ترکان ایغور از متمدنترین ,واز پیشگامانتمدن وفرهنگ

اقوامباستاني ترك بوده اندּدر تاريخ تركي٬ نام اويغورها آنچنان با مفاهيم فرهنگ و تمدنعجين و حتي مترادف شده است كه امروزه در زبان تركي مفهوم "متمدن" با كلمه "اويغار" ادا مي گرددּدر ميان اقوام بيشمار ترك كه همراه نيروها و ارتش مغول به خاك ايرانامروز وارد شدند٬ گروههاي تركان اويغور جايگاه بسيار بزرگي داشته اندּ

در عهدالجايتوخان٬ هشت تن از ولايات بسيار مهم دولت٬ در حاكميت والياني از تركان اويغوربوده استּ (سئوين آقا٬ اسه ن قوتلوق٬ اويغور تاي٬ قازان٬ باييتميش٬ سونجاق٬ تورومتاز٬ سونوك داش٬ و ارتنه كه بنام خود در شرق تركيه –بخشي آزربايجاني اين كشور- دولتي تاسيس نموده است)ּعلاوه بر تاريخ سياسي خلق ترك و آزربايجان٬ تركان اويغور برتاريخ و فرهنگ ايران امروز دو تاثير عمده داشته اندּيكي آثار مدني مانند آشناساختن ايرانيان با مفاهيمي مانند كاغذ٬ خط تركي اويغوري و تقويم تركي-اويغوري٬نوآوريهايي در نگارگري٬ موسيقي وּּּو ديگري اشتراك در تشكل خلق ترك در ايران وآذربايجانּهر دوي اين رشته از تاثيرات در آموزه نژادپرستانه و رسمي –دولتي فارسيناديده گرفته شده و حتي انكار مي گردندּ

در زير به تاثيرات فرهنگي تركاناويغور بر مدنيت ايرانيان و از جمله آزربايجان جنوبي اشاره اي فهرست وار شده استּتاكيد بر خط تركي اويغوري كه يكي از خطوط رسمي و دولتي دول ترك و آزربايجاني حاكمبر ايران بوده است هم از آن جهت ضروري است كه امروزه در ميان محورهاي سياست رسميتركي زدايي و فارس سازي دولتي خلق ترك در ايران٬ رسمي و دولتي ساختن نه تنها زبانفارسي بلكه خط فارسي و به عبارت ديگر ممنوع نمودن نه تنها زبان تركي٬ بلكه خط تركينيز وجود دارد:

كاغذ: هديه مدنيت تركان اويغور به ملل ساكن درايران

تركان آسياي ميانه تقريباً در اوان پيدايش و انتشار كاغذ باآن آشنا شدهاند. آثار مكتوب به زبان تركي اويغوري كه آ. اشتين هنگام كاوشهايباستانشناسي در سالهاي 1908-1906 ميلادي كشف كرده است، گواه اين مدعاست. اين آثاردر خرابههاي برجهاي نگهباني در غرب دون خوآن، كه يكي از بزرگترين مستملكات بازرگانيسغدي در تركستان شرقي (چين) ميباشد، كشف شده است. آ. اشتين نه فقره نامه كشف كردهاست كه بي ترديد، كاغذهاي آنها قديميترين تكه كاغذهايي ميباشند كه تاكنون پيدا شدهاند. مضمون يكي از اين نامه ها عبارت است از مكاتبه يك مادر ساكن سمرقند با دخترخود كه به قصبههاي دوردست در تركستان شرقي رفته است. و. ب. هن نينگ ثابت كرده استاين مدارك كه به عنوان خطهاي قديمي سغدي معروف شدهاند، در آغاز قرن چهارم ميلادي درسالهاي 313-312 نگاشته شده است. «نامه هاي قديمي» گواهي مينمايند كه تركها در آسيايميانه، استعمال كاغذ را اقلا پانصد سال قبل از ايران، آغاز كردهاند؛ زيرا براينوشتن كتابهاي فارسي ميانه كه داراي مضمون زرتشتي ميباشند و در آخر دوره ساسانيان وحتي در قرون اوليه اسلام نوشته شدهاند، فقط از پوست، يعني از پرگامنت ( كاغذ پوستي) استفاده شده است.

