آموختن به کودکان درباره خدا

و تکامل می شود.پاسخ های شما به سؤالات فرزندتان معمولاً با درک و تفسیر فردی شما از خداوند ارتباط نزدیکی دارد.انسان از طریق نیاز ها و سؤالاتی که دارد با جهان پیرامون خود ارتباط برقرار می کند. چه، کجا،چگونه و چرا اولین لغاتی هستند که کودکان فرا می گیرند.تمام والدینی که فرزندانی 4 تا 5 ساله دارند،به خوبی از این امر آگاهند.هنگامی که با فرزندتان درباره خدا سخن می گویید و راز خدا و خلقت را برای او آشکار می سازید ،راه های ساده ای وجود دارد که به شما کمک می کند پاسخ هایی بسیار ساده و قابل فهم به آنها بدهید.

سولات کودکان را جدی بگیرید و قبل از پاسخ دادن به آنها، مدتی درباره شان فکر کنید. در ضمن زمان مناسبی را برای پاسخ دادن به آنها انتخاب کنید.

گاهی طرح سؤال از جانب فرزندتان برای رسیدن به جوابی مشخص نیست بلکه در واقع به منظور جلب توجه والدین بوده و یا دلایل دیگری دارد.شما بهتر از هر کسی قادرید انگیزه سؤال کردن فرزندتان را درک کنید .در این گونه مواقع،سؤال فرزندتان را جدی بگیرید تا دریابد به اواهمیت می دهید.

صادقانه به فرزندتان بگویید که پاسخ همه سؤالات را نمی دانید.

در سنین نوجوانی ممکن است فرزندتان مایل نباشد سؤالات خود را با شما مطرح کند.در چنین شرایطی بهتر است او را راهنمایی کنید تا سؤالاتش را با شخصی مورد اطمینان مطرح کند.

فرزند خود را تشویق کنید تا برای یادگیری بیشتر درباره خدا با شما گفتگو کند. برای پاسخ به سؤالات او از مثال استفاده کنید. به فرزندتان بگویید "من نمی دانم خدا چقدر بزرگ است ولی می دانم که هیچ چیز در این عالم،بزرگتر،قوی تر وبهتر از او نیست.خدا عظیم تر از آفتاب است، بزرگتر از خانه،وسیع تر از آسمانها،او بندگان خود را دوست دارد"

والدین در اغلب موارد برای توضیح دادن مفهوم خدا،از لغاتی استفاده می کنند که برای فرزندشان نا مفهوم است.برای اینکه بتوانید پاسخگوی سؤالات فرزندتان درباره خدا باشید،پاسخی به فرزندتان بدهید که با نیازهای کنونی فرزندتان ارتباط داشته باشد.برای این کار باید به دو نکته توجه کنید:

- سطح بلوغ فرزندتان چقدر است؟ او چه لغاتی را درک می کند؟

- فرزند شما چه نیاز های ویژه ای دارد؟

ما معمولاً مجهولات و پدیده های جدید را با دانسته های گذشته خود مقایسه می کنیم تا آنها را درک کنیم.با استفاده از این روش،به فرزند خود بگویید "قوی ترین کسی که می شناسی کیست؟ خدا از او هم قوی تر است" خدا بیشتر از پدر و مادرت مراقب توست. برای اینکه بتوانید به سوال "خدا کیست؟" فرزندتان پاسخ دهید ابتدا از او بپرسید "نظر خودت چیست؟". امکان دارد فرزندتان بخواهد خدا را بر اساس نیاز های کنونی خود، در مکان و جایگاهی ویژه تصور کند.دامنه این نیازها اگر چه بسیار وسیع است،اما می تواند شامل یکی از موارد زیر باشد:

-اگر او درباره ی ارتباط خدا با خودش فکر می کند، به او بگویید "خدا نزدیک و در کنار ماست،او ما را می بیند ،سخنان ما را می شنود و از طریق تمام چیزهای اطرافمان با ما ارتباط برقرار می کند."

- اگر او درباره ی جایگاه خدا در عالم هستی می اندیشد به او بگویید "خدا همه جا حاضر است،او نزد ما حضور دارد اما در عین حال در سراسر جهان و حتی در ستارگان دور دست نیز حضور دارد."

- اگر درباره ی منشا خوبی ها و شادی ها می اندیشد،می توانید به او بگویید "منشا خوبی ها در بهشت است و بهشت جایگاه خداوند است."

-اگر دغدغه فکری او اینست که آیا خدا از ناراحتی ها، ترس و عصبانیت آگاه است یا خیر، به او بگویید "خدا از مشکلات تو آگاه است و در برطرف کردن آنها به تو کمک می کند."

کودک ممکن است مرتکب عمل خطایی شده باشد و از خود بپرسد " آیا خدا مرا دیده است؟"

ممکن است با دسترسی به کیف پول مادرش، وسوسه شود برای خرید شکلات مقداری پول از درون آن بردارد. از آنجا که او این کار را بدون اجازه انجام داده است، دچار وحشت می شود.او نزد خود فکر می کند که اگر چه مادرش از کار او خبر ندارد اما خداوند که در همه جا حضور دارد، حتماً او را دیده است و ممکن است تصور کند خدا به مادرش خواهد گفت که او چه کار بدی کرده است.احساس حضور خدا، باعث تقویت وجدان کودکان می شود تا حدی که حتی در نبود والدین خود به آنها احترام می گذارند و درمورد تصمیم هایی که می گیرند، بیندیشند. از سوی دیگر این احساس ممکن است باعث شود که کودک همیشه خود را تحت نظارت بداند و از این بابت مضطرب و نگران باشد.در این صورت، به فرزندتان توضیح دهید که این گونه بینا و شنوا بودن خداوند او را از هر موجود دیگری متمایز و برتر می کند. به کودک بگویید که این توانایی و قدرت خداوند چیز بسیار خوبی است چون در هر کجا و در هر حالی که باشیم، می تواند به ما کمک کند.

اگر فرزندتان پرسید من از کجا آمده ام، با گفتن یک داستان به او پاسخ دهید. داستان خود را متناسب با سن کودک و سطح سؤالات او تنظیم کنید. درباره ی نکته ای که می خواهید به فرزندتان بیاموزید، پرحرفی نکنید و اجازه بدهید خود داستان، مفاهیم لازم را منتقل کند. داستانی برای فرزندتان بگویید که حاوی نکات مفید برای او باشد. نکاتی مانند اینکه :1-هرگز نباید خود را در جهان تنها تصور کند 2- کسی او را برای هدفی خاص به دنیا آورد 3- وجود او ارزشمند است 4- هر چیز در جهان، دارای جایگاه ، هدف و ارزش ویژه خود است.

