شهرستان مسجد سلیمان

مسجد سليمان را شايد بتوان اولين شهر پارسي در خوزستان و جنوب باختر ايران ناميد. اين منطقه در 145 كيلومتري شمال شهر اهواز قرار دارد و نام آن برگرفته از تختگاه تاريخي سر مسجد و آتشكده است. در دوره عيلام احتمالا جزيي از ايالات سيماش بوده است. بعدها به واسطه ضعف عيلاميان مسكن پارسيان شده و در دوره هخامنشيان با نام پارسومانش شناخته شده است. آثار به جا مانده از اين ناحيه حداقل به هزاره پانزدهم پيش از ميلاد برمي‌گردد. مسجد سليمان مركز تحولات شگرفي در عرصه اقتصاد ايران بوده است كه از آن مي توان پالايشگاه بي‌بي‌يان (قديمي ترين پالايشگاه نفت در ايران و خاورميانه) اشاره نمود. صفه سر مسجد، بردنشانده، چهارطاقي سيم بند در انديكا، قلعه هاي ليت و بردي در انديكا، نقش برجسته هاي بي‌شمار و بازرفت، قبرستان انگليسي ها و ارامنه، چاه شماره يك، پالايشگاه، شهر بنوار، بقعه امام‌زاده شاه ابوالقاسم، بقعه امام‌زاده بابااحمد و بقعه هفت شهيدان از جمله مهم‌ترين ديدني هاي شهرستان مسجد سليمان به شمار مي‌آيند.

مکان های دیدنی و تاریخی

صفه سر مسجد، بردنشانده، چهارطاقي سيم بند در انديكا، قلعه هاي ليت و بردي در انديكا، نقش برجسته هاي‌بي‌شمار و بازرفت، قبرستان انگليسي‌ها و ارامنه، چاه شماره يك، پالايشگاه، شهر بنوار، بقعه امام‌زاده شاه ابوالقاسم، بقعه امام‌زاده بابااحمد و بقعه هفت شهيدان از جمله مهم‌ترين ديدني هاي شهرستان مسجد سليمان به شمار مي‌آيند.

صنايع و معادن

علاوه بر صنعت نفت که سبب گسترش تاسيسات نفتی در اين منطقه شده است كارخانه‌های متعدد ديگری از جمله كارخانه گوگرد سازی، كارخانه تانك سازی و كارخانه تصفيه شكر از نيشكر را نيز می توان در اين ناحيه نام برد. عمده ترين معادن اين شهرستان نفت، گچ و سنگ های ساختمانی هستند.

کشاورزی و دام داری

كشاورزي در اين منطقه به صورت ديمي و آبي انجام مي‌شود. عمده‌ترين محصول كشاورزی مسجد سليمان گندم و جو بوده و قسمتی از اين منطقه را مزارع ديم گندم و جو تشكيل می دهد.

مشخصات جغرافيايي

مسجد سليمان با 9/6327 كيلومتر مربع مساحت، در شمال خاوری استان خوزستان واقع شده و مركز آن شهر مسجد سليمان است. اين شهرستان از شمال به استان چهارمحال و بختياری و دزفول، از خاور به استان چهارمحال و بختياری و شهرستان ايذه، از باختر به شهرستان های شوشتر و اهواز و از جنوب به شهرستان رامهرمز محدود مي‌شود. شهر مسجدسليمان با 6/27 كيلومتر مربع مساحت در 150 كيلومتری شمال خاوری اهواز بين 31 درجه و 59 دقيقه ی پهنای شمالی و 49 درجه و 17 دقيقه ی درازای خاوری نسبت به نصف النهار گرينويچ قرار دارد و بلندی آن از سطح دريا 260 متر برآورد شده است. رودخانه كارون از اين شهرستان می‌گذرد و آب و هوای آن گرم و مرطوب است.
راه آسفالته اصلی به سوی شمال باختری و از آن جا به سوی جنوب باختری به درازای 135 كيلومتر تا اهواز و راه آسفالته فرعی به سوی جنوب خاوری تا مركز شهرستان رامهرمز به درازای 102 كيلومتر از جمله راه هاي دسترسي به اين ناحيه هستند.

