ایلات و طوایف لرستان

ایل پاپی

ایل پاپی در بخش پاپی که مرکز آن سپیددشت که حدود 1306 کیلومتر مربع مساحت دارد و در جنوب شرق لرستان واقع شده است زندگی می کنند.سرزمین پاپی از برکت کوه های پربرف و نیز ارتفاع زیاد و جنگل های انبوه آب و هوای ییلاقی دارد و قسمت بسیاری از راه های آن در زمستان به علت برف زیاد قابل عبور نیست و جون هوای سردسیر دارد پایگاه خوبی برای سکونت ساکنان کوچ نشین آن که زمستان ها را رد پیرامون شهرستان های اندیمشک و بخش الوار گرمسیری می گذرانند.جمعیت این بخش در سال 1335 ،3831 خانوار شامل 21396نفر بوده است

وجه تسمیه :با توجه به اینکه بقعه ی شاهزاده احد(ع) در محدوده بخش پاپی قرار دارد و کلیه خدام امام زاده عمامه ی قرمز بر سر دارند لذا ملقب به پاپی هستند.از طرفی چون مردم این ایل از نظر احترام خودشان را خادم شاهزاده احمد می دانند ازاین جهت نام پاپی به این ایل و سرزمین آن اطلاق شده است.

در حدود پنج قرن پیش ریاست ایل پاپی بر عهده ی شخصی به نام پاپی مراد بوده است وایل پاپی به نام وی نام گذاری شده است.پس از وی دو عموزاده به نام های مناصر و هادی ریاست ایل را بر عهده گرفتند و از نسل آنان دو تیره بوجود آمد ریاست ایل را به صورت موروثی به دست گرفتند .ازاین جهت است که که دو شعبه ی ایل ،خوانین مناصر و خوانین هادی به نام این دو تیره نام گذاری شده اند.در زر به شعب طوایف و تیره های ایل پاپی اشاره می شود:

1)شعبه ی هادی : شامل طوایف یاقون و خدمه می باشد که وابسته به خوانین هادی و زیر آنان اداره می شدند.

الف)طایفه یاقوند:شامل تیره های:ملکعلی وند،سوز علی وند،چپ،قاسم علی ،سراوی

ب)طایفه خدمه: شامل تیره های:تاجدی وند، سیدوند،بلبون،خیزوند

2)شعبه ی مناصر:بزرگتر از شعبه ی هادی بوده است و شامل طوایف :مدهنی ،لیریایی،گراوند،کشوری و مال زری می باشد

الف)طایفه مدهنی : شامل تیره های:جمال ،ملا ،داراوند

ب)طایفه ی لیریایی: شامل تیره های:خورشیدوند،منجری ،رگی

ج) طایفه ی گراوند: شامل تیره های:پسیر و شوادر میباشد

د) طایفه ی کشوری شامل تیره های:رئیسوو شهر میر میباشد

ه) طایفه ی مال زری : شامل تیره های:درشوند وتاوه ای

واحد اجتماعی ایل به این صورت میباشد

دودمان یا اولاد ←تیره←طایفه

نظام سیاسی ایل پاپی امزوره دگرگون شده است و ایل به عنوان یک واحد سیاسی دارای کاربرد نمی باشد .در حال حاضر هر تیره به صورت مستقل وبدون دخالت خان امور خود را اداره می کنند .

ایل سگوند

مردم ایل سگوند ابتدا در قسمت جنوبی لرستان و نزدیک خوزستان در دامنه های شمالی ارتفاعات کیرف و کلا از رشته کوه های هشتاد پهلو زندگی می کردند وبه هین دلیل قشلاق خود را در خوزستان و ییلاق خود را در لرستانمی گذراندند.در وجه تسمیه ایل سگوند نظرات مختلفی به شرح زیر بیان شده است:

((مرحوم رزم آرا مولف کتا ب جغرافیای نظامی ایران،لرستان می نویسد:مطابق اظهارات اهالی و اشخاص مطلع محل،چون آقا میر جد بزرگ علی خان ورحیم خانبرای امرا ر معاش و زندگانی خودپاسبان و مستحفظ یک گله سگ و تازی بوده است.این است که از آن دوره تاکنون به نام سگوند(سگ بند)معروف شده اند....

عده ای از مطلعین نیز اظهار می دارندچون اصالتا طایفه سگوند از طایفه بنی کلاب عرب بوده وبه فارسی آنها را سگوند نامیده اند بدین خاطر این اسم بر روی این طایفه ماندگار شده ست.

