تراریوم باغچه مینیاتوری

نویسنده :

اسماعيل پوركاظم كارشناس ارشد زراعت – مدرس دانشگاه جامع علمی –کاربردی گیلان

چكيده :

در اين مقاله به آموزش مراحل آماده سازي تراريوم ها , وسايل لازم و چگونگي نگهداري آن ها پرداخته مي شود و ضمن يادآوري لــــــــزوم همزيستي انسان و طبيعت , به جذابيت تراريوم به عنوان تفريح و سرگرمي و همچنين يك وسيله آموزشي ـ تحقيقاتي اشاره مي گردد و اين كه بسياري از افراد با آموختن روش هاي درست ساخت انواع آن ها , قادر خواهند بود تا آن ها را بسان يك كالاي تجارتي ـ تزئيني ارزشــــــمند بعنوان بخشي از دكوراسيون منازل , دفاتر كار , فروشگاه ها , هتل ها , سينماها و بيمارستان ها به فروش برسانند .

مقدمه :

در سال هاي نه چندان دور , اكثر خانه ها داراي حياط , باغچه و حوض آب بودند و زنگي بشر در همزيستي با طبيعت شكل مي گرفت . ولي زندگي مدرن توانست انسان را بالاجبار از طبيعت جدا نمايد كه اين موضوع با ذات بشر سازگاري ندارد و او همواره خود را به طريقـــــي به شرايط طبيعي نزديك مي كند , كه ابداع تراريوم ها يكي از اين نمونه ها است.

تراريوم روشي جالب و افسون كننده براي پرورش بسياري از گياهان و حتي جانوران كوچك در فضـــــــاي محــــدود داخل خانه ها با حداقل نگهداري مي باشد و آن عبارت از يك محفظه پلاستيكي يا شيشه اي شفاف است كه درب آن بخوبي قابل مسدود شدن است . تراريوم به عنوان يك باغ مينياتوري ( miniature garden ) در محيط هاي مصنوعي ( artificial environment ) براي پرورش گيــاهان و جانـــــوران كوچك جهت مقاصد زينتي (ornament ) يا آموزشي به كار گرفته مي شود و آن ها را مي توان در خانه ها يا دفاتر كار قرار داد . البتـــــــه داشتن گلخانه يا پاسيو در محيط خانه ها بسيار شوق انگيز و رويائي است . اما اگر فضا , بودجه و وقت كافي نداشته باشيد , بهتـــــــر است از تراريوم ها براي ايجاد زيبائي و تنوع به عنوان يك گلخانه مينياتوري ( miniature greenhouse ) استفاده نمائيد و با تهيـــــــه آن مي توانيد فضاي كوچكي از بهار و تابستان را بطور دائمي در محيط خانه خود داشته باشيد كه به مثابه باغ كوچكي در يك فضاي شيشه اي خواهد بود .

تراريوم ها مي توانند بچه ها را ضمن تعطيلات تابستان براي روزهاي متوالي مجذوب خود نمايند و همچنين مي توان از آن ها بعنـــــوان يك تجارت سودآور بهره گرفت . ساختن تراريوم ها بسيار ساده بوده و افراد مي توانند بمرور زمان و با شكيبائي به مهارت كافي دست يابنـــــــد .

تاريخچه :

استفاده از محفظه ها براي رشد گياهان از حدود 2500 سال پيش در يونان مرسوم بوده است وآنان گياهان

را در زير ظروف شيشه اي زنگوله اي شكل ( bell-shaped ) براي نمايش شان نگهداري مي نمودند اما استفاده از تراريوم در آمريكا منبعث از قرار دادن گيــــــــاه squaw berry ( partridge berry )

توسط زنان خانه دار انگليسي در كاسه هاي ( bowls ) شيشه اي دست ســــــاز ( hand_blown ) بوده است . تراريوم به صورت امروزي آن بطور اتفاقي در سال 1827 توســـــــــــــــــــــــــــــــــط ناتانيل وارد ( Nathaniel Ward ) كه يك دكتر اهل لندن بود , ابداع گرديد . دكتر Ward كه علاقه شديدي به گياهان داشت , اقدام به ساختن مكاني براي پرورش سرخـــــــــس ( fern rockery ) در باغچه منزلش نمود .اما تمامي سرخس هاي آن در اثر آلودگي هاي (fumes ) ناشي از كارخانجات شهر از بين مي رفتند . وي سپس اقدام به انجام مطالعاتي بر روي بيد ها ( moth ) و لارو پروانه ها ( caterpillars ) كه از آجيل هاي ( chrysalis ) آفت زده خارج مي شدند , پرداخت . و زماني كه يك عدد پيله ( cocoon ) را برروي خاك مرطوب داخل يك بطري درب بسته قرار داد با حيرت مشاهده نمود كه تعــــــــدادي از گيــاهچه هاي جــوان سرخس و گراس ها نيز در درون بطري سبز شده اند . او آن ها را براي مدت 4 سال بدون آن كه هيچگونه آبي به آن ها بدهد و يا درب بطري را بردارد , نگهداري نمود .و سپس اين عمل را با كاشت انواع ديگري از گياهان مناسب تداوم بخشيد . او در سال 1842 تمامي مشاهدات خود را به صورت كتابي با عنوان « رويانيدن گياهان در محفظه هاي شيشـه اي درب بسته » (growth of plants in closely glazed cases ) منتشر نمود ونتيجه گرفت كه گياهان حساس به محيط را مي توان در شرايط كنترل شدة ساده اي پرورش داد . لذا آن را محفــــظه سرخــــــــس ( fern cases ) ناميد كه بعد ها به نام هاي « محفظه خانگي وارد » ( indoor wardian cases ) و سپس تراريوم ( terrarium)معروف شد .

