دو قلوزایی در گاو شیری

گاو گونه‌ای تك قلوزاست (Monotocous) و این به آن معنی است كه در اكثر موارد یك آبستنی موفق در گاو منجر به تولد یك گوساله تك قلو می شود. مكانیسم فیزیولوژیكی موثر در تنظیم تعداد فولیكولهایی كه در طی هر موج فولیكویی به فولیكول رسیده (Dominant) تبدیل می شوند معمولاً موجب انتخاب یك فولیكول رسیده شده كه قادر به تخمك‌گذاری است. آغاز یك تخمك‌گذاری القاء شده یا طبیعی سبب تحریك عوامل موثر در آزاد شدن یك تخمك از یك فولیكول رسیده در زمان تخمك‌گذاری ، می‌گردد. اگر كلیه این وقایع از زمان لقاح تخمك تا زمان زایمان به طور طبیعی روی دهد منجر به آبستنی و تولد یك گوساله خواهد شد به هر حال امكان دارد كه 2 فولیكول از میان گروه فولیكولهای در حال رشد در موج فولیكولی به رشد خود ادامه داده و به فولیكول رسیده تبدیل شوند كه به آن پدیده كودامیننسی (Codaminancy) گویند . اگر عوامل محرك اختصاصی تخمك‌گذرای به طور طبیعی یا زمانی كه فولیكولهای كودامیننت حضور دارند فعال شوند . 2 تخمك هر كدام از یك فولیكول آزاد خواهد شد و اگر سایر وقایع پس از لقاح تا زایمان به طور طبیعی برای هر دو تخمك اتفاق بیافتد دو قلوزایی رخ می دهد.

سلولی كه پس از لقاح یك تخمك با یك سلول اسپرم شكل می گیرد سلول تخم‌نامیده می‌شود . بنابراین دوقلوهایی كه در نتیجه تخمك‌گذاری و لقاح 2 تخمك ایجاد می‌شوند دوقلوهای دو تخمی (Dizygous Twins) نامیده می شوند. بیشتر دوقلوها در گاو از نوع دو تخمی می باشند دوقلوهایی دو تخمی می توانند همجنس یا غیر همجنس بوده و شباهت‌های فتوتیپی وژنتیكی آنها شبیه برادران و خواهران خود از همان پدر و مادر كه طی زایمان های متعدد متولد شده اند می باشد . همچنین تخمك گذاری یك فولیكول رسیده می تواند طی رویدادی نادر منجر به دوقلوزایی گردد . دوقلوهایی كه از تخمك‌گذاری و لقاح یك سلول تخمك ایجاد شود را دوقلوهایی تك‌تخمی (Monozygous Twins) گویند دوقلوهای تك تخمی از نظر فنوتیپی و ژنتیكی یكسان بوده پس بنابراین همیشه از یك جنس اند. مكانیسمی كه منجر به تولد دوقلوهای تك تخمی می شود دقیقاً شناسایی نشده است اما دوقلوهای تك تخمی را میتوان به عنوان یك شبیه سازی طبیعی در بدن موجودزنده (Invivo)‌به حساب آورد. نسبت دوقلوهای تك تخمی در گاو كم بوده و نسبت آن حدوداً %4/7 تا 6/13% از كل دوقلوزایی‌ها یا كمتر از%3/0 همه تولدها بیان شده است.

میزان دوقلوزایی در گاوشیری

فاكتورهایی كه خطر دوقلوزایی را در گاو شیری بالا می برند شامل نژاد دام و تعداد زایمانهای دام می باشد همچنین میزان دوقلوزایی با فصول سال تغییر كرده و ثابت شده كه در طول ماه‌های تابستان گرایش به سمت دوقلوزایی بیشتر است. پس از بررسی اثر فصل بر دوقلوزایی مشخص شده كه این امر به افزایش سطح تغذیه در طی دوره زایمان مربوط می شود. زمانی كه گاوها در فصل تابستان زایمان می‌كنند و دوباره آبستن می شوند ، مشخص شده كه در این زمان یك روند كاهش طول دوره نوری و یك كاهش در حیات مراحل اولیه جنینی گاوهایی كه در تابستان آبستن شده‌‌اند در مقایسه با گاوهایی كه در طول ماه‌های سردتر سال‌ آبستن شده‌اند وجود دارد .

تولید تصاعدی شیر و سابقه دوقلوزایی های قبلی فاكتورهای دیگری هستند كه احتمال خطر دوقلوزایی را افزایش می دهند عموماً نسبت دوقلوزایی در بیشتر نژادهای گوشتی گاو كمتر از 1% گزارش شده است گستره وقوع دوقلوزایی در گاوهای شیری بین 5/2% تا 8/5% گزارش شده كه به میزان زیادی تحت تاثیر تعداد زایمان‌های گاو می باشد و احتمال آن 1% برای اولین زایمان تا حدود 10% در سایر زایمانها می‌باشد.

