بروجرد پروردگار شخصیت ها

بروجرد پروردگار شخصيت ها (مروري بر تاريخ تکیه و محله بروجردیها در شهر اصفهان )

بهروز نوروزی

در جنوبی ترین قسمت تخت فولاد اصفهان تکیه ای مربوط به اواخر قاجاریه قرار دارد ، بنام تکیه بروجردیها. بقعه این تکیه پس از فوت حاج میرزا ابوالحسن بروجردی طباطبائی در سال 1348 ق ایجاد گردیده .مساحت فعلی تکیه بروجردی 9600 متر مربع می باشد و درب ورودی آن در سمت شمال غربی قرار دارد . آیت اله سید ابوالحسن بروجردی از علمای بزرگوار است که در محله درب کوشک اصفهان سکونت داشت و به دلیل سکونت ایشان ، طلاب و هنرمندانی که از بروجرد به اصفهان می آمدند در این محل ساکن می شدند که رفته رفته بنام محله بروجردیها معروف گردید، این محله در جنوب غربی اصفهان قدیم و محازی یکی از دروازه های اصفهان بنام «دربکوشک» قرار داشته که جاده کاروانرو به طرف بروجرد بوده است محله بروجرديها از شمال به محله بيد آباد و بازارچه علي قلي آقا،از جنوب به جوی سرلت (ابتداي برج جهان نماامروزه)از غرب به كوچه مسجد رحيم خان و از شرق به چهار باغ متصل است . این محله در سال 1369.ش بعد از افتتاح خیابان آیت الله طیب به دو قسمت تقسیم گردید که قسمت عمدۀ آن سمت شرقی خیابان قرار گرفت به طوری که خیابانهای موازی آیت الله طیب و چهار باغ را به یکدیگر متصل می کند و هم اکنون بنام کوچه بروجردیها شهرت دارد. البته با پیشنهاد و پیگیری «نگارنده»وموافقت شورای شهر اصفهان بنا بود خیابانی نیز بنام مبارک بزرگمرد جهان اسلام آیت ا..العظمی بروجردی (قدس سره) در شهر اصفهان نام گذاری شود که با وجود تمایل شورای شهر اصفهان، متاسفانه با عدم پیگیری شورای شهر بروجرد به نتیجه نرسید!؟امیدوارم دیگر بزرگان ، شعرا و فرزانگان بروجرد حداقل در شهر خود تکریم شوند . «نگارنده»در بروجرد خدمت رئیس امور اجتماعی شورای شهر شیخ احمد گودرزی عرض کردم: به جهت اینکه بروجرد یکی از شهرهای تاریخی و فرهنگی ایران است نام بزرگان بروجردی که کم هم نیستند در نام گذاری خیابانها لحاظ شود . ایشان درعین نا باوری به بنده پاسخ دادند : « نامشان طولانی است و مردم فرصت نمی یابند نام خیابان را به تاکسی بگویند»!!! نا خداگاه بياد قسمتي از نيايش مرحوم علي شريعتي افتادم كه ميگويد: «خدایا به مسولین مامسولیت وبه عالمان ماعلم عطا فرما» و به مردم ما بصيرت در هر انتخاب ... بدیهی است ارزش هر جامعه به شخصیت ها و انسان های والای آن جامعه و خدماتی است که به اجتماع نموده اند . آنان که مردم را به سوی خدا دعوت کردند و با اختراع ، ابداع و ابتکار های خود باری از دوش خلق برداشتند ،آنها که یار و همراه بندگان خدا بودند نه بار خاطر آنان ؛افرادی که با تلاش و زحمات شبانه روزی خود آثاری آفریدند که رهگشای علم و هنر و فظیلت برای آیندگان است و افتخار هر ملت و مملکت بر مردان و زنان فرهنگ و عالم ، عارف و هنرمند و تلاشگر آن است، آنان که علم و عرفان ، هنر ، شعر ، خط ، نقاشی و آثار مکتوبشان جاودانه مانده است . چه نامی بهتر از اینان که بر معابر شهر فرهنگی مثل بروجرد نهاده شود ؟ تا جوانان این دیار با یاد از«توانستن های» گذشته آنان ؛ سایه شوم تصور «نتوانستنهای»اکنون را از ذهن خود دور کنند و این تابلوها می تواند موزه ای باشد که نام سازندگان تاریخ ، معارف ، هنر و .... را در خود جای دهد آنچه مسلم است این که محله بروجردیها در اصفهان تاریخ پربار و درخشانی از خود به یادگار گذاشته است و محل زیست بزگان علم فقه و ادب این شهر بوده است ،به طوری که همگان از آن به نیکی یاد می کنند . درست برخلاف محله(...) که هم اکنون نیز از ناامن ترین محله های اصفهان است. تکیه بروجردیها از تکیه های معمور و آباد تخت فولاد است که پس از احداث تکیه ،اطاقهایی در چهار طرف آن ساخته شد که از لحاظ سبک معماری از بناهای چهار ایوانه پیروی می کردولی متأسفانه شهرداری اطاقهای سمت جنوب تکیه را خراب كرد و مدعی شد که صاحبان آنها اجازه داده اند . اما آنجا را به جهت اینکه در جنوب این تکیه آثار تکیه های عهد صفوی بدون اطاق موجود بود، و برای اینکه این ساختمان از دور دیده شود اطاقهای سمت جنوب و غرب و بقیه اطاقها را بعداً خراب کردند که اکنون سازمان بهسازی و نوسازی شهرداری اصفهان، ساماندهی و مرمت این تکیه را آغاز کرده است و انتظار می رود رونقی بیشتر نسبت به قبل داشته باشد . معرفی تکیه از نگاه علامه جلال الدین همایی : «تکیه ایست وسیع ، آباد ، مملو از قبورها که اتفاقا قبور باالواع قائم و عکسهای الطاق شده مشاهبت به قبرستان ارامنه پیدا کرده و این طریق به تازگی رسم شده که سر قبور لوحه یی قائم نصب و عکس صاحب قبر را در آن زیر آینه یا ساده می چسبانند ...تکیه بروجردی به فاصله چهل پنجاه قدم در مشرق تکیه ریزی و حاج آقا مجلس و فاتح الملک و امین التجارباز می شود . بقعه وسط آجری به سبک هشت شاه نشین کوچک به سبک بقعه شیخ مرتضی ریزی است که از چهار طرف به خارج باز است . در وسط بقعه قبر حاج میرزا ابوالحسن بروجردی است ...