داستان آفرینش را به نحوی برای فرزندتان بیان کنید که ذهن او را روشن کند ،به سؤالات او پاسخ دهد و بر ابهامات او نیفزاید. به سوالات فرزندانتان درباره ی مفهوم زندگی، می بایستی با روش های بسیار ساده و قابل فهم پاسخ دهید. اگر فرزندتان خدا را خالق جهان بداند، دیدگاهی سالم و مستحکم در او رشد خواهد کرد که بر اسا س آن برای زندگی خود هدفی قائل شده و روابط خود را با دیگران بر همین اساس تنظیم می کند.

خدا از کجا آمده؟

تجارب کودکان نشان می دهد که هر چیزی آغاز و پایانی دارد، لذا درک وجود خدایی که قبل از آغاز وجود داشته و بعد از پایان وجود خواهد داشت، برای آنها مشکل است.کودک همانگونه که با مشاهده تولد انسان ها به این سؤال می رسد که " خدا چگونه متولد شده است ؟" با مشاهده مرگ انسان ها نیز از خود می پرسد: "آیا خدا پیر نشده است؟" و "آیا او نخواهد مرد؟"

پاسخ رایج به سؤال اول این است که "هیچ کسی خدا را خلق نکرده است .خدا همیشه وجود داشته است و زمان قبل از خدا وجود ندارد." و در پاسخ به سؤال دوم معمولاً گفته می شود" خدا قدیمی تر از هر چیزی است ، ولی هیچ گاه پیر نمی شود و تا همیشه زنده است." بهترین روش ممکن این است که بی نهایت بودن خدا را امری ایمانی و اعتقادی معرفی کنیم نه پدیده ای عقلی و تجربی.ما بعضی حقایق مرتبط با وجود خدا را به طور ایمانی پذیرفته ایم.ایمان بدون اینکه نیازی به توضیح ، تفسیر و اثبات داشته باشد، قابل تصدیق است. ذات خدا را نمی توان اثبات کرد یا چگونگی آن را توضیح داد بلکه تنها باید به آن ایمان داشت. برای توضیح دادن ماهیت ایمان، با در نظر گرفتن سطح بلوغ فکری فرزندتان و نیازهای خاصی که دارد یکی از راه های زیر را انتخاب کنید:

_ به فرزندتان یادآوری کنید که چیزهای دیگری در زندگی ما وجود دارد که آن ها را به طور ایمانی پذیرفته ایم مثل: تو ایمان داری وقتی که راه می روی، از زمین جدا نخواهی شد. تو ایمان داری که دارو باعث درمان بیماری می شود.

_ شما می توانید برای فرزندتان داستان هایی درباره ایمان نقل کنید.

_ شما میتوانید برای فرزندتان الگویی از ایمان باشید. بوسیله الف) تلاش برای آموختن درباره ی خدا.فرزندتان باید مشاهده کند که شما درباره ی خدا می اندیشید و خدا را عبادت می کنید.

ب) متواضع بودن در اعتقادات مذهبی. فرزندتان با مشاهده سعه صدر شما در تحمل عقاید دیگران، عدم تعصب در عین داشتن یقین و احترام به نظرات مخالف، حتما به اعتقادات شما علاقمند خواهد شد. سعی کنید ایمان فرزندتان به خدا را تقویت کنید.

پس از مرگ چه خواهد شد؟

یکی از واقعیت های تلخ زندگی ، پایان و مرگ همه چیز است. کودکان، مرگ پدر بزرگ و مادر بزرگ خود را تجربه می کنند و گاهی والدین ،برادر،خواهر، دوستان یا بستگان خود را بر اثر تصادف و حوادث مختلف از دست می دهند و گاهی خود نیز به دلیل سانحه یا بیماری با مرگ رو به رو می شوند. امروزه کودکان از طریق تلوزیون،روزنامه و ارتباط با دوستان خود با پدیده ی مرگ آشنا می شوند. بنابراین ، نمی توان تا مدت زیادی جلوی آگاهی آن ها را گرفت.مخفی کردن پدیده مرگ از کودکان ، روش مناسبی نیست و مانع از آمادگی آن ها در برخورد با یکی از واقعیت های زندگی می شود.

آگاه کردن فرزندتان از چگونگی مرگ ،موجب می شود تا او به خاطر زنده بودن خود، شکر خدا را بجا آورد. اگر فرزندتان یکی از بستگان نزدیک خود را از دست داد یا خودش با مرگ رو به رو شد، می توانید موارد زیر را انجام دهید:

_ بر اساس اعتقادات دینی خود،وعده خداوند درباره ی زندگی پس از مرگ را برای او بازگو کنید.

_ درختی یادبود در حیاط خانه ی خود بکارید. وقتی عزیزی را از دست می دهید ، گل یا درختی به یادبود او در حیاط خانه تان بکارید. این درخت می تواند نمادی از حیات و تداوم زندگی باشد.

_ شجره نامه خانوادگی درست کنید. تا آنجا که می توانید نام و تاریخ تولد و مرگ اعضای خاندان خود را در این شجره نامه بگنجانید. در صورت امکان در کنار هر کس ، خاطره یا نکته قابل توجه در زندگی او را ثبت کنید.

_ برای کسی که تازه در گذشته، دفتر یادبودی تنظیم کنید.

_ در مجالس ختم شرکت کنید.

_ به فرزندتان نشان دهید که همان طوری که زندگی شیرین است، مرگ تلخ و ناراحت کننده است. به فرزند خود اطمینان دهید که خداوند شاهد مرگ همه ی انسان هاست و روزی همه ی مردگان را دوباره زنده خواهد کرد.

چه کسی در جهان از همه قوی تر است؟

کودکان پس از آشنایی با جهان خارج، همواره در پی یافتن جایگاه خود و امن بودن آن هستند. آن ها می خواهند بدانند چه کسی در مدرسه از همه قوی تر است؟ دوستشان ؟ معلمشان؟ آن ها از خود خواهند پرسید چه کسی در جهان از همه قوی تر است.

