اسکناس در ایران
به منظور چاره‌اندیشی برای تامین كسری مخارج به راهنمایی یكی از نزدیكان وزیر به نام عزالدین مظفر كه از سابقه انتشار اسكناس در چین خبر داشت، پول كاغذی منتشر شد. این اسكناس یك قطعه كاغذ مستطیل شكل بود كه چند كلمه به خط ختائی در اطراف آن نوشته می‌شد و بر بالای آن با خط خوش جمله «لا اله الا الله محمد رسول الله» را می‌نوشتند.
انتشار مجدد اسكناس در ایران مربوط به سال 1889 (1267 شمسی) و پس از انعقاد قرارداد تاسیس بانك شاهی بین بارون ژولیس رویتر و دولت ایران است.
بازخرید و در اسفند 1310 به موجب قانون به بانك ملی ایران واگذار گردید. یك بانك انگلیسی به‌نام بانك جدید شرق در سال 1267 (قبل از تاسیس بانك شاهی) در ایران اقدام به تاسیس شعبی كرده بود. مركز اصلی این بانك در لندن و شعبه اصلی آن در هندوستان قرار داشت. شعب بانك در تهران، مشهد، تبریز، رشت، اصفهان و بوشهر دایر بود.
همزمان با واگذاری امتیاز شاهی (1889)، امتیاز مشابهی به یك تبعه روسیه به‌نام لازارپلی یا كف داده شد كه بانك استقراضی روسی بعدی را به‌وجود آورد. سرمایه بانك 1875000 روبل طلا بود. در سال 1899 میلادی سهام بانك توسط دولت روسیه اخذ و سرمایه آن تا 30 میلیون روبل افزایش یافت و شعبه‌ای از بانك دولتی روسیه گردید.
در جوامع مختلف، برخی کالاهای خاص دارای ارزشی بیش از بقیه بودند و عملاً به عنوانمعادل‌های پول در مبادلاتمورد استفاده قرار می گرفتند. با این تفاوت که کمی از پولبزرگتر بودند و در جیب - البته اگر جیبی وجود داشت - جا نمی‌شدند!
به‌عنوان مثال، این کالای با ارزش در یونان قدیم، گاو نر؛ در سریلانکا فیل و دربرونئی جمجمه انسان بود!با پیشرفت تمدن بشری، به تدریج فلزات و اشیای زینتی و ازجمله طلا و نقره به‌عنوان معادل‌های پول به‌کار رفتند و به دنبال آن، برای اولینبار در«لیدی» (آسیای صغیر)، سکه ضرب شد.
اولین سکه ایرانی هم در زمان داریوش و از جنس طلا ضرب شد که نویسندگان یونانیآنرا به نام خود داریوش، «دریکوس» می‌نامند. پس از ضرب سکه سالیان طولانی سپری شدتا بشر به فکر استفاده از اسکناس افتاد.
چینی‌ها اولین کسانی بودند که در اواسط قرن دهم میلادی چیزی شبیه به اسکناسابداع کردند و نام آنرا چاو گذاشتند ولی اولین اسکناس تقریباً امروزی، در 5 ژانویهسال 1691 میلادی در بانک استکهلم چاپ شد و هم اکنون در موزه این بانک نگهداریمی‌شود.
این ابتکار بعدها در سایر کشورهای دنیا هم متداول شد و اسکناسهای کاغذی جای سکهرا گرفتند.ریشه لغت اسکناس، «آسی‌نیا»ی فرانسوی است که در زبان فارسی با تغییرلفظی در دوران فتحعلی شاه قاجار، به صورت اسکناس در‌آمد.
در اواخر قرن هفتم هجری (اواخر قرن 13میلادی)، خالی شدن خزانه کیخاتو - ایلخان مغول در ایران- فکر او و وزیرش صدر جهانرا به خود مشغول کرده بود. عزالدین مظفر از نزدیکان صدر جهان که از وجود پول کاغذی در چین خبر داشت، بهکیخاتو پیشنهاد داد که پول کاغذی را در ایران رواج دهد. کیخاتو هم دستور داد کهمردم زر و سیم را به «چاوخانه» تحویل دهند و بجای آن پول کاغذی «چاوه» بگیرند
.
