تاریخچه طرح های جنگلداری در ایران

شادروان استاد کریم ساعی بانی جنگلبانی نوین در ایران بوده و می توان گفت پدر جنگلبانی ایران است و اولین کتاب جنگل شناسی به قلم این استاد توانا به رشته تحریر درآمده ، ولی اولین کتاب جنگلداری به همت شادروان مهندس غلامعلی بنان به چاپ رسیده است .
از تاریخ اولین طرح جنگلداری در ایران تا به امروز 50 سال میگذرد . در این 50 سال صدها طرح جنگلدرای پی ریزی شده است ، که 90 درصد آن مربوط به جنگلهای شمال ایران است . البته با این که طرح جنگلداری اولیه ، ساده و مقدماتی بودند ولی در زمان خود می تواند قدمی مثبت تلقی شود . اکنون به طور اختصار تاریخچه طرح های جنگلداری را تا آن جا که حافظه ی نگارنده اجازه می دهد بیان می کنیم ، باشد تا این که خوانندگان علاقه مند در آینده مطالبی به آن بیفزایند و ما را در این راستا یاری دهند .
تاریخچه طرح های جنگلداری در ایران
در گذشته های دور و قبل از ملی شدن جنگلها ، جنگلهای ایران متعلق به مالکان بوده و از آن به عنوان مراتع استفاده می کردند و احتمالا"اگر پیمان کاری قصد بهره برداری داشت ، باید حق بهره برداری یا حق مالکانه را به مالکان می پرداخت . درآن روزها ، سازمان جنگلها به صورت امروزی وجود نداشت ، فقط یک دایره ی جنگل در وزارت فلاحت آنروز و بعدها در وزارت کشاورزی وجود داشت که پروانه بهره برداری صائر می کرد و مبلغی به عنوان حق دولت اخذ می شد . این دایره ی جنگل در یک اطاق محقر در وزارتخانه ، وجود داشت که به همت شادروان استاد کریم ساعی به بنگاه جنگلها تیدیل شد . قسمتی از جنگلهای شمال ایران توسط دولت برای تراورس راه آهن ، بهره برداری می گردید که روش بهره برداری آن بر مبنای تک گزینی بود و چوب مورد مصرف معادن ذغال سنگ نیز از جنگلها برداست می شد وبرای مصارف سوخت کوره های ذغال ، محلی در شمال وجود داشت که نتایج آن تخریب جنگلهای شمال را در برداشت .
بهره برداری از درختان گردو ، شمشاد و بلوط برای صاردات بدون در نظر گرفتن مسایل فنی و علمی ادامه داشت . در آن زمان طرح های جنگلداری مدون وجود نداشت و آن تاریخ ، مصادف با ماموریت " شریکر اطریشی " مستشار خارجی در ایران بود که نام برده به عنوان مدرس استخدام شده بود و آرامگاه محقر او در باغ دانشکده ی کشاورزی و منابع طبیعی کرج می باشد . سپس به همت شادروان استاد کریم ساعی و با همکاری شادروان مهندس غلامعلی بنان کلاس باز آموزی برای تعدادی از مهدسان دایر شد که مهندسان جوان آنروز ومردان فنی و توانای امروز تا آنجا که حافظه ی نگارنده یاری می کند عبارت بودند ار : آقایان مهندس " رضا صدقیانی ، مهندس رشدیه ، مهندس خاوری ، مهندس مشتاق ، استاد دکتر جزیره ای ، مهندس کاظمی ، مهندس ابراهیمی ، مهندس هنگ آفرین و چندین نفر از مسئولان طرح های جنگلداری شدند .
اولین طرح جنگلداری علمی در ایران توسط مهندس"ژانتی"فرانسوی ، مستشار سازمان خواروبارو کشاورزی جهانی طراحی شد که به نام طریقه ی دانگ واحد نامیده می شد . سپس در سال 1336 طرح جنگلداری لاجم از توابع سوادکوه مازندران توسط پرفسور " تره گوبو " مستشار سازمان خواروبارو کشاورزی جهانی با دستیاری دکتر " عزیزاصلی " پیاده شد که شاگردان آن روز مهندسان جوانی بودند که تعدای از آنها عبارتند از : مهندس زنگنه ، مهندس فتحی ، مهندس شیدایی ، مهندس قاسم زاده ، مهندس پریور، مهندس امامی ، مهندس مقدم ، مهندس صفری زاده ، مهندس پور سعادت و چند نفر دیگرکه هرکدام از مسئولان طرح های جنگلداری شدند .
در سال 1337 مهندس " ظهیرالدین پاکستانی مستشار سازمان خواروبارو کشاورزی جهانی طرح جنگلداری "ماشلک " از توابع نوشهر را پی ربزی کرد که توفیقی در برداشت . در سال 1336مهندس " ختک " پاکستانی مستشار سازمان خواروبارو کشاورزی جهانی و معلم جنگلداری آموزشگاه جنگل گرگان چند طرح پی ریزی کرد . در در سال 1337 پرفسور " هانس گلایزر " آلمانی مستشار سازمان خواروبارو کشاورزی جهانی با دستیاری دکتر " نصرت الله ساریخانی " طرح جنگلداری لوه از توابع گنبد را طراحی کردند .