این سؤالات ممکن است نشانه خود کم بینی و احساس ضعف باشد. کودک با طرح این سؤالات پذیرفته است که او قوی ترین فرد نیست ، لذا باید قوی تر از خود را یافته و از طریق ارتباط با او قوی تر شود. با چنین احساسی اعتماد به نفس او از بین می رود و جهان برایش به مکانی پر از ترس و وحشت تبدیل می شود. او با بودن پدر، معلم ، برادر یا خواهر بزرگتر و یا خدا که قادر به انجام هر کاری است ، توانایی رویارویی با هر چیزی را خواهد یافت. یکی از محققان مذهبی به نام ژراردوس وندرلو معتقد است که در بسیاری موارد، ایده "قدرت" زمینه ساز اعتقاد به خداست. مردم هر نامی را که می خواهند به این قدرت اطلاق می کنند، اما حضور آن را در طبیعت به صورت تغییر در فصول، حرکت خورشید و ستاره ها و... مشاهده می کنند. خداوند اغلب در رویداد های به ظاهر عادی قدرت خود را به نمایش می گذارد : تولد یک فرزند، ایجاد انرژی ، میوه های متنوع نشانه هایی از قدرت و خلاقیت خداوند هستند. صفت " روزی دهندگی " و " خلق دائم " خداوند را از طریق نشانه های طبیعی برای فرزندتان توضیح دهید. برای این منظور، راه های متعددی وجود دارد:

_ ذکر داستان ها و معجزات.

_ یادآوری لحظاتی که قدرت خداوند بر ما آشکار شده و غیر ممکن ها را ممکن ساخته است.

_ همراهی کردن فرزندتان در تماشای پرواز پرندگان، کوهنوردی و ... برای مشاهده آیات و نشانه های قدرت.

_ تشکر کردن از خداوند به خاطر تأمین نیاز های ما.

_ حفظ آرامش در محیط خانواده به هنگام رویارویی با بحران ها در عین حال اعتراف به ترس،اضطراب و تردید های خود.

_ گفتگو با فرزند خود درباره مشکلات زندگی.

شما در تمام لحظاتی که فرزندتان نیازمند تصمیم گیری است حضور ندارید و نمی توانید به طور مستقیم در قبول یا پذیرش موقعیت ها او را یاری کنید. شناساندن خدای قادرو قدرتمند به فرزندتان، به او شجاعت و احساس امنیت می دهد. او با اعتقاد به وجود چنین حامی نیرومندی همیشه خدا را حاضر و نزدیک خواهد دید و خداوند او را در زندگی اش به سوی کامیابی رهنمون خواهد بود.

آیا خدا تمام خواسته های مرا اجابت می کند؟

به فرزندتان چگونه دعا کردن را یاد بدهید و به او بیاموزید که خدا همواره بیش از نیاز های ما می بخشدو عطا می کند.به او بیاموزید که خدا صلاح او را بهتر از خودش تشخیص می دهد. به او بیاموزید که چگونه چیزی را از خدا بخواهد و همان طور که برای خودش دعا می کند برای دیگران نیز دعا کند. کودکی که به نیاز های دیگران اهمیت می دهد خواسته های خود را تعدیل می کند، وسعت نظر می یابد و خواسته های جمعی پیدا می کند نه فردی. به کودک خود کمک کنید تا با خواسته ها و دعاهای درست آشنا شود. خدا را به خاطر آن چه دارید و هر آن چه قبلا به شما عطا کرده است، شکر بگویید.هر شب به خودتان یاد آوری کنید که طی روز چه اتفاقاتی باعث شادی شما شده و قابل شکرگزاری است. این کار را می توانید به صورت نوعی بازی خانوادگی انجام دهید و به نوبت شاکر خداوند باشید.به فرزندتان بیاموزید که حتی برای امور ناراحت کننده نیز شکرگزار باشد: "بارانی که باعث بر هم خوردن گردش خانوادگی شده ، از سوی دیگر عامل رشد و سرسبزی گلها مزارع است."

حتی در صورت برآورده نشدن نیازهایتان، شکرگزار باشید. کودک ممکن است به خاطر اجابت نشدن دعای خود ناراحت شود.شما باید او را از اهمیت پاسخ های منفی آگاه سازید. به یادش بیاورید که خود شما نیز گاهی خواسته های او را برآورده نکرده و حتی جواب رد به او داده اید، اما همیشه خیر او را خواسته اید. حتی علت مخالفت خود را برای او شرح دهید. به کودک خود بیاموزید که خداوند حکیم است و صلاح هر کسی را بهتر از خودش می داند. بنابراین عدم اجابت دعا ی وی حتما به نفع او بوده است.

چرا خدا کاری نمی کند؟

در مواقعی که دعاها و خواسته های انسان به رغم اصرار زیاد اجابت نمی شود قدرت و توانایی خدا مورد سؤال قرار می گیرد. مواجهه با چنین موقعیت هایی نیاز به خردمندی و صبر دارد. بخصوص مواقعی که والدین نیز شریک مصیبت وارده به کودکان هستند. هنگامی که دچار مصیبت و فشار های طاقت فرسا می شوید ، از صداقت و خوش بینی خود کمک بگیرید. برای برخورد صادقانه با مصائب :

_ فرزندتان را تشویق کنید تا احساسات خود را برای شما بیان کند.شما اگر شنونده خوبی باشید یعنی بی درنگ در برابر نظرات و احساسات فرزندتان واکنشی نشان نداده و قضاوت نکنید، بلکه سعی کنید او را درک کنید. فرزندتان نیز خود را در مشکلات تنها ندیده و به شما اعتماد خواهد کرد. به سخنان فرزندتان گوش دهید و این فرصت را برایش فراهم کنید که به روش برخورد با مشکلاتش دست یابد. پاسخ دادن عجولانه به فرزندتان ، این فرصت را از او صلب خواهد کرد. پس از اینکه به فرزندتان فرصت دادیدکه فکر کند و به پاسخ هایی دست یابد، می توانید راه حل خود را ارائه دهید.

_ به فرزندتان بیاموزید که راه های دیگری نیز برای ابراز احساسات وجود دارد. برخی کودکان قادر نیستند احساسات خود را به زبان آورند اما این کار را از طریق نقاشی ، موسیقی و نمایش انجام می دهند. بعضی از بچه ها تنها پس از بروز دادن احساسات خود از طریق واسطه (مثل نقاشی، آواز و ...) می توانند درباره ی آن سخن بگویند. از فرزندتان بخواهید تا با نقاشی، احساسات خود را در این مورد که " خدا کجاست و چه می کند؟ " بیان کند. اگر نقاشی او با باورهای شما تعارض داشت واکنشی نشان ندهید . با گذشت زمان می توانید تصویر ذهنی او را به تدریج اصلاح کنید.