بنای تکیه برای او شده و بعد از وی مورد توجه واقع گشته ، از مستحدثاتست . »1 این تکیه در پی احداث خیابان آزادگان (سعادت آباد )و تاسیس فرودگاه سابق که هم اکنون پایگاه هوانیروز ارتش جمهوری اسلامی و نیروی هوایی سپاه است از دیگر تکایای تخته فولاد جدا گردید و در قسمت جنوبی خیابان آزادگان قرار گرفته است . تکیه دارای دو قسمت الحاقی نیز بوده که به مرور زمان از بین رفته و یا در قسمت فرودگاه سابق قرار گرفته که یکی حظیر شاهزاده همایون میرزا (امیر ارفع)پسرظل السلطان است و دیگری حظیره الفت (یکی از شعرای اصفهان )بود، حظیره الفت توسط مرحوم محمد باقر الفت ساخته شده است . (عکس شماره 1 اینجا) مرحوم همایی در مورد حظیره همایون میرزا می نویسد : « در جنوب تکیه بروجردی دیوار به دیوار واقع شده و همچنین خیلی کوچک تر از بروجردی است ... تکیه همایون میرزا از دالانی که جنوب اطاق مسکونی ضلع شمالی است راه به تکیه بروجردی دارد اما درب اصلی آن پشت دیوار جنوبی بروجردی ، طرف مغرب باز می شود ... » 2 بیش ترین مصالحی که در بقعه به کار رفته آجرهای مربع 20 سانتی متری است که به عنوان متداول ترین ابزار جهت بالا بردن اضلاع و ابعاد بقعه به کار رفته و در هر دهانه پنچره ها ی مشبک آجری آن علاوه بر زیبایی بنا ، سبب ارتباط بین محیط درونی و بیرونی ، تهویه هوا ، ایجاد محیط معنوی، تعدیل رطوبت و تامین نور داخل بقعه گردیده است . هر کدام از اضلاع بقعه یک و نیم طاق و جمعاً هشت نیم طاق است اندازه های طول 410 سانتی متر و عرض 190 سانتی متر می باشد . کف بقعه 60/7 طول و 60/7 عرض می باشد و فاصله از کف تا سقف 70/4 سانتی متر است . بقعه بر روی هشت ظلعی و از کف صحن تکیه 60 سانتی متر بالاتر قرار گرفته است . نصب آيت الله سيد ابوالحسن بروجردي از اولاد سید محمدبن سید عبدلکریم بروجردی (مدفون در مقبره پارك صامتيه بروجرد) مرحوم سید علی پدر سید ابوالحسن بروجردی صاحب تکیه بروجردی است . وی یکی از علمای مبارز زمان خود بود در بروجرد متولد و نشأت گرف و مقدمات علوم عربی و فنون ادب را نزد علمای بروجرد فرا گرفت و فقه و اصول را از حوزه درس شیخ ملا اسدالله بروجردی3 ( متوفی 1271 هـ.ق) بهره مند گشت و پس از فوت استاد مذکورش به اصفهان آمد و از حوزه درس حاج محمد جعفر آباده ای شیخ محمد مهدی کلباسی وسید اسدالله شفقی بیدآبادی و دیگران استفاده کرد و در فقه و اصول از علمای نامدار عصر خویش شد در اصل ایشان جد اعلای سادات جلیل القدر طباطبایی بروجردی مقیم اصفهان است . مدتی ریاست علمیه و دینی این شهر را با همه عظمت آن و اینکه اصفهان دارالعلم و مرکز تجمع علما نامدار بود به ایشان محول گردید4. از تالیفات وی کتاب شرح بدایة الهدایة شیح حر عاملی می باشد مرحوم سید علی بروجردی شب پنچ شنبه دهم ربیع الاول )1306 هـ.ق ) فوت و پیکرش را در بقعه تکیه خوانساری طرف بالا سر ملا حسین علی تویسرکانی بغل مزار پسرش ميرزا مهدي دفن نمودند.5 شاعر ( رحمت اصفهانی ) در ماده تاریخ وفاتش گفته: رحمت حق از پس تاریخ گفت ( ان الدینا لعلی عظیم )1306 فرزندان از فرزندان سید علی بروجردی یکی مرحوم سید محمد باقر بروجردی است که جابرانصاری درباره او می نویسد : « فرید عصر و نظر به اخلاق کریمه مورد توجه عامه و خاصه و دولت آن زمان و مقرب نزد ظل السلطان ،اوامر ایشان را بی شائبه هر کس می پذیرفت» 6 سيد محمد باقر يكي از مشروطه خواهان در اصفهان بوده و زحماتي را در اين راه متحمل شده است . وی در 22 رجب 1340 هـ.ق فوت و در تکیه حاج آقا مجلس ( خادم الشریعه ) در تخت فولاد به خاک سپرده شد. ایشان دارای چهار پسر بوده كه در ادامه به آن خواهيم پرداخت . عالم فاصل سید جمال الدین بروجردی فوت جمادی الاول 1384 ق و میرزا سید علی بروجردی متوفي شب شنبه 20 ذی الحجه 1386 ه . ق برابر با 12 فروردین 1346 ه. ش. سيد علي روزنامه اي به نام «معرفت » را در سال 1297 شمسي به طور 15 روز يك نسخه در محله در بكوشك منتشرمي كرد7و شغل هايي از جمله رئيس آمار تهران را بر عهده داشت ، در اواخر بنا به شرايط شغلي لباس روحانيت را تبديل به لباس شخصي نمود. شاعري به نام « كمال الدين » درماده تاريخ وي گفته است : چون قمر با برج عقرب شد به فروردين قرين با پيام ارجعي آمد زمين روح الامين چون شتيدي ارجعي لبيك گويان پرگشود شد سوي طوبي بر جدش امير المؤمنين شاخه اي از نخل بستان بروجردي شكست شاخهاي ديگرش در حفظ خير الحافظين آه از فقدان آن مرد خردمند خليل بهر صيدش كرد گرگ تيزچنگالي كمين زد رقم كلك كمال الدين بسال فوت او با خلوص نيت اندر بيت نقض آخرين اهل او آمد برون آه آه از دل كشيد « ميرزا سيد علي شد سوي فردوس برين » دیگر فرزند سید علی طباطبایی بروجردی میرزا مهدی بروجردی است که در جوانی و زمان حیات پدر بزرگوارش به سال 1304هـ.ق فوت و در بقعه تکیه خوانساری کنار پدر خود آرمیده است.8 آیت اله سید ابوالحسن بروجردی فرزند دیگر سید علی بروجردی پس از کودکی تحت تربیت پدر دانشمند خود قرار گرفت و سپس از محضر علمای دیگر بهره مند گردید که برخی از اساتید ایشان عبارتند از : 1.عالم کامل سید مهدی نحوی (متوفی 1307 هـ.ق) 2.آیت الله میرزا بدیع درب امامی (متوفی 1318 هـ.ق) 3.علامه میرزا محمد باقر چهارسوقی صاحب روضات (متوفی1313 هـ.ق)9 4.میرزا محمد حسن نجفی هزار جریبی ( متوفی 1317 هـ.ق)10 5.علامه میرزا محمد هاشم چهارسوقی (متوفی1318 هـ.ق)11 مجاز از ايشان وی همچنین پس از سال ها تلاش در حوزه علمیه نجف اشرف به مقام اجتهاد و فضیلت نایل آمد و دوباره به اصفهان بازگشت و مورد احترام و تجلیل بزرگان شهر واقع شد، پس از مرگ پدر به امام جماعت مسجد درب کوشک اشتغال جسته در منبر مردم را موعظه و ارشاد می فرمود و عموم مقدسین اصفهان ارادتی زائدالوصف به ایشان داشتند وی تعمیراتی اساسی در مسجد مزبور انجام و شبستان آنجا را وسعت داده و تجدید بنا کردند . این بزرگواربه جهت علم و درایت و انجام کارهای عام المنفعه شهرت و محبوبیتی بسزا داشته است و جالب اینکه نوع معماری شبستان این مسجد شباهت بسیاری با معماری مسجد سید بروجرد دارد . تدریس وی علاوه بر امام جماعت مسجد درب کوشک در آن مکان تدریس نیز می نمود و طلاب و فضلای زیادی از محضر پر فیض او بهره مند گردیده اند که از جمله می توان به حضرات آیات و حجج اسلام ذیل اشاره نمود. 1- سید ابوالقاسم موسوی فریدنی مشهور به امیر شاه کرمی ( متوفی 1384 هـ.