نمودار جریان داده ها ( DFD ) Data-Flow-Diagram

نمودار جریان داده ها ( DFD ) Data-Flow-Diagram

که شامل بخش های زیر است:

1- کلیت سازمان 2- روابط داده ها 3- روابط ( که وارد جزئیات داده ها میشود و به صورت تفسیری سازمان ازنظر جریان داده ها تفسیر می کند).

تعریف DFD: یکی از روش های اصلی برای تعریف و تجزیه و تحلیل سیستم های مبتنی بر داده ها است،منطق سیستم را به ما نشان میدهد(از لحاظ منطق موجودیت ها و این که اعضای سیستم چگونه با هم روابط ایجاد میکنند و چگونه تبادل اطلاعات میکنند).

*تحلیل گرهای سیستم میتوانند با استفاده از DFD یک تصویر گرافیکی ازجریان داده های سازمان را نشان دهند.

* DFD ها دارای 4 عنصر اساسی هستند و هر عنصر علامت خاص خود را دارند.

* عناصر DFD:

1- موجودیت ها 2- پردازش(فرایند)

3- انبار(مخزن ، بایگانی )داده ها 4- جریان دادهها.

1-موجودیتها:

معمولآ خارجی هستند(بیرون از سازمان هستند،مثل مشتری،مثلا مشتری یک درخواست دارد و تمام فرایندها در سازمان نهایتآ به مشتری ختم می شود) افراد و سازمانهایی

که بیرون از سازمان هستند و نشان دهنده ی منبع اولیه و دریافت کنندهی نهایی دادهها و اطلاعات هستند که معمولآ با یک اسم نام گذاری می شوند.موجودیتها فعل و حرف ربط و یک جمله نیستند.

موجودیتهای خارجی می توانند یک مشتری،شخص،دانشجو،سازمان،شرکت(بانک) یک تآمین کننده (حسابدار) یا یک واحد دیگر در خود سازمان(بخش تکمیلی سفارش) یک واحد بیرونی(حسابداری،تولید،فروش) و یا یک سیستم فرعی تر(سیستم کنترل موجودی ) باشند.

2-پردازش(فرایند):

1-میتوانند نشان دهنده ی کل سیستم باشند و با اسم یا صفت نشان داده میشوند(مثل نمودار محتوایی)

2-میتوانند یک سیستم فرعی باشند و با اسم یا صفت نشان داده میشوند(سیستم حقوق دستمزد،پاداش، حضور و غیاب مربوط به سیستم اصلی منابع انسانی)

3-میتوانند به صورت فعالیتهایی که انجام میشوند باشند که به صورت فعل نشان داده میشوند.

3-انبار دادهها:

که با یک اسم نشان داده میشوند که دادهها را توصیف می کند و نشان می دهد که یک سری دادهها ذخیره می شود(مثل اطلاعات دانشجویان،اساتید،ثبت نام،بیماران،...) و معمولآ با حرف D نشان داده می شود و همین طور انواع دادهها را نشان می دهد که می تواند به صورت زیر باشند:

1- یک فایل کامپیوتری 2- یک سری اطلاعات کامل(که می تواند به صورت فایل مبادلاتی باشد،مثل مشتری بانک و گردش حساب،دریافتها و پرداختها)

3- مجموعههایی از جداول 4- به صورت فایل دستی

4-جریان دادهها:

نشان دهندهی حرکت دادهها به مسیر حرکت دادهها از یک شخص،مکان،یا یک چیز است که رابطهی بین موجودیتها و فرایندها را نشان می دهد و به صورت یک سری اسامی است و عنوانی است که به صورت اسمی است(عنوان دادهها را باید بنویسیم)و دادههایی را که حرکت می کند را توصیف می کند، جهت فلش جهت حرکت داده را نشان می دهد . فلشهای 2 جهته زمانی استفاده می شود که بخواهیم جریان مستمری از تبادل اطلاعات و انباردادهها را نشان دهیم وجریان دادهها برای به روز کردن اطلاعات نیز است.

* مزایایDFD:

1- کمک به کاربر برای شناسایی روابط بین سیستمها و سیستمهای فرعی.