تاریخچه طرح های جنگلداری در ایران

موج دوم پایه ریزی طرح های جنگلداری از سال 1342 آغاز شد که مصادف با احداث انستیتو جنگل و مرتع و بعدها دانشکده ی منابع طبیعی بود که به همت استاد دکتر رضا حجازی به وجود آمد و در بین مستشاران سازمان خواروبارو کشاورزی جهانی استاد توانایی به نام پرفسور " هرمان اتمر " با دستیاری دکتر " عزیزاصلی " علاوه بر تدریس جنگلداری ، پایه گذار طرح جنگلداری درجنگل تحقیقاتی خیرود کنار در شمال ایران بودند که امروز این مرکز به نام قدیمی ترین مرکز علمی در شمال ایران به نام جنگل تحقیقاتی دانشکده ی منابع طبیعی کرج وجود دارد . در همین سالها طرح های جنگلداری متعددی در جنگلهای مازندران توسط مستشاران رومانی به نام طرح جنگلداری نکا پی ریزی شد و طرحهای جنگلداری سنگده در مازندران توسط پرفسور " ندییالکف" با دستیاری دکتر " منوچهر امانی " برقرار گردید . سپس ده ها طرح جنگلداری توسط فارغ التحصیلان آموزشگاه سابق گرگان و دانشکده ی منابع طبیعی کرج در تمام ایران تهیه شد که اغلب آنها ارزش علمی زیادی دارند .
اولین مدرس طرح جنگلداری درایران ، شادروان مهندس غلامعلی بنان بود که در گروه جنگل دانشکده ی منابع طبیعی کرج تدریس را آغاز کرد و نگارنده ، افتخار شاگردی ایشان را داشته است . ولی تحول تدریس از زمانی آغاز شد که گروه جنگل دانشکده ی منابع طبیعی تبدیل گردید و پرفسور" هرمان اتمر " با همکاری دکتر " عزیزاصلی " مسئولیت را به عهده گرفتند و امروزه سه استاد توانا و با تجربه ، دکتر محمود زبیری ، دکتر باریس مجنونیان ، دکترمنوچهر نمیرانیان هراه همکارانی همانند ، دکترجهانگیر فقهی ، دکتردرویش صفت و دکتروحید اعتماد ، مسئولیتهای علمی و عملی جنگلداری را به خصوص عملیات تابستانه ی جنگل خیرود کنار را عهده دار هستند . در ضمن در اغلب دانشکده های منابع طبیعی کشور، اساتید دیگری عهده دار تدریس و تهیه ی طرحهای جنگلداری می باشند . همچنین موسسه ی تحقیقات جنگلها و مراتع خود نیز صاحب طرحهای جنگلداری است که با اصول علمی و فنی اداره می شود . دهها طرح جنگلداری در جنگلهای خارج از شمال توسط سازمان جنگلها و مراتع تهیه شده که قابل ذکر است .