در ابتدا بسياري از متخصصان باغبــــاني به استفـــاده از تراريوم ها جهت انتقال گيـــاهان گرانبها و حســـــاس گرمسيري در سفرهاي دريايي ( voyage ) براي فواصل دور علاقه مند شدند زيرا اغلب اين گياهان در اثر تغييرات آب و هوايي و نمــك هاي معلق در هوا ضمن اين گونه سفر ها خسارت مي ديدند . وليكن تراريوم ها بعداً براي نگهداري گياهان حساس در منازل نيز پذيرفته شدند . تراريوم ها در ســـــال هاي اوليه 1860 در ايالات متحده به صورت مُد روز در آمدند و كمتر خانه اي بدون آن ها ديده مي شدند . از ويژگي هاي تراريوم ها هزينـه اندك آن ها مي باشد . لذا تمامي افراد جامعه مي توانند از آن ها استفاده نمايند . و آن ها را مي توان به صــــورت مينياتوري حتي در مكــان هـايي چـــون تاج محل ( Taj mahals ) و كلاه فرنگي برايتون ( Brighton pavilions ) و يا در كاميون هاي حقيقي بنحو موفقيت آميزي جهــــت نمايش تعبيه نمود. .تراريوم ها مي توانند گياهان حساس به گرما , سرما , آلودگي هوا و نيازمند به مراقبت هاي ويژه را در محيــط هاي مصنوعـــــي زندگي امروزي با حداقل مراقبت به منظور جلب توجه اشخاص , دكوراسيون و سرگرمي نگهداري نمود . بطـــــــــوري كه در اثر غفلت هاي مرسوم در نگهداري گياهان حتي به مدت طولاني دچار صدمه نگردند .

انواع تراريوم :

تراريوم ها در اندازه هاي مختلف و در انواع متفاوت ساخته مي شوند وليكن عمـــــــده ترين انــــــواع آن عبارتنـــــــــــد از :

1 ) تراريوم بسته (closed ) كه با محيط رطوبتي خود از شرايط مناسبي براي تكثير ( propagation ) برخي قلمه هاي گيــــاهان خانگي و نگهداري گياهان حساس به شرايط محيطي برخوردارند و در ظروفي با دهانه كوچك كه غالب اوقات بسته مي شوند , ايجـــاد مي گردند .

2 ) تراريوم هاي باز (open ) رطوبت كمتري را نسبت به تراريوم هاي بسته فراهم مي نمايند و در ظروفي با دهانه كوچك تا متوسط ايجاد مي گردند وليكن دهانه آن ها را نمي بندند و يا از درب هاي قابل نفوذ استفاده مي كنند .

3 ) تراريوم هاي دهانه گشاد (wide – nicked terrarium = dish garden ) كه در ظروفي با دهانه بزرگ ايجاد مي شوند و رطـــــوبت بسيار كمي را در خود حفظ مي نمايند . هر گاه از اين گونه تراريوم ها براي نگهداري گياهان آبگريز و كويري ( xerophyte ) استفـــاده شود به آن ها desertarium نيز گفته مي شود و زماني كه براي پرورش گياهان آبزي بكار روند به aqua – terrarium موســـــــــــوم مي گردند .

وسايل مورد نياز :

براي تهيه تراريوم ها به وســـايل ساده اي نيــــــازمنـديم كه عبارتنــــــــد از :

1 ) يك محفظه از جنس شيشه يا پلاستيك شفاف كه مي تواند داراي اندازه دلخواهتان باشد .

2 ) مقداري خاك باغباني , شن , سنگريزه (seed pods ) يا خرده هاي سراميك , نيام بذور و پوست درختـــــــان (bark ) براي تهيه بستر مناسب .

3 ) يك قاشق بزرگ آشپزخانه براي ريختن خاك بدرون محفظه تراريوم .

4 ) يك قيف ( funnel ) از جنس كاغذ يا آلومينيوم فويل جهت تسهيل ريختن خاك بدرون محفــــــــظه هايي كه داراي دهانه تنگ مي باشند .

5 ) يك ميله فلزي باريك و بلندي كه يك طرف آن تيز (جهت ايجاد حفره در خاك براي كاشت گياه ) و طرف ديگر آن خميده ( جهت خارج ساختن بخش هاي زايد و بريده شده گياهان ) باشد .

