نگارگري چيست؟

نقاشي ايراني از زماني آغاز مي شود كه ساكنان اين مرز و بوم توانسته اند تصورات و برداشت هاي خود را از طبيعت، زندگي و محيط خود، به مدد ذهن نقاشي كنند.

نمونه هايي از اين نگاره ها، هنوز هم بر ديواره غارهاي دوشه و ميرميلاس لرستان و جدار ظروف سفالين املش و سيلك و شوش باقي است.

نقش و نگارهاي ايراني، نمايانگر دانش و تفكر اقوام گذشته است و نقاشي آنان، تأثير شرايط مختلف اقليمي، آداب و رسوم و عادات و باورهاي آن ها را براي نسل هاي بعدي بازگو مي كند. بايد بدانيد كه اين نقش ها و نگارهاي كهن، در طي قرن ها به تدريج تكامل پيدا كرده اند.

پس از ظهور اسلام، نگارگران ايراني با بينش و نگرشي عارفانه و با استفاده از آزادي عمل خاص آن و بهره گيري از دامنه گسترده انديشه و خيال، توانستند به مدد حركات نرم و خطوط و تهذيب آن و همراه با رنگ هاي درخشان و مناسب، طبيعت و گلها و سنگ ها و صخره ها و ساير مخلوفات الهي را به سادگي تمام آن گونه كه مي خواستند ترسيم كنند.

به عبارت ديگر، نگارگران مسلمان ايراني با بهره گيري از تفكرات الهي و عارفانه، همگام با ادبيات نوعي شعر نقاشي را جايگزين كلام كردند و براي بيان مفاهيم عالي انساني و اسلامي از علم تصوير استفاده نمودند.

در اين نقاشي ها از سايه روشن اثري نيست، زيرا نگارگر ايراني همه چيز را در نور مطلق مي بيند و به همين دليل در نقاشي هايش، سايه وجود ندارد او سايه روشن را نمايشگر دنياي مادي و طبيعت مي داند، در حالي كه دنياي حاكم بر اين نقاشي ها، در حقيقت ماوراء آن است. بايد بدانيد كه در قرن حاضر، نقاشان مكتب اروپايي سورئاليسم نيز از همين تفكر و تخيل براي به وجود آوردن اثر استفاده مي كنند؛ با اين تفاوت كه بينش الهي نگارگران ايراني را ندارند.

بايد بدانيد كه طراحي و بازآفريني نقوش، در نگارگري ايراني، اساس كار است. اساس طراحي نقش و نگارها، در نگارگري ايراني، از گل ها، غنچه ها، برگ ها، درختان، حيوانات و طبيعت الهام گرفته شده است كه هر يك از آنها را نقشمايه يا بن نگار مي گويند.

هنرشناسان عقيده دارند هرگونه نوآوري در تغيير شكل يا دگرگونيهاي ابداعي هريك از اين عناصر تصويري، با هوشمندي فراوان انجام يافته است.

وجود چنين ويژگي هايي در نگارگري ما، نه تنها اين هنر را همپايه و همانند ديگر ارزشهاي جهاني نقاشي قرار داده، بلكه سبب شده تا امتيازات بيشتر و مخصوص به خود نيز بهره مند باشد. بايد بدانيد كه گرايش به سادگي و زيبايي در هنرهاي ايران عبارت است از زدودن بعضي جزييات عناصر تصويري كه اغلب با افزوردن پيرايه هاي تزئيني سبب غناي هنري نگاره هاي مختلف مي شود.

ابداعات هميشه با تغييرات تصويري، حذف يا تكرار و بازسازي نگاره ها همراه است و به آساني مي توان از يك مجلس نقاشي ايراني، با پرداختن و توجه به جزئيات كار، موضوع هاي جديدي را ارائه كرد. به همين ترتيب باز هم از همان عناصر براي نگاره آفريني استفاده مي كنيم.

بن نگاره اسليمي از ساده شدن عناصر كامل گياهي يا حيواني حاصل مي شود. منظور از ساده كردن حذف عناصر اضافي و پيرايه هاست تا بن نگار به صورت ناب و عاري از هرگونه ناخالصي تصويري شود.

اسليمي در همه جا، از سطح كاغذ گرفته تا سطوح فلزي مختلف و كاشي ها و فضاهاي مختلف معماري پراكنده اند. هريك از انواع اسليمي ها، جايگاهي معين داشته در مايه و مسير خويش قرار مي گيرد.

علاوه بر انواع اسليمي نباتي، گاهي حيوانات يا حركت آنها الهام بخش نگارگران براي طراحي اسليمي بوده اند. اسليمي هاي ماري نموداري از حركت پر پيچ و خم مار است.

ختايي و اسليمي غالباً به صورت توأم و به تناسب فضا و زمينه هاي گردش هندسي روي هر سطح هنري از نگارگري تا قاليها و كاشي ها و تذهيب مي چرخند و هر كدام از آن ها، براي ايجاد نظم و وحدت ميان ساير اجزاي هر اثر نقش مؤثري دارند. هر يك از نگاره هاي اسليمي يا ختايي با همه شباهت ظاهري، دنيايي از ابتكار و مهارت فني و دقت هنرمندان ما را بازگو مي كنند.

رنگ آميزي نگاره ها و ساير عناصر نگارگري به وسيله رنگ هخاي جسمي و روحي انجام مي شود.

رنگ هاي جسمي به واسطه منشأ معدني: حالتي مات و رسوبي دارند و به صورت يك لايه يكنواخت و تخت و نسبتاً غليظ؟ متن كار را مي پوشاند؛ به نحوي كه از پس پرده رنگ، ديگر چيزي پيدا نباشد. در حال حاضر انواع رنگ هاي گواشي اگر داراي كيفيتي مطلوب باشند، جايگزين خوبي براي رنگ هاي جسمي هستند.

رنگ هاي روحي: رنگ هاي شفاف است كه در قديم منشأ گياهي داشته اند، خوب است بدانيد كه امروز به جاي رنگ هاي روحي از رنگ هاي آبرنگ استفاده مي شود.

منبع: هراتي- محمد مهدي، رضا محمدي- اسماعيل، هنر نگارگري، چاپ چهارم، سال ١٣٨٠، تهران، شركت چاپ و نشر كتاب هاي درسي ايران

نگارگري چيست؟

مطالب مشابه :

اسلیمی 2

نقوش شاه عباسي

نگارگري چيست؟

ايده‌آل‌هاي رموز معنوي اسليمي:

كتاب آرايي

نگاهی به انواع طرح های فرش

اصطلاحات معماري اسلامي

هندسه در هنر اسلامي

طرح درس ادبیات 2- جلوه های هنر در اصفهان

تذهيب نقش و نگار اسليمي-طرح اسلیمی-Illumination and the role of journalist Slim - Arabesque design