وجه تسميه و پيشينه تاريخي

آثار و بقايای يك پرستش‌گاه قديمی كه قبلا به گفته گيرشمن به دوره های پيش از ساسانيان مربوط است، در اين شهر كه قبلا مردم بومی آن را مسجد سلمان يا سليمان می گفتند موجب شد كه اين شهر مسجد سليمان نام گذاری شود. اين شهرستان در سده های وسطی«تلغر» ناميده می شد و اين نام به سرزمينی گفته می شود كه از كنار رودخانه كارون تا زمين های خاوری چشمه نفت امتداد داشت. در اين ناحيه، قسمت بالايی آن را«ترك دز» و پايين تر را «مسجد سليمان» می خواندند. بلوك تلغر در قديم سرزمين آبادی بوده و روستاهايی داشته است. ياقوت می گويد كه در حوالی ايذه ( احتمالا مسجد سليمان فعلی) آتشكده ای بوده كه تا زمان هارون الرشيد فروزان بوده است. شركت نفت «دارسی» بنای شهر مسجد سليمان را درسال 1906 شروع كرد و چون اولين حفاری ها در اين منطقه ايران به نفت رسيد مرغوبيت آن توجه شرکت را جلب كرده و شروع به ساختن راه ها و کندن چاه های ديگر نمودند وخانه های زيادی را برای کارکنان اروپايی، هندی و ايرانی بنا کردند. چون كار در آن جا فراوان شد مردم بسياری از هر سو به اين منطقه آمده و اين سرزمين رو به توسعه و پيشرفت نهاد و اكنون از شهرهای مهم صنعتی خوزستان به شمار می رود.

مسجدسليمان بين ۴۸ درجه و ۵۵ دقيقه تا ۴۹ درجه و ۵۳ دقيقه طول شرقي از نصف النهار گرينويچ و بين ۳۱ درجه و ۴۲ دقيقه تا ۳۲ درجه و ۳۷ دقيقه عرض شمالي از خط استوا در حاشيه شرقي استان خوزستان واقع گرديده است . نزديكترين شهر به مسجدسليمان ، شوشتر با فاصله اي به طول ۵۵ كيلومتر است . همچنين فاصله اين شهر تا تهران ۸۶۶ كيلومتر است .

مسجدسليمان از شمال غرب به سردشت دزفول ، از طرف مشرق به ايذه ، از شمال و شمال شرق به منطقه كوچ مشين بازفت در استان چهار محال و بختياري و از سوي جنوب به بخش هفتگل و از جهت مغرب به شوشتر محدود گرديده است .

مساحت اين شهرستان بيش از ۵/۵۹۸۵ كيلومتر مربع و ارتفاع آن از سطح دريا ۱۸۳ تا ۳۶۲ متر است . اين منطقه دنباله كوه هاي بختياري است كه شيب زمين هاي آن به سوي جلگه خوزستان كشيده شده است .

جمعيت مسجدسليمان مطابق سر شماري سال ۱۳۷۵ بالغ بر ۲۲۰۸۹۵ نفر بوده است كه ۱۳۱۹۳۲ نفر آن در پهنه شهر و ۸۸۹۶۳ نفر در گستره بخش ها و روستاها سكونت دارد.

اين شهرستان داراي سه بخش : مركزي ، لاليو انديكا مي باشد.

آب و هواي مسجدسليمان ، با بهاري زودرس اما سرسبز و پر طراوت كه از اواسط اسقند ماه آغاز مي گردد و در اوايل ارديبهشت ماه هواي بهاري تدريجي جاي خود را به گرما مي دهد.