این دستور باعث ناراحتی شدید مردم شد و چنان آشوبی به وجود آورد که کیخاتوبلافاصله مجبور شد این فرمان را لغو کند و به این ترتیب، انتشار اولین اسکناسایرانی بدون اینکه جریان کامل پیدا کند متوقف شد.
اما اولین اسکناس رسمی ایران توسط بانک شاهنشاهی ایران - که طبق قرارداد رویتر،حق انحصاری نشر اسکناس به آن اعطا شده بود - انتشار یافت. این اسکناسها در ابتداچندان مورد اقبال عمومی قرار نگرفت و بنابراین از طرفی دولت انگلستان، اسکناس‌هایدولت شاهنشاهی را تضمین کرد و از سوی دیگر مجلس شورای ملی، با تصویب قانونی،استفاده از اسکناسهای دولت شاهنشاهی را اجباری کرد.
بانک شاهنشاهی تا سال 1309 هجری شمسی به فعالیت خود در زمینه نشر اسکناس ادامهداد. در این سال، امتیاز حق انحصاری نشر اسکناس، به مبلغ 200 هزار لیره انگلیس توسطدولت ایران خریداری شد و به بانک ملی ایران واگذار گردید و اولین اسکناس بانک ملی،در اول فروردین ماه سال 1311 (تنها 75 سال قبل) منتشر شد.
مدير اداره نظام هاي پرداخت بانك مركزي جمهوري اسلامي ايران از عرضه پول الكترونيكي (پول كارت) در كشور خبر داد. به گزارش واحد مركزي خبر وي عرضه ابزارهاي جديد مبادله به جاي اسكناس را از برنامه هاي بانك مركزي از طريق شبكه تبادل اطلاعات بين بانكي (شتاب) بيان كرد و گفت: مركز شتاب امكان عرضه پول الكترونيكي يا پول كارت را فراهم مي كند و اين كارت ها به عنوان ابزار پرداخت جايگزين اسكناس يا وجه نقد مي شود. وي در باره ويژگي هاي پول كارت گفت: دارندگان اين كارت هوشمند يك بخش يا همه موجودي حساب بانكي خود را روي اين كارت ذخيره مي كنند و در پايانه هاي فروش مراكز الكترونيكي كشور به جاي اسكناس از آن استفاده خواهند كرد. مدير اداره نظام هاي پرداخت بانك مركزي كارکرد مركز شتاب را پرداخت از طريق دستگاه هاي خودپرداز و پايانه هاي فروش بيان كرد و گفت: دارندگان كارت هاي عابربانك كه از بانك هاي عضو شتاب كارت دريافت كرده اند مي توانند از دستگاه هاي خودپرداز از همه بانك هاي عضو شتاب از حساب خود وجه نقد دريافت كنند. وي شمار بانك هاي عضو شتاب را هم اكنون 5 بانك اعلام و تصريح كرد: بانك هاي ملي، صادرات، كشاورزي، توسعه صادرات و بانك خصوصي سامان عضو شتاب هستند و شهروندان مي توانند با داشتن يك كارت از عابربانك اين بانك ها استفاده كنند.
اسکناس در زبان فرانسه Assignas نامیده می شود که به معنی تضمین پرداخت وجه از طرف دولت بوده است.روسها به آسیگناف می گفته اند که این کلمه در زمان حکومت فتحعلی شاه قاجار در ایران بصورت اسکناس در آمد.
قدیمی ترین اسکناس شناخته شده در ایران،اسکناس یک درهمی،منقش به لااله الاالله و محمد رسول الله می باشد که در زمان فرمانروایی کی تون مغول به سال ۶۹۳ هجری قمری در تبریز به چاپ رسیده و به نام چاو مبارک موسوم بوده است.
▪ اولین بانکی که اسکناسهای ایران را چاپ می کرده،بانک جدید شرق بود که مرکزش در لندن و در آسیا عملیات بانکی داشته است.اسکناس های چاپ شده توسط این بانک در بانک بازرگانی ایران انتشار می یافت.مبلغ این اسکناسها از ۵ قران به بالا بوده است.
