اصول مهندسی فضای آموزشی

روش شناسیروشی که در در این تحقیق به کار گرفته شده روش کتابخانه ای می باشد. روشی که به آن روش"مطالعه ای" نیز گفته می شود، یعنی تحقیق خود را از راه مطالعه ی منابع ومآخذ مختلف انجام می دهیم.پیشینه تحقیقمقاله ای که در مورد فضاهای آموزشی انجام گرفته از سری مقالات گروه معماری با عنوان ضوابط واستاندارهای طراحی کلیه فضا های آموزشی – از پیش دبستانی تا آموزشکده های فنی وحرفه ای می باشد.مقاله دیگری که انجام گرفته: اصول طراحی فضاهای آموزشی کودکان بر اساس مدل خلاقیت نوشته مینو شفایی ورامین مدنی است و مقاله دیگر اندیشه های کاربردی جدید در طراحی فضاهای آموزشی نوشته اکرم زینعلی دهشیری می باشد.همچنین مقاله دیگری با عنوان مناسب سازی فضاهای آموزشی نوشته کتایون قطبی راوندی نیز ارائه شده است.مقدمهبا افزایش روز افزون جمعیت در کشورهای جهان سوم وپیشرفت علوم وتکنولوژی نیاز های بشری نیز هماهنگ با حرکت پیش رونده علم ودانش وصنعت روبه تزاید بوده وخواستار پاسخی مناسب به احتیاجات خود می باشد.بدین دلیل علوم مختلف دچار تقسیم بندیهای پیاپی گشته وتخصص های گوناگون در هر زمینه به وجود آمده تا بتواند عمیق تر ودقیق تربرآورنده تمامی نیازهای انسان باشد."تمام مكانهایی كه انسان برای تامین خواسته خود در فراگیری، از آنها استفاده میكند مدرسه نام دارد و این مكانها، تنها برای یادگیری و آموختن عقاید و نظریات نمیباشند بلكه برای فهم و ادراك دلایل وجود هر چیز و مناسبتهای دو جانبه و روابط بین انسان و طبیعت نیز مورد استفاده قرار میگیرند."به اعتقاد بسیاری از اندیشمندان، معماری با قدمتی به اندازه تاریخ انسان، به عنوان بخش مهمی از فرهنگ، نقش اساسی در شكلگیری و تكامل بشر بر عهده دارد. در این میان، معماری فضاهای آموزشی كه دوره زمانی نسبتا طولانیتری از عمر انسانها را در خود جای میدهند، سهم بسزایی در این روند دارند. چراكه ویژگیهای خاص محیطی متاثر از هر دو مقوله معماری و آموزش نظیر نور، رنگ و ...، بهویژه تاثیر فضای آموزشی بر كیفیت آموزش و رفتار دانشآموزان و معلمان، سبب رابطهای بسیار تنگاتنگ میان معماری و آموزش شده است. والتر گروپیوس در این مورد میگوید: "اگر محیط آموزشی بخواهد زمینهای ثمربخش برای نسل آینده باشد، محیط و ساختمانهایش میبایست خلاقه باشند، نه تقلید شده. محیطی محرك برای آزادكردن اندیشه و بیان خلاقه، به همان اندازه روش تدریس دارای اهمیت است." تعریف فضای آموزشیفضای آموزشی، ابتدا باید از لحاظ فیزیکی مطلوب باشد.فضاهای باکیفیت فیزیکی مطلوب، به فضاهایی اطلاق می شود که در طراحی آنها، استاندارد شاخص هایی از قبیل هوای سالم، دمای مناسب، رطوبت کافی، نور، صوت، دید ومنظر مناسب، کارایی انرژی، دست رسی ها و ارتباطات رعایت شده باشد(اکبری،1372)برخی صاحب نظران، فضای آموزشی را محیطی فیزیکی مانند کلاس درس، آزمایشگاه یامحیط خودآموز تلقی می کنند که در آن فرایندهای یادگیری رخ می دهد [Tessmer&Harris,1992]. برخی دیگر آن رادر قالب محیط نرم افزاری خاص آموزش تعریف می کنند[papert,1980]معماری فضای آموزشیمعماری فضاهای آموزشی و پرورشی یکی از پیچیده ترین ودشوارترین شاخه های تخصصی در طراحی می باشد زیرا تعداد عوامل موثر در آن بسیار متنوع وگوناگون بوده وبنابراین طراح یک فضای آ موزشی می بایستی احاطه کامل به تمام ویژگیهای خاص مجموعه را داشته واز آگاهی وشناخت لازم در این زمینه تخصصی برخوردار باشد. در بررسی های اولیه ، نخستین مطلب مهمی که باید در طراحی در نظر گرفته شود، موضوع "مقطع تحصیلی " می باشد.