تاثیر دفعات زایمان بر میزان دوقلوزایی به طور واضح روشن نشده است اما می توان آنرا با افزایش توانایی گاوهای مسن‌تر در جهت نگهداشتن آبستنی دوقلوها و همچنین افزایش میزان اوولاسیون مضاعف یا تاثیر این دو عامل به هم آنرا توضیح داد افزایش ظرفیت رحمی گاوهایی كه دوقلوزاییده اند نیز به عنوان عاملی موثر گزارش شده است. علاوه‌براین میزان وقوع اوولاسیون مضاعف در گاوهای شیری شیرده حدود 14% عنوان شده كه در نتیجه افزایش تعداد نتاج دام میزان دوقلوزایی افزایش یافته است. كینسل و همكاران (1998) نسبت افزایش دوقلوزایی را طی یك دوره 10 ساله گزارش دادند كه در این گزارش مهمترین عاملی كه سبب بالا بردن میزان دوقلوزایی شده افزایش در زمان پیك تولید شیر در طی دوره بررسی بیان شده است ، آنها همچنین عنوان كردند كه امكان دارد تغذیه گاوها ی پرتولید با جیره‌های حاوی انرژی بالاتر میزان اوولاسیون مضاعف را افزایش داده و از این طریق سبب بالارفتن میزان دوقلوزایی شود. این اثر شبیه روشی تحت عنوان فلاشینگ (Flushing) در میش‌ها می‌باشد كه در این روش 2 تا 3 هفته قبل از جفت‌گیری به میش‌های جیره‌هایی حاوی پروتئین و انرژی بالاتر داده می‌شود كه اثرات آن شامل :

باید توجه داشت كه در این زمینه در گاو شیری نیاز به تحقیقات بیشتر و گسترده‌تری می باشد.

افزایش میزان پروتئین های گذرا از شكمبه (Dietary Bypass Protein) می‌تواند میزان تخمك‌گذاری و وقوع دوقلوزایی را در میش‌ها افزایش دهد بنابراین اگر مقادیری از این پروتئین‌ها به گاو‌های شیرده خورانده شود ممكن است به عنوان عاملی در افزایش وقوع دوقلوزایی موثر باشد.

به طور كل در تحقیقات اخیر میزان دوقلوزایی درگاوهای شیری در مقایسه با گذشته بالاتر گزارش شده است كه این نشان می دهد كه میزان دوقلوزایی در جمعیت گاوهای شیری طی زمان رو به افزایش است ، اگر به ارتباط بین دوقلوزایی با تغذیه و یا تولید شیر توجه كنیم متوجه خواهیم شد كه افزایش میزان دوقلوزایی با توجه به گرایش صنعت دامپروری به سوی تغذیه و تولید بهتر غیرمنتظره نخواهد بود.

فریمارتینیسم (Freemartinism)

فریمارتینیسم در تلیسه‌ها در نتیجه دوقلوزایی و زمانی كه پرده‌های جنینی ، جنین‌های نروماده در طول آبستنی بهم جوش خورده و منجر به جابه جا شدن خون بین جنین‌های نروماده می شود ایجاد می گردد. فاكتورها و هورمون های دورن‌ریز یا سلولهای گوساله نر سبب رشد غیرطبیعی ارگانهای تولید مثل گوساله‌های ماده شده كه در نهایت منجر به ناباوروری می‌گردد . فریماتینیسم حدوداً در 92% از آبستنی‌های دوقلو با دو جنس مخالف (Heterosexual Twins) اتفاق می‌افتد بنابراین حدوداًَ 8% از تلیسه‌های متولد شده از این آبستنی ‌ها بارور خواهند بود. زیرا احتمال دارد كه پرده‌های جنینی به هم جوش نخورده یا جوش‌خوردن آن‌ها پس از دوره زمانی تمایز ارگانهای تولید مثلی روی دهد.

اولین رخداد ناهنجاری مجرای تولید مثل گوساله‌های ماده فریماتین حدود52 تا 49 روز پس از لقاح ایجاد می شود. شایان ذكر است كه مواردی از فریماتینیسم در گوساله‌ها ماده تك قلو نیز گزارش شده كه احتمالاً این موارد در نتیجه آبستنی‌های دوقلویی بوده كه پس از جوش خوردن پرده‌های جنینی جنین‌های نروماده ، جنین نر سقط شده و قبل از زایمان جذب شده است. به علاوه گاوهای نری كه به صورت دوقلو با یك تلیسه به دنیا می‌آیند درجات متفاوتی از نقص فعالیت تولیدمثلی را نشان داده كه شامل عدم توانایی در تولید اسپرم، كاهش تولید اسپرم و یا افزایش تعداد اسپرما توزوئیدهای غیرطبیعی می باشد. به تجربه ثابت شده است كه گاوهای نری كه با یك تلیسه دوقلو به دنیا می‌آیند می توانند پس از گذراندن تست‌های اصلاح نژادی و تست كیفیت اسپرم به منظور مقاصد اصلاح نژادی و جفت‌گیری در گله به كار روند.