▪ در سال ۱۲۶۷ هجری قمری امتیاز نشر اسکناس از بانک جدید شرق به بانک شاهی انتقال یافت.بانک شاهی حق انتشار اسکناس یعنی توزیع آن را داشته و چاپ توسط بانک جدید شرق صورت می گرفته و سیاست های پولی نیز بعهده همین بانک بود.
▪ در سال ۱۲۵۸ هجری شمسی،نمایندگان نخستین مجلس شورای ملی خواستار تاسیس بانک ملی شدند.
سال ۱۳۰۶ شمسی بانک ملی به نصویب می رسد و در ۱۷ شهریور ۱۳۰۷ شروع به کار می کند.از جمله سیاست های این بانک خارج ساختن کنترل اقتصاد پولی ایران از دست خارجی ها بود.
▪ سال ۱۳۱۰ شمسی اسکناس های چاپ شده قبلی از جریان خارج شدند.به موجب ماده ۵ قانون اصلاح(قانون واحد ومقیاس پول) حق انحصاری انتشار اسکناس به مدت ۱۰ سال به بانک ملی واگذار شد. از آن پس تعیین نوع طرح و مبلغ،نوع اسکناس و تعداد آنها را بانک ملی تعیین می کرده و در لندن چاپ می شد.
نشر اسکناس از سال ۱۳۳۹ از بانک ملی به بانک مرکزی سپرده شد.
▪ سازمان تولید اسکناس از سال ۱۳۵۱ تاسیس و طرح تاسیس چاپخانه ای برای چاپ اسکناس تهیه شد.
▪ سال ۱۳۶۱ ساختمان چاپ اسکناس تکمیل و چاپ اسکناس به صورت آزمایشی با چاپ اسکناسهای ۲۰۰ ریالی بطور رسمی در ایران آغاز شد.
▪ در سال ۱۳۶۷ با راه اندازی دو خط تولید دیگر،خط تولید اسکناس به ۴ واحد رسید و از آن پس تمامی اسکناسهای جمهوری اسلامی ایران در داخل چاپ می شود.
▪ در سال ۱۳۶۸ با توجه به واردات کاغذهای مورد نیاز از خارج،طرح ساخت کارخانه تولید کاغذ اسناد بهادار مطرح می شود.
▪ در سال ۱۳۷۶ عملیات اجرایی پروژه کارخانه تولید کاغذ اسناد بهادار آغاز می شود.
▪ در سال ۱۳۸۱ این کارخانه پس از پشت سر گذاردن تولیدات آزمایشی به بهره برداری کامل رسید.
و اکنون با لطف الهی و تلاش مسئولان و همت مردان این خاک تمامی مراحل تهیه و تولید اسکناس در داخل کشور انجام شده و اافتخاری به افتخارات ملی افزون گشته است.
مطالب مشابه :
اولین اسکناس چاپ شده ایران
حسابداری سایمان تبریز - اولین اسکناس چاپ شده ایران - شرکت حسابداری و نرم افزاری سایمان
چاپ نمادهای آذربایجان بر روی اسکناس ها
vatan dili news - چاپ نمادهای آذربایجان بر روی اسکناس ها |
تاریخ انتشار اسکناس در ایران
دنیای کلکسیون World Collection - تاریخ انتشار اسکناس در ایران - كلكسيون تمبر , اسكناس و سكه از سراسر
اسکناس در ایران
راز دل - اسکناس در ایران شعب بانك در تهران، مشهد، تبریز، رشت، اصفهان و بوشهر دایر بود.
اسکناس 5 قران دوره ی سید جعفر پیشه وری سال 1324
خرید و فروش اسکناس های قدیمی - اسکناس 5 قران دوره ی سید جعفر پیشه وری سال 1324 - بهترین مرکز خرید
تبريز شهر اولين ها
اولین ضرابخانه ماشینی و انتشار اسکناس از فعالیت اولین انجمن زنان در تبریز توسط صاحب
تبریز قدیم
تبریز شهر آرزوها اولین ضرابخانه ماشینی و انتشار اسکناس از فعالیت های این شهر اولین ها
برچسب :
اسکناس تبریز