با ظهور اسلام و ورود نيروهاي مسلمان عرب به آسياي ميانه ومناطق غربي چين ٬ اعراب با پديده كاغذ آشنا شده و به نوبه خود آنرا به ديگر نقاطجهان منتقل نموده اند٬ موج دوم انتقال اين تكنولوژي به غرب٬ توسط تركان ايغوري بودهاست كه همراه با گسترش امپراتوري مغول در آسياي ميانه٬ خاورميانه و آسياي صغير درتمام مناطق مذكور پخش گرديده اندּاز كاغذهاي مرسوم و معروف تركي در قرون وسطي كاغذخان باليغ (اين كلمه به معني متروپل بوده نام تركي پكن است)٬ سمرقندي٬ ختايي واستּ

مينياتور-نقاشي ايراني و يامينياتور-نقاشي تركي-چيني؟؟!!

آنچه كه قوميتگرايان فارس و دولتايران به غلط مينياتور ايراني مي نامند٬ در واقع و بي شك نگارگري تركي – چيني كه ازآن به شيوه مغولي نيز ياد ميشود٬ استּدر ميان فرهنگيان فارس و نهادهاي رسميفارسستان و ايران كه همه به شدت تحت سلطه انديشه ها و آموزه هاي شديدا غيرعلمي ونژادپرستانه فارسي قرار دارند٬ درباره ي مينياتور و اين كه آيا ريشه ي اصلي آن درايران بوده و يا از ديگر نقاط اقتباس شده و ذوق ايراني ؟؟؟!!! در آن تغييراتي بهوجود آورده سخنهاي بسيار گفته ميشودּولي خلاصه ي نظريه هنرشناسان چنين است كه مغولها پس از شكست دادن تركان اويغور ساكن در تركستان٬ از تمدن و جلوه هاي مختلف هنريكه در ميان آنان متداول بود استفاده كرده اندּاز جمله سبك نقاشي مانوي را كه در آنجا رواج داشت اقتباس نموده و هنگامي كه به ايران تاختند و به همراه تركان اويغور٬اين سبك را با خود به ايران امروزي آورده اندּدر اين جا اين سبك بيش و كم متداولگرديد و موجب الهام گرفتن نقاشان بومي ايراني شد و از آن مكاتب جديد تركي ديگر وكاملاً آذربايجاني به وجود آمد كه مجدداً در سراسر خاورميانه رايج گرديد و مكتب هاينقاشي تركي، عربي، مغولي و هندي٬ فارسي همه از آن منشعب گرديده و يا متاثر شدهاند.
خط و زبان تركي اويغوري٬ ازخطوط و زبانهاي رسمي دول تركي حاكم بر ايران

از ماندگارترين هديههاي تركان اويغور در تاريخ فرهنگ ايران٬ خط تركي اويغوري است كه براي نوشتن زبانتركي باستان نيز به كار رفته است . قبل از آنکه در حدود سده 10 م خط عربی براینوشتن زبان های ترکی به کار گرفته شود، الفبای اويغوري در آسيای ميانه در فاصله سده 5 م. تا 15م. متداول بوده است. اين خط از خط سغدی گرفته و به زبان تركي اويغوريتطبيق داده شده بود. اويغورها بعد از قبول دين مانى الفباي گؤك تورك را رها نموده وبه جاي آن الفباى جديدى بر مبناى الفباى سغدى كه مانوى بودند ساختند كه به الفباىاويغورى معروف شد. الفباى سغدى ٢٢ حرف داشت و بر مبناى آرامى بود. خط اويغورى كه ازقرن هشتم ميلادى خط رسمى شد٬ ١٨ حرف دارد و براى مشخص نمودن حروف صدادار سه حرفبكار مي برد. براى رفع نواقص خط اويغورى كه شبيه خط آشورى است از نقطه گذارىاستفاده شده استּ