ق ) 2- سید محمد باقر نحوی ( متوفی 1350 هـ.ق ) مجاز از ایشان 3- سید ریحان الدین مهدوی ( متوفی 1399 هـ.ق ) 4- شیخ محمد ابراهیم کلباسی ( متوفی 1362 هـ.ق ) مجاز از ایشان ، وی داماد سید ابوالحسن بروجردی بوده 5- میرزا محمد حسن تفضلی بروجردی ( متوفی 1368 هـ.ق ) همچنین مرحوم آیت الله سید شهاب الدین مرعشی ( متوفی 1418هـ.ق ) از ایشان اجازه نقل حدیث دریافت داشته است12. اجازه آیت الله میرزا ابوالحسن بروجردی به سید محمد باقر نحوی بسم الله الرحمن الرحیم «الحمدالله رب العالمین الذی رفع درجات العلماء وجعلهم ورثه الانبیاء و اقامهم بالقیام مقام الاوصیاء و فضل مدادهم علی دماء الشهداء و الصلوة و السلام علی نبینا خاتم النبیین محمد المحمود بالسنة المخلوقات اجمعین و علی آله الطاهرین المعصومین الذین هم حجج الله علی اهل السموات والارضین و رحمة الله و برکاته و رضوانه علی علي كبري ائنا الما فين من علمائنا علي خيار و فقها انا السابقين الساتين الدين النبين و لعنت الله اعدا آل محمد علیهم السلام و مخالفیهم و ظالمیهم و غاصبی حقوقهم الی قیام یوم الدین . و بعد فلما کان اشرف الامور و اجلها و احسن الاشیا و اکملها و افضل ما یوجد فی عالم الامکان و اعزها جوهرة العلم و المعرفة و الصعود الی مراتب الفضل و الکمال لا سیما ما یتعلق منها بالعلوم الشرعیه و الاحکام الالهیة التی هی وسیلة النجاة فی امور المعاش و المعاد و کان ممن من اله تعالی علیه بسلوک هذه المسالک و التصدی لاستخراج جواهر المطالب بذهنه الصائب و فکره الثاقب عمدة الافاضل الکرام و نخبة العلماء الفخام الآقا سید محمد باقر المشهور بالنحوی ادام لله تعالی بقائه و فضله نجل المرحوم العالم الماهر و الفاضل الکامل فقیه عصره و فرید دهر استادنا المعظم الآقا حاج سید مهدی المعروف بالنحوی اعلی الله مقامه الشریف فان جنابه من جمله العلما الراسخین و صاحب القوه القدسیه الملکوتیه مترقبا من حضیض التقلید الی اوج الاجتهاد فحمدت الله سبحانه من جهة وصوله الی هذه الدرجة الرفیعه و بلوغه الی هذه المرتبه الشریفة و ازت لجنابه دام علاه ان یروی عنی کلما صحت لی روایته من الاخبار المرویه عن خزائن العلوم الربانیه و مهابط الفیوضات الالهی و کتب علمائنا الابرار فی التفسیر و الادعیه و الفقه و الاصول سیما الکتب الاربعه المشهوره فی الاعصار الکافی و الفقیه و التهذیب و الاستبصار و الکتب الثلاثه المتاخره الجامعه لما فی الاربعه و غیرها الوافی والوسائل و بحارالانوار اسکن الله مصنفیها جنات تجری من تحتهاالانهار بواسطه مشایخی العظام و اساتیدی الاعلام اعلی اله منازلهم فی دارالسلام منهم العالم الماهر الکامل الموید علامه المتاخرین و خاتم المجتهدین سیدالعلماء و المحدثین مروج العلم و العمل استادنا المکرم الآقا میرزا محمد هاشم الخوانساری المتوطن فی اصفهان و الدفون فی دارالسلام قدس الله تعالی روحه عن شیخه الاعظم قدوة المحققین و اسوة المدققین محیی مراسم الاولین و الآخرین مروج الشریعه و حافظ الطریقه فخر العلما الاعلام رئیس المجتهدین الشیخ مرتضی الانصاری الدزفولی نورالله روحه فی الجنان عن العلامه النحریر صاحب المقامات العالیه زبده الفقها الرشدین و قدوه العلما الراسخین الفاضل المحقق المدقق مولانا احمد النراقی الکاشانی رفع الله درجته ان سیدنا الاجل الافخم البحر المحیط برهان اهل الحق و الیقین ناموس شریعه جد سید المرسلین متا الفریقین قدوة العباد و الزهاد السید محمد مهدی الطباطبایی النجفی المعروف به بحرالعلوم نور الله مرقده الشریف ان استاد الاساتید خاتم المجتهدین فخر المتعا خرین مروج مذهب الامامی از الملة والدین الآقا محمد باقر البهبهانی اعلی الله درجاته فی جنات النعیم الوالده العالم الجلیل الافضل الاورع المولا محمد اکمل اعلی الله مقام ان علامه المجلسی نور الله مرقده الشریف بجمیع طرقه المذکورة فی اجازات البحار و غیرها المتصلة الی ارباب العصمة و ولاة الائمه صلوات الله علیهم اجمعین الی یوم القیامه فله دام فضله ان یروی عنی بالطریق المذکور و اسئله دام توفیقه و فضله الاخذ باالاحتیاط فی جمیع الاقوال و الافعال و ان لا ینسانی من صالح الدعاء فی جل الاوقات سیما فی الاسحار و عقیب الصلوة حرره العقل الاثم الجانی البوالحسن ابن المرحوم المغفور الاقا حاج میر سید علی الطباطبایی البروجردی نورالله مرقده الشریف فی شهر رجب المرجب من سنه1347» 13 میرزا ابوالحسن بروجردی ازنگاه دیگران 1- حاج میرزا حسن خان جابری انصاری (1278-1376 ﻫ .ق .) « آن بزرگوار به علم وعمل ومحسنات اخلاقی آراسته ونظر به اوصاف حسنه ، خداوندش عزت فوق العاده ومحبوبیت عامه به ایشان مرحمت فرموده.دراوایل مشروطه که در انجمن ولایتی علمای بزرگ، آقا نجفی وغیرهم آمده ، منطوقات ایشان الحق موردتحسین همگان می شد .»14 2- سیدمصلح الدین مهدوی (1334-1416ﻫ .ق.) « حاجی میرزا ابوالحسن بن حاج میرزا سید علی طباطبایی بروجردی اصفهانی زیده ی ارباب تحقیق الفاضل العالم الربانی والزاهد الورع السبحانی العلام الثانی فخر الفقها ء والمجتهدین حجه السلام والمسلمین عالم فاضل کامل ومحقق جامع مرجع جمیع فضلاء دراین اواخر وجودایشان بود در زمان حیات وپس از فوت تاکنون درمقام ایشان احدی زبان بقدح نگشود بلکه همگان وی را به علم وعمل می ستایند . درمسجد درب کوشک امامت می فرمود وهم در آنجا مجلس تدریس داشت وبیشترحاضرین مجلس درس آن جناب افاضل بودند .»15 3- محمد حسن خان اعتماد السلطنه (1259-1331 ﻫ.