6 ) يك قيچي تيز خانگي ( household scissors ) جهت هرس كردن ( pruning ) گياهان قبل از كاشــــت و يا بعــد از رشـــــــد مازاد .

7 ) وسيله اي براي پاشيدن آب بدرون تراريوم نظير ظروف صابون مايع يا پيست آزمايشگاهي .

8 ) حلزون ( snail ) مرده , قارچ خشك شده , قورباغه كوچك و نظاير آن جهت افزايش طبيعي بودن محيــــــــــط داخــــــلي تراريوم ها .

9 ) يك انبر ( tongs) بلند براي خارج ساختن بخش هاي زايد درشت از تراريوم .

انتخاب و آماده سازي محفظه :

ابتدا بايد بر اساس سليقه خودتان به انتخاب محفظة (container = vessel ) مناسبي با اندازه و جنس دلخواهتان اقدام نماييد كه برخي از آن ها عبارتنـــــــــد از : ظرف نگهداري ماهي (fish bowl = small fish tank ) , بطري هاي بزرگ سركه , ظرف شكلات (cookie jar ) , ظرف ترشي ( pickle jar ) , ظــــروف نوشابه خانواده , شيشه متوســــط مربا , قابلمه هاي ترك خورده شيشه اي (casserole dishes ) و برخي اسباب بازيها ( carboys ) . پس از انتخاب محفظه مناسب به نكات زير توجه نماييد :

1 ) محفظه ها بايد از انواع پلاستيكي يا شيشه اي شفاف (clear glass ) انتخاب شوند زيرا شيشه هاي نيمه شفـــاف (tinted glass ) و كـدر (cloudy ) به ميزان زيادي از عبور نور مي كاهند و مانع رشد بهينه گياهان تراريوم مي گردند .

2 ) براي شروع كار بهتر است از محفظه هاي كوچك با يك گياه شروع نماييد .

3 ) در صورت استفاده بچه ها از تراريوم ها , بهتر است آن ها را فقط از جنس هاي پلاستيكي انتخاب كنيد تا هيچگونه صدمه اي به بچـــه ها وارد نشود .

4 ) اندازه , رنگ و مواد سازنده محفظه هاي انتخابي در زيبايي تراريوم ها نقش دارند .

5 ) در صورتي كه محفظه هاي انتخابي فاقد درپوش باشند از وسايل شفافي چون شيشه يا پلاستيك براي درب بنــــــدي آن ها مي توان استفاده نمود .

6 ) از ظروف داراي دهانه بزرگ براي تهيه تراريوم هاي باز يا دهانه گشاد استفاده كنيد .

7 ) ابتدا برچسب روي محفظه انتخابي را به كمك آب گرم جدا نموده و سپس با آب و صابون تمامي جوانب محفظه را بخوبي شسته و بعــد از آبكشي كاملا خشك نماييد .

خاك تراريوم :

مقدار خاك مصرفي در تراريوم بستگي به حجم محفظة آن دارد . وليكن نوع خاك تراريوم بستگي به نوع گياه انتخاب شده, خواهـــــد داشت . خاك به عنوان يك اكوسيستم ( Ecosystem ) نيازمند مجموعه اي متعادل از بخش هاي مختلف خود براي بقاء گياهان است . هر آنـــــچه از گياهان و ساير موجوداتي كه در خاك زندگي مي كنند تماماً با همديگر در ارتباط بوده و ساختار يك اكوسيستم را مي سازند و يك زنجيـــــره غذايي (food chain ) را بوجود مي آورند . عوامل تجزيه كننده اي (decomposers ) نظير كرم هاي خاكي (earth worms ) , هزارپاها

(millipods ) , سوسك هاي جمع كننده (pill bugs ) , قارچ ها (fungi ), و باكتري ها به مرور در بازگردانيدن مواد آلي به عناصـــــــــر غذائي (basic element or nutrients ) در تراريوم ها فعال تر خواهند شد تا تغذيه گياهي ( nourishment ) به خوبي انجام گيرد .

ارتفاع خاك در تراريوم ها معمولاً حدود 1/5 ارتفاع محفظة انتخابي مي باشد كه1/3 آن را خاك زهكش و2/3 آن را خاك بستـــــــــر تشكيل مي دهد. بدين جهت ابتدا اقدام به ايجاد لايه زهكش به ارتفاع 5/1 – 1 اينچ از جنس شن , ريگ (pebble ) , شن نخــــودي (pea stone ) , سنگريزه (crushed gravel ) و حتي خرده هاي مرمر (marble ) و يا خرده سنگ هاي قليايي(alkali stone or lime stone ) مي نمائيم وليكن به طريقي كه به محفظه تراريوم آسيب وارد نيايد . براي تثبيت محل اين مواد و جلوگيري از جابجاشدنشان , از مخلوط خاك مناســـــب استفاده مي شود . لايه زهكش را در تراريوم هاي بزرگتر حتماً بايد ضخيم تر انتخاب نمود. بويژه اينكه زهكش ها براي رشد گياهان خشــكي پسند تراريوم ها داراي اهميت زيادي مي باشند . روي زهكش ايجاد شده را با لايه نازكي از زغال باغبـــــاني ( charcoal horticultural ) مي پوشانند تا اولاً گازهاي مازاد ايجاد شده را جذب كند و ثانياً بوهاي نا مطبوع ( odor ) داخل محفظه را بر طرف نمايد . سپس روي آن ها را لايه اي از خزه اسفاگنوم مي ريزيم تا از نفوذ خاك رويي به درون بخش زهكش ايجاد شده , جلوگيري كند . آنگاه روي آن ها را با مخلــوط خاك منــــاسب براي گيــــاهان منتخب مي پوشانند .