هرچند تركان در قرون ١٠-١١ ميلادي آغاز به كاربرد خط عربينمودند٬ اما خط تركي اويغوري تا قرن ١٥ ميلادي نيز٬ به طور پراكنده ٬ به عنواننمونه در ايران٬ به عمر خود ادامه داده استּخط و الفباى اويغورى بعد از قبول اسلامنيز در تركستان شرقى (چين) بكار رفته و در قرون وسطي به موازات تركي ايغوري در ميانتمام اقوام ساكن در سرزمينهاي پيرامون ايپك يول (جاده ابريشم) رايج گرديده و تا بهدربارهاي دولتهاي تركي آزربايجان (قاراقويونلو) و سلطان محمد فاتح در استانبول (عثمانلي) راه يافته است. حتي طبق منابع تاريخي جهانشاه حقيقي٬ برجسته ترين پادشاهدولت تركي آزربايجاني قاراقويونلو٬ با استناد به اوغوزنامه اى به "زبان اويغوري" كهدر كتابخانه دربارش در تبريز موجود بود به سفير عثمانى اظهار مىداشت كه پدرش قارايوسوف (قره يوسف) و سلطان مراد عثمانى هر دو از نژاد اوغوزخان ميباشند.

خط والفباي اويغوري در زمان مغولها و بعد از آن يكي از خطوط و زبانهاي رسمى دولت ايشانو ديگر دولتهاي تركي حاكم بر ايران مانند تيموريان و ايلخانيان بوده استּقديميترين ياساي چنگيزي به خط اويغوري نوشته شده است. تركان اويغور معلمان و كاتبانخانهاي مغول بوده و توسط خط اويغوري به آنان سواد آموزي كرده اندּايلخانان ايران وآزربايجان در فرمانها و نامه هاي خود زبان مغولي و تركي و خط اويغورى را بكارمىبردند. به عنوان نمونه الجايتو خدابنده، خان بزرگ تاتار نامههايي به زبان مغولي وبه خط اويغوري به فرمانروايان مسيحي اروپا ميفرستاد (اولجايتو به تركي به معنيغنيمت جنگي است)ּ

دوران دولتهاي تركي آزربايجاني ايلخانان٬ تيموريان وּּּدر عين حال دوران ورود حاكميت واژگان بي شمار تركي و آلتائي در زبان فارسي بويژه درعرصه اصلاحات ديواني استּهمچنين تركان اويغور ناقل فرهنگ چين و اصطلاحاتي مانند (لعبت چين, نقاش چين, مشگ ختن, ترکان ختا و... ) به ادبيات فارسي نيز شمرده ميشوندּدر اصطلاحهاى تركى٬ سهم زبانهاى اويغورى٬ جغتايى٬ اوغوزى-سلجوقى بيش از ديگرزبانها و گويشهاى گروه تركى است. منظور از اصطلاحات ديوانى لغتهايى است كه به گونهاى با دستگاه سلطنت٬ ديوانهاى گوناگون٬ سپاه٬ شغلهاى حكومتى و دربارى ٬ مالياتها ومانند آن بستگى داشته است. اين اصطلاحها از زبانهاى فارسى٬ عربى٬ مغولى٬ تركى٬ چينىو بندرت از يونانى و سانسكريت گرفته شده است. بررسى ريشه شناسى ماده هاى اصلى نشانمىدهد كه در حدود ٤٨ درصد لغات و اصطلاحات ديواني دولتهاي تركي بعد از مغول - پيشاز قزلباش٬ داراي منشاء آلتايى هستند. پس از واژه هاى آلتايى به ترتيب سهم عربى وفارسى در خور ذكر است. ضمنا تعدادي واژه چينى٬ يونانى و سانسكريت و واژه هاى دورگهآلتايى و فارسىو عربى نيز وجود دارند