_فرزند خود را در ترس ، شک و اضطراب خویش شریک کنید. به فرزند خود نشان دهید که شما نیز به رغم پایبندی به ایمان و باورهای خود سؤالات ، ترس ها، تردید ها، و اضطراب هایی دارید که نتوانسته اید برآن ها غلبه کنید. با مثال زدن از خود به او بیاموزید که داشتن سؤال امر نادرستی نیست و پاسخ دادن به برخی سؤالات به زمانی طولانی نیاز دارد و نباید مأیوس شد.

برخورد خوشبینانه با مصائب

_ از زاویه ای مناسب به مشکلات نگاه کنید: به کودکان خود بیاموزید که خوبی ها از آن خدا و بدی ها از آن شیطان است. خداوند زندگی و سعادت را به ما ارزان داشته ولی شیطان همیشه در کمین ماست. بنابراین با مشاهده مصائب خدا را سرزنش نکنید بلکه شیطان را سرزنش کنید و از خداوند کمک بخواهید.

_ برای تشویق فرزندتان به برخورد خوش بینانه با مصائب اقدامات زیر را انجام دهید:

او را در امور خیریه و کمک به همنوعان شرکت دهید.

کلمات قصار و تصاویری آموزنده در اتاق او نصب کنید.

در برخورد با مشکلات بی تابی نکنید چرا که نحوه برخورد شما الگویی آموزنده برای فرزند شماست.

خدا شبیه کیست؟

بسیاری از کودکان،خدا را همانند پیر مرد سفید رویی تصور می کنند که ریش سفیدی دارد. مردم گاهی اوقات متوجه می شوند که درک محدودی از انسان ها دارند و طبعاً در می یابند که درکشان درباره ی خدا بسیار محدود تر است و نمی توانند تمامی جوانب این واقعیت را مورد توجه قرار دهند. مردم معمولا تمایل دارند خدا را شبیه خودشان تصور کنند. هر تصویری که از خدا داریم معمولا تابع نوع ارتباطی است که با او برقرار می کنیم. هر تصویری که از خدا داشته باشید باید به فرزند خود نشان دهید که تمام کودکان جهان ، اعضای خانواده خداوند هستند. بر اساس چنین تصوری، راه حل های زیر امکان پذیر است:

داستان ها و نکاتی را برای فرزندتان بگویید که نشان می دهند خدا فراتر از جنسیت و نژاد است.

خداوند را با کلمات عام و جهان شمول توصیف کنید.

تصویر ذهنی جهان شمولی از خداوند ارائه دهید.

یادگیری بدون برنامه

در برنامه ریزی آموزشی خود به زمان، موضوع و شیوه ی تدریس توجه کنید. درمورد زمان آموزش نکاتی را باید رعایت کنید.1- اوقات منظمی را انتخاب کنید.گرفتاری های روزمره باعث می شوند تا به علت پرداختن به دسته ای از وظایف، از انجام وظایف دیگر غافل شویم. بهترین راه اجتناب از این امر اختصاص دادن ساعاتی ثابت در روز برای آموزش دادن به کودکان است.2- وقت زنده ای را انتخاب کنید.وقتی را به آموزش درباره ی خدا اختصاص دهید که طی آن بتوانید فارغ از هر نوع عجله یا خستگی و با آرامش خاطر به تقویت ایمان و قدرت تفکر فرزند خود بپردازید. صبح زود، در فاصله میان صبحانه و رفتن به مدرسه یا شب هنگام قبل از رفتن به رختخواب ، زمان مناسبی برای آموزش است.3-به کیفیت وقت بیش از کمیت آن اهمیت دهید. آموزش کیفی و منظم هرچند که کوتاه و مختصر باشد بسیار مناسب تر از آموزش طولانی و مکرر است. آموزش طولانی و مکرر باعث خستگی و کاهش علاقه و انگیزه ی کودکان می شود.زمان های آموزشی زیر بر حسب میزان علاقه ی فرزندتان پیشنهاد می شود: 3 تا5 دقیقه برای کودکان کمتر از 5سال، 5 تا 8 دقیقه برای کودکان 5 تا 8 ساله، 5 تا 10 دقیقه برای کودکان 9 تا 12 ساله، 3 تا 10 دقیقه برای نوجوانان.

موضوعات آموزشی: 1) فنون مذهبی گنجینه های از حقایق معنوی هستند. در بسیاری از ادیان، خداجویی و هدف داری جهان مورد توجه قرار گرفته است.این مفاهیم می توانند به صورت داستان های ساده، سرود خوانی، داستان های اسطوره ای، داستان های مذهبی، تاریخ گذشته و...نمود یابند.

2) از منابع منتشر شده استفاده کنید.منابعی را انتخاب کنید که درمورد مباحث ایمانی و خداشناسی تهیه شده و از جذابیت لازم برای بچه ها برخوردارند.

شیوه های تدریس: 1)از روش های مختلفی استفاده کنید.امکاناتی که برای تدریس در اختیار دارید، عبارتند از:قصه گویی،سؤال کردن، توضیح دادن، باصدای بلند خواندن، سرود خوانی،دعا کردن و...

2)از وسائل کمک آموزشی استفاده کنید.

3) راه های مختلفی را برای پاسخ دادن به سوالات فرزندتان برگزینید.گاهی لازم است شخصاً به سؤالات فرزندتان پاسخ دهید و گاهی نیز او را به سمتی هدایت کنید که خود پاسخ سؤالات خویش را بیابد.آموزش مؤثر، از طریق عمل و تمرین امکان پذیر است.

