
بارانكی : مفرد ، نکره ،عام ،مشتق / زمین : مفرد ، جنس ، عام ، ساده
خرما : مفرد ،جنس ، عام ،ساده / یوسف : مفرد ، شناس ، خاص ، ساده
زمین : مفرد ، جنس ، عام ، ساده / بصره : مفرد ، شناس ، خاص ، ساده
برهنگی : مفرد ، جنس ، عام ، مشتق / دیوانگان : جمع ، جنس ،عام ، ساده
6. تفاوت ها و شباهت هاي خط نسخ و خط تحريري را در يك بند بنويسيد .
در خط نسخ حروف وکلمات ،زاویه دار و یک نواخت است و حرف ها در کنار هم چیده می شوند ،در حالی که حروف و کلمات در خط تحریری منحنی ومتعادل اند . حرف ها با یک دیگر تناسب و تقارن دارند و بعضی حروف روی هم قرار می گیرند . در این خط به جای زاویه ی حروف از قوس استفاده می شود و حروف دندانه دارکشیده نوشته می شوند . به همین دلیل ،خط تحریری نسبت به خط نسخ سریع تر نوشته می شود و در زندگی کاربرد بیش تری دارد . البته هر دو خط جنبه ی کاربردی معمولی دارند و خط های هنری نیستند اما خط نسخ چون حروف را واضح و بر جسته نشان می دهد ، برای آموزش و چاپ آثار مناسب تر است . خط تحریری ، خط معیار به حساب می آید .
درس شانزدهم :گروه اسمي ( 2 ) وابسته هاي اسم
فعاليت :
با ذكر مثال در باره ي اهميت هر يك از عناصر گروه اسمي گفت و گو كنيد .
گروه اسمي داراي دو عنصر اصلي است : هسته - وابسته .
وجود هسته در گروه اسمي اجباري و وجود وابسته اختياري است . بنابراين وابسته را مي توان حذف كرد زيرا كار آنها توضيحات اضافي است . بر خلاف هسته كه قابل حذف نيست .
مثال : آن گل زيبا را ديدم . در اين جمله مي توان « آن » را حذف كرد بي آن كه به جمله آسيبي برسد ولي گل را كه هسته است اصلاً نمي توان حذف نمود .
خودآزمايي درس شانزدهم :
1. به هر يك از كلمات زير وابسته هاي پيشين مناسب را بيفزاييد .
- كودك : همان كودك ، هيچ كودكي ، يك كودك ، دومين كودك ، كوچك ترين كودك ، كدام كودك ؟ چه كودكي ؟عجب كودكي !
- كـار : آن كار ،هر كار ، هزار كار ، آخرين كار ، سخت ترين كار ،چند كار ؟ عجب كاري !
- نتيجه : اين نتيجه ، فلان نتيجه ، يك نتيجه ، دومين نتيجه ، عالي ترين نتيجه ، كدام نتيجه ؟ چه نتيجه اي !
- داستان : همين داستان ، چند داستان ، چهار داستان ، اولين داستان ، جذاب ترين داستان ، چند داستان ؟ عجب داستاني !
2 – در نوشته هاي زير وابسته هاي پيشين را شناسايي كنيد ؛ نام آن ها را بنويسيد .
صفت شمارشي سه ايالت اسلامي / صفت شمارشي پنج شهر مهم / صفت اشاره اين نتيجه / صفت اشاره اين منظور / صفت عالي بزرگترين روزنامهي اجتماعي زمان خود / صفت اشاره آن چند روز اختفاي خود/صفت عالي كوبندهترين مقالهها / صفت اشاره اين شهامت /صفت مبهم هيچ كس/ صفت تعجبي چه روزهاي سختي/ صفت اشاره آن روزها / صفت مبهم هيچ فرد يا گروهي /صفت مبهم چند گروه و دسته / صفت پرسشي كدام طرز تفكر/ صفت اشاره آن سختگيري آغاز كار / صفت مبهم هردو / صفت شمارشي يك نكته .
تذکر: نوک پيکان در نمودار پيکانی از وابسته به طرف هسته رسم می شود ! مثلاً در گروه اسمی : آن چند روز ، روز هسته است و بنابراين ابتدا نوک پيکان از چند (صفت مبهم) به طرف روز و سپس پيکان ديگری از زير آن (صفت اشاره) به طرف ميان پيکان چند روز رسم می کنيم .
3. زبان انسان را با زبان حيوانات مقايسه كنيد و شباهت ها و تفاوت ها آن ها را در يك بند بنويسيد .
شايد حيوانات بتوانند زبان يكديگر را بفهمند و از طريق صداهايي كه ايجاد مي كنند ، با هم ارتباط برقرار نمايند . بارها شاهد بوده ايم كه دو گربه وقتي كه به هم مي رسند ، صداهايي را رد و بدل مي كنند ، از كجا معلوم است كه اين صداها نظام مند نباشد و زبان خاصي به حساب نيايد . اما تا آنجا كه دانش بشري دريافته تا كنون، نشانه هايي از وجود زباني نظام مند در ميان حيوانات ديده نشده است ؛ يعني ، اگر چه حيوانات صداهايي را با هم رد و بدل مي كنند اما در اين صداها ويژگي هاي زبان انساني مانند دوساختي بودن ، نابجايي و زايايي – وجود ندارد . از طرف ديگر زبان انسان در زمان هاي مختلف دگرگون مي شود وتغيير مي كند اما زبان حيوان دگرگوني نمي پذيرد.
4- از بين كلمات زير آن ها را كه امروزه معني مفرد مي دهند و دوباره قابل جمع بستن هستند . مشخص كنيد .