كتاب سراج القلوب نوشته شده به تركي اويغوري در شهريزد فارسستان در دوره مغول٬ زبان و خط اويغوري سمبل تشخص و برتريشمرده مي شده استּخط تركي اويغوري در ميان ملل تركي آنچنان از قرب و منزلتيبرخوردار بوده است كه حتي صنف جديدي از آشيقان ترك و تركمن٬ به صرف دانستن اين خطبنام بخشي بوجود آمده استּاسپينسكي محقق روسي، در اثر خود موسيقي تركمن مينويسد: "بخشي به كسي اطلاق مي شده است كه خط اويغوري را ميتوانسته به خوبي بخواند. بخشيها،روان پزشكاني هستند كه نفسي گرم به ايشان بخشيده شده است". همانگونه كه قبلا ذكر شدخط اويغوري علاوه بر تركان٬ در ميان ملل ديگر منطقه نيز رايج شده بودּدر اينبارهدر مقدمه تاريخ جهانگشاي جويني –يكي از كتب معتبر و ارزشمند تاريخي ايران از قرنهفتم- اثر عطا ملك جويني٬ از منشيان و نويسندگان و درباريان دستگاه مغول٬ چنين گفتهميشود: "امروزه، گستره زمين عموما و شهرهاي خراسان...... زبان و خط اويغوري را هنرو دانش بزرگ دانند"

خط اويغوري به همراه خطوط اورخون٬ عربي و لاتين يكي از چهار خطي درتاريخ است كه توانسته اند موقعيت خط ملي تركي را كسب نمايندּآثار تركي به دست آمدهنوشته شده به الفبای اويغوري بيشتر از آثار نگاشته شده به خط رونی ترکی استּشمارياز مهمترين آثار ادبيات ترك به خط و الفباى اويغوري به تحرير در آمده اندּاز جملهاين متون ميتوان اين آثار را ذكر نمود:

1- (تاريخ جهانگشاي جويني نويسنده علاءالدين عطا ملك جويني٬ به تصحيح دكتر منصور ثروت٬ موسسه انتشارات امير كبير٬ چاپ دوم٬ سال 1378 ٬صفحات 38- 37

2- قوتادغوبيليك (علم سعادت بخش اثر بالاساغونلي)٬ عتبه الحقايق٬ اغوزنامه (كه با كتاب دده قورقورت همخواني دارد)٬

3- بختيارنامه (نوشته شده به سال ١٤٣٥٬ اثر منصور بخشى. نسخه اصلى در آكسفورد)٬

4- معراج نامه (ترجمه شده به تركي شرقي توسط مير حيدر٬ و خوشنويسي شده به خط اويغوري توسط مالك بخشي هراتي٬ منتشر شده از سوى مدرسه زبانهاى زنده شرقى پاريس٬ ، كتابخانه ملي٬ ضميمه ادبيات ترك٬ شماره 190 با 63 نگاره١٨٨٢)

5- تذكره الاوليا (منتشر شده توسط پاوه دو كوريل٬ در پاريس به سال ١٨٨٩)٬

محبت نامه خوارزمى٬ مجموعه اشعار قاسم (درموزه بريتانيا)حماسه اوغوز خاقان يكي از مشهورترين نمونه هاي ادبيات شفاهيتركان پيش از اسلام است كه كه پايانش با الفباي اويغوري و به اشكال مختلف تكرار شدهاستּدر اين ميان مي بايست بويژه از كتاب سراج القلوب منصور بخشى ياد نمود كه درسال ١٤٣٢ ميلادي در شهر يزد فارسستان نوشته شده استּاين كتاب يكي از آخرين نمونههاي استفاده از خط اويغوري در جهان استּسراج القلوب نشانگر اين واقعيت مسلم است كهايران در قرون وسطي نيز به منزله جزيي از دنياي ترك٬ مهد حيات ادبي و پاسدار فرهنگتركي بوده است.