یادگیری به هر وسیله

ادیان مختلف تصاویر و نقطه نظرات متفاوتی درباره ی خداوند دارند.مهم نیست از چه زبانی و چه وسایلی برای عبادت خدا استفاده می کنید، چرا که او را با هر زبانی می توان عبادت کرد.به فرزندتان کمک کنیدتا از راه های گوناگون و با نقطه نظراتی مختلف به رابطه ی خدا و پدیده ها بنگرد.با استفاده از داستان های مذهبی،متون دینی و یا نقل قول های شفاهی که بازگوکننده ی مواجهه انسان با خداوند هستند،به فرزندتان کمک کنید تا تصویر شخصی خود را درباره ی خدا رشد دهد.درک کردن خدا به عنوان یک پادشاه، مادر، خالق و یا انرژی حیات، تأثیرات چند جانبه ای بر ذهنیت فرزندتان خواهد داشت.یکی از این تأثیرات، رشد فکری کودک است.زیرا درباره ی چگونگی خدا و نحوه ی ارتباط او با انسان می اندیشد.تأثیر دوم، رشد احساس کودک است که از طریق شکر گزاری، عبادت و دعا امکان پذیر می شود. رشد معنوی و اخلاقی نیز بر اثر احساس حضور خداوند در تمام مکان ها و پیروی از دستورات او تحقق می یابد.نوجوانان معمولاً در جمع کردن صفات متضادی که ادیان مختلف به خدا نسبت داده اند، دچار مشکل می گردند.هر یک از این صفات متضاد می توانند درست باشنداگر چه از لحاظ مفهوم با یکدیگر تفاوت دارند.شما همیشه نمی توانید این تضاد ها را حل کنید بلکه باید صفات یادشده را در مجموع بپذیرید. وقتی جوان ترها این صفات متضاد را با هم مقایسه می کنند، به ناتوانی انسان در حل مسائل معترف شده و عمیق بودن شناخت خداند را درک می کنند.

یادگیری از طریق متون مذهبی

بسیاری از مذاهب دارای کتاب مقدس هستند که گنجینه ای از اصول اخلاقی و ایمانی هستند و توسط پیروان هر مذهب حفظ شده و از نسلی به نسل دیگر منقل گردیده است.این کتاب های آسمانی مهمترین منبع آموزشی درباره ی خدا هستند. برای رشد معنوی فرزندتان، کتاب های مقدس را وارد زندگی خود کنید.برای این کار باید اصولی را رعایت کنید.

_ تنوع موضوعات کتاب مقدس را مد نظر قرار داده و موضوعاتی را برای فرزندتان مطرح کنید که متناسب با سن او باشد.

به موارد زیر در خصوص موضوعات متناسب با سن فرزندتان توجه کنید:

کودکان 5-4 ساله:

_ داستان های ساده و صریح بویژه مواردی که دارای شخصیت های حیوانی و کودکانه باشد.

_ توضیح ساده ی حق و باطل و درستی و نادرستی

_ خواندن آیات با قرائت و آهنگ

کودکان 8-6 ساله :

_ داستان های مهیج

_ بیان داستان های رویارویی مستقیم با خداوند

_ اصول اخلاقی

کودکان 12-9 ساله :

_ داستان ها والگوهای شخصیتی

_ آموزش آیاتی که باورهای کلیدی را مطرح می کند.

_ خواندن اشعار عرفانی و حفظ آیات.

نوجوانان :

_ داستان هایی درباره ی توسعه و رشد جوامع مذهبی

_ مطالعه ی عمیق باور های کلیدی

_ درک معانی مناسک مذهبی

جوانان :

_ مطالعه ی تاریخ

_ مباحث دینی و فلسفی مرتبط با ایمان

_ اصول رابطه خدا و پدیده ها

یادگیری از طریق تاریخ مذاهب :

تاریخچه مذاهب به واسطه ی نوشته های مذهبی و متون دینی از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود و توصیه های فراوانی درباره ی حال و آینده دارد. بسیاری از داستان های گذشته به معرفی اعمال و رفتار گذشتگان پرداخته و الگوهایی برای نسل های جدید ارائه می کند. سیر در تاریخ گذشتگان اعم از شکست ها و موفقیت های آنان ، موجب آشنایی با زندگی معنوی آنان می شود. سعی کنید فرزندتان را با این داستان های تاریخی آشنا کنید. شما می توانید از فرزند خود بخواهید لحظاتی از زندگی خود را بیاد بیاورد که به یکی از وقایع تاریخی شباهت دارد. می توانید از فرزند بزرگتر خود بخواهید تفاوت زندگی امروز را از نظر اجتماعی، نحوه ی تصمیم گیری و نوع حوادث در مقایسه با زندگی در مقاطع خاصی از تاریخ بیان کند. می توانید برای بچه ها در تمام مقاطع سنی، اعمال و شعائر مذهبی را اندک اندک همراه با ریشه های تاریخی آنها شرح و آموزش دهید. به کودکان کمک کنید تا تاریخ گذشته را با زمان حال مرتبط کند. بهترین راه این است که از کودک خود بخواهید تا پس از آموزش تاریخ ، صحنه های آن را در زمان حاضر نمایش دهد. مثلاً از طریق بازی کردن و ایفای نقش شخصیت های تاریخی، از فرزندتان بخواهید تا تصورات و الگو های خود را به تصویر بکشد.

یادگیری از طریق تمثیل ها و سایر داستان ها :

تمثیل بیان داستان های مادی و زمینی یا معانی معنوی و الهی است. به بیانی دیگر در تمثیل ، مجهولات معنوی و ماورایی با استفاده از معلومات مادی و زمینی توضیح داده می شوند. سعی کنید از تمثیل ها و داستان های فرهنگ و مذهب خود استفاده کنید. برای توضیح مفاهیمی همچون مفهوم خدا، معنی زندگی و ... می توانید از تمثیل هایی را بسازید که قدرت انتقال این مفاهیم را به کودکان داشته باشد. مثلاٌ می توانید خوبی را به روشنایی و بدی را به تاریکی تشبیه کنید. تمثیل باعث عینی و ملموس شدن مفهوم خدا برای فرزندتان خواهد شد.در پاره ای موارد ،تمثیلها آنقدر بدیهی هستند که مفاهیم مورد نظر را بدون نیاز به هرگونه توضیحی منتقل می کنند،ولی گاهی درک محتوا و پیام آنها به توضیح بیشتری نیاز دارد. برای درک مفهوم حضور خدا در همه جا ، نور تمثیلی بسیار غنی است.