جواهر ← جواهرات / ارباب ← اربابان / حور ← حوريان / مراسم ← مراسم ها
درس هفدهم : ساده نويسي
فعاليت :
متن نامه ي پدري به فرزند نوجوانش را در پايان درس بيست و پنجم كتاب بخوانيد و ويژگي يك متن ساده را در آن پيدا كرده ، بيان كنيد .
در آن نامه جمله ها ساده و كوتاه و روان هستند . از آوردن كلمه هاي زايد عبارت هاي تكراري و تكيه كلام خودداري شده است . زبان نوشته صميمي و نزديك به زبان گفتار است عبارت هاي پرشاخ و برگ و متكلفانه در آن ديده نمي شود و جمله ها به خوبي گوياي مقصود نويسنده مي باشند .
بياموزيم:
اگر كلمه با يكي از مصوت هاي « ا » و « و » ختم شوند موقعي كه بخواهند مضاف اليه يا صفت بگيرند علاوه بر نقش نماي اضافه « ي » ميانجي هم مي گيرند مانند : هماي سعادت ، بوي خوش ، گيسوي سياه ، هواي آزاد و ...
اما اگر كلمه با يكي از دو مصوت بالا ختم نشده باشد موقع اضافه كردن فقط نقش نماي اضافه را مي گيرد . مثل شبِ عارفان ، روزِ آفتابي ، كلماتِ آسماني و ....
خودآزمايي درس هفدهم :
1. جملات بلند زير را به دو يا چند جمله تبديل كنيد :
- يكي از بهترين و مؤثرترين وسايل كسب مهارت در انواع نوشتن ، خواندن ،اين است كه مطالب گوناگون علمي ، ادبي وهنري را بخوانيم و نيز از خواندن مطالب فلسفي وديني آموزنده و آگاهي دهنده دريغ نورزيم تا بتوانيم از اين گونه مطالب در مواقع گوناگون استفاده كنيم .
- هنگام مطالعه بايدمطالب مورد نظر را به دقت بررسي كنيم ومورد تجزيه وتحليل قرار دهيم ، همچنين نكات مهم را يادداشت وگرد آوري نماييم .
2- مقصود نوشته ي زير را به طور ساده و در دو سطر بنويسيد .
به لطف خداوند ، سال ها به مطالعه و پژوهش در مثنوي معنوي مولوي سرگرم بودم . در اين راه بارها به دشواري ها و
پيچيدگي هايي برخورد نمودم و از طريق مراجعه به شرح و تفسيرهاي گوناگون ، برخي از آن مشكلات حل شد و
بعضي هم چنان باقي ماند .
3- به جاي واژگان زير ، برابرهاي مناسب بنويسيد :
مستعمل : كهنه ، فرسوده / علي هذا : از اين رو ، بنابراين(معين)،لاجرم، ازيرا(دهخدا) / كانديدا : نامزد ،
داوطلب / من غير مستقيم : غير مستقيم / علي كل حال :به هر صورت . در(به) هر حال / در مقطع كنوني :اكنون در
حال حاضر
4. داستان زير را به نثر ساده ي امروزي بازنويسي كنيد :
(پاسخ زير بازگردانی اين داستان است و با شاخ و برگ دادن و توصيف مناظروجزئيات می توان نوشته را باز نويسی کرد.) درزمان حضرت عيسي (ع) سه مرد هم سفربودند . در راهي به گنجي رسيدند . تصميم گرفتند يكي را به شهر بفرستند تا غذايي تهيه كند. يكي از آنان به شهر رفت وغذايي خريد . با خود گفت : زهري در غذا بريزم تا ايشان بخورند وبميرند وگنج براي من بماند. آن دو مرد ديگر هم بايك ديگر قرار گذاشتند چون رفيقشان برگشت و غذا را آورد او را بكشند تا گنج به ايشان برسد . چون آن مرد برگشت و غذاي زهر آلود را آورد ، اورا كشتند . آن گاه غذا را خوردند و هر دو مردند . حضرت عيسي (ع) با حواريان از آن جا مي گذشت . گفت : نگاه كنيد كه چگونه اين سه مرد به خاطر حرص وطمع كشته شده وهر سه از گنج باز مانده اند . واين ماجرا براي كساني كه به دنيا و مال ومنال آن دل بسته اند درس عبرت است .
5 . با استفاده از صفت هاي تفصيلي « ارشد ، اعلم ، افضل » براي هريك جمله اي مناسب بنويسيد :
– سهراب سرباز ارشد اردوگاه بود . / - بو علي سينا را مي توان اعلم حكيمان ايران دانست .
- نزد خداوند كسي افضل است كه ايمان قوي تر داشته باشد .
6 . دو جمله بنويسيد كه در يكي كلمه ي « چند » صفت مبهم و در ديگري صفت پرسشي باشد .
چند نامه براي دوستم فرستادم . چند كتاب مفيد خريدم . ( صفت مبهم )
تا كنون به چند شهر مسافرت كردي؟ / چند دانش آموز در آزمون شركت كردند ؟( صفت پرسشي )
7 . كلمات « فلان ، عجب ، همه ، هيچ و هر » را در جمله هايي جداگانه به عنوان صفت پيشين به كار بريد .
فلان باغ را خريدم ،عجب منظره ي زيبايي دارد !، شما بايد همه شب مطالعه كنيد . هيچ كتابي را بي مطالعه رها نكردم . هر كاري رابا نام خداوند آغاز مي كنيم .