اگر به مسجدسليمان آمديد انتظار نداشته باشيد كه مسجد حضرت سليمان (س) را ببينيد ، حضرت سليمان پسر حضرت داود در سال ۱۱۷۳ق.م پس از پدر به رسالت مبعوث مي گردد و مردم را به شريعت ححضرت موسي (س) رهنمون مي كرد ، وزير او آصف برخيا و همسرش بلقيس را كه بر سرزمين سبا حكومت مي كرد به ياد داريد ؟ اما از اين همه خاطره در اين شهر اثري نيست جز بقاياي يك آتشكده و چند معبد كه بر فراز تختگاهي قرار گرفته اند و آن را به حضرت سليمان منصوب كرده اند .

در فاصله سده هفتم تا نهم پيش از ميلاد قومي آريايي به نام «پارسوا»‌كه از سرزمين يخبندان شمال «‌سيبري» به اين سو كوچ كرده و در سواحل درياچه «اروميه» كه پهنه اي وسيع تر از حال را داشت فرود آمدند و آن گاه به تدريج در دامنه شمال غربي زاگرس كوه هاي بختياري به جلگه خوزستان رهسپار شدند و « مسجدسليمان كنوني» از جمله مناطقي بود كه در آن مسكن گزيدند . اين قوم نيم بدوي و گله پرور كه متكي بر معيشت شباني بودند به تربيت اسب و سگ نگهبان مي پرداختند ، بعد از آشنايي با كشاورزي و ترك كوچ زيستي دراين كوه پايه ها شهر تازه اي ساختند و به ياد سرزمين گذشته خويش «پارسوا» آن را « پارسوماش» ناميدند ، بنابر نشانه هاي به جاي مانده ، تختگاهي است كهن به نام « سرمسجد» ، فاز يك اين تختگاه با فيل سنگ هاي سترگ و به گونه اي پيش آمده و پس رفته كه سه طرف صفّه را دور زده و از سوي مغرب به كوه تكيه داده است . نخست تخت ديني (آتشكده) بر فراز آن ساخته شده است و سپس گرداگرد آن شهري پي افكنده شد ، آن گاه طايفه هاي پارسي به تدريج در ديگر ارتفاعات اين شهر فرود آمدند و به گونه نخست ، تخت ديني ، كاخ رئيس طايفه و مجموعه اي شهري را در منطقه هايي همچون بردنشانده ، قلعه بردي انديكا و شمي ايذه بنا نهادند .

پس از آن آشور باني پال بر ايرانيان بومي «ايلامي ها» شوريد و پايتخت آنان «شوش » را به تصرف در آورد، پارسيان كه تازه نوپايي را تدارك ديده بودند با استفاده از ضعف ايلامي ها «پاسارگاد» پارس را بر پهنه قلمروخويش افزودند ، حكومت مركزي ايران - با غلبه كوروش بزرگ بر آستياگس پادشاهِ ماد - حدود (۵۵۰ پ.م) در پاسارگاد تشكيل گرديد.

مستشرقين و پژوهشگران را عقيده بر آن است كه آثار سرمسجديك اثر مرجع فرهنگي و تاريخي است كه پاسارگاد پارس از روي آن الگو بر داري شده است.

بدان گاه كه بزرگترين ميدان نفت خاورميانه در ۵ خرداد ماه ۱۲۸۷ خورشيدي در مسجدسليمان كشف گرديد و در شمار يكي از نقاط ثروتمند دنيا و محل تردد سياستمداران و سودپرستان آن سوي عالم گرديد جز بقاياي همين آتشكده دوران كهن كه مسجدسليمان ناميده مي شود آباداني ديگري وجود نداشت و تنها طايفه هاي بختياري به هنگام كوچ ، چند روزي در اين منطقه توقف كوتاهي مي كردند

مسجد سلیمان شهری است که در میان کوههای زاگرس در استان خوزستان واقع شده است.