سكه هاياويغوري

يكي از عرصه هاي مهم كاربرد رسمي و دولتي زبان و خطوط تركيدر دولتهاي تركي ايران كاربرد آنها در ضرب سكه استּقريب به تمام دولتهاي تركيايران زبان و عبارات تركي با خط اويغوري و يا عربي را در پولها (سكه ها٬ اسكناسها)٬مهرها٬ طغراها (توغرا ويا توغراق ٬ تورا مهري است كه بر فرمانهاي پادشاهان ترك زدهميشده است) توقيعات٬ فرمانها و نامه ها نيز بكار برده ا ند. در اين سكه ها عبارتسؤزوموز و يا بعضن سؤزوم به معني فرمان ما هميشه ضرب شده است. مغولها٬ تيموري ها (گوركانيها و ميرانشاهها)٬ ايلخانيها (هولاكويي)٬ جلايري (ايلكاني)٬ چوپاني٬اينجويي (آل مظفر)٬ قاراقويونلو (بارانلوها)٬ آغ قويونلو (بايندريه)٬ صفوي (قزلباشيه)٬ افشار و قاجارها در ميان اين دولتهاي ترك آزربايجاني هستند. بر اين سكهها نام سلاطين عموما به زبان تركي و به خط عربي٬ اويغوري حتي گاها چيني نگاشته شدهاست. مثلا در سكههاي غازان خان علاوه بر خط عربي از خط تركي اويغوري و چيني به طورتوآمان استفاده شده است. بر سكه هاي سلسله هاي ترك شده مغولي اكثرا عباراتي به تركيمانند "قوتلوق بولسون" (قوتلو اولسون=مبارك باد) چاپ شده است. بر سكه هاي چنگيز خانعبارت تركي "قاآن العادل٬ چنگيز خاني`ن يارليغي" (فرمان شاهنشاه عادل٬ چنگيز شاه) ديده ميشود. (يارليق به معني "بويروق و معادل فرمان فارسي و امر عربي است). نادرشاهافشار نيز پول چرمي اي به دو زبان فارسي و تركي چاپ كرده است كه بر آن عبارت "پوستشتر٬ حكم نادر٬ دئمه گؤتور!" نوشته شده بود.

سكههاي دوره مغولي و ايلخاني (غازان محمود، اولجايتو محمد خدابنده، بوسعيد بهادرخان، طغاتيمور، سليمان) با خطاويغوري از بهترين سكههاي ضرب ايران (در شهرهاي تبريز، ساوه، سمر، بغداد، كاشان،اصفهان، آمل، دامغان، جرجان، سمنان، سلطانيه و ... ) استּسكههايي كه به خطاويغوري ضرب شده تا هشتاد سال رايج بوده است. سكه هاي دوره ايلخاني همراه با خطاويغوري و در دوره زنديه و قاجار همراه با خط نستعليق – خطي ايجاد شده توسط تركانآزربايجانند.

خط تركىسياقى

در زمانهاى قديم در آذربايجان و در ميان كسبه ترك با سواد يكخط رياضي بنام خط سياق مرسوم بود كه وسيله اي براي نوشتن قيمتها و ارقام و اعداد ويادداشت كردن اقلام نسيه به حساب مشتري بكار مي رفت. كاسب هاي بيسواد نيز با كمكفرزندان و يا ديگران اين حسابها را يادداشت مي كردند. كلمه سياق از فعل سايماق (شمردن تركى) گرفته شده استּ(ساييق در زبان تركي به معاني هوشيار٬بيدار٬ نيمهبيدار٬ داراى خواب سبك٬ محتاط ٬ دقيق٬ شمرده شده٬ به حساب آمده٬ مورد احترامּوساياق به معني نوع٬ طور٬ سبك٬ قاعده٬ روشּּּּ٬

است)ּاين خط را كه امروزه نيز درميان بعضي از بازاريان قديمى رواج دارد از بقاياى خط و الفباى قديم تركان يعنىاويغورى شمرده اندּاعداد در اين خط با دو واحد قيران (از لقب فتحعلي شاه قاجار٬صاحب قران) و تومن (كلمه اي تركي به معني هزار) حساب مىشوند و با آن مىتوان تا رقمرا نشان داد.