درس هجدهم : گروه اسمس ( 3 ) وابسته هاي پسين
بياموزيم :
براي پرسشي كردن جمله ها استفاده از دو كلمه ي پرسشي نامناسب است و يكي از كلمه هاي پرسشي چون زايد ( حشو ) است ، بايد حذف گردد . مثال :
آيا چگونه مي توان درست مطالعه كرد ؟ ( نادرست )
چگونه مي توان درست مطالعه كرد ؟ ( درست )
خودآزمايي درس هجدهم :
1. نمودار اين گروه هاي اسمي را رسم كنيد :
- این چهار دانش آموز زرنگ
وابسته ی پیشین(۱) وابسته ی پیشین (۲) هسته وابسته ی پسین
صفت اشاره صفت شمارشی اسم صفت بیانی (عادی )
این چهار دانش آموز ــ زرنگ
- کـــدام کتـاب تــاریخ ؟
وابسته ی پیشین هسته وابسته ی پسین
صفت پرسشی اسم مضاف الیه
کـدام کتاب ــ تاریخ
- همین دو خانه ییلاقی
وابسته ی پیشین (۱) وابسته پیشین (۲) هسته وابسته ی پسین
صفت اشاره صفت شمارشی اسم صفت بیانی ( نسبی )
همین دو خانه ی ــ ییلاقی
- هر هفت روز هفته
وابسته ی پیشین (۱) وابسته پیشین(۲) هسته وابسته ی پسین
صفت مبهم صفت شمارشی اسم مضاف الیه
هــر هفت روز ــ هفته
2. براي هريك از نمودارهاي زير ، سه گروه اسمي مثال بياوريد .
وابسته وابسته هسته هستـــه وابسته وابسته
صفت اشاره صفت شمارشی اسم اســم صفت مضاف الیه
آن دو پرنده فیلم ــِ تماشایی ــِ دیشب
همین پنج نفر کتابخانه ی ــِ بزرگ ــِ شهر
این چهار کتاب دانش آموز ــِ زرنگ ــِ مدرسه
3.از بين كلمات زير صفت هاي بياني را مشخص كنيد و براي هر كدام ، يك موصوف بنويسيد .
از بين كلمه هاي ذكر شده ، تنها دو كلمه صفت بياني نيستند : 1ـ پنجم : صفت شمارشي ترتيبي (2) .2- ديگر: صفت مبهم .
حقّ گرفتني ، فرد هوشمند ، سخن سنجيده ، نكته ي جالب ، پند اخلاقي ، انسان دانا ، كار خوب ، فرد كوشا ، محصل مؤدب ، آفتاب طلايي ، گل زيبا ، بند گسسته ، شخص زيرك ، كتاب تاريخي
4 –
|
فعل |
بن مضارع |
صفت فاعلي: الف |
ب |
پ |
|
رفت |
رو |
رونده |
روا |
روان |
|
خورد |
خور |
خورنده 1 |
---- |
---- |
|
گرفته است |
گير |
گيرنده |
گيرا 2 |
---- |
|
مي دود |
دو |
دونده |
---- |
دوان3 |
|
سوخت |
سوز |
سوزنده |
---- |
سوزان 4 |
|
داشت |
دار |
دارنده |
دارا 5 |
---- |
|
مي دانند |
دان |
داننده |
دانا 6 |
---- |
|
گريست |
گري |
گرينده* |
---- |
گريان |
|
گذشت |
گذر |
گذرنده |
گذرا |
گذران |
1 –خوران کاربرد ندارد،در واژه ی شيرينی خوران «ان»پسوند اسم مصدر است نه نشانه ی صفت فاعلی.
2- گيران کاربرد ندارد و در واژه ای چون باج گيران «ان» پسوند جمع است و در منطقه ی باج گيران «ان» پسوند مکان است .
3- «دوا»صفت فاعلی از «دو»نيست بلکه واژه ای بسيط به معنای دارو است .
4-«سوزا»کاربرد ندارد .
5- «داران » کاربرد ندارد و در واژه ای چون مال داران ، «ان» پسوند جمع است .
6- «دانان» کاربد ندارد و در واژه ای چون حکمت دانان «ان»پسوند جمع است .
* «گرينده» چندان رايج و معمول نيست .
5 – در يك نوشته ي ساده و صميمي « مادر بزرگ » يا « پدر بزرگ » خود را توصيف كنيد .
تكليف دانش آموزان مي باشد .
6 - براي كلمات زير يك صفت و يك مضاف اليه بنويسيد .
شهر : شهر شلوغ ، شهر تهران / دريا : درياي بي انتها ، درياي عمان / سيني : سيني مسي ، سيني چاي /
انشا : انشاي توصيفي ، انشاي دانش آموزان .
درس نوزدهم خاطره نويسي ، يادداشت روزانه
فعاليت:
با توجه به مطالب بالا ، سه نفر از دانش آموزان ، هركدام خاطره اي را بيان كنند .
پاسخ بر عهده ي دانش آموزان است .
خود آزمايي درس نوزدهم
1.خاطرات يك هفته ي خود را به طريق سؤال جمع آوري و بازنويسي كنيد . پاسخ بر عهده ي دانش آموزان است .
2. با مطالعه يكي از منابع معرفي شده بنويسيد نويسنده ي آن ، خاطرات خود را چگونه آغاز كرده است .
پاسخ بر عهده ي دانش آموزان است .
3. دفترچه ي خاطراتي تهيه كنيد و از همين امروز آن چه را به نظر شما جالب است ، ثبت كنيد . ضمناً در مقدمه ي آن فوايد خاطره نويسي را نيز بنويسيد . پاسخ بر عهده ي دانش آموزان است .
4. براي هريك از نمودارهاي زير دو گروه اسمي مثال بياوريد .
وابسته هسته وابسته هسته وابسته وابسته
صفت مبهم اسم صفت بياني اسم نشانه ي نكره صفت بياني
فلان شهر بزرگ كتاب ي مفيد
درس بيستم : ضمير
فعاليت
گفت و گو كنيد : ضميرهاي شخصي جدا در زبان فارسي و عربي با هم مقايسه كنيد .