از شمال شرقی به شهرستان شوشتر و از شمال غربی تقریبأ به بخش لالی و از غرب به شهرستان ایذه و از جنوب به شهر اهواز ارتباط دارد. اکثر جمعیت این شهر از ایل بختیاری هستند.

روستاهای اندیکا و لالی و دشت بزرگ از بخش‌های اطراف این شهر هستند. یکی ازتفریحگاهای دیدنی این شهر منطقه‌ای بنام تمبی است، و مکان تاریخی وباستانی بنایی بنام سرمسجد است که در کنار منطقه سرکوره‌ها واقع شده است.

یکی ازعوامل ایجاد و گسترش شهر مسجدسلیمان اکتشاف نفت دراین منطقه است.

نفت

اولین چاه نفت ایران در این شهر در منطقه‌ای بنام میدان نفتون درسال ۱۲۸۷ به نفت رسید. شروع حفاری این چاه درسال ۱۲۸۶ خورشیدی و خاتمه حفاری درسال ۱۲۸۷ خورشیدی بود.

اولین چاه ۳۶۰ متر(۱۱۷۹ پا) عمق داشت که از آن روزانه ۳۶۰۰۰ لیتر (معادل ۸۰۰۰ گالن) نفت استخراج می‌شد. نیروی محرکه ماشین‌های استخراج نفت از این چاه از بخار آب تامین می‌شد و به استیم (STEAM) معروف بود.

[شرکت ملی نفت]درمحل استخراج آن درمنطقه دره خرسون(دره خرسان)درحال حاضر موزه‌ای بر پا کرده است.

معماری

برخی ساختمان‌های مسجدسلیمان که در دوره فعالیت شرکت نفت ایران و انگلیس ساخته شده‌اند سبک معماری انگلیسی دارند و بخش‌هایی از آن هنوز به نام‌های انگلیسی آن دوره مانند منطقه کمپ کرسنت و اسکاچ کرسنت معروف است. برخی مردم مسجدسلیمان گاه این شهر را M.I.S می‌نامند که مخفف نام Masjed-I-Soleiman و یادگار دوره فعالیت شرکت نفت ایران و انگلیس در این شهر است.

وضع حاضر

مسجد سلیمان پس از اتمام کارهای استخراج نفت در این شهر به شهری مصرف کننده و فاقد امکانات تولیدی واشتغال تبدیل شده است.

با اینکه سد شهید عباسپور، یکی از بزرگ‌ترین سدهای ایران، درجوار این شهر است مردم از نظر آب هنوز در مضیقه بوده و بصورت ساعتی (سه الی چهار ساعت در روز) از آب استفاده می‌کنند.

مردم بعضی مناطق مسجد سلیمان به جهت وجود میدان‌های گازی، گاه دچار مسمومیت‌های ناشی از استنشاق بوی گاز می‌‌شوند و در مواردی ساکنین شهر طی یک برنامه ضربتی مجبور به نقل و انتقال شده‌اند.

در چند سال اخیر توجهی به ایجاد زیر ساخت‌های صنعتی و گسترش اشتغال در این شهر شده است.

قرار است که در سال ۲۰۰۸ میلادی جشن صدمین سالگرد اکتشاف نفت در خاورمیانه و انقلاب صنعتی ایران در این شهر برگزار شود.

شهرستان مسجد سلیمان

نفت

معماری

وضع حاضر

مطالب مشابه :

آشنایی با شهر ستان سرخه

خبر// اين مرد کيست؟

تاریخچه شهرستان مشکین شهر

جیرفت تمدنی خاموش اما کهن

شهرستان شادگان(استان خوزستان)

شهرستان بهاباد (استان یزد)

شهرستان مسجد سلیمان

معرفی چهره های برجسته و ماندگار شهر شال در عرصه های مختلف علمی دینی سیاسی ورزشی کشاورزی صنعتی و ...