ق.) « از علما ومدرسین ، وائمه جماعت معروف اصفهان بود ومردم به او وثوق بسیار داشتند .»16(عکس شماره 2 اینجا) فعالیت های سیاسی واجتماعی درحوادث سیاسی عصر مشروطیت عده ای از علمای اصفهان که موافق مشروطه ی مشروعه بودند نیز شرکت کردند وبا صدور بیانیه وسخنرانی در مجالس مختلف ، حمایت خود را از مشروطه ی مشروعه اعلام کردندوموجب شدند که نهضت مشروطیت دراصفهان موفق به پیش رود زیرا از ابتد رهبری مردم را روحانیت به عهده داشت وازحوادث بعد از آن نیز بارهبری علما گذر نمود . که ازجمله ی این علما مرحوم میرزا ابوالحسن بروجردی بوده است ونام ایشان نیز جزو امضاء کنندگان اعلامیه ی علما درحمایت ازمشروطه ی مشروعه می باشد .17 چنانکه درانجمن ولایتی اصفهان نیز به حمایت ازعلمای مشروطه خواه می پردازد . جابری انصاری ، که خود از اعضای اصلی این انجمن بوده ، درباره ی او می نویسد:« در اوایل مشروطه که در انجمن ولایتی علمای بزرگ آقا نجفی وغیرهم آمده منطوقات ایشان [ میرزا ابوالحسن بروجردی ] الحق مورد تحسین همگان می شد.»18 ازدیگر فعالیت های سیاسی مرحوم بروجردی مهاجرت ایشان به همراهی عده ای از علمای اصفهان در سال 1346 ﻫ .ق. به شهر قم در اعتراض به قانون نظام اجباری وبرخی از قوانین دیگر ودراصل مخالفت با اساس سلطنت رضاخان است . این مهاجرت که مدت سه ماه طول کشید سرانجام باپیروزی روحانیت به پایان رسید . روزنامه زاينده رود كه از روزنامه هاي مشروطه خواه اصفهان بود در شماره ي 34 خود طي مقاله اي با عنوان « سرمايه سعادت يا وكيل كاردان » با تشريح خصوصيات افراد كاردان 7 نفر را شايسته ي وكالت انجمن ولايتي دانسته و مي نويسد : «... آنچه شرط بلاغ بود گفتيم ، ديگر خود مي دانيد كساني را كه ما به جهت وكالت انجمن ولايتي لايق مي دانيم از اين قرار هستند كه اسامي آنها ذيلاً نام برده مي شود ...» و هفت نفر را از جمله «جناب حاجي ميرزا ابوالحسن بروجردي » را نام مي برد 19 وفات ومدفن آیت اله میرزا ابوالحسن بروجردی سرانجام در صبح روز جمعه هیجدم ذی القعده سال 1348ﻫ.ق مطابق بافرودین سال1309 شمسی در اصفهان وفات کرد و پیکرپاکش را با تجلیل با شکوهی تامزار تخت فولاد تشییع کردندودرقسمت جنوب غربی تخت فولاد مکانی که بعداً به نام خود ایشان به تکیه بروجردی معروف گردید به خاک سپردند .در پی خاکسپاری مرحوم بروجردی دلهای مؤمنین واراتمندانش به این مکان متوجه گردید وبه برکت مرقد شریف او ، بسیاری از علما وفضلا ووعاظ دراین محل مدفون گردیدند وبسیاری از مردم عوام وخاص محله بروجرديها ومحل های اطراف نیز وصیت کردندکه پس از فوت درکنار مزار وی به خاک سپرده شوند. مرحوم مهدوی درمورد فوت وی می نویسد:« ایشان در سال 1348 وفات یافت ودرماتمش محشری بپا گردید .»20 مرحوم جابری انصاری در وفات این مرحوم که با فوت آقا میرزا احمد مدرس اصفهانی ازاجله ی علما ،مقارن بوده (شنبه 11 ذی القعده 1348 ﻫ.ق .) در ماده تاریخ مشترک چنین سرود: ازمقام قاب قوسینی یکی آمد بگفت بود درمعراج احمد بوالحسن یار ورفیق21 عبارت سنگ مزار وی چنین است: هذا مرقد السید السعید العالم الفاضل ملجأ المؤمنین وملاذ الموحدین حجت الاسلام والمسلمین الحاج میرزا ابوالحسن بروجردی الطباطبایی الاسلام والصلوه علیه و علی عباد الله الصالحین وکان وفاته یوم الجمعه ثامن عشر من شهر ذی القعده الحرام من سنه ثلاثه مائه وثمانیه واربعین بعد الالف من الهجره النبویه . فرزندان وخاندان میرزا ابوالحسن از همسرگرامی اش صاحب یک فرزند پسر وپنج دختر گردید. پسرش سید محمدبروجردی و دختران گرامی اش همسران آقایان شیخ عبدالعلی قدس نجفی ، شیخ محمد ابراهیم کلباسی ، محمد حسن ریاضیات ، رحیم شریفیان واهل البیت بودند .22 سید محمد بروجردی سید محمد بروجردی تنها پسر آیت الله بروجردی در اصفهان به دنیا آمدوپس ازفراگیری علوم دینی نزد پدرش ودیگر علمای اصفهانی به حوزه ی علمیه نجف اشراف رفت وسالها در آنجا به تحصیل علوم دینی پرداخت . مرحوم سید محمد بروجردی پس از بازگشت از عتبات عالیات به اموردفتر اسناد پرداخت ونيز امام جماعت مسجد پدرش (درب كوشك ) را بر عهده گرفت . وسرانجام در روز دوشنبه 26 محرم 1381 ﻫ.ق برابر با 19 تیر 1340 ﻫ.ق وفات یافت و درجوار پدرش به خاک سپرده شد . متن سنگ مزار وی چنین است : هو الحی الذی لایموت قد ارتحل من دار الفانی الی دار الباقی العالم العامل والفاضل الکامل حجه الاسلام والمسلمین حاج آقا محمد بروجردی طباطبایی ابن سید العالم الزاهد حاج میرزا ابوالحسن بروجردی طباطبایی طاب ثراه فی الیوم دوشنبه بیست وششم محرم 1381 مطابق با 19 تیرماه 1340. در اين تكيه بيش از 40 شخصيت علمي ، فرهنگي مدفون هستند از جمله : میرزا علی بروجردی عالم فاضل واعظ صالح میرزا علی بروجردی فرزند مرحوم شیخ ابوتراب بروجردی در اصفهان متولد گرید. خاندان پدرش عالم فاضل فقیه شیخ ابوتراب بروجردی ساکن در محله شمس آباد و امامت جماعت آن محل بود و در نشر احکام و ترویج و بیان مسائل حلال و حرام کوشا بوده است میرزا ابوتراب داماد مرحوم سید عبدالله شمس آبادی بود وی در شب یکشنبه 15 شوال سال 1328 هـ.ق) وفات یافت و در صحن تکیه شیخ محمد تقی رازی ( مادر شاهزاده ) کنار دیوار غربی مدفون گردید23.