ضميرهاي شخصي جدا در عربي داراي 14 صيغه است در حالي كه در فارسي بيش از 6 صيغه نيستند . در عربي ضميرهاي شخصي جدا داراي مذكر و مؤنث و همچنين مثني مي باشند در حالي كه در فارسي چنين صيغه هايي وجود ندارد . ضميرهاي شخصي جدا در عربي ، در دو حالت اعرابي رفع و نصب به كار مي رود ولي در فارسي اين گونه نيست .
بياموزيم
بعد از اصطلاح « به قول معروف » بايد يك ضرب المثل ، يا سخن معروف و برجسته اي را نقل كرد نه يك مطلب معمولي بنابراين به هنگام نوشتن يا گفتن بايد در صورت به كار بردن اين كلمه ، حتماً از سخني كه معروف است استفاده كنيم .
پس ، گفتن هيچ وقت در زندگي نااميد نشو چون به قول معروف « در نوميدي بسي اميد است » كاملاً درست است . در حالي كه جمله ي زير با توجه به كاربرد « به قول معروف » نادرست مي باشد :
هيچ وقت در زندگي نااميد نشو چون به قول معروف نااميدي خوب نيست .
براي اصلاح اين گونه جمله ها بايد عبارت « به قول معروف » را حذف كرد .
خود آزمايي درس بيستم
1. در جمله هاي زير به جاي ضميرهاي شخصي جدا ، ضمير پيوسته بياوريد و به جاي ضميرهاي پيوسته ، ضميرهاي
شخصي جدا به كار ببريد .
- كتاب هاي شما را به امانت برده ام ← كتابتان را به امانت برده ام .
- برادر ايشان آمده بود و سراغ شما را مي گرفت← برادر شان آمده بود و سراغتان را مي گرفت .
- خياط هنوز لباسش را حاضر نكرده است ← خياط هنوز لباس او را حاضر نكرده است .
- به خوابي عميق فرو رفته بود ،چنان كه هر چه اورا صدا مي زدند .جواب نمي داد . ← به خوابي عميق فرو رفته بود ؛ چنان كه هر چه صدايش مي زدند ،جواب نمي داد .
- نگاهتان مي كردند ← به شما نگاه مي كردند / شما را نگاه مي كردند .
- خودت هم او را ديدي ؟ ← خود تو هم ديدي اش ؟
- اگر او را ببيني ، مي شناسي ؟ ← اگر ببيني اش ، مي شناسي .
- داستاني را كه خوانده بود .براي ما تعريف كرد . ← داستاني را كه خوانده بود ،برايمان تعريف كرد .
2. در نوشته ي زير ، ضماير و مرجع آن ها را مشخص كنيد :
ايشان : مرجع ايرانيان/آن ها: مرجع ايرانيان / او: مرجع رستم / ــَ ش دربزرگش : مرجع رستم / آن ها : مرجع
گرزوكمندونيزه / ــَ ش در نهيبش : مرجع كشاني (اشكبوس) / ــَ ت در هماوردت : مرجع كشاني (اشكبوس ) / وي :
مرجع رستم / م در نامم : مرجع رستم / م در مادرم : مرجع رستم / م در نامم : مرجع رستم / تو : مرجع اشكبوس
3 .در جمله هاي زير ، در صورت امكان ضميرهاي مشترك را به ضمير شخصي و ضميرهاي شخصي را به ضمير
مشترك تبديل كنيد .
- پدر هر شب كه به خانه بر مي گردد ،از كارش صحبت مي كند . ← پدر هر شب كه به خانه بر مي گردد ، از كار
خود صحبت مي كند .
- نبايد به هر ناملايمي از دوستان خود برنجيد . ← نبايد به هر ناملايمي از دوستانتان برنجيد .
- خودش اين مطلب را بهشما گفته است . ← او اين مطلب را به شماگفته است .
- حرف آخرتان را بگوييد . ← حرف آخر خود يا خودتان را بگوييد .
- كارتان را كه تمام كرديد ، به دوستانتان هم سري بزنيد. ←كار خود يا خودتان را كه تمام كرديد به دوستان خود ياخودتان هم سري بزنيد .
- آيا اين كتاب خودش بود ؟ ← آيا اين كتاب او بود ؟
4 .يك از خاطرات دوران كودكي خود را بنويسيد . تكليف دانش آموزان است .
5 .صحيح جملات زير را بنويسيد .
- آيا چگونه به مدرسه مي روي ؟ ← چگونه به مدرسه مي روي ؟ يا آيا به مدرسه می روی ؟
- آيا كي براي اردو آماده شويم ؟ ←كي براي اردو آماده شويم ؟
- چه كسي آيا به كمكش مي شتابد ؟ ← چه كسي به كمكش مي شتابد ؟
درس بيست و يكم : چه كلمه اي اهميت املايي دارد ؟
بياموزيم
قبلاً خوانديم كه اگر كلمه اي به مصوت « ا » يا « او » ختم شود و بخواهد مضاف يا موضوف واقع شود بايد بعد از آن « ي » ميانجي بيايد . مثل : گيسوي بلند - هما ي سعادت . اما اگر كلمه اي به مصوت « اي » ختم شود ، نبايد « ي » ميانجي را در املاي آن ها نوشت . مثال : قاضيِ شهر ( قاضي ي شهر : نادرست )
در واقع در اين تركيب ، حرف « ي » به تنهايي هم نشانه ي مصوت « اي » است و هم حرف ميانجي « ي » . كلماتي نظير « يا » ، « سياست » ، « خيابان » و « پياز » نيز كه با دو « ي » تلفظ اما فقط با يك « ي » نوشته مي شود ، از همين قانون پيروي مي كنند .