یادگیری از طریق نظریه ها

بیشتر سنن مذهبی حاوی یک سلسله اعتقادات و نظریه های بنیادی هستند که به سؤالات اساسی مذاهب پاسخ می دهند. آموزش این نظریه های بنیادی یکی از مشکل ترین تکالیف والدین به شمار می آید؛ زیرا معمولاً برای کودکان کسل کننده هستند. اعتقادات بنیادی یک سنت مذهبی، زمانی برای کودک معنی دار می شوند که با زندگی روزمره او ارتباط داشته باشند. مفاهیم یقینی و بدیهی را در اوایل دوران کودکی فرزندان تان پایه ریزی کنید. هیچگاه نظریه ای رسمی را برای فرزندتان تکرار نکنید ؛ مگر اینکه توانایی درک آن را داشته باشد. اگر فرزند شما کمتر از 8 سال داشته باشد به صورت ساده ، مطلق و غیر رسمی فکر می کند و او ممکن است بتواند فقط کمی فراتر از معنی ظاهری جملات را درک کند. کودکان در این سن نیاز به تذکر و تکرار دارند. همیشه باید به آنها گفت: خدا به تو کمک می کند که اعمال شایسته ای انجام دهی. اگر فرزندتان در سن نوجوانی قرار دارد، قادر به درک معانی توصیه های شما خواهد بود؛ زیرا "تفکر منطقی " او شکل گرفته است. تجربه روزمره فرزندتان را مدخلی برای ورود به بحث درباره اصول اعتقادی قرار دهید. ارتباط تجارب روزمره با اصول اعتقادی ، در سطوح مختلفی صورت می گیرد. در سطح عقلانی از استدلال، حافظه و خلاقیت استفاده می شود. در سطح احساسی از عواطف، امید و آرزو ها استفاده می شود. در این سطح باید درباره خواسته های کوتاه مدت و دراز مدت فرزندتان ، احساسات او درباره گزینه های مختلف و محرک های او در انتخاب راه های خدا پسندانه صداقت داشته باشید. سطوح احساسی و عقلانی در برقراری ارتباط با هر نوع نظام اعتقادی اهمیت فراوانی دارد. سعی کنید احساسات و عواطف کودک را با استدلال منطقی او عجین کنید. در صورت بیان اصول اعتقادی در قالب داستان های تاریخی، انواع تمثیل، اشعار و سنت های فرهنگی، فرزندتان می آموزد که اصول اعتقادی را در ارتباط با واقعیت های عینی بیاموزد. برای آموزش یک اصل از داستان های مختلف استفاده کرده و در نهایت با طرح سؤالاتی او را راهنمایی کنید تا قادر به درک اصول مورد نظر از متن داستان ها باشد.

یادگیری از طریق مردم

پژوهشگران مکانیزم یادگیری کودکان، بر اصلی تأکید ورزیده اندکه والدین قبلاً آن را درک کرده بودند : " کودکان مقلدان زبر دستی هستند". کودکان می توانند بسیاری ازرفتارها را از طریق تقلید بیاموزند. به عنوان مثال نحوه ی رفتار با دیگران ، نحوه ی رسیدن به اهداف ، نحوه ی پوشیدن لباس و... توسط کودک از محیط بیرون کپی برداری می شود. کودکان در طول دوران رشد خود به سنی می رسند که " تقلید از قهرمانان" بخش عمده ای از روان شناسی رفتاری آنها را تشکیل می دهد. این قهرمان پرستی موجب اضطراب والدین می شود. اما والدین می توانند ارتباط فرزند خود را با شخصیت های مورد علاقه ی خود و نیز شخصیت های مثبت افزایش دهند تا بتوانند جهت مطلوبی به تأثیر پذیری فرزندشان بدهند.والدین باید روشی انتخاب کنند که به ذکر مثال و الگو می پردازد.این روش قوی ترین روش آموزش بوده و در زمینه یادگیری های مذهبی نیز کاربرد دارد. اصول اعتقادی در بستر عملی و تجربی قابل آموزش هستند. بنابراین یادگیری زندگی معنوی با مشاهده و اطلاع از زندگی معنوی دیگران تسهیل می شود.مواردی که باید در رشد معنوی فرزندتان مورد توجه قرار گیرد، عبارتند از:

_ آشنا کردن کودکان با زندگی شخصیت های اصلاح گری که به رغم شکست ها ومشکلاتی که داشته اند، موفق شده اند.

_ مؤسسین ادیان و مذاهب.

_ قهرمانان مذهبی.

_ آَشنایان مورد علاقه ی فرزندتان.

فرزندتان را با الگوی معنوی ارتباط دهید.( از طریق تهیه کتاب خاطرات شخصیت های بزرگ، رفت و آمد با خانواده هایی که انسان های شریفی هستند.شرکت دادن کودک در مراسم عبادی). کودکان تمایل دارند که از الگوهایی که اندکی از آنها بهتر است تقلید کنند. بنابراین سعی کنید فرزندتان را بااین الگوها آشنا کنید.

یادگیری از طریق والدین

تصویر کودکان از خداوند بسیار متأثر از تصویری است که از والدین خود دارند.اگر والدین برای کودک قابل اعتماد ، مهربان و قابل دسترسی باشد احتمالاً خدا نیز دارای چنین صفاتی تصور خواهد شد و بالعکس. والدین در نحوه ی درک فرزندشان از خدا بیشترین تأثیر را دارند. بنابراین باید تمهیداتی را فراهم آورید تا فرزندتان تصویر مناسبی از خدا بدست آورد. اجازه بدهید فرزندتان بداند که او را دوست دارید. برای انتقال پیام خود به فرزندتان راه های ساده ی زیر را امتحان کنید:

_ قبل از خوابیدن به او شب بخیر بگویید و وقتی به مدرسه می رود او را ببوسید.

_ گاهی او را در آغوش بگیرید و روی زانوی خود بنشانید و مهربانانه نوازشش کنید.

_ اوقاتی را به بودن با فرزندتان اختصاص دهید.

_ قابل اعتماد باشید، به وعده های خود وفا کنید.

_ منصف باشید و برخورد تبعیض آمیز نداشته باشید.