از فرزندان مرحوم میرزا ابوتراب یک پسر دیگر به نام میرزا محمد حسن که ایشان نیز از علمای اصفهان و اهل منبر بود می شناسم که شرح حالش در پی خواهد آمد . تحصیلات واعظ صالح مرحوم میرزا علی بروجردی معروف به میرزا علی ابوتراب از وعاظ خوش بیان و برجسته اصفهان بود24 وی نزد بزرگان این شهر از جمله مرحوم آقا نوالله نجفی تلمذ نموده25 . اوصاف مرحوم مهدوی او را چنین معرفی می کند:« او واعظی بلیغ و گوینده ای راست گفتار و مورد اعتماد بود در بیان فضایل و مناقب و تفسیر و حدیث و تواریخ معصومین علیهم السلام اقوالش عموما مستند و خود در نزد عموم طبقات محترم بود. به دلیل خوب دانستن و بسیار دانستن احادیث او را محدث می نامیدند. مرحوم میرزا علی نیز مانند پدر در مسجد محله ی شمس آباد اقامه ی جماعت داشت26. وفات این واعظ و محدث خبیر در 25 ربیع الثانی 1358 هـ.ق وفات یافت و پیکرش در جانب شرق این تکیه به خاک سپرده شد. بر مزار وی چنین نگاشته شده است : «العالم العامل الحبر الکامل و المحدث الخبیر و المتکلم النحریر زین المنابر و المحافل فخر الاشراف والاماثل محب اهل البیت و مادحهم و ناشر مناقبهم و محامدهم سمی الوصین و الامام المتقین المیرزا علی حشره الله اهل البیت ابن الفقیه المجتهد بلاارتیاب و الوجیه النبیه عند اولی الباب المیرزا ابوتراب البروجردی طاب ثراهما و جعل الجنته مثباه فی یوم الی الخامس و العشری من شهر ربیع الاول سنه 1358 هجری.» میرزا محمد حسن تفضلی بروجردی عالم فاضل میرزا محمد حسن بروجردی فرزند عالم جلیل مرحوم میرزا ابوتراب بروجردی در سال 1260 هـ.ش در اصفهان متولد شد.(عکس شماره 3 اینجا) اساتید در تحصیلات علوم دینی از شاگردان سید ابوالحسن بروجردی و شیخ احمد مجتهد بیدآبادی در اصفهان و در شهر مقدس قم از شاگردان يگانه مرجع عالم تشيع مرحوم آیت الله عظمی سید حسین بروجردی( قدس سره) بوده است . امام جماعت و فرزندان مرحوم تفضلی در مسجد جعفر طیار ( کوجه سرتیپ خیابان شیخ بهایی ) امامت جماعت می نمود پدر و پسر هر دو از علمای اصفهان و از خدمتگذاران به شرع مطهر بودند ایشان دو فرزند پسر به نام های ابوالفضل و ابوالقاسم و یک دختر داشت گویاابوالفضل روزنامه ای بنام «سرگذشت» را منتشر کرد وابوالقاسم از معلمان و فرهنگیان اصفهان بود که در 14 تیرماه 1362 هـ.ش وفات یافت و در همین تیکه مدفون گردید. تالیفات از آثار و تالیفات مرحوم میرزا محمد حسن تفضلي بروجردی رساله ی مختصر در اصول دین به فارسی27، و کتابی است به صورت مخطوط در مجالس وعظ وخطابه که نگارنده انرادر كتابخانه تخت فولاد اصفهان دیدم.(عکس شماره 4 اینجا) وفات وی در ربیع الثانی سال 1368 هـ.ق وفات یافت و پیکرش را در داخل بقعه ما بین دو قبر استادش مرحوم ابوالحسن بروجردی و مرحوم آقا شیخ احمد بیدآبادی به خاک سپردند21. متن سنگ مزار ایشان متأسفانه به دلیل ساییدگی و فرسایش قابل خواندن نبود. سید کمال الدین بروجردی28 سید کمال الدین بروجردی ملقب به «کمال السلطنه» فرزند عالم فاضل مرحوم سید محمد باقر بروجردی به سال 1260 هـ.ش در یک خانواده مذهبی به دنیا آمد. مرحوم بروجردی در آغاز مشروطیت مدتی ریاست معارف و اوقاف اصفهان را از طرف انجمن ولایتی اصفهان برعهده داشت.29 و بعد از آن ریاست معارف و اوقاف شهرهای کرمانشاه ، کردستان ، همدان و تهران راعهده داربود. (عکس شماره 5 اینجا) احتمالا وی فعالیت هایی با انجمن مخفی داشته که به صورت علنی نبوده است چنان که وی را جزو مشروطه خواهانی نام برده اند که در جریان اشغال اصفهان توسط روس ها با آنان مخالفت نمود و به همین جهت وی همراه دو شخصیت دیگر توسط روسها دستگیر و منزل آنها غارت گردید. 30 كه در اين ميان كتابخانه مفصل وي از بين رفت ، ايشان نيز همانند دو برادر ديگرشان (سيد صدر الدين و سيد علي ) بنا به شرايط شغلي عبا و عمامه را تبديل به لباس شخصي كردند سید کمال الدین سرانجام در پنچم خرداد 1349 هـ.ش در سن 89 سالگی درگذشت و در بقعه این تکیه نزدیک عموی خود مرحوم میرزا ابوالحسن بروجردی به خاک سپرده شد . متن سنگ مزار وی چنین است: هوالباقی آرامگاه شادروان جنت مکان سید کمال الدین بروجردی ( کمال السلطنه ) پنچم خرداد 1349. سيد صدر الدين بروجردي فرزند ديگر سيد محمد باقر بروجردي است ، ايتدا معمم بود و بعد لباس شخصي پوشيد. وي مشاغلي از قبيل رياست آمار اصفهان را بر عهده داشته است31 . محل دفن ايشان بر نگارنده معلوم نيست . سیدۀ عالمه آغا زهرا دختر آیت ا... سید ابوالحسن بروجردی صاحب تکیه بروجردیها و نیز تنی چند از هنرمندان نقاش و قلمزن که آثار هنری آنان را می توان در آستان قدس رضوی حضرت ثامن الحجج(ع) وحرم مطهر سید الشهدا (ع) و علی بن ابی طالب مشاهده نمود ، در این تکیه مدفون هستند . البته بر «نگارنده» معلوم نیست که ایشان بروجردی هستند یا نه ، اما از آنجا که در تاریخ می خوانیم، برای ساخت ضريح مبارك امام اول شيعيان (ع) هنرمندانی از بروجرد و اصفهان شرکت داشتند که چون وسائل و ابزار در اصفهان بیشتر بوده کار را در این شهر تمام و در نجف اشرف نصب کردند32. می توان نتیجه گرفت که ایشان ممکن است از هنرمندان بروجردی و ساکن اصفهان بوده اند . ( آیا اکنون مسئولین ستاد بازسازی عتبات عالیات در استان لرستان و سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی بروجرد ، برنامه ای را برای بلافعل کردن هنر بروجرد دارند ؟ ) به هر حال این تکیه مورد توجه ویژه مردم اصفهان قرار دارد ، به طوری که هر گاه وارد این تکیه شدید با گروهی از مردم که گرد قبر وی حلقه زده اند مواجه می شوید . شیخ محمد ابراهیم کلباسی ( داماد ميرزا ابوالحسن بروجردي) او فرزندعالم فاضل میرزا عبد الرحیم فرزند شیخ محمد رضا فرزند حاجی کرباسی است .