2- کمک به کاربر برای این که سریع وارد یحث فنی کار نشود.

3- ترسیم سیستم به صورت گرافیکی و درک سریع و بهتر برای کاربر.

4- کمک به کاربر برای تحلیل سیستم پیشنهادی.

تا DFD نباشد هیچ کدام از این کارها انجام نمی گیرد و کلآ DFD روشی است که در مراحل توسعهی سیستم باید رعایت شود.

* دستورالعمل و گامهای برداشته شده برای کار طراحی DFDها:

1- طراحی یک نمودار محتوایی که برای این کار همهی موجودیتها و روابط اطلاعات اصلی را باید پیشبینی و شناسایی کنیم و برای شناسایی از روشهای جمع اوری اطلاعات استفاده می کنیم،همین طور برای شناسایی داشتن زمینه لازم است.

2- طراحی یک دیاگرام سطح صفر که شامل تمام موجودیتها،روابط اطلاعات و انبار دادهها است.

3- طراحی یک دیاگرام فرعی(کوچک)برای پردازشهای کوچک وبزرگ در سطح صفر.

و در اضافه می توانیم فهرستی از فعالیتهای سازمان یا سیستم تهیه کنیم،سپس دادهها و اطلاعات فعالیتهایی که مبادله می شوند را شناسایی کنیم،مخصوصآ دادههایی که از موجودیتهای خارجی میایند چون شروع کننده ی سیستم هستند.

* در کل منطق DFD بر سه بخش است:

1- چه دادههایی از موجودیت خارجی وارد سیستم می شود.

2- چه فعالیتی روی دادهها انجام میشود(چه کسانی،چگونه و کجا).

3- چه محصولی تولید می شود و به کجا می رود.

* خطاهای احتمالی در طراحی DFDها که نباید انجام داد:

1- هیچ زمان نباید دادهها فقط از یک فرایند داخل یا خارج شوند.

2- هیچ زمان ما بین موجودیتهای خارجی و دو انبار یک رابطه نداریم(و روابط مثلا بین یک موجودیت و یک فرایند است)

3- انبار دادهها را نباید با فعل و پردازشها را نباید با اسم نوشت.

4- حداکثر فرایندها 9 عدد باشد.

5- در سطر بندی نباید اشتباه کنیم چون ممکن است جریان دادهها را ندیده حذف کنیم.

منطق DFDها بر1- منطقی 2- فیزیکی است :

تفاوت در این است که در منطقی برای یک سیستم با توجه به دانش زمینه ای خود و اطلاعاتی که جمع اوری می کنیم یک نمودار طراحی می کنیم و اینکه یک سیستم به لحاظ منطقی چگونه کار کند اما در فیزیکی نموداری طراحی می کنیم که چگونه باید کار کند و در فیزیکی به صورت واقعی کار می کنیم وهرآن طور که سیستم باید عمل کند را نشان میدهیم .

*بعد از طراحی DFDها برای تعامل بیشتر با کاربر و بهبود و از لحاظ منطقی یک بازخورد از کاربر می گیریم ویک CRUD(ایجاد،مطالعه و به روز کردن اطلاعات،حذف)ایجاد می کنیم و علاوه بر اینها می توانیم نحوهی روابط و عنوان دادهها را اصلاح،تغییر و یا جابه جا کنیم.

اجزاء نمودار جریان داده ها(dfd):

الف: entityموجودیت:برای نشان دادن یک entity از مکعب مستطیل استفاده می گردد(شکل1). یک entity مثل دانشجو ،بانک ،دانش آموز،استاد،مشتری،بیمارو… entityها در نمودار جریان داده یک مفهوم خارجی دارند. Externalهستند.

سه حالت ExternalEntities:

1- نشان دهنده افراد یاسازمان هایی است که بیرون از سیستم مورد مطالعه هستند. مانند مشتری ،بیمار،بانک،دارائی

2-نشان دهنده منبع اولیه و دریافت کننده نهایی داده ها واطلاعات هستند.مثلا وقتی یک بیمار وارد بیمارستان می شود بیماری این فردمنبع اولیه داده ها و اطلاعاتی است که وارد بیمارستان می شود

3-عنوان گذاری علامت به لحاظ قواعد نگارشی با نام یا اسم است نمی توان فعل ،صفت قیدیا…باشد.لزوما مفهوم External به این معنا نیست که خارج از سازمان است می توان یک واحد در داخل سازمان یا یک سیستم فرعی دیگر در داخل سازمان باشد.