تاریخچه طرح های جنگلداری در ایران

در گذشته طرحهای جنگلداری در ایران یک منظوره بوده ، و فقط بهره برداری چوب صنعتی مورد نظر بوده است . تا این که طرحهای چند منظوره مطرح گردید و نظرات اقتصادی و اجتماعی به آن اضافه شد . با ایجاد کارخانه چوب بری اسالم در گیلان از حنگلهای طوالش به نام طرح ناو بهره برداری صورت گرفت که در ابتدا توسط گروه آمریکایی و کانادایی پایه ریزی شده بود و برداشت جنگل با کمال تاسف به طریق برش یک سره صورت می گرفت که مورد اعتراض دانشکده ی منابع طبیعی کرج قرار گرفت و این طریقه ی بهره برداری متوقف شد . سالها طرح های جنگلداری در ایران به روش پناهی یا تدریجی صورت می گرفت ، با این طریقه 25 سال به نام دوره ی تجدید نسل با 5 برش و هر برش به فاصله ی 5 سال به نامهای 1- برش تهیه یا آمادگی 2- برش بذر افشانی 3- اولین برش دومی 4- دومین برش دومی 5- برش نهایی بهره برداری انجام می شد و نظر به این که جنگلهای راش شمال ایران کهنسال بوده و اغلب درختان از سن بهره برداری گذشته اند نگارنده در صفحه 79 کتاب جنگلشناسی از انتشارات دانشگاه تهران دوره ی تجدید نسل را برای بعضی مناطق برحسب ضرورت 20 ساله قلمداد کرده است تا این که ایده ی جدید جنگلشناسی نزدیک به طبیعت که مدتی است در اروپا به خصوص آلمان مورد اجرا می باشد ، مطرح شد . استاد " دکتر محمد رضا مروی مهاجر " از اساتید با تجربه ، از طرفداران این ایده می باشد و امروزه دانشکده ی منابع طبیعی کرج بیشتر از این روش حمایت می کند .
جا دارد سازمان جنگلها و مراتع با کمک سازمان حفاظت محیط زیست در 9 منطقه از جنگلهای شمال ایران شامل منطقه ی ساحلی ، منطقه ی میان بند ، منطقه ی کوهستانی در سه استان گیلان ، مازندران ، گلستان ( گرگان ) مناطقی را برای بررسی تنوع زیستی در نظر بگیرد و آنها رابر مبنای اکوسیستم جنگل همراه تعیین توان اکولوژی با استفاده از سیستم G.I.S و داده های کامپیوتری بر پایه ی سنجش از راه دور و Modeling Forestry با محاسبه ی Carrhng capacity ظرفیت برد بررسی کند و این مناطق را به نام ذخیره های ملی ثبت کرده و به جهان و جوامع بین المللی معرفی نماید .
منبع : یادداشت های پراکنده و چاپ نشده ی دکتر محمد مصدق ( استاد بازنشسته دانشگاه تهران )فصلنامه جنگل ومرتع شماره 71 تابستان 85

تاریخچه طرح های جنگلداری در ایران

مطالب مشابه :

منابع ارشد جنگلداری

منابع پیشنهادی آزمون متمرکز دکترای جنگلداری سال 1390 در دانشگاههای دولتی

جنگلکاری

مدیریت جنگل ها

تاریخچه جنگل شناسی جهان و ایران

تاریخچه طرح های جنگلداری در ایران

جنگل شناسی در ایران

دانلود کتاب زنبورداری به زبان ساده (Beekeeping For Dummies)