چرا که با توجه به سن دانش آموزان دوره های ابتدایی وخصوصیات جسمانی وروانی به سادگی می توان دریافت که فضای آموزشی وپرورشی در این دوره می بایستی با دوره های دیگر تحصیلی متفاوت باشد ضمن آنکه فضای دوره راهنمایی ومتوسطه نیز بایکدیگر تفاوت های زیادی خواهند داشت که در ذیل به ذکر مهم ترین عوامل مورد نظربسنده می کنیم:1- ابعادوتعداد کلاسهای آموزشی در هر مقطع وطرز استقرار آنها در مجموعه به صورتی که مناسب ترین نوع حرکت در محیط فضای آموزشی میسر باشد.2- طراحی مناسب داخل کلاسها برای قرار دادن تجهیزات داخلی از قبیل: میز، نیمکت، تخته سیاه، آموزگار ومحل نصب تابلوهای دیواری.3- محل وتعداد پنجره ها وارتفاع آنها از زمین وحفاظ پنجره ها ومحل درب ورودی کلاس.4- محل قرا رگرفتن قسمتهای اداری وفضاهای ارتباطی از قبیل راه روها وپلکان واندازه مناسب هریک باتوجه به مقطع تحصیلی.5- محل قرار گرفتن سرویس های بهداشتی وتعداد آنها برای دانش آموزان ومربیان ومسولین به طور جداگانه.6- محل فضاهای کمک آموزشی از قبیل آزمایشگاه وکارگاه وغیره.7- فضای پرورشی مانند سالن وررزش، زمین بازی، کتابخانه ونمازخانه، اتاق مربورزش، مشاور واتاق بهداشت.8- میزان فضاهای مسقف وفضاهای بازضروری برای هر مقطع تحصیلی وفضای سبز مورد نیاز ومحل آنها.9- فضاهای رفاهی وخدماتی از قبیل بوفه، اتاق تغذیه، آبخوری دانش آموزان، آبدار خانه، سرایداری، سالن اجتماعات، متور خانه وانبارها.10- رنگ آمیزی قسمتهای مختلف ازجمله داخل کلاسها، راهروها، دیوارهای خارجی ونرده هاوحفاظ ها.11- میزان نور طبیعی ومصنوعی.12- توجه به انتقال مناسب صوت وصدا در کلاس درس وجلوگیری از رسیدن صدا به داخل کلاس ها.همان طور که ملاحظه می شود، در قسمت"مقطع تحصیلی" عوامل بسیاری بر طراحی اولیه موثر بوده که توجه به آنها ضروری وحتمی می باشد در صورتی که عامل جنسیت که اهمیت به سزایی دارد نی به آنها افزوده شود وپیچیدگیهای طراحی نمایان تر خواهد شد.13- یکی دیگر از عوامل مهم در تعریف وطراحی فضاهای آموزشی محل استقرار مجموعه آموزشی می باشد. مکان یابی برای احداث وایجاد مجموعه آموزشی نیازمند داشتن اطلاعات کافی از از ایین نامه ها واستاندارهای کشوری وبین المللی وتطبیق آنها با شرایط خاص می باشد در صورتی که مکان یابی بدون توجه به اصول یاد شده باشد باز دهی مطلب به دست نخواهد آمد . بر اساس شناخته شده ترین ومعتبرترین دستورالعمل ها وآیین نامه های فضاهای آموزشی می بایستی در محلی در نظر گرفته شود که از کارخانه جات، خطوط راه آهن، بزرگراه، بیمارستان ها، گورستان ها، کشتارگاه ها، دامداری ها، مرغ داری ها، باغ خانه ها، محل انباشتن زباله وکود ومراکز پر سروصداشهری ومراکزی که به نحوی تولید دود،بو وگردو غباروسروصدا می نماید دور باشدبرخلاف موارد ذکشده فوق که نمی بایستی در همجواری فضاهی آموزشی قرار داشته باشدفضاهای دیگر وبا کاربرد های مختلف می توانندباتناسب در همجواری ویادر فواصلی مشخص ازیک فضای آموزشی قرار بگیرند.