مثالهای ExternalEntities:

* یک شخص مثل مشتری یا دانشجو

* یک شرکت یا سازمان مثل بانک یا تامین کننده

*یک واحد در داخل یک شرکت مثل ORDER FULFILLMENT(تحویل سفارش )

* یک سیستم یا یک سیستم فرعی باشد در خود سازمان مثل INVENTORY CONTROL SYSTEM(سیستم کنترل موجودی )

ب: data Flowجریان داده ها:برای نشان دادن جریان داده ها از فلش (شکل2 ) و نام اطلاعاتی که مبادله می شود روی فلش نوشته می شود.مثل اطلاعات دانشجوی جدید.برای نشان دادن فعالیت از فعل استفاده میکنیم

ج: Processes پردازش یا فرآیند:برای نشان دادن پردازش از مستطیل یا مربع پهن که دو قسمتی می باشد(شکل3 ) نشان دهنده کل سیستم است مثلا ایجاد یک رکورد جدیدبرای یک دانشجو. . شماره گذاری در فرآیند ها توالی و ترتیب منطقی و تعداد فرآیند ها می باشد .

سه حالت فرآیند ها:

*کل سیستم را نشان میدهد.

*یک سیستم فرعی را نشان میدهد. مانند سیستم حقوق و دستمزد،سیستم استخدام،سیستم پاداش و…

*یک کار یا اقدام یا یک فعالیت را نشان میدهد.

نکته :هرچقدرازDiagrams Flow Context به سمت DFD ها جزئی تر و سطح پائین تر حرکت میکنیم به سمت حالت سوم حرکت میکنیم یعنی به سمت نمودارهایی که نشان دهنده روابط بین فعالیتها و اقدامات یک شخص و یک اقدام جزئی و مشخص هستند .و تا آنجایی نمودار جریان داده ها را باید جزئی سازی و تفصیل بدهیم که نشود یک فعالیت را دوباره تفصیل کرد.

د: data storeانبار یا مخزن داده یا بایگانی :برای نشان دادن بایگانی از مستطیلی که دو قسمت دارد که یک طرف یا دو طف آن هم می تواند باز باشد(شکل 4) نشان دهنده آن جایگاه و مخزن یا فایلی است که داده ها درآن ذخیره میشوند. مانند فایل کامپیوتر.

با یک اسم ،یک اسم توصیف کننده نشان داده می شود .اسم توصیف کننده داده های ذخیره شده می باشد.مثلا بایگانی مربوط به داده های مشتریان (شکل ). شماره بندی در data store یک حالت منطقی دارد نشان دهنده این است که چند تا مخزن یا انبار داریم و نشان دهنده ترتیب نیز می باشد.

انواع data store:

*یک فایل کامپیوتریا یک دیتا بیس

* یک فایل مبادلات فروش در یک شرکت یا یک فروشگاه

* A set of tables مانند نرم افزارهایی مانند Access

* یک فایل دستی

Data Flow

روابط بین data store وProcesses و Entitiesرا جریان داده ها یا Data Flowنشان میدهد.که روی آن باید بصورت اسمی نشان داده شود که چه اطلاعاتی مبادله می شود.علامت آن هم فلش جهت دار است .از فلش دو جهتی زمانی استفاده میکنیم که بین یک فرآیند و یک data store ارتباط دو طرفه وجود دارداز یک طرف فرآیند اطلاعات مورد نیازش را از data store می خواندواز یکطرف دوباره آن را بروز رسانی میکند.

Data Flow یک تصویر کاملا تفصیلی از سیستم می دهدمنطق سیستم را برای تحلیل گران سیستم وکاربران روشن می کند.