وی در 11 شوال 1302 ﻫ.ق . درنجف اشرف متولد شدوپس از طی دوران کودکی درنجف همراه پدرش به اصفهان آمدونزد شیخ محمد تقی نجفی (آقا نجفی) ، آقا سید محمد باقر درچه ای و آخوند شیخ محمد حسین فشارکی ومیرزا ابوالحسن بروجردی پدر همسرش وحاج شیخ عبدالکریم حائری به تحصیل علوم پرداخت وی علم معقول رانزدمرحوم آخوند کاشی فرا گرفت ، وخود از علما وفقهای بزگوار گردید. مرحوم شیخ محمد ابراهیم از اساتید خود من جمله آیت الله فشارکی ، آقانجفی و پدر زوجه ی اول خود مرحوم میرزا ابوالحسن بروجرد ی اجازه ی نقل روایت دریافت کرد .33 مرحوم کلباسی دارای اخلاق حمیده و خصال محموده وسخاوت طبع بود و با مردم خصوصاً باخویشان وخانواده ، جوشش داشت وی ازحدود سال 1335 ، ﻫ.ق . به تهران مهاجرت نمود ودرمسجد محمودیه تهران امامت جماعت می نمود .34 وی دارای تألیفاتی است که بعضاً عبارتند از : 1- فوائد السنیه در فقه وغیره 2- تذکره العظیمیه ، دراحوال حضرت عبدالعظیم (ع) وبعضی امامزاده های ری در آخر مختصری ازاحوال حاجی کرباسی و والد ماجدش آقا میرزا عبدالرحیم کلباسی 3- رساله ای دربیع وغیره .35 سرانجام این عالم فاضل در پیش از ظهر روزدوشنبه بیستم ربیع الاخر 1362 ﻫ.ق. برابر با 15 اردیبهشت 1322 ﻫ.ش. درتهران وفات کرد ودرحرم مطهر شاه عبدالعظیم درنزد مرحوم حاج ملاعلی کنی دفن شد.36 مرحوم کلباسی ازهمسر اول خود، (دخترمرحوم بروجردی) پسری به نام آقا میرزا محمد مهدی داشت که اهل علم و فضل ومنبر وموعظه بود که درجوانی در ماه شوال 1373 ﻫ.ق. برابر با سال 1333 ﻫ.ش. درتهران وفات نمود .37 اجازه آیت الله میرزا ابوالحسن بروجردی به شیخ محمد ابراهیم کلباسی بسم الله الرحمن الرحیم الحمد الله رفع درجات العلماء وجعلهم ورثه الانبیاء واقامهم بالقیام مقام الاوصیاء وفضل مدادهم علی دماء الشهداء والصلوه والسلام علی نبینا خاتم النبین محمد المحمود بالسنه المخلوقات اجمعین وعلی ائمه الطاهرین المعصومین الذین هم حجج الله علی اهل السموات والارضین ورحمه الله وبرکاته ورضوانه علی کبرائنا الماضین من علمائنا الاخیار وفقهائنا السابقین اساطین الدین المبین و لعنه الله علی اعداهم آل محمد علیهم السلام و مخالفیهم وظالمیهم وغاصبین حقوقهم الی قیام یوم الدین . وبعد کان اشراف الامور واجلها واحسن الاشیاء واکملها وافضل ما یوجد فی عالم الامکان واعزاها جوهره العلم والمعرفه والصعود الی مراتب الفضل والکمال لا سیما مایتعلق منها بالعلوم الشرعیه والاحکام الالهیه التی هی وسیله النجاه فی امور المعاش والمعاد وکان ممن من الله تعالی علیه بسلوک هذه المسالک والتصدی لاستخراج جواهر المطالب بذهنه الصائب وفکره الثاقب جناب المؤید المجد المسد الذی التفی النقی العالم الفاضل عمده الافاضل الکرام ونخبه العلماء الفخام الاقا شیخ محمد ابراهیم دام الله تعالی بقاؤه وفضله سمی جده المحقق المدقق العلامه مروج الشریعه وحافظ الطریقه فخر العلماء رئیس المجتهدین عز المتقین سمی خلیل رب العالمین صاحب المنهاج والاشارات حشره الله مع خاتم النبیین صلی الله علیه واله فان جنابه من جمله العلماء الراسخین وصاحب القوه القدسیه الملکوتیه مترقیاً من حضیض التقلید الی اوج الاجتهاد فحمدت الله سبحانه من جهه وصوله الی هذه الدرجه الرفیعه وبلوغه الی هذه الدرجه الرفیعه و بلوغه الی هذه المرتبه الشریفه واجزت لنجنابه دام علاه این یروی عنی کلما صحت لی داریته من الاخبار المرویه عن خزائن العلوم الربانیه ومهابط الفیوضات الالهیه وکتب علمائنا الابرار فی التفسیر والادعیه والفقه والاصول سیما الکتب الاربعه المشهوره فی الامصار الکافی والفقیه والتهذیب والاسبصار والکتب الثلاثه المتأخره والجامعه لما فی الاربعه وغیرها الوافی والوسائل وبحار الانوار اسکن الله مصنفیها جنات تجری من تحتها الانهار بواسطه مشایخی العظام واساتیدی الاعلام اعلی الله منازلهم فی دارالاسلام منهم العالم الماهر الکامل المؤید فقیه عصره وفرید دهره علامه المتاخرین وخاتم المجتهدین سیدالعلماء والمحدثین الاقامیرزا محمد هاشم الخوانساری المتوطن فی اصفهان والمدفون فی دارالسلام اعلی الله مقام الشریف عن شیخه الاعظم قدوه المحققین واسوه المدققین محین مراسم الاولین والاخرین مروج الشریعه وحافظ الطریقه فخر العلماء الاعلام رئیس المجتهدین الشیخ مرتضی الانصاری الدزفولی قدس الله تعالی روحه واکثر فی الجنان فتوحه عن العلامه النحریر صاحب المقامات العالیه زبده الفقهاء الراشدین و قدوه العلماءالراسخین الفاضل المحقق المدقق مولانا احمد النراقی الکاشانی رفع الله درجته عین سیدنا الاجل الافخم البحر المحیط الاعظم برهان اهل الحق والیقین الربانی السید محمد مهدی الطباطبایی النجفی المعروف ببحر العلوم نور الله مرقده الشریف عن استاد الاساتید خاتم المجتهدین فخر مروج مذهب الامامیه عز المله والدین الاقا محمد باقر البهبهانی اعلی الله درجاته فی جناب النعیم عزوالده العالم الجلیل الافضل الاورع المولی محمد اکمل اعلی الله مقامه عن العلامه المجلسی نورالله مرقد ه الشریف بجمیع طرقه المذکوره فی اجازات البحار وغیرها المتصله الی ارباب العصمه وولات الائمه صلوات الله علیهم اجمعین الی یوم القیمه فله دام فضله ان یروی عنی بهذا الطریق واسئله دام توفیقه الاخذ بالاحتیاط فی جمیع الاقوال والافعال وان لا ینسانی من صالح الدعاء فی جل الاوقات سیما فی الاسحار وعقیب الصلوه. حرره الاقل الجانی ابوالحسن بن المرحوم المغفور المبرور الحاج میر سید علی الطباطبایی البروجردی نورالله مرقده الشریف فی شهر ذی القعده من سنه 1341. 