بطور كلي خاك تراريوم ها را عمدتاً از خاك هاي سبك و فقير ( poorly – lit areas ) انتخاب مي كنند . مخلوط خاك انتخـابي را مي تـوان بصورت هاي زير در نظــر گرفت :

الف ) براي اغلب اركيده ها ................ { 30 درصد پرليت + 40 درصد خزه اسفاگنوم +30 درصد پوست درختان غير مثمر }

ب ) براي كاكتوس ها ........................ { 50 درصد خاك باغچه + 50 درصد شن }

ج ) براي گياهان «برگ زينتي » گرمسيري ....... { 1/3 خاك باغچه + 1/3 پيت خزه + 1/3 پرليت (perlite ) }

د ) براي گياهان حشره خوار .......... { 40 درصد شن + 60 درصد پيت خزه (peat moss ) } براي اغلب sundews و يا

{ 30 درصد پرليت + 70 درصد خزه اسفاگنوم } براي اغلب nepenthes , برخي از sundews بزرگ ,

cephalotus و hiliamphora .

ه ) براي ساير گياهان .......... { 50 درصد پيت خزه + 50 درصد خاك غني باغچه } و يا

{ 1/3 خاك لوم +1/3 مواد آلي +1/3 شن درشت }

--- اجزاي خاك مورد نظر را بخوبي مخلوط نموده و آن ها را اندكي مرطوب مي سازند و براي استريليزاسيون به مدت 30 دقيــــــقه در آون ( oven ) تحت دماي 200 درجه سانتيگراد قرار مي دهنـــــــــــــد . ضمن آنكه روي خاك را با آلومينيوم فويل (Aluminum foil ) بخوبي مي پوشانند تا بيش ازاندازه خشك نگردد . آنگاه خاك ها را با قاشق تميزي بر روي كاغذ تميزي براي خنك شدن پخش مي نماينـــــــــد و به محض خنك شدن در داخل محفظه مي ريزند . سطح خاك تراريوم هاي بزرگ تر را مي توان براي ايجاد جلوه بهتر بصــــورت شيبدار تعبيه نمود و يا سطح آن را بصورت تپه و ماهورهاي كوچك ( hill and valley ) در آورده و با فشار ميله فلزي به بافت آن تحكيم مي بخشنـــد و همچنين با وسايلي چون مخروط سوزني برگ ها ( pine cones ) سطح آن را تزئين مي كنند .

--- براي شستن ديواره هاي داخلي و خارجي تراريوم ها كه ضمن خاكريزي كثيف شده اند و نيز مرطوب نمودن خاك بستر براي ايجاد حفره براي انتقال گياه , اقدام به آبياري مي نمايند . جهت سادگي كار و بويژه براي انجام مراحل فوق توسط كودكان , مي توان بطري هاي پلاستيكي را از نزديك به كف آن ها بريده و پس از خاكريزي و كاشت بذر يا گياه مجدداً آن ها را بهم متصل نمود .

انتخاب گياه مناسب :