حمید ایزد پناه محقق ونویسنده کتاب آثار باستانی و تاریخی لرستان میگوید((که شاید اجدادد انها سکاها بوده اند و سپس اعقاب این قومم با تحریف این کلمه وبا پسونداضافه به به این نام مشهور شده اند والا بعید بلکه ناروا است که اطلاق این نام را به این ایل از آن جهت بدانیم که جد آن ها سگ پرورش میداده اند ویا نام سگ در مفهوم(پاک و ارجمند)امده باشد و لقبی برا ی سکاهاست وترکیبی آن سکستان و سگزی هست که نمی تواند به معنی محل سگ و حالت نسبی و نوع آن باشد.اما در مورد اینکه اینان باقیمانده ای از قوم سکاها باشند مطلبی قابل بحث است که یتوان با توجه به نفوذی که این قوم داشت و برخوردها و جنگ هایی که با مادها داشته اند وهمچنین مسیر نفوذ آنان این ادعا را می توان عنوان کرد)) .

ریاست ایل سگوند با خانواده ی علی دوست نامی بوده است و پس از او خانجان و صفر خان و محمد حسن خان ریاست این ایل را بر عهده داشته اند. امروزه ه تیره ای از ایل سگوند به نامم علی دوست وجود دارد.

تا اوایل سلطنت محمد شاه قاجار (1250-1264ق)ریاست ایل سگوند با خوانداده ی علی دوست خان بوده است که آخرین آنان محمد حسن خان بوده است.در این هنگام تیره ی دیگری از این ایل به نام ((ختوا))با درگذشتن حاجی علی خداداد رئیس آن و روی کار آمدن چهار پسرش که با یکدیگر متحد شده بودند قوتی گرفتند.پسران حاجی خدادا به علت دشمنی که از قبل با طایفه ساکی داشتند بر علیه طایفه مزبور با طایفه بهاروند،غلاوند،میر ،جودکی وپپاپی که تحت شعاع طایفه ساکی بودندو از ظلم و ستم روسای این طایفه به تنگ آمده بودند متحد شده و حسین خان رئیس طایفه ساکی را به قتل رساندند.پس از یان ماجرا تیره مختوا وسران آن بر تیره علی دوست نیز تسلط یافته و از این زمان رئیس طایفه ی مختوا ریاست سگوند سگوند را بر عهده گرفت

پس از چندیبر سر ریاست ایل سگوند بین پسران حاجی خدادا اختلاف افتادوچون چهار برادر از دو مادر بودند از این رو برادران بطنی به هم پیوستند و در نتیجه ایل سگوند هم به دو شعبعه به نام سگوند حاجی علی خانی و سگوند رحیم خانی تقسیم شد

تا سال 1308 شممسی هر دو طایفه در کنار هم زندگی می کردند ولی در این سال صادق خان رئیس سگوند رحیم خانی یاغی شده و پس از نیرد مختصری که با نیروهای دولتی می کندمغلوب وفراری شده وی چند ماه متواری بود تا اینکه به دست یک نفر از اهالی سرخه که از طوایف شمالی خوزستان بود به قتل رید.طایفه او را دولت وقت به ناحیه شوش کوچانید و امروز نیز در هین ناحیه به سر می برد.پس از کشته شدن صادق خان دو پسر عمویش غلام خان پسر خان جان و محمد حسن خان پسر حسین خان سرپرستی طایفه طایفه سگوند رحیم خانی را به عهده گرفت و با دولت در سرکوبی اعراب همکاری نموده است.

تشکیلات اجتماعی و سیاسی طایفه سگوند

1)سگوند رحیم خانی:این طایفه از سال 1308 شمسی در کرانه نهر خرموشی که از رودخانه کرخه منشعب می شود و قسمتی از نطقه شوش را مشروب می سازد سکونت دارد.

2)طایفه سگوند حاجی علی خانی : این طایفه در نواحی ۀبستان ،زاغه ماهی ازنا و روستای زاهد سکونت داردو نطقه مسکونی آن در قسمت شرقی شهر خرم آباد بین رودخانه های آبدز و ارتفاعات کیرف کلا نامک و مادبا واقع شداه است.

روسای ایت قبیاه فتح الله خان و اگور خان بوده است .سگوند حاجی علی خانی ازدو قسمت اصلی و فرعی تشکیل شده است و در سال 1323 بالغ بر 500 خانوار بوده اند.