ازجمله این گونه مجموعه ها می توان از فضاهای فرهنگی و هنری ، موزه، نمایشگاه، مساجد، تکایا، کتابخانه، وهمچنین فضاهای سبز که از نظر سالم سازی هواو ایجادچشم اندازوآرامش می تواننددر همجواری فضاهای آموزشی قرار بگیرند نام برد. (مفیدی، فرخنده1386). فضای معماری مدرسهیکی از عوامل موثر تربیتی در آموزش و پرورش نوین, چگونگی فضای معماری مدرسه است. معلم, کتاب, دانش آموزان, روشهای تدریس, مدیریت آموزشی و خانواده از جمله عواملی هستند که معمولا در فرآیند یادگیری موثر تلقی گشته و مورد بررسی و کندوکاو قرار می گیرند. درحالی که درتعلیم و تربیت جدید, فضای آموزشی و فیزیکی مدرسه نه تنها یک محیط خشک و بی روح و فاقد تاثیر در فرآیند یادگیری محسوب نمی گردد, بلکه بعنوان یک عامل زنده و پویا در کیفیت فعالیتهای آموزشی و تربیتی دانش آموزان ایفای نقش می کند. در و دیوار مدرسه نیز همانند علم و کتاب, برای دانش آموزان حامل پیام هستند و با کودکان و نوجوانان سخن می گویند. دیوارهای بلند و ضخیم, راهروهای تنگ و طویل محصور بودن و زندانی گشتن را القا می کند و محیط پر گل و سر سبز, کلاسهای تمیز و دارای رنگ مناسب و دلنشین, آرامش و نشاط را تلقین می کند.فرم ساختمان در رابطه با اقلیمشکل ساختمان می تواند تاثیر زیادی در هماهنگ ساختن اقلیم و نیز در تعدیل انتقال شرایط بحرانی هوای خارج به داخل ساختمان داشته باشد. برای پی بردن به نقشی که شرایط گرمایی هر منطقه(دمای هوا و شدت تابش آفتاب) در شکل دادن به ساختمانهای آن منطقه دارد, باید نسبت اهمیت هر یک از عوامل را مشخص نمود. اما به طور کلی می توان چنین گفت که شدت زیاد تابش آفتاب باعث کشیدگی ساختمان در جهت محور شرقی و غربی می گردد.در تعیین مناسب ترین فرم ساختمان باید به این نکته توجه نمود که بهترین شکل ساخنمان شکلی است که کمترین مقدار حرارت(کالری) را در زمستان از داده است و در تابستان نیز کمترین مقدار حرارت را از آفتاب و محیط اطراف خود کسب نماید. در این رابطه ساختمان با پلان مربع بهترین فرم شناخته شده است. این عقیده براساس این واقعیت قرار دارد که چنین شکلی کمترین سطح خارجی را در برابر بیشترین حجم ارائه می دهد. البته این عقیده در مورد ساختمانهای قدیمی که عموما پنجره- هایی کوچک داشته و به همین دلیل نفوذ آفتاب به داخل آنها قابل چشم پوشی است صادق می باشد. اما درموردساختمانهای معاصر با قسمتهای شیشه خور بزرگ نمی توان چنین حکمی صادر کرد. در مورد این ساختمانها بهترین فرم را بایستی با توجه به تاثیری که دمای هوا و تابش آفتاب بر هوای داخلی ساختمان می گذارد, تعیین نمود. فرمهای مکعب شکل یا فرمهایی که اضلاع شمالی جنوبی آنها بزرگتر از اضلاع شرقی غربی آنها هستند مفیدتر بوده و نیز ساختمانهای بلند نسبت به ساختمانهای کوتاهتر نور بهتری دارند.هم چنین فضاهای آموزشی نباید در مسیر سیل و زلزله و گسل واقع شوند. برای مدرسه از حالتهایی که تقارن دارند و در طرح تقارن ایجاد می کنند می توان استفاده کرد. از نظر خصوصیات زمین باید به خاک و توپوگرافی توجه کرد. خاکی که در آن مدرسه بنا می شود باید تحمل وزن بنا را داشته باشد و مقاومت مشخصه خاک نباید از 1 سانتیمتر مکعب کمتر باشد. در مناطق باتلاقی و یا در مناطقی که دارای آب زیر زمینی سطحی هستند, باید هزینه خاکبرداری و آماده سازی زمین را نیز در نظر گرفت.