معمولاً گياهان تراريوم ها را از انواع كم رشد , رنگارنگ و متنوع از نظر شكل و ساختار ( form and texture ) كه براي رشد در شرايط عادي سازگاري ندارند ,انتخاب مي نمايند و بجهت اين كه اغلب گياهان گرمسيري در شرايط معمولي [ بجز كاكتوس ها (cacti ) و گيــــاهان آبدار ( succulents ) فقط در تراريوم ها قادر به رشد هستند لذا اينگونه گياهان در تراريوم هاي بسته و يا تراريوم هاي منفذ دار ( vented ) ولي كاكتوس ها و گياهان آبدار فقط در تراريوم هاي باز و دهانه گشاد كشت مي گردند . زيرا دو گياه اخير در شرايط تراريوم هاي بسته دچار پوسيدگي مي شوند و به شرايط طبيعي خانه ها و رطوبت محيطي كمتر سازگاري بيشتري دارند . لازم است تا گياهان هم نياز به نور , دمـا و آب را در صورت لزوم بصورت مخلوط در يك تراريوم قرار داده و از كاشت گياهاني با خصوصيات رطوبتي متفــــــــاوت در كنار همديگر اجتناب ورزيد ؛ مثلاً كلم زينتي ( coleus ) و كروتون ها ( crotons ) به نور زيادي نيازمندند و گيـــــــــاهاني چون كاكتوس ها , صبر زرد ( aloe ) , آگاو (agave ) , گل ناز (crassula ) , sedum , sanseveria , echeveria , haworthia , kalanchoe , opuntia و peperomia به سبب نياز اندك به رطوبت جهت كاشت در desertarium مناسب هستند و همچنيـــن براي تراريوم هاي بسته كه رطــــوبت بيشتري را ارائه مي كنند از گياهان رطوبت دوست نظير گلسنگ ها ( lichens ) , monkey cups (nepenthes ) , sundews (drosera ) , marsh pitchrs (heliamphora ) , Australian pitcher plant ( cephalous ) و sphagnum moss بصورتي كه خنك دوســت ها در دماي 75-55 درجه و گرمادوست ها در دماي 85 – 65 درجه فارنهايت بهره مي گيرند . معمولاً از گياهان بالارونده ( climbing ) و گياهان خزنده ( creeping ) در تراريوم ها استفاده نمي شود زيرا مانع رسيدن نور به تمامي فضاي تراريوم ها مي گردند . اگر به ســـــلامت گياهان انتخاب شده مطمئن نيستيد , بهتــــر است ابتـــدا آن ها را به مدت دو هفته قبـــل از كاشت در تراريوم , در داخـــل يك پاكت پلاستيكي نگهداري نمائيد تا عوامل بيماريزا در صورت وجود بر روي برگ و ساقه آن ها ظاهر گردند .

« جدول نام و مشخصات گياهان مناسب براي كاشت در تراريوم ها »

موارد

رديف

نوع گياه

ارتفاع گياه

«اينچ»

شدت نور

مناسب

دماي مناسب

نوع ترلريوم

بسته باز دهانه گشاد

Pigmy cactus

Strawberry beginia

Baby tears

Sundew و Drosera

Creeping fig

Sinningia

Earth star

Gold fish vine

Echeveria

Irish moss

African violet

Oxallis

Sunsevieria

Chines evergreen

Club moss

Hedera

Begonia

Aluminum plant

Air plant

Ardisia و Coral berry

3 – 1

6 – 1

6 – 3

10 – 6

زياد

متوسط

زياد

متوسط

زياد

كم تا متوسط

متوسط

زياد

كم تا زياد

متوسط

زياد

متوسط

گرم

خنك

گرم

خنك

گرم

خنك

گرم

× ×

× × ×

× ×

× × ×

× ×

× × ×

× ×

كاشت گياهان :

ابتدا با ميله فلزينازكي كه در اختيار داريد , حفره مناسبي را در وسط بستر خاكي ايجاد شدة داخل تراريوم جهت كاشتن گياه بوجود آوريد. لذا در صورتي كه خاك داراي رطوبت كافي نباشد از استحكام و قوام كافي براي ايجاد حفره برخوردار نخواهد بود . حفره را بهتر است در وسط محفظه ايجاد كنيد تا گياه كاشته شده با ديواره ها تماس نيافته و در اثر نگهداري آب موجب پوسيدگي نگردد . براي كاشتن گياه , ابتـدا بايد خاك هاي اطراف ريشه هاي آن را كاملاً تميز نمود و بخش هاي زرد و آسيب ديده و مازاد گيـــــــاه و ريشه آن را هرس كرد . گيـــاهان را مي توان مستقيماً در محيط كشت ايجاد شده , كشت نمود و يا همراه با گلدانك هايي (pots ) كه در آن ها رويانيده شده اند , در محيــط مذكور قرار داد . البته گلدانك ها بايد قادر به جذب آب به درون و خروج آب از خود باشند . بطوري كه بزودي ريشه هاي رشد يافته بتواند از گلدانك به بيرون گسترش يلبند .

در صورتي كه گياه مورد نظر داراي ريشه هاي پراكنده باشد , بهتر است آن ها را در داخل تكه اي از دستمال كاغذي به صورت جمع شده در آوريم تا قرار دادن آن ها در داخل محفظه هاي دهانه تنگ و كاشتن آن ها به كمك ميله آسان تر باشد . از كاشت متراكم گيــــــاهان در تراريوم اجتناب نمائيد زيرا مانع چرخش هوا در تراريوم ها مي گردد . در تراريوم هايي كه از همه جوانب آن قابل ديدن هستند , بايد گيـاهان بلند تر را در وسط و گياهان كوچكتر را در اطراف آن ها كاشت اما در تراريوم هايي كه فقط از يك جانب قابل ديدن هستند , بهتر است خاك هاي سطح آن را بصورت شيبدار در آورد و سپس گياهان بلند تر را در بخش عقب تراريوم و گياهان كوچكتر را در جلوي آن كشت نمود . بعـد از كاشتن گياهان , اقدام به افزودن مقداري شن , سنگريزه و يا خزه مي نمايند تا نماي بهتري ايجـــاد شود و سپس اقـــدام به پاشيدن آب جهت تميز نمودن سطح داخلي تراريوم و تكميل آبياري مي كنند . بطوري كه هيچگونه آبي در سطح تراريوم مشاهده نشود . درب تراريوم را تا خشـــــــك شدن سطح برگ ها و ديوارة داخلي آن نمي بندند زيرا موجب پوسيدگي گياه مي شوند .