درس بيست و دوم : نامه نگاري ( 1 )
فعاليت
يكي از دانش آموزان « در خواست موافقت با تهيه ي يك روزنامه ي ديواري » را از مدير مدرسه بر تخته ي كلاس بنويسد و بقيه در باره ي آن بحث و گفت و گو كنند .
به نام خدا
10 / 12 / 1385
سركار خانم فلاح
مدير دبيرستان نوآوران
احتراماً ، با توجه به در خواست هاي فراوان شماري از دانش آموزان علاقه مند به فعاليت هاي فرهنگي ، علمي ، اجتماعي و ... خواهشمند است با تهيه ي يك روزنامه ي ديواري ، زير نظر دبير ادبيات اشكاني ، موافقت فرماييد . ضمناً دانش آموزان آمادگي خود را براي استفاده از راهنمايي ها و تجربيات ارزنده ي شما اعلام مي دارند .
با سپاس
مليكا نجفي ( نماينده دانش آموزان )
( امضا )
بياموزيم
« عليه » به معني « بر ضد او » و « له » به معني « به نفع او » است و هيچ كدام نيازي به داشتن « بر » ندارند . بنابراين گفتن « برعليه » و « بر له » حشو و نادرست است . مثال :
او بر له و بر عليه كسي اقدام نكرد . ( نادرست )
او له و عليه كسي اقدام نكرد . ( درست )
توجه : مي توانيم به جاي « عليه » از « بر ضد » استفاده كنيم .
خود آزمايي درس بيست ودوم
1.در باره ي هريك از موضوعات زير ، يك نامه ي اداري مناسب بنويسيد :
نامه به مؤلفان كتاب زبان فارسي با عنوان دفتر برنامه ريزي و تأليف كتاب هاي درسي
« به نام خدا »
- رياست محترم دفتر برنامه ريزي و تأليف كتاب هاي درسي 10 / 12 / 1385
با سلام ؛
احتراماً ، ضمن تشكر از زحماتِ آن دفتر و مؤلفان محترم در تدوين كتاب زبان فارسي ، خواهشمندم با استفاده از
متن هاي نويسندگان جوان ، خصوصاً دانش آموزان ، بر غناي اين كتاب بيفزاييد .
با تشكر
مليكا نجفي
- درخواست انتقال پرونده ي تحصيلي شما به مدرسه اي ديگر
« به نام خدا »
جناب آقاي رستگاران 10 / 12 / 1385
رئيس محترم دبيرستان ....
با سلام ؛
احتراماً با توجه به انتقال منزل اينجناب به منطقه ي 8 تهران خواهشمند است دستور فرماييد كليه ي مدارك تحصيلي
دانش آموز .... فرزند ... را كه از آغاز سال تحصيلي جاري تاكنون در كلاس سوم رياضي آن دبيرستان به تحصيل اشتغال
داشته جهت ارسال به دبيرستان ... منطقفه ي 8 تحويل نماييد .
با سپاس از زحمات شما و ساير همكاران
( نام پدر دانش آموز )
- نامه به اداره ي آموزش و پرورش محل و تقاضاي تجهيز و تقويت كتابخانه ي مدرسه
« به نام خدا »
جناب آقاي ... 10 / 12 / 1385
رياست محترم اداره ي آموزش و پرورش ....
با سلام ؛
احتراماً ، با توجه به درخواست شمار زيادي از دانش آموزان علاقه مند به كتاب و كتاب خواني و نيز با عنايت به نقشِ
مؤثر كتاب و كتابخانه در پيش برد اهداف آموزشي و فرهنگي ، مستدعي است در جهت رفع نيازهاي كتابخانه ي
دبيرستان ... و تجهيز و تقويت اين كتابخانه از لحاظ كتب مرجع دستور لازم را صادر فرماييد .
با تشكر از همكاري صميمانه شما
دانش آموزان دبيرستان .....
2. در باره ي دو موضوع از موضوعات زير يك پيام بنويسيد .
- تبريك عيد نوروز به پدر يا مادر .
بهار آفرين را هزار آفرين كه زد نقش ماني به خاك و زمين
پدر و مادر ارجمندم :
فرا رسيدن نوروزي ديگر ، آن هم در كنار شما ، بهارم را سر سبزتر و شاداب تر مي گرداند . سالِ نو را به شما تبريك
مي گوييم و از خداوند توانا خواستار تندرستي و عزت شما هستم .
فرزند شما
مليكا
- تقدير و تشكر از خدمت گزار مدرسه
جناب آقاي .... ( سركار خانم ... )
خدمت گزار مهربان و محترم دبيرستان ...
با سلام ؛
اينك كه سال تحصيلي با تمام فراز و نشيب هايش به پايان مي رسد ، برخود لازم مي دانيم از تمام كساني كه به نحوي
راه تحصيل و تعليم ما را هموار كرده و به ما ياري رسانده اند تا به خاطره ي آسوده به خواندن و ياد گرفتن شويم ،
سپاس گزاري و تشكر كنم ضمناً هديه اي به رسم يادبود و به جبران اين همه زحمات ، از جناب دانش آموزان كلاس
... تهيه گرديده كه به شما تقديم مي شود . از خداي بزرگ عزت و سلامتي شما را خواهانيم .
دانش آموزان كلاس .....
- تسليت به يكي از آشنايان به مناسبت درگذشت پدر او
« تنها خداست كه مي ماند »
دوست عزيزم : عين الله
خبر غم انگيز و ناباورانه ي درگذشت پدر مهربان و فداكارت را با قلبي مالامال از اندوه دريافت كردم . براي آن مرد
بزرگ از درگاه خداوند آمرزش و غفران و براي تو و ساير بازماندگان آرزوي صبر و شكيبايي دارم .