(فرزین شادیه1387)انتخاب جهت قرار گیری ساختمانجهت استقرار بنا, به طور کلی به عواملی چون وضع طبیعی زمین, میزان نیاز به فضاهای خصوصی با کنترل و کاهش صدا و باد و تابش بستگی دارد و عمده ترین اقدام یک معمار آن خواهد بود که ساختمان را به نحوی قرار دهد تا بیشترین استفاده از نور خورشید با شرایط گرمای بهداشتی و روانی حاصل آید. در این زمینه بخصوص شدت تابش آفتاب حائز اهمیت فراوان می باشد. در کلیه پلانها و طرحریزیهای ارائه شده, جهت جنوبی بهترین جهت ساختمان قلمداد می شود و علت آن هم دریافت تابش مستقیم در زمستان و حداقل تابش در تابستان می باشد. (ا طهاری،کمال1388)کاربریهای سازگار و ناسازگار با فضاهای آموزشیکاربریهای یک فضای آموزشی باید موارد زیر را دارا باشد: فضای سبز, آتش نشانی, مراکز پلیس, مراکز فرهنگی, سینما و تاتر.کاربریهای یک فضای آموزشی نباید موارد زیر را دارا باشد: شبکه ارتباطی حمل و نقل گسترده و تاسیسات شهری.مطلوبیت فضای آموزشی در گرو موارد زیر است (شناخت نوع فعالیت عملکرد نیازمندیها) مکان مدرسه باید در زمین بدون شیب باشد و نسبت به ساختمانهای همجوار طوری باشد که امکان حرکت و جابجایی و نتیجتا تهویه هوای مناسب فضاها وجود داشته باشد.در طراحی کالبدی یک شهر انتخاب مکانهای مناسب برای استقرار هریک از فعالیتهای شهری باید به سه مسئله مهم توجه شود:1) سازگاری نوع فعالیت مورد نظر با فعالیتهای همجوار.2) مطلوبیت مکان برای استقرار فعالیت مورد نظر. 3) مناسب بودن مکان و فعالیتهای مورد نظر با نیاز منطقه (ظرفیت).تغییرات مهم و قابل توجهی که امروزه در سیاستها و برنامه ریزیهای مدرسه ای صورت گرفته است به شرح زیرند: _قبلا آموزش بر پایه کتابها و کلاسهای استاندار شده ای بود.امروزه روشهای آموزش, طراحی مدرسه ها را تغییر داده است. استفاده مفید از تکنولوژی های جدیدآموزشی در مدرسه ها(بخصوص بخش کامپیوتر برای درسهای عملی و آزمایشگاهی) انعطاف پذیریزیادی را در ایجاد فضاها بوجود آورده است. مثلا فضاهای اختصاصی زیادی که موضوعات مختلفی را اعم از هنری, علمی و فرهنگی را در بر می گیرد._قبلا طرح ساختمانها به صورت پلانهای بلوک بندی شده مستطیل شکلی بود.امروزه تنوع زیادی در ساختمانهای مدارس بوجود آمده است که شامل انواع تخصصها مثل هنرستانها, مدارس موسیقی و ... را می شود._قبلا سایز کلاسها بزرگ و با ظرفیت حدود سی دانش آموزان یا بیشتر بود.امروزه معلمان و خانواده ها خواستار کاهش اندازه کلاسها و ظرفیت آنها برای آموزش هر چه بهتر دانش آموزان را می شوند.در بررسی نقش محیط و ساختمان مدرسه در یادگیری, کیفیت هوای درون ساختمان اگرچه بحث چالش انگیز نمی باشد اما شاید ملموس ترین امر در طراحی و ساخت تاسیسات ساختمانهای آموزشی باشد.مقدار و کیفیت هوای درونی تابع عوامل مختلفی از جمله رطوبت نسبی, دما, ترکیبات هوا و همچنین آلاینده های موجود در هوا را می باشد. اشاره به اینکه کمبود هوای درون فضا منجر به بیماری می شود و می تواند تا مراحل بحرانی هم پیشروی کند و باعث کاهش مهارتهای یادگیری از جمله حافظه, تمرکز و محاسبه گردد. (تنگی نفس اولین بیماری است که در این مورد سلامت دانش آموزان را تهدید می کند.)