حضور حيوانات خاكزي (terrestrial ) و كوچك نظير كرم خاكي (earth worms ) ‍, مارمولك خانگي (gecko ) , جيرجيرك ( cricket ) , بزمجــه (lizard ) , لاك پشــت كـوچك ( small tortoi ) و وزغ ( toad ) موجــب شـــــادي و شعف كودكان مي گردد . اما آن ها نبايد شكارچي همديگر بوده و يا اينكه براي گياهان تراريوم مضر باشند . در چنيــــن مواقعي بايد :

1 ) غذاي اين گونه حيوانات خانگي ( pets ) تأميــــــن شود .

2 ) مخزن كوچكي از آب تميز در داخل تراريوم تعبيه گردد .

3 ) از رويش خزه ها بر بقاياي غذايي آن ها جلوگيــري شود .

4 ) از راكد ماندن ( stagnate ) هواي درون محفظه جهت عدم ايجاد خفگي براي آنان ممانعت بعمل آيد .

نگهداري تراريوم :

پس از مرحله كاشت گياهان , تراريوم هاي ساخته شده به محافظت اندكي براي بقاء پس از استقرار نيازمندند . وليكن توجه به برخي موارد از اهميت زيادي برخــوردار اســت :

الف ) نور و دما :

يك تراريوم خوش سلخت براي رشد و بقاء خود فقط به نور و دماي مناسب نيازمند است . نيازهاي نوري تراريوم را مي توان به كمـــك نور خورشيد و يا نورهاي مصنوعي تأمين نمود . از نور خورشيد مي توان بخوبي بهره جست . بدين طريق كه قبل از رسيــــــــدن نور به تراريوم توسط پلاستيك سفيد يا ساير گياهان ( بشرطي كه ارتفاع خيلي بلند و برگ هاي پهن نداشته باشند) و يا صفحه اي كه نور را منحــرف ســـــازد, نور را فيلتـــــر نموده و در اختيار گياهان قرار داد . تراريوم حاوي گيــــــاهان نوردوست را مي توان در پشت پنجره هاي جنوبي و غربي و سايرين را در مقابل پنجره هاي شمالي و شرقي جاي مي دهند . بايد از برخورد نور مستقيم خورشيد به محفظه تراريوم جلوگيري نمود . بنـابر اين بايد اضلاع مقابل نور مستقيم خورشيد را به صورت نيمه شفاف ( dappled sun = indirect light ) و يا فيلتـــر شده (sun filtered ) در آوريم . تراريوم هاي بسته و باز را نبايد در معرض نور مستقيم خورشيد قرار داد, اما تراريوم هاي دهانه گشـــاد را در صورتي كه حاوي گياهان نورپسند باشند , مي توان در مقابل نور مستقيم خورشيد قرار داد .

مقدار نور لازم از نوع نور طبيعي ( natural light ) غيــــــر مستقيم برابر 800 – 500 و از طريق نور فلورسنت برابر 600 – 400 و از طريق نورهاي هالوژني برابر 850 – 600 فوت شمع (foot candles ) خواهد بود . ( هر فوت شمع برابر مقدار نوري است كه از يك شمع معمــــولي به جسمي در فاصــــله حدود 30 سانتيمتري آن تابيده مي شود ). بنـــــابراين در صورت نياز به نور مصنوعي مي توان از 4 لامپ فلورسنت به ازاي هر 12 – 10 اينچ از وسعت محفظه استفاده نمود و بطــــــريقي آن ها را بر بالاي محفظه آويزان كرد كه 50 درصد گرماي توليد شدة آن به تراريوم برسد كه اين فاصله مي تواند 7 – 4 اينچ باشد وليكن بين لامپ ها و تراريوم نبايد پوشش يا مانع ديگري قرار گيـــرد . طول لامپ هاي فلورسنت را بايد مساوي يا بلنـــــــدتر از طول تراريوم ها انتخاب نموده و لامپ هاي ظعيف شده را هر چند گاه تعويض كرد . لامپ هاي حبـــابي داراي گرماي زيادتر از حد مورد نياز بوده و نور كمتري نيز توليد مي كنند لذا كاربرد آن ها توصيه نمـــــــي شود . اما در صورت اجبار مي توان از لامپ هاي 100 وات حبابي با فاصله بيشتري از لامپ هاي فلورسنت در بالاي تراريوم ها براي 18 – 16 ساعت در روز استفاده نمود .