شريك غم تو
مجيد
3. اشكالات نامه هاي زير را بيابيد و آن ها را اصلاح كنيد .
اشكالات نامه ي اول : تاريخ ندارد ، موضوع نامه گفته نشده ، عنوان نامه قبل از كلمه ي احترام آمده است ، اسم
نويسنده در انتهاي نامه گفته نشده است .
اشكالات نامه ي دوم : فاقد تاريخ و كلمه ي احترام است ، متن آن دستوري است ، در محل امضا فقط اسم نويسنده
درج شده و نام خانوادگي خود را ذكر نكرده است ، پايان نامه نيز با كلمات احترام آميز تمام نشده است .
4 . ضميرها و صفت هاي همگون را - در صورت امكان - با حذف و افزايش موصوف ، جانشين يك ديگر بسازيد .
- اين كتاب را امروز خريديد ؟ ← اين را امروز خريديد ؟ ( تبديل صفت به ضمير )
- نثر كدام كتاب ساده تر بود ؟ ← نثر كدام ساده تر بود ؟ ( تبديل صفت به ضمير )
- چه مي خوانيد ؟← چه مطلبي را مي خوانيد ؟ ( تبديل ضمير به صفت )
- ارزش کدام را بيشتر می دانيد ؟ شعر عارفانه يا عاشقانه را ؟ ← ارزش كدام شعر را بيشتر مي دانيد ؟ شعر عارفانه يا عاشقانه را ؟ ( تبديل ضمير به صفت )
- كتاب را چند خريديد ؟ ← كتاب را چند ريال خريديد ؟ ( تبديل ضمير به صفت )
- آن كه به تو سلام كرد ، برادرم بود . ←آن شخصي كه به تو سلام كرد ، برادرم بود . ( تبديل ضمير به صفت )
درس بيست و سوم : گروه قيدي
خود آزمايي درس بيست وسوم
1. در نوشته هاي زير ، قيدها را شناسايي كنيد و نوع آن ها را بنويسيد .
- آن شب اصلا از حرف هاي او سر در نياوردم .
آن شب : قيد مشترك با اسم ، بي نشانه - اصلاً : قيد مختص ، نشانه دار
- حرف هاي آن روز پدر ،كاملابه مجيد قوت قلب داده بود.
كاملاً : قيد مختص ، نشانه دار.
- قرار بود همان روز صبح ، مجيد با اتوبوس به تهران برود .
همان روز صبح : قيد مشترك با اسم ، بي نشانه - با اتوبوس : متمم قيدي ، نشانه دار - به تهران : متمم قيدي ، نشانه دار .
- همه ي مشق ها را با دقت كاقي نوشته بود .
با دقت كافي : قيد مختص ، نشانه دار .
- همه جا را به سرعت گشتيم ؛از هر كسي سراغ كتاب را گرفتيم ؛ متأسفانه نتوانستيم پيدايش كنيم ؛ هر جا كه مي رفتيم، كتاب فروش مي گفت : « تاهمين يكي دو ساعت پيش داشتيم .» با ناراحتي به خانه برگشتيم .
به سرعت : قيد مختص ، نشانه دار - متأسفانه : قيد مختص ، بي نشانه - هر جا : قيد مشترك با اسم ، بي نشانه - تا همين يكي دو ساعت پيش : متمم قيدي ، نشانه دار - با ناراحتي : قيد مختص ، نشانه دار - به خانه : متمم قيدي ، نشانه دار .
2. واژه ها و تركيب هاي زير را به عنوان قيد در جمله به كار بريد :
- دو روز قبل : دو روز قبل به ديدار او رفتم
- خيلي خوب : او خيلي خوب فوتبال بازي مي كرد .
- همين جا : قرار است همين جا مدرسه اي بسازند
- دلاورانه : آن ها دلاورانه با دشمن جنگيدند .
- سريع : پروين سريع كتاب هايش را برداشت .
- ديروز ظهر : سعيـد : ديروز ظهر سعيد را ديدم .
- يك ساعت بعد : يك ساعت بعد نظرش تغيير كرد .
نکته : قيد های مختص دو گونه هستند:1-نشانه دار مثل اصلاً،يقيناً،کاملاًو...2-بی نشانه مثل هرگز،هميشه،ناگهان و ...
3 . در باره ي موضوع زير يك پيام بنويسيد .
دعوت به جلسه ي پرسش و پاسخ درسي
به نام خدا 10 / 12 / 1385
جناب آقاي احمدي ،دبير محترم زبان و ادبيات فارسي
احتراماً ، از شما دعوت مي شود در جلسه ي پرسش و پاسخ درسي كه از طرف گروه ادبيات آموزش و پرورش بهشهر برگزار مي گردد ، شركت نماييد .
زمان : 15 / 12 / 1385 باتشكر
مكان : اداره ي آموزش و پرورش مسئول گروه ادبيات
4. در باره ي موضوع زير ، يك نامه ي اداري مناسب بنويسيد :
تقاضاي اشتراك مجله ي رشد جوان به نشاني صندوق پستي 6584 / 15875
باسمه تعالي
تقاضاي اشتراك مجله ي رشد جوان 10 / 12 / 1385
سردبير محترم مجله ي رشد جوان
با سلام و احترام
اين جانب مليكا نجفي ، دانش آموز سال اول دبستان مكتب توحيد تقاضاي اشتراك آن مجله ي ارزشمند را دارم . لذا خواهشمندم در مورد در خواست اين جانب اقدام لازم به عمل آيد . ضمنا فر م تكميل شده ي اشتراك و فيش بانكي ضميمه ي درخواست است .