38 شیخ عبدالعلی قدس نجفی داماد دیگر وی عالم فاضل مرحوم حجت الاسلام والمسلمین حاج شیخ عبدالعلی قدس نجفی بود .وی پس از فراگیری علوم دینی ، به امر قضاوت دادگاه پرداخت وسرانجام در 14 رمضان 1390 ﻫ.ق .فوت ودربقعه همین تکیه به خاک سپرده شد.39 برسنگ مزار وی چنین نوشته شده است : هوالحی الذی لایموت آرامگاه حجت الاسلام والمسلمین عالم ربانی مرحوم حاج شیخ عبدالعلی نجفی قدسی قدس سره تاریخ فوت روزچهاردهم ماه رمضان مطابق با23 آبان ماه 1349 شمسی . محمد حسن ریاضیات عابد زاهد صالح مرحوم محمد حسن ریاضیات فرزند مرحوم حاج عبدالوهاب ریاضیات داماد دیگر مرحوم بروجردی بوده که گفته می شود که قرآن را ازحفظ داشت ومرتب جلسات تفسیر قرآن را درمنزلش توسط مرحوم آیت الله خادمی برگزار می نمود، مرحوم ریاضیات درشب چهاردهم رجب سال 1382 ﻫ.ق. فوت و پیکرش راداخل بقعه بروجردی مدفون نمودند.40 برسنگ مزار وی چنین نوشته شده است : آرامگاه مرحوم مغفور خلد آشیان جنب مکان زاهد صالح محمد حسن ریاضیات ولد مرحوم حاج عبدالوهاب ریاضیات داماد سید العلماء والمجتهدین الراشدین آقای حاج میرزا ابوالحسن طباطبایی بروجردی مضجعه الشریعه بتاریخ لیله چهار رجب المرجب سنه 1382ق. ديگر تكيه ها درديگر تکیه های اصفهان علماء و بزرگان دیگر بروجردی که با اين شهر مراودات داشته و بخشی از تاریخ فرهنگی این شهر و جهان اسلام را ساخته اند بسیارند كه در ذيل به چند مورد اكتفا مي كنيم : عالم فاضل ملا عبدالله بن حاج محمد رحیم بروجردی در مقبره علامه مجلسی جنب مسجد جامع اصفهان آرمیده است41 . میرسید محمد حسین بروجردی ، در رجال اصفهان ص 145 و کتاب دانشمندان اصفهان ص 484 این گونه آمده است : « میرزا سید محمد بن میرزا محمد طاهر حسینی بروجردی از فقها و زهاد سدۀ دوازدهم و ساکن اصفهان بوده در سال 1194 هجری قمری در همانجا در گذشت و در آب بخشان (قبرستانی کوچک) اصفهان دفن شد بر قبر او سنگ بزرگی است که کتابت آن بخط استاد علی نقی زمانی است .» و عالم برجسته دانشمند نامی از روسا علما و محققین نواده دختری میرزای قمی «صاحب قوانین» علامه آقا منیرالدین بروجردي: فقيهي كه همچون چراغي در حوزه علميه اصفهان براي سالهاي متمادي درخشان بود؛ جرعه اي از درياي معرفت و دانش او را عده اي چشيدند و در شهر هاي مختلف ايران نور هدايت شدند. از ايشان آثار متعددي در فقه و اصول و علم رجال بر جاي مانده ، ليكن تا كنون از او شرح حال جامع و مفصلي در هيچ يك از منابع چاپ نشده است . لذا بر آن شدم شرح حالي هر چند مختصر از اين فرزانه و فرهيخته بروجردي را تقديم نمايم(عکس شماره 6 اینجا) سلسله نسب جدش ملا علي فرزند محمد شريف بروجردي از علماي بروجرد و مجتهدان قرن سيزدهم قمري است كه به دامادي و شاگردي ميرزا ابوالقاسم قمي «صاخب قوانين »مفتخر گرديد ولادت و تحصيلات آيت الله شيخ منير الدين بروجردي در 21 رجب 1269 قمري برابر با 11 ارديبهشت 1232 شمسي در شهر بروجرد متولد شد بعد از اينكه مقدمات علوم را در بروجرد به پايان رسانيد عازم اصفهان شد پس از فراغت از سطوح، فقه و اصول را از محضر آيت الله شيخ محمد باقر اصفهاني مسجد شاهي بهرمند گرديد . سپس به عتبات عاليات عزيمت كرد و در شهر سامرا فقه واصول را از محضر «آيت الله ميرزا محمد حسن شيرازي كسب فيض نمود و پس از مدتي به اصفهان مراجعه فرمود و با كمال عزت و احترام و اقتدار و نفوذ بين مردم زيست . ايشان در مسجد ايلچي نماز جماعت برپا نمود و در منزل خود مشغول تدريس علوم اسلامي گرديد . شاگردان و مجازين آيت الله منير الدين بروجردي در اصفهان حوزه درس مهمي در فقه و اصول و رجال داشت وشاگردان زيادي پرورش داد كه برخي از آنان به مقام علمي برجسته اي رسيدندو نظر به اينكه خود ايشان از حضرت آيت الله شيخ محمد باقر اصفهاني مسجد شاهي ، سيد محمد باقر خوانساري ، سيد محمد هاشم چهارسوقي خوانساري و شيخ زين العابدين مازندراني اجازات روايتي داشت برخي از علما را نيز مجاز فرمودند كه به تعدادي از شخصيت هاي زير بسنده مي كنيم 1- سيداحمد صفايي خوانساري (1291-1359ق)شاگرد 2- شيخ مرتضي حجت فرزند شيخ جمال الدين اصفهاني مسحد شاهي (1315-1386 ق) شاگرد 3- شيخ محمد باقر ايماني اصفهاني (1290- 1370ق) شاگرد 4- شيخ محمد علي فرزند زين العابدين يزدي (1273-1350ق) شاگرد 5- سيد فخر الدين قمي «سيدي» 1281-1363ق)شاگردو اجازه روايت داشت 6- سيد محمد بحر العلوم قزويني (1296-1372ق)شاگرد 7- شيخ ابوالقاسم قمي (1280-1353ق) اجازه روايتي داشت 8- ميرزا محمود فرزند ميرزا هدايت الله روضاتي اصفهاني اجازه روايتي داشت 9- ميرزا يوسف مهدوياني خوانساري (متوفاي 1359ق) داماد آقا منير الدين و از ایشان اجازه روايتي داشت 10- سيد محمد رضا شفقي(1320-1396ق)اجازه روايتي از او داشت 11- شيخ مجد الدين نجفي اصفهاني (مجد العلما)(عکس شماره 7 اینجا) آثار المحاكمات بين القوانين و الاصول 2- الفيه في حياء العلما و اساتذته 3- منظومه فقيه (تتمه منظومه بخر العلوم4- منظومه في اصول الفقه 5- الفرق بين الفريضه والنافله1396ق 6- اسئله و اجوبه فقيه (تحقيق شيخ مهدي باقري ميراث حوزه اصفهان 1428 قمري)7- منظومه في اصحاب الاجماع 8- رسايل مستقله في حياه رواه الحديث 9-رسايل رجاليه 10- رسايل اصوليه 11- رساله الفوايد (فقيه و اصوليه)، 12-حاشيه علي كتاب الصلاه( از كشف العضاء)،13- حاشيه