بخاطر داشته باشيد كه نور مستقيم خورشيد موجب ضايعاتي چون پخته شدن و يا آفتاب سوختگي ( sun burn ) در گياهان تراريوم بواسطــــه بالا رفتن دماي داخل آن ها مي شود و سايه بودن نيز موجب كاهش رشد گيـاهان و رنگ پريدگي آن ها مي گردد . محدوده دمـايي ايده آل براي تراريوم ها از 65 درجه فارنهايت در شب ها تا 100 درجه فارنهايت در روزها براي بسياري از گياهان گرمسيري ( tropical ) توصيـــــــه مي شود و براي تنظيم دما مي توان تراريوم ها را پوشانيد ويا با فاصله مناسبي از پنجره ها قرار داد . اما در هر حال نبايد دماي تراريوم ها در اثر تابش نور از 95 درجه فارنهايت براي اكثر گياهان فزون تر گردد . همچنين گياهان تراريوم بايد قادر باشند در شرايط محيطي خنك ( 80 – 55 درجه فارنهايت ) در نزديك پنجره ها و به كمك نور خورشيد رشد نمايند .

آبياري و زهكشي :

تراريوم هاي بسته پس از ايجاد شدن به مدت 6 – 4 ماه نيازي به آبياري ندارند وليكن در صورت قطع مه گرفتگي (fogging ) ديواره داخلي و يا پژمردگي گياهان بايد درب تراريوم را باز نموده و كمي آب به آن اضافه كرد . تراريوم هاي باز و دهانه گشاد ( بجز در مورد گيـــــــاهان كويري ) نيازمند آبياري بيشتري هستند اما خطر بروز بيماري ها در آن ها كمتر است زيرا در انتخاب گياهان از نظر سازگاري آن ها با محيط , دما و نور دقت بيشتري بعمل مي آيد . براي آبياري تراريوم ها در مواقع لزوم فقط بايد 3 – 2 قاشـــــق غذاخوري ( table spoons ) از آب مناسب را براي هر بطري بصورت ماهانه در نظر گرفت . آبياري را با ظرافت و به آرامي انجام داده و اجازه بدهيــد تا آب بتدريج به سطوح زيرين خاك رخنه ( trickle ) نمايد. آبياري بايد همواره سبك انجام گيرد تا آب مازاد تمامي لايه زهكش را پر ننموده و موجب پوسيـــــــدگي ريشه ها نگردد. البته مقــــــــــــادير كم آب باقيمـــــــانده در تراريوم ها موجـــب بروز مشكلات حاد نخــــواهد شد مگر اينـــــكه حالت غرقاب ( deeply flooded ) به مدت طولاني دوام يابد . وجود آب مازاد در محفظه تراريوم موجب رشد جلبك ها و باكتري ها و همچنيـــن خفگي ( suffocate ) ريشه هاي گياهان مي گردد . در هنگام آبياري تراريوم از پاشيدن آب بر روي برگ هاي گياهان آن اجتناب شود زيرا موجــب افزايش بيماري هاي برگي خواهد شد و پس از آبياري هم تا خشك شدن سطح برگ ها نبايد درب تراريوم را مسدود نمود . فقــــــط از آب هاي كاملاً خالص نظير آب باران براي آبياري استفاده شود زيرا بقاياي نمك محلول درآب ها موجب بروز خسارت بر گياهان خواهـد شد . آب هاي خالص نظير آب مقطر را ابتدا تا 50 درصد حجم يك بطري پُر نموده و پس از درب بندي آن را بشدت تكان دهيد تا اكسيژن محلــــول در آب بطري وارد شود و سپس آن را به تراريوم اضافه نمائيد. گو اينكه آب باران بيازي به هوادهي ندارد .

هر چه بيشتر از آب خالص براي آبياري استفاده شود به مقدار كمتري به آبشوئي تراريوم نيازمند خواهيم بود . هر چند گاه يكبار بايد بر مقــدار آب مصرفي در آبياري افزود و سپس مقدار آب مازاد مصرفي را توسط لوله هاي باريك پلاستيكي متصل به سرنگ از محفظه تراريوم خارج نمود تا املاح مازاد به همراه آن ها از محيط ريشه گياهان خارج شوند زيرا تجمع نمك ها بزرگترين عامل زوال زودرس تراريوم ها هستنــد . از آلودگي لوله هاي پلاستيكي كه بعنوان سيفون جهت آبياري و زهكشي تراريوم ها بكار مي روند , ممانعت بعمل آيد تا موجب سرايت آلودگي به تراريوم نگردند.

ج ) كوددهي :

در استفاده از كود هاي شيميايي براي تغذيه (feeding ) گياهان اجتناب شود زيرا تمايلي براي رشد سريع اين گياهان وجود ندارد ولي هر گاه متوجه كمبود عناصر در گياهان بشويم , مي توان اندكي كود مايع ( house plant fertilizer ) با غلظت مناسب را به محيط ريشه گيــــاهان استقرار يافته , اضافه نمود . بسياري از گياهان آبدار ( pitcher plants ) با مقــادير اندك آب و مواد غذائي رشــــــد مي نمايند كه بايد به ته محفظه اضافه گردند. افزودن هرگونه كود جامد بطور مستقيم در منطقه ريشه ( root zone ) گياهان توصيه نمي شود و بهتــر است مادام كه گياه شاداب و سرحال بنظر مي رسد, از بكار بردن هر گونه كودي خودداري بعمل آيد . گياهان حشــــره خوار ( carnivorous plants ) در هر ماه فقط نيازمند يك عدد حشره كوچك (زنده يا مرده ) براي رفع نيازهاي غذائي خود مي باشند و بسياري از اين گياهان قادرند تا ماهـــها بدون تغذيه از حشرات بقاء يابند .