تیره های اصلیعبارتنداز :

مختوا، قلی، علی دوست، خداوردی، زینل، عالیخانی

تیره های فرعی عبارتنر از پیامنی، فقیر، چکمه سی ،ساکی، طایفه باجلوند، طایفه دالوند کایدرحمت

گویش آنان غیر از چند تیره لک مهاجر از هرو ،لری می باشد

ایل بیرانوند

در بخش چغلوندی که حدود 1080 کیلوتر مربه مساحت دارد زندگی می کنند.نام اصلی این بخش ((هروhorrh)است اما وجه تسمیه کنونی آن چغلوندی است .مردم این بخش همه از ایل بیرانوند هستند که بزرگترین و قدیمی ترین ایل لرستان میباشد.تیره هایی از بیرانوند در بخش های زاغه ،کوهدشت،و حسینیه سکونت دارد.مردم این ایل به لکی صحبت می کنند گرچه تیره ای از آنان که در حسینیه زندگی می کنند.

ایل بیرانوند از دو طایفه ی((دشی نوdashy no)وآلای نوalayno)تشکیل گردیده است.

1)طایفه ی دشی نو:این طایفه شامل 8تیره و 7 زر تیره می باشد

تیره ها:پیروایه ،چقلوندی، رش، شلکه، شوردی، دلیرو، دیوه، کوه لری

زیر تیره ها:قمر بک ،الماس، طهماسب(تهماسب)،مرید، قاسم علی، حیسن علی، چقل

2)طایفه ی آلای نو:این طایفه شال 6 تیره و 31 زیر تیره میباشد که عبارتند از:

تیره ها:مال اسد، یار احمد ،کر ،زید علی ،بارانی ،هنی honi

زیر تیره ها: کر، مهراب ،دارچین، زنجفیل ،چرم آرن، صفر، میخک، زید علی، بارانی،نقی، حسین بک، اصله مرز ،بزن، تاری، لور، متش، مصطفی وند، شمسی، جیجه وند، چلوی ،سبز علی، ایمان قلی، گلاب، سی ،علی صالح،صفر علی، گنجعلی، محمد، خلیل بک، شره بک

ایل بهاروند

ایل بهاروند در سرزمین بالا گریوه که شامل بخش ملاوی و قسمت اعظم بخش ویسیان می باشد سکونت دارد. ایل بهاروند خود را از نسل شخصی به نام بهار میدانند که بین 2 تا 4 پشت یعنی دوران صفویه و مقارن حکمرانی آخرین اتابک لر یا شاهوردی خان(1600میلادی.979شمسی -1006 قمری)میزسته است از این رو نام ایل ماخوذ از اسم وی می باشد که به ایل بهاروند ممشهور شده است.مردم ایل بهاروند از اوایل مهرماه از ییلاق به گرمسیر کوچ میکنند وچون این حرکت از کوهستان به سمت سرزمین های پست صورت میگیرد به مال زر معروف است (این کلمه از دو قسمت مال یعنی خانوار و زر یعنی پایین تشکیل شده است)این ایل از اواسط مهرماه تا اواسط فروردین در مناطق گرمسیری می مانند وپس از ذوب برفها یه مناطق ییلاق خود باز میگردند. نطقه تابستانی (ییلاق)بهارونددر جنوب خرم آباد به فاصله ی 120 کیلومتری از نطقه ی زمستانی قرار دارد.این منطقه شامل قسمتی از دشت کرگاه ومناطق کوهستانی دره نسو(دره نصب)،خار زار ،بووه،چنار بگالی ،تخت ریفه و دامنه های جنوبی کوه هشتاد پهلو یعنی سیب تلخ(سیو تل)و هودکل می باشد. منطقه ی زمستانی (قشلاق)شامل اراضی بین دو رود خانه ی بالا رود ،کرخه و جاده دهلران و از طرف شمال شرقی و غربی به ترتیب به کوه های کیالان ،هرندی و چنارهنتهی می شود. ایل بهاروند از دو طایفه ی مرالی ون و کردالی وند (کرد علی وند)تشکیل گردیده است. 1) طایفه ی مرالی ون:تیره های این طایفه عبارتند از:آم الله ،بووک یا بابکbo”ak))،جافر،ولی،محمد حسن یامسی masy ،شیر ولی ون،گنجعلی ون،حیدر ون،کزاد ون(کهزادوند)،کوگانی (کبکانی)، داویدون(داوود وند) 2) طایفه کردالی وند: تیره های این طایفه عبارتند از:بهرام ،محد ممیرزا،شیری، شاهپور نظر علی وند،رشنو مردم ایل بهاروند به سه قشر زیر تقسیم ی شوند: 1)بهاروند های اصل: این طبقه شامل پنج تیره :ام الله، بابک ،جافر، ولی و محمد حسن می شد .چون اعضای این تیره از نسل شخصی به نام (کیو )بودند به پنج بووه کیو(boye kio )مشهورند 2)تیره های کوچک یا بووه هیرده تیره های این طایفه عبارتند : ازکرادون ،حیدرون، داویدون، شیر ولی ون، گنجعلی ون و کوگانی می باشد 3)تیره های غیر بهاروند:شامل تیره ها و خانواده هایی می باشد که از سایر ایل ها به بهاروند پیوسته اند مردم ایل بهاروند همانند دیگر ایل ها از راه پرورش دام و کشاوری امرار معاش می کنند گویش ایل بهاروند لری می باشد