برخي خط سياق فوق الذكر را ايجاد شده از خط سياق و ياسياقت رايج در ممالك اسلامي شمرده اندּانواع خطوط اصلي موجود در آثار و كتب خطيرايج در ممالك اسلامي در تمدن اسلامي عبارتند از: كوفي، نسخ، ثلث، محقق، ريحان،رقاع، توقيع، تعليق، شكسته تعليق، نستعليق، شكسته نستعليق و سياق. بعدها در دورههايمتأخر، براي محاسبات ديواني، اسناد و دفاتر داخل و خرج، شيوه ديگري مورد استفادهقرار گرفت كه به خط سياق (= سياقت) معروف شد. كاتبان اين خط براي اعداد و كلماتاختصاري وضع ميكردند كه خواندن آن براي بسياري آسان نبودּبخش بسيار بزرگي از اسنادتاريخي و مكاتبات دولتهاي تركي آزربايجاني قارا قويونلو٬ آغ قويونلو٬ صفوي٬ افشار وقاجار كه بالغ بر ميليونها عدد ميشود٬ به خط سياق استּبه همه حال٬ حتي اگر خط مورداستفاده كسبه ترك٬ بازمانده خط اويغوري نبوده بلكه مربوط به خط سياقت بوده باشد٬باز منشايي تركي داردּزيرا خط سياق (سياقت) به همراه خطوطي مانند ديواني٬ ديوانيجلي٬ رقاع٬ وּּּتوسط تركان عثماني و خطوط نستعليق و شكسته نستعليق توسط تركانآذربايجاني بوجود آمده اندּخط نستعليق٬ تا پذيرش الفباي لاتيني٬ خط ملي تركانآذربايجاني بوده استּهزاران سندتركي اويغوري٬ متروك و مهجور در موزه ها و كتابخانه هايايران

متاسفانه سياست دولتي و رسمي تركي سازي و حذف خلق٬ زبان وفرهنگ و تاريخ تركي از صحنه ايران٬ دامنگير صدها اثر و سند ارزشمند به خط تركياويغوري در موزه ها و كتابخانه هاي ايران نيز شده استּمحمدزادهي صديق براي اين امردلايلي را مطرح كرده و مينويسد: "شايد به خاطر اينكه آثار فرهنگي سنگنبشتههاي گؤي تورك و چرم نبشتههاي اويغوري از تاريخ ايران زدوده شودּּمن درمقدمهي اين كتاب و نيز كتاب “يادمانهاي تركي باستان“ بعضي كتيبهها را معرفي كردهامكه هنوز در زيرزمين موزهي ملي ايران مهجور و متروك مانده و اغلب به خط الفباي كهنتركي سومري، اويغوري و اورخوني نوشته شدهاند

امروزه در كتابخانه ها وموزه هاي سراسر ايران صدها٬ و هزاران سند و اثر٬ يرليغها و نامه ها به خط تركياويغور موجود است كه مهجور و رها شده اندּاز جمله در موزه ايران باستان كه اسنادمتعددي به خط تركي اويغورى و بعضا داراى مهرهاي چينى است. مثلا در خبري گفته مي شودكه اخيرا ١٠٠ سكه تاريخي در استان زنجان آزربايجان مستندسازي شده استּدر ميان اينسكه ها٬ سكه هاي ايلخاني داراي خطوط مغولي و اويغورى است. در خبر ديگري گفته ميشودكه با اقدام مشترك موزه ملي ايران و كتابخانه مجلس شوراي اسلامي فهرست تفضيلي اسنادبقعه شيخ صفي الدين اردبيلي٬ شامل مبايعه نامه، مصالحه نامه، اقرارنامه، راي قاضي،وقفنامه، اجاره نامه، استشهاديه، سياهه، عريضه، هبه نامه، تقسيم نامه، قرض نامه،امان نامه، استفتاء و رسيد اموال منتشر مي شودּبخش اعظم اين اسناد در موزه مليايران، بخشي در بقعه شيخ صفي الدين اردبيلي در اردبيل، تعدادي در كتابخانه مليتبريز و بخشي نيز در سازمان اوقاف و امور خيريه نگهداري مي شود. مجموعه اسناد بقعهشيخ صفي الدين اردبيلي كه در موزه دوران اسلامــي مــوزه ملــي ايران نگهداري ميشود كهن ترين بايگاني دوران اسلامي ايران حاوي قديمي ترين نمونه هاي اسناد است. اينمجموعه كه شامل 600 سند مي باشد در سال 1377 از گنجينه ذخاير مركزي موزه ملي ايرانبه بخش دوران اسلامي اين موزه منتقل شده است. آثار مجموعه نگهداري شده در موزهدوران اسلامي مربوط به سده هاي پنجم تا دهم هـ . ق با خطوط تعليق و رقاع بي نقطه وتوقيع و تعدادي نيز به خط اويغورى است. اين اسناد به زبان فارسي، عربي و مغولينگاشته شده است.