د ) هرس و انتقال :

گياهاني كه داراي رشد زيادي گرديده اند و تمامي فضاي تراريوم را پر ساخته اند و يا بسيار مرتفع شده و به دهانه محفظه رسيده اند و همچنين بخش هاي مازاد, آسيب ديده و خشك شده گياهان تراريوم را بايد هرس ( prune =trim ) نموده و بهمراه خزه هاي مازاد از محفظه خـــارج نمود و هر گاه گياهان كاشته شده بتوانند تمامي حجم تراريوم را پر نمايند (مثلاً هر 5 – 3 سال ) نيازمند انتقال به محفظه هاي بزرگتر خواهنـد بود .

محــل تراريوم ها را مي توان با احتيــــاط تغيير داد تا رشد بهتر و جلوه بيشتري داشته باشند . در هنگام جابجـــــــائي تراريوم ها از ضـــربه خوردن آن ها كه موجب آسيب جدي به گياهان و ساختمان خاك آن مي شود , مراقبت بعمل آيد .

ه ) آفات و بيماريها :

بعد از چند هفته كه از كاشت گياهان در تراريوم گذشت و تراريوم استقرار و ثبات لازم را پيدا نمود , مقاومت آن به بيماريها و ســــاير شرايط نامساعد افزايش خواهد يافت . در صورت مشاهده هر گونه پوسيدگي و يا آفت زدگي بايد درب تراريوم ها را برداشته و سپس بخش آسيب ديده را از تراريوم خارج و بلا فاصله جايگزين نمود . استفاده مناسب از قارچكش ها موجب كاهش گسترش بيماريها در تراريوم ها مي شوند .

و ) نظافت و تهويه :

اوقاتي كه احتمال كثيف شدن تراريوم ها نظيــــــر مواقع گردگيري وجود داشته باشد , بايد روي آن ها را با پارچه بپوشانيد . غبارات و كثافات جاگرفته بر سطح خارجي و داخلي تراريوم را بايد پاك نمود تا عبور نور بخوبي انجام گيرد . براي تميز كردن كثافات بخش دروني محفظه ها از كاغذ و يا پارچه تميز مرطوب كه به انتهاي ميله اي بسته شده است , استفاده نمائيد . هيچگاه از اسپري تميز كننــــــــده شيشه هاي پنجــــره ( window cleaner ) براي نظافت سطوح داخلي تراريوم ها استفاده نكنيد .

معمولاً 10 در صد پوشش محفظه تراريوم را جهت ايجاد تهويه باز مي گذارند و يا درب تراريوم ها را از جنس هايي انتخـــــــاب مي كنند كه امكان تهويه را فراهم نمايد و فقط زماني محفظه را مسدود مي كنند كه هيچگونه آب اضــافي در تراريوم وجود نداشته باشد . درب تراريوم ها را مي توان هر چند گاه براي مدتي برداشت تا تهويه لازم بخوبي انجام پذيرد .

نتيجه گيري و پيشنهادات :

تراريوم ها بعنوان يك وسيله مفرح , شادي آفرين و سرگرم كننده قادرند جاي خود را در فضاي اكثر خانه ها باز نموده و يا بعنوان يك وسيله آموزشي در اختيار كودكان قرار گيرند . همچنين در ادارات , سينماها , فروشگاه ها , هتل ها و بيمارستان ها ضمن عدم آلوده ســــازي موجب جلوة بهتر محيط اطراف خود شوند . تراريوم ها مي توانند زمينة مناسب را براي بسياري از فارغ التحصيلان كشاورزي و افراد علاقمــــــــند بعنوان شغل اصلي و يا شغل دوم بجهت دارا بودن پتانسيل در آمدزايي مناسب و عدم نياز به فضا و هزينه زياد فراهم نمايند .

منبع مورد استفاده :

1- http://www.exploratorium.edu/science-explore/mold.html

2- http://cecalaveras.ucdavis.edu/terr.htm

3- http://www. Tea chnet.com/lesson/science/terrariums 043099.html

4- http://en.wikipedia.org/wiki/terrarium

5- http://www.canteach.ca/elementary/life 5.html

6- http://www.kidsdomain.com/craft/terrarium.html

7- http://reference.allrefer.com/encyclopedia/T/terrariu.html

8- http://ks.essortment.com/buildingterrari.rwoo.htm

9- http://www.pbs.org/wgbh/victorygarden/knowhow/

10- gttp://www.fmnh.org/ua/netterr.htm

11- http://www.suite101.com/article.cfm/enabling garden/2495