با تشكر : مليکا نجفي5. شكل مكتوب و ملفوظ كدام يك از كلمات زير متفاوت است ؟ چرا ؟
نيايش ، سيني ، ديانت ، پياز ، ديار
به جز كلمه ي « سيني » در ساير واژه ها دوبار « ي » تلفظ مي شود ولي يك بار نوشته مي شود .
درس بيست و چهارم : زبان شناسي چيست ؟ ( 2 ).
فعاليت ( 1 )
بيست و نه واج زبان فارسي را بيان كنيد . به عهده دانش آموز .
فعاليت ( 2 )
فكر كنيد و پاسخ دهيد : در كتاب زبان فارسي بيشتر كدام سطح از زبان مطرح شده است ؟ چرا ؟
با توجه به آنچه كه تاكنون خوانده ايم بيشتر به سطح زبان كه شامل صرف و نحو است ، توجه شده است .
بياموزيم :
نشانه ي مفعولي ( حرف « را » ) بايد بلافاصله پس از مفعول بيايد و آوردن آن پس از فعل ، نادرست است .
مسابقه اي كه ديروز برگزار شد را ديدم . ( نادرست )
مسابقه اي را كه ديروز برگزار شد ، ديدم . ( درست )
خود آزمايي درس بيست وچهارم :
1. واج شناسي چيست ؟
مطالعه ي صداهاي زبان و قواعد تركيب آن ها به منظور ايجاد ساخت هاي آوايي زبان را « واج شناسي » گويند .
2. وظيفه ي هر يك از دو بخش صرف و نحو را در دستور زبان بيان كنيد .
بخش صرف به بررسي وطبقه بندي تكواژها و چگونگي ساخت واژه ها ( مشتق ، مركب وساده ) مي پردازد .
در بخـش نحو ،شـيوه ي تركيـب انواع كلمات تا سطــح گروه يا جمـله مطرح مي شـود و آن گاه گروه ها به گروه هاي اسـمي ، فـعلي و حرف اضافه اي(قيدی) و جمله ها به انواع ساده ،مركب ، شرطي ، امري و بياني تقسيم مي گردند .
3. معنا شناسي چه كاربردي در زبان شناسي دارد ؟
در اين سطح ، معناي انواع تكواژها ، كلمه ها ،گروه ها و جمله ها وروابط معنايي آن ها بررسي مي شود . در
معنا شناسي از يك طرف معناي تكواژها ، واژه ها و جمله ها و . .. توصيف مي گردد .از طرف ديگر، حوزه ي
معنايي كلمه ها مشخص مي شود .
4. رابطه ي بين كلمات « كتاب و مدرسه » ، « ورزش و فوتبال » ، « هست و نيست » و « خانه و منزل ) را بيان كنيد .
كتاب ومدرسه : تضمن ( شمول معنايي ) ؛ كتاب از لوازم مدرسه است .
ورزش و فوتبال :تضمن ( شمول معنايي ) ؛ ورزش شامل فوتبال نيز هست .
هست و نيست :تضاد ؛ دو كلمه ي متضادند .
خانه و منزل : مترادف ؛ تا حدودي هم معني اند
5 . نوع قيدها را تعيين كنيد :
در فصل زمستان : متمم قيدي ، نشانه دار - يكتا : مشترك با صفت ، بي نشانه - در اين حين : متمم قيدي ، نشانه دار - از كوهستان : متمم قيدي ، نشانه دار - در آب ( 2 بار ) : متمم قيدي ، نشانه دار - اينك : مختص ، بي نشانه - از غايت احتياج و سرما : متمم قيدي ، نشانه دار
1- اينک ضمير اشاره : مصغر اين است که اشارت به قريب و نزديک باشد . اين است . ( فرهنگ معين ) : بدو گفت اينک سر دشمنت/که او بد سگاليده بُد بر تنت .به معنی اکنون قيد است.
2- تيز : سريع (قيد است.) در صورتی که تيز چنگال را ترکيب وصفی مقلوب بدانيم ، تيز صفت خواهد بود : چنگالِ تيز
6. با كلمات له و عليه دو جمله ي مناسب بنويسيد .
الف) اگر له او چيزي نمي گوييد ، لااقل عليه او حرفي نزنيد .
ب) شاهد نه له متهم چيزي مي گفت نه عليه او .
درس بيست و پنجم : نامه نگاري ( 2 )
فعاليت ( 1 )
فكر كنيد و پاسخ دهيد : از دو متن زير كدام يك براي آغاز نامه ي دوستانه مناسب تر است ؟ چرا ؟
اولين نامه ، مناسب تر است . زيرا هر چند كه هر دو نامه به قصد گلايه گذاري است ليكن نامه ي اول اين گلايه را با لطافت و محبت و الفاظ نرم تر مطرح كرده است در حالي كه در نامه ي دوم ، لحن نويسنده خيلي عصباني و همراه با نوعي خصومت است .
فعاليت ( 2 )
متن زير را كه بخش هايي از نامه ي پدري به پسرش نوجوانش است بخوانيد و در باره ي آن با توجه به توضيحات درس ، گفت و گو كنيد .
نويسنده در اين نامه از زباني صميمي و ساده استفاده كرده و با وجود اين سادگي ، كلمات شكسته در آن وجود ندارد . متن نامه ، قالبي نيست . علايم نگارشي در آن رعايت شده و نوشته فاقد كلمه ها و تركيبات زايد ( حشو ) است .
بياموزيم
همزه : يكي از حروف الفباست و اگر چه آن را به صورت « ء » مي نويسند اما با « ي » ميانجي در گروه هايي نظير « خانه ي بزرگ » تفاوت دارد . ما براي آن كه « ي » ميانجي با « ء » اشتباه نشود در رسم الخط كتاب ها از « ي ) ميانجي بزرگ به جاي شكل كوچك آن « ء » استفاده مي كنيم .