تقويم تركي چينيدوازده حيوان

يكي ديگر از هديه هاي تركان اويغور به مردم ايران٬تقويم تركي اويغوري و يا چيني تركي استּدر تاريخ اسلامي اين تقويم به نامهاي تاريخترك، تاريخ تركستان، تاريخ ختن، اويغور و يا تاريخ تركان مشهور است. سالهاي تقويمدوازده حيوان تركي با نامهاي ديگر بكار برده شده توسط اقوام مختلف ترك در داخلپارانتز چنين است: ١- سيچان٬ ٢- سيغير (اود٬ اؤكوز)٬ ٣- بارس (قاپلان٬ بؤري)٬ ٤- دووشان٬ ٥- لوي (كلته٬ باليق)٬ ٦- ايلان٬ ٧- يونت (آت٬ ايلخي)٬ ٨- قويون (تكه)٬ ٩- پيچين٬ ١٠- تويوق (قوش)٬ ١١- ايت٬ ١٢- دونوزּ

تقويم تركی- اويغوری در همه اسناد وفرمانهای شاهان ترك حاكم بر ايران تا ربع اول قرن بيستم مورد استفاده قرار گرفتهاست. حتی کريم خان زند نيز كه از مليت لك است٬ در يکی از فرمانهای خود که در آنشخصی بنام ميرزا زين العـابدين را به سمت وزير مـوقـوفـات منصـوب می کنـد، مینويسـد: "هـذه السنـه ميمـون، قـويـون ايلی به مرتبه بلند منصب

ارجمند وزارتموقوفات ... مفتخر و مبلغ پنجاه تومان تبريزی .."ּبويژه شاهان دولت تركيآزربايجاني قاجار مصرا تقويم دوازده حيوان تركي را در منشات و مصوبات خود بكار بردهاندּپس از كودتاي استعماري رضاخان٬ تقويم تركي دوازده حيواني٬ متروك و تقويمخورشيدی با نام ماههاي جديدي كه بر اساس دين زرتشتي است يعني تقويم فعلي قوم فارسايجاد شدּتقويم جديد خورشيدي فارسي حتي پيشتر از زبان و خط قوم فارس٬ يعني از سالشروع سلطنت رضاخان٬ رسمي و دولتي اعلام گرديدּدر ايران اين تقويم كه از آن تاريختا به امروز مورد استفاده قرار گرفته است بر همه ملل غيرفارس ايران تحميل شده استּ

نوشته شده توسط بیلیم در یکشنبه نوزدهم خرداد 1387 ساعت 12:3

ترکان ایغور از متمدنترین ,واز پیشگامانتمدن وفرهنگ

مطالب مشابه :

خط تركي سياقي

خط و زبان تركي اويغوري٬ از خطوط و زبانهاي رسمي دول تركي حاكم بر ايران

خط و زبان تركي

خط و زبان تركي اويغوري٬ از خطوط و زبانهاي رسمي دول تركي حاكم بر ايران

ترکان ایغور از متمدنترین ,واز پیشگامانتمدن وفرهنگ

زنده باد تركستان شرقي

ضد معماری و واسازی: اطلاعات پشتیبان برای «ویروس دریدا»

خوش‌نگاري يا خوشنويسي كامپيوتري