بازگير هاایلات لرستان

اصل و منشاء : بر اساس روايات محلي سالمندان و ريش سفيدان اين طايفه،آنان از نسل دو برادر به نام هاي داراب و دوشم بوده اند كه نياكانشان در زماني بسيار دور _كه دقيقا مشخص نيست_ از ديار باختران و غرب ايران به دلايلي نامعلوم به سرزمين لرستان مهاجرت و در محدوده زيستي و جغرافيايي ايل ((جودكي))وارد شده اند. به علت ازدياد جمعيت ،اختلاف محلي نداشتن حق مالكيت و عدم پذيرش شرايط سياسي و اجتماعي مبتني بر نظام اجتماعي ايل موجود به منطقه زيستي و نفوذي ايل دريكوند كوچ نموده اند و چون سرزمين معيني نداشته اند و فاقد حق آب و خاك بوده اند بناچار به صورت گروه هاي خانوادگي به حسب نوع استقبال ،رفتار و نحوه ي پذيرش و برخورد سران طوايف دريكوند به همسايگي آنان در امدند و با حفظ هويت خود و ادامه ي زندگي كوچ نشيني با آنان به زندگي پرداختند .

در ميان عشاير به پيروي از يك سنت پسنديده ، معمولا پذيرش گروه هاي تازه وارد در محدوده ي ايل يا طايفه برحسب اهميت اقتصادي و اجتماعي تازه تازه واردان با نوعي احترام به آزادي و استقلال گروهي آنان انجام مي گرفته است و اين سنت هنوز در ميان آنان در پناه دادن به گروه هاي غير ايلي و و طايفه اي در بعضي موارد چون نزاع هاي طايفه اي و قومي وجود دارد .

بازگيرها مدت ها زندگي كوچروي با طوايف دريكنود داشتند تا سرنجام گروه هايي از آنان اقدام بهخريد محل هايي در منطقه بالا گريوه لرستان چون مقداري از ميشون و طاف نموده به هنگام قشلاق و ييلاق در اين مكان ها استقرار يافته و به سر برده اندبازگير هاي مقيم استان ايلام ادعا مي كنند كه از چندين نسل پيش به علت اختلافات ملكي و دشواري معشيت از منطقه طاف بالا گريروي لرستان از هم نژادان خود جدا شده به آبدانان ايلام كوچ كرده اند. آنان مي گويند كه بر نقطقه ي طاف حق مالكيت داشته اند . سرنجام در ان زمان كه ايل دريكوندميان ميره هاي ميركريم ،ميرعاليخاني و ميرعباس تقسيم شده بوده و سران طايفه ي مير برمنطقه نفوذ و تسلط داشته اند بنا به روايات شفاهي تعدادي از بزرگان اين طايفه بر اثر اختلافات محلي و طايفه با ميره ها اموال و احشامشان توسط آنان غارت شده و خودشان با دشواري هاي اجتماعي مواجه مي شوند اين امر موجب ميشود كه بسياري از خانوار هاي طايفه ي بازگير به مناطق زيستي ايل بيرانوند و بالا خره استان ايلام كوچ نمايند .

گفته شده كه پس از گذشت چندين سال ازاين ماجرا با وساطتعده اي از بزرگان دريكوند تعداد زيادي از خانواده هاي بازگير كه به ميان بيرانوند ها رفته بودند به منطقه ي بالاگريوه باز گردانده شدند و زندگي كوچروي رابا ديگرهم تباران خود و با طايفه ديركوند آغاز كردند . كساني هم كه حاضر به بازگشت شدند در ميان بيرانوند ها باقي ماندند و تا به امروز در بخش هاي چقلوندي ،زاغه ومركزي همراه با طوايف منطقه به زندگي خويش ادامه ميدهند . و در اين نواحي به سر ميبرند .