مراحل طراحی Data Flow Diagrams

1- رسم نمودار محتوایی

2-رسم نمودار سطح صفر:(شکل5 )

در این سطح Entities و تک تک فرآیند های اصلی شناسایی می گردد و به لحاظ ترتیب منطقی شماره گذاری میگردد

3- رسم نمودار سطح یک Create a child diagram (شکل6)

یعنی نمودارهای فرعی تربعدی. در نمودار DFDبه مرحله ای باید برسیم که تک تک فرآیند ها و فعالیتها به صورت فقط یک فعالیت و عمل مشخص، جزئی سازی شوند.

نکته:دلیل سطح بندی این است که یک تصویر کاملا تفصیلی از سیستم ارائه و باعث می شود که نمودار پیچیده نگردد.

ایجاد جریان اطلاعات نمودارها

برای اینکه سطح بندی انجام شود و نمودار ترسیم گردد فهرست و لیستی از فعالیتهای سازمانی را که می خواهیم طراحی کنیم تهیه کنیم .وچگونگی مبادله فعالیتها و فرآیند ها بررسی و ارتباط آنها External Entities به چه صورت است . از کجا شروع و به کجا ختم میگردد. در واقع قبل از شروع کردن به رسم نمودار باید جمع آوری اطلاعات کنیم ،فرآیند ها و Entities را بشناسیم و فهرست آن را تهیه و روابط آنها را مشخص و آماده کنیم .ضمنا طراحی این نمودار ها باید یک کار مستمر باشد.

خطا و اشتباه در نمودار جریان داده ها

در رسم این نمودار ها بایستی از خطا و اشتباه جلوگیری گردد.

1- به لحاظ منطقی جریان اطلاعات نمی تواندصرفا وارد یک فرآیند شود چرا که لزوما باید اطلاعات خارج هم شود(شکل7 )

2- برعکس آن هم نمی تواند رخ دهد یعنی فرآیندی که هیچ اطلاعاتی وارد نمی شود اطلاعات خارج شود.(شکل8)

3- اشتباه بعدی به این صورت است که موجودیت های خارجی به صورت مستقیم به هم ارتباط پیدا می کنند(شکل9)

4- بین دو data store هم نمی تواند ارتباط مستقیم وجود داشته باشد.

5- اشتباه در عدم Label گذاری و نام گذاری فرآیند هاو عدم نوشتن اسم و فعل و صفت در جاهای خود .

6- افزایش تعداد فرآیند ها که موجب پیپچیدگی نمودار می شود.

7- روابط منطقی بین فرآیند ها

جریان داده منطقی Logical Data FlowDiagrams

جریان داده منطقی نشان دهنده چگونگی عملکرد سیستم است وبدون توجه به نوع سیستم است .برای مثال یک سیستم منابع انسانی DFDمنطقی برای دانشگاه یا یک شرکت تولیدی و…به لحاظ منطقی یکسان است .

جریان داده فیزیکی Physical Data FlowDiagrams

جریان داده فیزیکی برای یک سازمان واقعی است . برای مثالDFD منطقی منابع انسانی ویژگیهای خاص دانشگاه را ندارد لذا این دیاگرام باید تعقیر داده شود تا متناسب دانشگاه گردد.

CRUD

CRUD برگرفته از حروف اول واژه های ایجاد کردن ،مطالعه کردن ، بروز رسانی ،حذف است CRUD در طراحی نمودار DFDها کمک می کند. منظور آن است که از ایجاد DFD مطالعه ،آپدیت ،بروزرسانی ،وآن جاهایی که لازم است خذف گردد.

نکته: از واژهای حذف،اضافه،اصلاح،تعقیر،جابجایی برای بهبود DFD یا سیستم استفاده میگردد.

نمودار جریان داده ها ( DFD ) Data-Flow-Diagram

مطالب مشابه :

نمودار جریان داده ها ( DFD ) Data-Flow-Diagram

مراحل رسم DFD

نمودار جریان داده ها DFD

سطح صفر و یک و دو یک dfd

نمودار DFD داروخانه

دانلود نمودار DFD

تجزیه و تحلیل سیستم انتخاب واحد دانشگاه همراه DFD و یوس کیس دیاگرام