یادگیری از طریق اشتباهات والدین

نحوه ی برخورد والدین با اشتباهات خود ، تأثیر زیادی در استنباط فرزندشان از خدا دارد. همیشه اشتباهات خود را بپذیرید. اگر لحظه ای را به یاد دارید که موجب رنجش فرزندتان شده اید یا او را ناامید کرده اید، در اولین فرصت نزد فرزندتان به اشتباه خود اعتراف کرده و از او عذر خواهی کنید. عذر خواهی شما باعث می شود تا فرزندتان در پس اشتباه و نقصی که داشته اید، میل به اصلاح و جبران اشتباهات را در رفتار شما مشاهده کرده و به تصویری مناسب تر از خدا دست یابد و او را کمالی بداند که همه ی انسان ها به آن تمایل دارند. به یاد داشته باشید که هر تصویری مفهوم خاصی را منتقل می کند.والدین باید درست مانند هر تصویری سعی کنند به سمت درستی و اصلاح گری در زندگی جهت گیری کنند . تنها در این صورت است که فرزندان از ورای اشتباهات و نواقص والدین خود ، جهت خدایی را پیدا می کنند و راه درست را می پیمایند.والدین می توانند از طریق سخنان، رفتارها و ارتباطات خود محیطی مناسب را برای فرزندشان مهیا کنند که او را به سمت خدا سوق دهند.اگر نوعی عشق و اعتماد بین شما و فرزندتان برقرار شود، فرزند شما نیز به خدا عشق و اعتماد خواهد داشت.

یادگیری از طریق طبیعت

طبیعت از راه های گوناگون درباره ی خدا با ما سخن می گوید. بخشندگی خدا در تنوع و گوناگونی پدیده های طبیعی قابل درک است. احیاگری خداوند و نو شدن پدیده ها را می توان با مشاهده تجدید حیات طبیعت در بازگشت بهار، احیای طبیعت پس از سوانح طبیعی اعم از زلزله ، طوفان و آتشفشان و مهاجرت حیوانات و پرندگان استنباط کرد. اولین درسی که ادیان الهی به انسان می آموزند این است که طبیعت،کتاب بزرگ آفرینش خداست . به طبیعت توجه کنید و زیبایی های طبیعت را به همراه فرزندتان نظاره گر باشید و به او کمک کنید تا با طبیعت ارتباط برقرار کند. برای مثال از فرزندتان سؤال کنید که هنگام مشاهده ی غروب آفتاب، جنگل ،آبشار و پرندگان چه تصویری از خدا بدست می آورد. با مشاهده چرخه زندگی موجودات ، به کودکان خود نشان دهید که مرگ اجتناب ناپذیر است و به او توضیح دهید که مرگ مثل استراحت و خواب زمستانی درختان است. به آرامش بعد از طوفان فکر کنید و مواظب باشید که فرزندتان در صورت ارتکاب عملی نادرست از خود مأیوس و ناامید نشود.

یادگیری از طریق موسیقی و تحرک جسمی

گاهی اوقات برای آموزش مؤثر فرزندتان درباره ی خدا نمی توانید کلمات لازم را بیابید. هنگامی که کلمات فاقد توانایی برای معرفی خدا هستند از موسیقی وتحرک جسمی بهره بگیرید. تمامی مذاهب دارای موسیقی های خاص خود هستند؛ زیرا موسیقی از دوران های گذشته به عنوان زبان مذهب مورد استفاده قرار می گرفته است.نمونه ای از تحرکات جسمی رکوع و سجود مسلمانان در هنگام نماز است. می توانید به فرزندان خود خواندن سرودهای مذهبی همراه با موسیقی و حرکات جسمانی همراه با موسیقی را آموزش دهید.موسیقی بدون کلام هم می تواند مهیج باشد. موسیقی مذهبی در فرهنگ های گوناگون معمولاً برانگیزاننده احساسات و پرورش دهنده روح مذهبی آدمی هستند.

آموختن از طریق هنر

چشم ها دریچه هایی به سوی روح هستند. معماری یک مکان مقدس ممکن است بتواندعظمت خدا را به یاد بیننده بیاورد یا احساس حضور خدا را در انسان زنده کند. مکان های مقدس و معماری هایی که بیانگر حضور خدا هستند، روح کودک را تحت تأثیر قرار می دهد. به فرزندتان کمک کنید تا خود را بیابد. فرزندان خود را به مکان های مقدس ببرید و هنرهای نمادینی را که در این بناها به کار رفته است برای او توضیح دهید. فرزندتان را تشویق کنید تا به مکان های مقدس دیگران احترام بگذارد ، در این مکان ها آهسته سخن بگوید، به زائران خیره نشود و با مراسمی که برگزار می کنند همراهی کند.

یادگیری از طریق پرسش

آموزش همیشه از طریق نصیحت یا توصیه امکان پذیر نیست بلکه گاهی از طریق سؤالات مختلف و فرصت دادن به کودک برای یافتن پاسخ آنها ممکن می شود.مؤثرترین و تحول آور ترین روش آموزش این است که ذهن یادگیرنده را بر تفکر، تجربه، سؤال و کشف متمرکز کنیم و صرفاً نقشی کمکی برای خود قائل نباشیم. با اعتقاد به این روش، سؤالات کودکان برای ما ارزش پیدا می کند و به آنها اهمیت خواهیم دادو خود نیز با طرح سؤالات آموزنده به فرزندمان آموزش می دهیم.سؤالات آموزنده انواع مختلفی دارند.

1_ سؤالاتی که به یادآوری کودک کمک می کنند. این نوع سؤالات بیسار ساده اند اما به حافظه ی قوی نیاز دارندو با کلماتی مانند "چه کسی" ، "چه چیزی " ،" چه زمانی" و "کجا" آغاز می شوند.

2_ سؤالات کاربردی: این سؤالات باعث می شوند تا کودکان درک خود از خدا را در زندگی خویش محقق سازند.

3_ سؤالات ارزیابی کننده : این سؤالات ممکن است درپی تحلیل، مقایسه و یا رسیدن به نتایج قابل پیش بینی باشد.

4_ سؤآلات استدلالی: اغلب با " چرا " آغاز می شوند و کودک را وادار می کنند تا درباره ی علل و ریشه ی امور اندیشیده ،به محرک های پنهانی رفتار انسان توجه کند و در پی درک و فهم مقصود و هدف مشیت الهی باشد.

5_ سؤالات تفسیری: این سؤالات به آشکار شدن معانی عمیق تر مفاهیم و درک پدیدها کمک می کنند و پذیرش حقیقت را برای ما آسان می سازد.

6_ سؤالات اعتقادی: این سؤالات در جستجوی پاسخ هایی هستند که حکایت از گرایش ها و خواسته های قلبی داشته باشد.

اصول اساسی در سؤال کردن: سؤالات خردمندانه قویترین ابزار آموزش به شمار می آیند.بنابراین استفاده از آنها نیاز به دقت و هنرمندی سؤال کننده دارد. در این مورد باید اصولی را رعایت کنند:

_ از افراط در طرح این سؤالات خودداری کنند.