علي الكتاب اقضاءمن قواعد الاحكام 14- رساله في صلاه المسافر، 15-رساله في قبض الوقف( تحقيق شيخ مهدوي باقري ميراث خوزه اصفهان شماره دو 1426 ق)، 16- رساله في حكم الاغلاط الواقعه في المصاف من الكتاب (تحقيق شيخ مهدوي باقري 1428 ق) شايان ذكر است كه وي داراي كتابخانه ي مفصل و بي نظيري در اصفهان بود و پس از ارتحال وي، به فرزند شيخ اسماعيل منتقل شدكه با رحلت شيخ اسماعيل كتابخانه نيز متفرق گرديده و از بین رفت. فرزندان و داماد ها 1- حجت الاسلام شيخ اسماعيل بروجردي كه از فضلاي حوزه اصفهان بود در سال 1352 قمري برابر با 1312 ش در سن جواني درگذشت و در جوار تربت پدر مدفون گرديد اما داماد هاي ايشان عبارتند از 1- دانشمند فرزانه ميرزا يوسف فرزند محمد مهدي خوانساري ملقب به مهدوياني از علماي بنام خوانسار بوداو در سال 1359 قمري در خوانسار درگذشت 3- دانشمند فرزانه شيخ محمد باقر فقيه ايماني فرزند حجت الاسلام شيخ حسن علي اصفهاني كه از شاگردان آيت الله منير الدين بروجردي در اصفهان و داراي 75 تأليف مي باشد او در سال 1370 قمري در اصفهان درگذشت و در قبرستان تخت فولاد مدفون گرديد 3- دانشمند فرزانه سيد محمد باقر مير محمد صادقي كه از علماي اصفهان بود 4- حجت الاسلام رفيعي اصفهاني وفات ومدفن آيت الله منير الدين بروجردي پس از عمري پر بركت و خدمت به مذهب تشيع سرانجام در ظهر روز دوشنبه 14/ ربيع الثاني 1342 ق در سن 73 سالگي در شهر اصفهان دار فاني را وداع گفت پيكرش پس از تجليل فراوان در قبرستان تخت فولاد تكيه ملك به خاك سپرده شد. تکیه ملک هم بعد از جنگ تحمیلی بعنوان تکیه شهدا تغییر ماهیت داد که البته مزار بزرگان و علما مدفون در این تکیه بازسازی و محفوظ است اما «نگارنده» مفصل جستجو کردم ولی مزار آقا منیرالدین را پیدا نکردم به قول شاعر «بعد مرگم هم دور افتاده ام»42 آری! بروجرد بحر العلوم ها تربیت کرده و مثل آیت الله العظمی بروجردی (ره) و دیگر آیات عظام و ادیبان بزرگ مانند ، صامتها ، شهیدی ها ، اوستاها ، آیتی ها و زرین کوبها از این شهر برخاسته اند .هم اکنون نیز علماء و نخبگان بزرگی در بروجرد هستند که هر کدام خدمات بزرگی به علم و فرهنگ کشور و حتی جهان اسلام کرده اند. مردم بروجرد باید قدر خودشان را بدانند و این افتخار را برای خود نگه دارند و از مسئولین کشوری ، استانی و شهری بخواهند و بخواهند و بخواهند که در رفتار و مدریتشان تجدید نظر کرده با چشم عظمت واحترام به مردم بروجرد « شهر فرزانگان » نگاه کنند و نسبت به شأن ، تاریخ و فرهنگ این شهر، امکانات را برای رشد و تعالی هر چه بیشتر جوانان این دیار آماده سازند.مگر نه اینکه آقای احمدی نژاد در سفر دور اولشان به استان لرستان در بروجرد فرمودند : « بروجرد برای ملت ما یک فرصت تاریخی است ، فرصت فرهنگی ، فرصت علمی ، فرصت ادبی، فرصت...» حال سوال اينجاست كه با وجود نعمت بزرگ حكومت اسلامي و دولت عدالت محور ،چه دليل و توجیهی مي تواند وجود داشته باشداين فرصت تاريخي که همگان به آن اذعان دارند و معترفند، به محاق فراموشي سپرده شده و اجازه داده شود جوانان ديار علم و فقه در استاني چون لرستان سرخورده شده و رفته رفته مي رود تا فرهنگ قبيله اي ، جايگزين فرهنگ ايراني اسلامي اين شهر گردد؟! تاريخ ما را به قضاوت خواهد نشست ... 1-«« همایی،جلال الدین: تاریخ اصفهان (مجلد ابنیه و امارات )،صفحه 479»» 2-همان 3- حجت الاسلام جاج مولا اسد الله بن حاج عبدالله بروجردي از بزرگان علماء قرن سيزدهم هجري است . در عصر وي بروجرد از نظر علمي رونقي بسزا گرفت و از هر گوشه و كنار طالبان علم و خواستاران فضيلت به اين ديار رهسپار مي شدند. اعتماد السلطنه در الماثر االاثار ص 140 مي نويسد : مرحوم شيخ انصاري مدتي در بروجرد در مجلس درس حجت الاسلام حاج مولا اسد الله بروجردي حاضر مي شده و بعد اقوال و آراءش را در مجلس علمي خود نقل مي كرد. 4- بوستان فضيلت ، تأليف حميد خليليان ، اصفهان كانون پژوهش ، 1385 ، ص 46 5.آقا بزرگ تهرانی : نقبا البصر جلد چهارم ص1470 مهدوی تاریخچه نو سامرا ص115 6 جابر انصاری تاریخ اصفهان ص 315 7- فاطمه قاضي ها ، «اسنادي از كتاب فروشان در سازمان اسناد و كتابخانه ملي ايران» ، (1327ق-1318 ش) ، ص 481-421، كتاب فروشي يادنماي بابك افشار ، جلد اول ، نشر شهاب ثاقب ، اسفند 83 تهران ، و نيز بنگريد به تاريخ جرايد و مجلات فارسي ، صدر هاشمي ... 8 -گزی عبدالکریم : تذکرة القبور ص233 9-.مهدوی دانشمندان و بزرگان اصفهان ج 1 ص 152 10.-کرباسی زاده اصفهانی علی نگاهی به آراءواحوال حکیم مدرس اصفهانی ص78 11-نقباءالبشر ج 1 ص40 مجاز از ایشان 12.-تاریخچه شهر سامرا ص116 13- يادداشت هاي مرحوم مهدوي ، مخطوط ، به نقل از بوستان فضيلت ، همان ، ص 51 14 جابر انصاري ، تاريخ اصفهان ، ص 290 - مهدوي ، دانشمندان و بزرگان اصفهان ، ج 1 ، ص 142 15- يادداشت هاي مرحوم مهدوي ، مخطوط ، به نقل از بوستان فضيلت ، همان ، ص 51 16- اعتماد السلطنه ، محمد خسن خان ، الماثر الاثار ، جلد دوم ، ص 768 17- مهدوي ، تاريخ علمي و اجتماعي اصفهان در دو قرن اخير ، ج 2 ، ص21 18- جابر انصاري ، تاريخ اصفه

بروجرد پروردگار شخصیت ها

مطالب مشابه :

اسامی هنرمندان حاضر در سایت کتاب سیاه با لینک گالری

اسامی کاندیداهای چهارمین دوره شوراهای اسلامی شهر اردبیل

بروجرد پروردگار شخصیت ها

شِمّه ای از جهالتِ ما

دشمن اسلام و بشریت

اعلام نتایج پذیرفته شدگان مرحله اول جشنواره تئاتر فجر

نقش آموزش و پرورش در تقویت فرهنگ صحیح مصرف