بررسي تطبيقي ميان پرونده نفت در دهه 1330 و انرژي هسته اي در دوره پس از انقلاب اسلامي(5)

كودتاي 28 مرداد 1332

در اوايل دهه 1330 ملت ايران به رهبري روحانيت و ساير رهبران نهضت ملي تصميم گرفته بود تا در صنعت نفت به خود كفائي كامل برسد.اما پيشاپيش روشن بود كه قدرت هاي بزرگ اجازه نخواهند داد تا اين روند به نتيجه مطلوب برسد.امريكا كه در ابتداي نهضت ملي نفت از مبارزه ملت ايران حمايت مي كرد بتدريج تغيير موضع داد ؛ زيرا بتدريج مشخص شد آمريكا به خاطر ملت ايران از نهضت و قيام ملي حمايت نمي كرد ، بلكه رهبران آمريكا از سلطه انحصاري انگليس بر اين ماده مهم و حياتي نگران بودند .بنابراين آمريكائيها زماني كه احساس كردند ملت ايران بدنبال استقلال كامل در صنايع نفت خود است و مي خواهد آن را صد در صد بومي كند بتدريج تلاش كردند تا در كنا ر انگليس قرار گرفته و با طرح كودتا كه مدت ها پيش سازمان MI6 انگليس آن را طراحي كرده بود همكاري كنند و بدين منظور براي اجراي كودتا سفارت خود رادر اختيار عوامل انگليس قرار دادند .

نحوه تصويب طرح كودتا:

بعد از روی کار آمدن آیزونهاور در آمريكا از حزب جمهوريخواه، ايدن ( وزیر امور خارجه انگلیس ) و وودهاوس برای ارائه طرح کودتا به آمریکا سفر کرند. ، آیزونهاور پس از مطالعه طرح کودتا آمادگی خود را برای اجرای آن اعلام کرد.آمریکا یی ها پیشنهاد کردند که اسم عملیات که از سوی انگلیسی ها با عملیات چکمه پیشنهاد شده بود به عملیات آجاکس تغییر یابد.

روزولت فرمانده عمليات برای جلب اطمینان شاه از حمایت آمریکا به ایران سفر کرد و اجرای طرح اولیه کودتا را به اطلاع وی رساند. در ابتدا شاه مخالفت کرد چون فکر می کرد که آمریکا یی ها از دولت مصدق هنوز حمایت می کنند؛ اما بعد از جلب اطمینان شاه از عدم حمایت آمریکا از مصدق ،شاه اجرای کودتا را پذیرفت. در جلسه دوم روي نخست وزير جايگزين بحث شد و تصمیم گرفتند که سرتیپ زاهدی جانشین وی شود. در جلسه سوم برگه عزل مصدق ونصب زاهدي توست شاه بدون متن امضاءشد.

چگونگي اجراي كودتا:

در نیمه شب 24 مرداد قرار شد نصیری مامور اجرای حکم عزل مصدق و انتصاب زاهدی به جای وی شود ، اما نصیری دستگیر شد و کودتای 24 مرداد 1332 با شکست روبرو شد و شاه تصمیم گرفت به رم برود ( ابتدا به عراق سفر کرد ) و بعضی از عوامل کودتا دستگیر شدند.

روزولت در کتاب خاطرات خود می نویسد که ما در 24 مرداد كاملا شكست خورديم و آماده فرار از ايران بوديم ، اما شرايطي كه در ايران حاكم بود ما را بر آن داشت تا عمليات ديگري را به سرعت اجرا كنيم و تاج و تخت شاه فراري را بار ديگر به ايران باز گردانيم.به تعبير روزولت در روزهاي 25 ،26و27 مرداد در واقع ما تیری را در تاریکی رها کردیم و در 28 مرداد 1332 نهضت ملي را شكست داديم. چون همه مادر حال فرار بوديم اما كوتاهي مصدق در برخورد با كودتاچيان موجب شد تا كودتاي 28 مرداد موفق شود و بارديگر سلطه غرب بر نفت ايران اعاده گردد.

شايد بتوان مهمترین دلایل شکست نهضت ملي نفت ايران در برابر انگلیس و آمریکاودر نهايت موفقيت كودتا را در دوسطح داخلي و خارجي به طور خلاصه چنين بيان كرد:

- عوامل خارجی:

1- تغییر و تحول در فرایند تصمیم گیری در سیاست خارجی آمریکا و انگلیس

2- برخورد دو گانه امریکا با مسائل ایران در مقطع مورد بحث

3- اقدامات مختلف دولت انگلیس برای تضعیف دولت

4- بزرگ کردن خطر کمونیسم و حزب توده توسط عوامل انگلیس برای کشاندن آمریکا از موضع موافق به مخالف

5- عدم خرید نفت ایران توسط کشورهای بلوک شرق به خصوص شوروی

6- عدم کمک اقتصادی از سوی شوروی به ایران

7- عدم ائتلاف و همکاری میان شرکت های نفتی منطقه خاورمیانه

8- نفوذ قدرت های غربی در مجامع بین المللی به ویژه انگلیس

9- ائتلاف و تفاهم کامل میان شرکت های نفتی جهان موسوم به هفت خوهران

عوامل داخلی:

1- عدم ارزیابی صحیح مصدق و مشاورانش از شرایط بین المللی

2- امید های دولت مصدق به کمک امریکا ( امید های بیش از حد )

3- ضعف اقتصادی ایران و اتکای اقتصاد ایران به عواید نفت

4- از بین رفتن اتحاد میان آیت الله کاشانی و مصدق از اواخر سال 1331 به بعد

5- برخی از اقدامات اشتباه مصدق چون انحلال مجلس شورا و مجلس سنا در 18 مرداد

6- عملکرد ضعیف مصدق در بر خورد و محاکمه جدی کودتاچیان.

براي تحليل جامع تر موارد فوق به "كتاب نقش انگليس در كودتاي 28 مرداد 1332" از نگارنده مراجعه

فرمائيد

بررسي تطبيقي ميان پرونده نفت در دهه 1330 و انرژي هسته اي در دوره پس از انقلاب اسلامي(5)

مطالب مشابه :

بهروز ریخته گران

پرونده پرداخت اضافات حقوق سال 87 کارکنان وزارت نفت

طب صنعتی؛ قابل توجه استخدامی‌های نفت

زندگی همسران کارکنان اقماری

زندگی روی سکوهای نفتی خلیج فارس

سیستم ترمز EBD چیست و چگونه کار می کند؟

بررسي تطبيقي ميان پرونده نفت در دهه 1330 و انرژي هسته اي در دوره پس از انقلاب اسلامي(5)

پاسخ تدوين مقررات وزارت نفت به دهها مورد از سووالات و ابهامات كاركنان صنعت نفت

ممنوعیت بیمه کشتی های نفتکش لغو شد

آزمون جدید استخدامی وزارت نفت در راه است