مدیریت گاوهای دوقلوزا

مدیریت گاوهایی كه دوقلو آبستن‌اند به شناسایی صحیح وجود آبستنی دوقلو طی مراحل اولیه آبستنی بستگی دارد گاوهایی را كه دوقلو آبستن اند می توان به طور صحیح 55-40 روز پس‌‌از تلقیح با استفاده از اولتراسونوگرافی به روش مقعدی تشخیص داد تائید تشخیص نیز میتواند 70-50 روز پس از تلقیح توسط دامپزشكان ماهر و از طریق لمس مقعدی صورت گیرد.

پس از تشخیص اینكه گاوشیری دوقلو آبستن است ، چندین پروتكل مدیریتی اتخاذ می شود ؛ می توان از ادامه نگهداری گاوهای دوقلوزای آبستن با روش حذف گاو یا سقط جنین پس از تزریق مواد منقبض كننده رحم (Ecoblic) مثل PGF2α جلوگیری كرد. روش سقط آبستنی دوقلو در گاو به نیت باروری مجدد گاو چندان مقبول نبوده و علیه آن چندین عامل را برمی شمرند. اولاً اینكه براساس میانگین شاخص های تولیدمثلی و شاخص‌های مدیریتی كه در گاوهای شیرده مشخص شده ، میانگین طول دوره شیردهی گاوهایی كه سقط جنین القایی در آنها صورت گرفته و فاصله زمانی تا تولید مثل حدوداً نزدیك به 500 روز می باشد (تقریباً 5/18 ماه طول فاصله بین دوزایش (Calving Interval) می‌باشد) . ثانیاً رخداد دوقلوزایی طی آبستنی‌های بعدی افزایش می یابد زیرا گاوهای دوقلوزا دارای ریسك بالاتر دوقلوزایی در آبستن های بعدی می‌باشند . براین اساس و با مرور موارد ذكر شده در بالا و همچنین با بررسی ارزش گاو ماده و گوساله آن ممكن است حذف دام نسبت به سقط جنین روش اقتصادی تری به نظر برسد.اگر گاوی كه دوقلو آبستن باشد را بخواهند تا زمان زایمان در گله نگهداری كنند می‌بایست چندین شیوه مدیریتی را در نظر داشت. اول اینكه برپایه تحقیقات در گاوهای گوشتی ، گاوهای شیری كه دوقلو آبستن‌اند باید با میزان بالاتری از مواد غذایی خصوصاً در طول آخر آبستنی تغذیه‌ شوند. دوم اینكه به دلیل كوتاه بودن طول دوره آبستنی گاوهای دوقلوزا (حدوداً 7 تا 10روز) بیشتر گاوهایی كه دوقلوزا هستند رژیم‌غذایی دوره انتقالی (Transitional period) را كه 2 تا 3 هفته قبل از تاریخ زایمان داده می‌شود از دست خواهند داد باید توجه داشت كه زودتر خشك كردن گاو و تغذیه با جیره انتقالی ممكن است كه وقوع مشكلات متابولیك پس از زایمان را در گاوهای دوقلوزا كاهش دهد. در پایان با كمك نمودن گاو دوقلوزا در زایمان میتوان مشكلات ناشی از سخت‌زایی ایجاد شده را كاهش داده و تا حدودی ضررهای اقتصادی ناشی از آن را با كاهش میزان تلفات جنینی گوساله‌ها كاهش داد. 1. رها شدن تعداد تخمك‌ بیشتر 2. زودتر فحل شدن حیوان 3. مطمئن بودن وقوع آبستنی می‌باشد

دو قلوزایی در گاو شیری

مطالب مشابه :

كاربرد بيوتكنولوژي درعلوم دامي

زن و شگفتی دوقلوزایی

زن و شگفتی دوقلوزایی

نقش اسیدفولیک در دوقلوزایی

عنوان برخی از پایان نامه¬های دکتری ژنتیک و اصلاح نژاد دانشگاه تهران

دو قلوزایی در گاو شیری

کاربرد بیوتکنولوژی در علوم دامی

دنیای ژنتیک

کاربرد بيوتکنولوژي در اصلاح دام