بازگير ها ساكن منطقه بالاگريوه پس از سر گرفتن مجدد زندگي كوچ نشيني باطوايف ديركوند سرنجام درمنطقه طاف اسكان يافته از زندگي پردغدغه كوچروي دست ميكشند.مقارن رودسالارالدوله برادر محمد عليشاه قاجاربه لرستان وتحريك عشايرمنطقه عليه مشروطه خواهان بعضا به منطقه كره گاه روي آورده تا زمان به قدرت رسيدن رضا خان در آنجا سكونت اختيار مي كنند . امروزه مركزاصلي تجمع خانواده هاي طايفه ي بازگير دشت كره گاه در جنوب شهر خرم اباد است.

علامت نامگذاري : نياكان مهاجر طايفه بازگير در لرستان و در محدوده هاي محل استقرار داراي زمين و حق مالكيت نبو دند و اين امر موجب شدهكه اولا دچار پراكندگي شده به همسايگي ساير طوايف منطقه در آيند و ديگر اين كه بر پايه تخصص و مهارتي كه در كار شكار و صيد جانوران و پرندكان وحشي داشته اند علاوه بر شغل دامداري به انگيزه تامين معاش خود بعه شكار به خصوص شكار (( باز شكاري ))كه ظاهرا كار دشواري به نظر مي آمده بپردازند .

كاربرد اصطلاح باز اشكار (=شكار باز – شكاركردن) با توجه به وجود مناطق جنگلي و كوهستاني غرب ايران و از جمله لرستان در عموميت داشتن امر شكار و استفاده از امر شكار ، و استفاده از باز براي شكار ديگر پرندگان در دوره اي از تاريخ زندگي مردم اين ناحيه غير معمول و نامعقول به نظر نمي آيد . از اين روي نياكان واولاد و احفاد كنوني آنان به ((بازگير )) شهرت يافته اند.

به احتمال زياد اطلاق نام (( بازگير)) به پيشينيان اين طايفه در زمان حضور و زندگي آنان در سرزمين لرستان اتقاق افتاده است . داستان از اين قرار است كه به هنگامه ي استقراردر منطقه بالاگريوه دو نفر از افراد اين گروه كه برادر هستند اقدام به شكارباز نموده و ان را به منظورنشان دادن مهارت خويش در كار شكار باز به عنوان هديه نزد حاكم يا امير وقت منطقه مي برند . حاكم ضمن استقبال و پذيرفتن هديه ي آنان به دو برادر رو ي كرده و به آنان كه يكي سياه چرده و ديگري سپيد روي بوده مي گويند : كدام يك از دو نفر باز را شكار كرده ايد ؟ سياه يا سفيد ؟ گويا از ان تاريخ به بازگير شهرت يافته اند و فرزندانشان سياه و سفيد نام گرفته اند . اين امر در عين حال مبناي تقسيمات گروه خانوادگي آنان قرار مي گيرد و موجب ميشود كه امروزه اولاد و احفاد اين دو برادر موصوف به اين صفت ها گرديده و خوانده شوند.

مركز اصلي و عمده ي جمعيت آنان در لرستان در منطقه كره گاه در جنوب شهر خرم آباد و غالبا در روستاهاي سهيل بيگي ، ديناروند سفلي ،ده باقر سرخده عليا، انگز ،سالي چوبتراش و پير جد است . و نيز متجاوز از پنجاه خانوار آنان در شهرستان پلدختر و روستاي چم مهر، هلوش و جلوگير سكونت دارند كه مجموعا جمعيتشان در منطق ي بالاگريوه در حدود پاصد خانوار تخمين زده مي شود . بقيه يبازگيرها لرستان در سه بخش زاغه ،چقلوندي و مركزي ودرديه هاي پل هرو ، قبررمضان،ده مختوايي، گردكانه ، آب سرده قلعه نو و گلستان ريمله و براليكه و دره ده پير و ايوانو در شهرستان بروجرد به سر مي برند .

ایلات لرستان

ایلات و طوایف لرستان

مطالب مشابه :

حادثه ای تلخ در طایفه مدهنی.....

ایل پاپی (از عشایر لر- منطقه غرب ایران) قسمت اول

ایلات و طوایف لرستان

فهرست طایفه‌های لرستان

طوایف کوهدشت