_ سؤالات را جدی طرح کنید و به فرزندتان وقت کافی بدهید تا درباره ی آنها فکر کند.

_ انتظار نداشته باشید فرزندتان همان پاسخی را ارائه دهد که مورد نظر شماست.

بنیان های یادگیری درباره ی خدا

سه رکن اساسی در یادگیری دربارهی خدا عبارتند از: ایمان، تفکر خلاق و تمثیل

در شکل دهی ایمان باید اموری مورد بررسی قرار گیرند که عبارتند از:

1_ ایمان دربرابراستدلال قرار ندارد.اعتقاد به خداوند به معنای تعطیل عقل نیست بلکه نوعی هماهنگی فکر و قلب گاهی جسم در درک معنای زندگی است. ایمان بر تجربه و باور استوار است؛ بنابراین هم خردمندانه است هم قابل تفکر.

2_ ایمان با اعتقاد رشد می کند. اگر علاقه دارید ایمان فرزندتان به خدا را تقویت کنید باید مورد اعتماد فرزندتان باشید تا او سخنان شما را بپذیرد.

3_ ایمان، متناسب با آگاهی درباره ی خدا رشد می کند.راههای مختلفی اعم از خواندن کتاب مقدس، طبیعت، موسیقی، هنر، عبادت و لحظات خلوت و تنهایی را بیابید تا فرزندتان یادگیری درباره ی خدا را تجربه کند.

4- ایمان دارای استدلال خاص خود است. آرامش،عدالت طلبی،صلح،امید،حیرت و اعتماد واکنش هایی هستند که خداوند به وسیله ی آنها ایمان را در وجود انسان شکل داده است. این واکنش ها را با فرزندتان مورد بررسی قرار دهیدو بگذارید خودش ارتباط آنها را با ایمان به خدا پیدا کند.

اموری که باید در شکل دهی تفکر خلاق مورد بررسی قرار گیرند.

1_ قوه ی تخیل فراتر از گمان یا باوری ساختگی است. تفکر خلاق به انسان کمک می کند تا معانی حقایق را درک نموده و شناخت خود را شکل دهد. از نظر رشد معنوی نیز تفکر خلاق، دیدن و شنیدن خدای نادیده را برای ما ممکن می سازد.

2_ تفکر خلاق از طرق مختلف فعال می شود.شنیدن آواز پرندگان، رویت آثار هنری و زیباییهای طبیعت، سرودهای مذهبی و سکوت مکان های مقدس، همه می توانند قوه تخیل و تفکر خلاق را در بچه ها به حرکت واداشته و فعال سازند.

3_ تفکر روندی فعال است. به منظور فعال کردن فکر خلاق کودکان، سؤالی را درباره ی خداوند مطرح کنید و به او فرصت بدهید. یک کودک می تواند یک صحنه را به تصویر بکشد، داستانی بنویسد،موقعیت های دراماتیک را از طریق نمایش به صحنه در آورد و به فعالیت های جمعی دیگر بپردازد که به یادگیری او درباره خداوند کمک می کند.

اموری که باید در خصوص استفاده هر تمثیل مورد بررسی قرار داد:

1_ شما بهترین مثال و الگو برای فرزندتان هستید.کودکان بخصوص در خردسالی بشدت تحت تأثیر رفتارها و باورهای والدین خود قرار داشته و از آنها تقلید می کنند و آنچه در این دوران فرا می گیرند تا آخر عمر همراه آنان باقی خواهد ماند. هیچ کس نمی تواند الگوی صددرصد کاملی برای فرزند خود باشد؛ ولی قادر است الگویی از رشد تدریجی را به فرزندش ارائه دهد.

2_ فرزندتان را با نمونه های عالی ایمان محکم و قوی آشنا سازید. چنین الگوهایی را می توانیددر میان مؤمنانی که در قید حیات هستند، بیابید.

مراحل ایمان: دوران پیش دبستانی

یک نوزاد به خودی خود یک شگفتی است.کودک تا زمانی که به مدرسه برود، تغییرات متعدد و شگفت انگیزی می کند. در مورد او تنها نکته مورد اطمینان این است که بذر ایمان در سالهای اولیه زندگی کاشته می شود. هر کودکی اگر چه شخصیت ویژه ی خود را دارد و راه خاص خود را به سوی رشد می پیماید، اما الگوهای مشترکی با کودکان دیگر دارد. این خصوصیات تا پنج سالگی در مورد تمامی کودکان صدق می کند. اولین تصویر کودک از خدا متأثر از تجربه وی از والدین است. غفلت از فرزندتان، عصبانی شدن و برخورد خشونت آمیز با آنها به کودکان می آموزد که دیگران قابل اعتماد نیستند، کسی او را دوست نداردو باید از اطرافیان خود بترسد. شکل گیری این روحیات در ذهن و فکر کودک بنیان های تصویری خاصی از خدا در او خواهد ساخت.

فرزند شما خلاقیت فوق العاده ای برای یادگیری دارد.کودکان تا سه سالگی و برخی دوره های دیگر، بین واقعیت و افسانه های خیالی تفاوتی قائل نیستند. برای آموزش درسهای بزرگ زندگی به فرزند خود از داستان ها و افسانه ها استفاده کنید و از هر گونه موعظه و پندی اجتناب ورزید.

کودکان در سنین 4تا 5 از طریق نماد سازی و الگو سازی به تفکر می پردازند. برای انتقال مفاهیم خیر و شر به فرزندتان در این سنین، سعی کنید از الگوهایی مثل فرشته یا موجودات دوست داشتنی برای چیز های خوب استفاده کنید. تصویری که کودکان از خوبی و بدی بدست می آورند، ایمان آنها

آموختن به کودکان درباره خدا

مطالب مشابه :

گزارش فعالیت های انجام شده در هفته ی بهداشت روان

برگزیدگان مسابقه نقاشی هفته بهداشت روانی

نقاشی کودکان

جدول ارزيابي هفته بهداشت روان

مدیریت خشم در نوجوانان رویکردی خلاق در مشاوره ی گروهی

نقاشی کودکان و کارکردهای آن

انیمشن زیبای سازمان جهانی بهداشت درباره افسردگی!

هفته بهداشت روانی

ترس!

آموختن به کودکان درباره خدا