الف) خانةبزرگ - ب) خانه ي بزرگ ----- هردو شكل درست هستند ولي شكل ( ب ) بهتر است .
خود آزمايي درس بيست وپنجم
1. با رعايت اصول نامه نگاريِ دوستانه ، براي يكي از افراد زير نامه اي بنويسيد .
الف) برادر اسيرتان كه چندين سال است در اسارت به سر مي برد .
ب) خواهرتان كه در شهري دور دست زندگي مي كند .
ج) دوستي كه سال هاست او را نديده ايد .
پاسخ به عهده ي دانش آموزان است .
2.دو نمونه از نامه هاي دوستانه و صميمي بزرگان را در كلاس بخوانيد .
پاسخ به عهده ي دانش آموزان است ولي به عنوان راهنمايي مي توانيد به كتاب هاي زير مراجعه كنيد : « نگاهي به
تاريخ جهان » ، جواهر لعل نهرو ، ترجمه ي محمود تفضلي ، انتشارات امير كبير .- « با مخاطب هاي آشنا » دكتر علي
شريعتي ، مجموعه ي آثار.
3. تفاوت واج و حرف را با يك مثال بنويسيد :
واج ، صدا و آواست حال آن كه حرف ، شكل نوشتاري آن هاست . مانند صداي « ب » و شكل نوشتاري آن .
4. صحيح جملات زير را با خط تحريري بنويسيد .
- بازرس ، نتيجه ي تحقيقاتي كه انجام گرفته است را به اطلاع حضّار رسانيد
بازرس ، نتيجه ی تحقيقاتی را که انجام گرفته است ، به اطلاع حضار رسانيد .
- من نيز ضرب المثلي كه دوستم به كار برده بود را در نوشته ام به كار بردم .
من نيز ضرب المثلی را که دوستم به کار برده بود ، در نوشته ام به کار بردم .
درس بيست و هفتم : نقش نما
فعاليت
با ذكر مثال در باره ي جايگاه هر يك از اين نقش نماها گفت و گو كنيد .
1. « را » : جايگاه « را » پس از مفعول است . مثال : مدير اموزشگاه ما ( مفعول ) را نشناخت .
2. « -ِ » : جايگاه « -ِ » پيش از مضاف اليه يا صفت است . مثال : كتابِ احمد ( مضاف اليه ) گم شد . كتابِ خوبي ( صفت ) خواندم .
3. حرف اضافه : جايگاه حرف اضافه ، قبل از متمم است . مثال : او از كاشان ( متمم ) آمده است .
4. حرف ربط ( پيوند ) : پيوندهاي وابسته ساز ، گاه در آغاز و گاه در ميان دو جمله مي آيد . مثال :
اگر دير برسيد درِ مدرسه را باز نمي كنند . آن ها آمدند تا دوست خود را ببينند .
پيوند هاي هم پايه ساز ، در ميان دو جمله قرار مي گيرند .
مثال : تمام دوستانم آمدند اما حسين را نديدم .
5. نشانه ي ندا : بعضي از حروف ندا ، قبل از اسم مي آيند .مثال :
اي خدا! ( منادا ) آي مسلمانان ! ( منادا ) ، يا علي ! ( منادا )
« ا » نيز بعد از اسم واقع مي شود . مثال :
سعديا ! ( منادا ) مرد نكونام نميرد هرگز .
بياموزيم
تكرار دو فعل مشابه در يك جمله ي مركب ، « حشو » و زايد است و بهتر است براي زيباتر و نيز كوتاه تر شدن جمله ، يكي از دو فعل را حذف كرد .
مثال : هم دختران در اين مسابقه ي علمي شركت كردند هم پسران شركت كردند. ( نادرست )
هم دختران در اين مسابقه ي علمي شركت كردند هم پسران . ( درست )
توجه : در صورتي مي توان يكي از دو فعل را حذف كرد كه عيناً مثل هم باشند . بنابراين نوشتنِ جمله ي زير
كاملاً نادرست است :
- او نامه اي فرستاد و من نيز .
زيرا فعل جمله ي دوم با توجه به نهاد ( من ) ، « فرستادم » است نه « فرستاد » و با حذف آن جمله نادرست است و بهتر است بنويسيم : او نامه اي فرس
مطالب مشابه :
متن كامل نامه خانواده آيت‌الله هاشمي رفسنجاني به مجلس شوراي اسلامي
متن كامل نامه انواع و اقسام خانواده‌اي كه رئيس قوه قضائيه وقت در سال 1376 و پس از پايان
: گفتنی‌ها و ناگفتنی‌ها ( بررسی و نقد دروس کتاب های مربوط به زبان و ادبيات فارسی دوره‌ی دبيرستان و
متن و نتيجه سوم اين‌كه در توضيحات پايان درس ، اشاره با سپاس و اداي عذر در محضر مؤلفان و
بررسی و نقد دروس کتاب های مربوط به زبان و ادبيات فارسی دوره‌ی دبيرستان و پيش دانشگاهی )
متن و نتيجه سوم اين‌كه در توضيحات پايان درس ، اشاره با سپاس و اداي عذر در محضر مؤلفان و
روش تحقیق در تاریخ
اصول استفاده از منابع و ماخذ در پايان نامه . اصول سپاس و تشكري را متن مستقيما ربط ندارد و
روشهای اصولی تحقیق و پژوهش
شده و در پايان اي كوتاه و زيبا در صفحه ي تقديم پایان نامه و مقالات
پاسخ خودآزمايي زبان فارسي ( 1 ) از درس پانردهم تا بيست و هشتم
متن نامه ي پدري به سپاس گزاري و درج شده و نام خانوادگي خود را ذكر نكرده است ، پايان نامه
برچسب :
انواع متن تقديم و سپاس پايان نامه