طی تحقیقاتی که در سال نود ونه و در مورد شصد ساختمان آموزشی توسط معماران شرکت BLRB صورت گرفته, چنین نتیجه گیری شده است که: تعلیمات, امنیت و زیبایی محیط و نیز مقدار هوای تنفس شده در یادگیری افراد تاثیر دارد. اغلب کارکنان اظهار داشتند که از بیماریهایی نظیر آسم, آلرژی, بیماریهای چشم و ... رنج می برند.عوامل موثر در طراحی فضاهای آموزشی با توجه به مسائل فوق به شرح زیرند:1) طراحی سیستمی که به طور منفرد هوای اتاق را از نظر گرما و سرما و تهویه کنترل کند.2) استفاده از سیستمی که بیشترین میزان تهویه هوا را داشته باشد.3) نصب کردن گیرنده های در فضاهایی که بیشترین رفت و آمد را دارند. تقسیم بندی فضاهای آموزشیبه طور کلی، فضاهای آموزشی مدارس، در دو گروه فضاهای مسقف یا بسته وفضاهای باز، به شرح زیر تقسیم شده اند (فرزین،1387) فضاهای مسقف یا بستهفضاهای تدریس شامل کلاس های نظری وکلاس های تجربی.فضاهای پرورشی شامل نمازخانه،سالن چندمنظوره(اجتماعات، سخنرانی، امتحانات، نمایش،فیلم و ورزش)، سالن ورزش کتابخانه، اتاق مربی پرورشی،اتاق مشاوره.فضاهای رفاهی وخدماتی شامل موتورخان0در مدارس شهری)، انبار اصلی وانبار وسایل نظافت ، سویس های بهداشتی کارکناندر داخل ساختمانودانش آموزاندر محوطه،سرایداری،بوفه،اتاق تغذیه وآبدارخانه.فضاهای اداری شامل اتاق های مدیر، معاونان،دفتر داران،بایگانیواموزگاران.فضاهای ارتباطی شامل راهروها وپله ها. فضاهای بازمحل تجمع وصف جمعفضای سبززمین های ورزشیراه های ارتباطی اصول کلی وضوابط عمومی طراحی مدارس1. سازمان دهی فضایی مدرسه2 تنظیم عرصه ها، حریم های عملکردی وفرهنگی در مدارس3.ایجاد قابلیت انعطاف پذیری در مدارس4. تراکم جمعیت مدرسه وکلاس درس5. طراحی فضاهای ارتباطی6.تنظیم شرایط محیطی فضای مدرسه. سازمان دهی فضایی مدرسهسازمان دهی یعنی ضمن حفظ ونگهداری بافت موجود با حداقل هزینه وکمترین تخریب، ناموزونی ها ونارسایی موجود را برطرف کرد. سازمان دهی فضایی با نگرش توسعه ای با در نظر گرفتن کل پارامترهای تاثیر گذار در خصوص تطبیق فضاهای گذشته با نیازهای امروز، با تعیین این که کجا وچگونه منابع موجود براری دستیابی به حداکثر کارایی ومطلوبیت سرمایه گذاری شوند، ارتباط دارد(اطهاری،1380)در برخی از کلاس ها، صندلی ها دور میزها چیده می شود ومیز معلم در حاشه قرار می گیرد. اگر امکانات کلاس به صورتی باشد که آرایش نیمکت های دانش آموزان به شکل دایره یا شکل U سازماندهی شود، دانش آموزان می توانند با یکدیگر وبا معلم ارتباط برقرار کنند.در این صورت، معلم جزیی از دانش آموزا ن محسوب می شودو می توانند علاوه بر تدریس، به راهنمایی وهدایت بحث های جمعی نیز بپردازد.در هر حال، هنگام بررسی طرز چیدن صندلی ها در کلاس، توجه ب همه دانش آموزان، شایان اهمیت است. محوطه مدارس بایدبه گونه ای طراحی شودکه علاوه بر ایجاد شور ونشاطوعلاقه،فضایی برای بازی کودکان باشد.به خصوص در زندگی شهری امروز که فضای منازل بسیار کوچک وبسته است، کودک باید بتواند در مدرسه فرصتی برا تخلیه انرژی داشته باشد. بنابراین فضای مدرسه باید دارای امنیت باشد واتفاقات پیش بیی نشده به حداقل کاهش یابد تا در صورت بروز حادثه، عواقب آن در کمترین حالت خود باشد. ایجاد قابلیت انعطاف پذیری در مدارسمهم ترین خاصیت کلاس، قابلیت انعطاف پذیری آن است. در واقع کلاس باید باتوجه با تغییر عملکردها تغییر یابد.صندلی ها وفضاهای کاری راحت، می تواند شرایط انعطاف پذیری بیشتر برای معلم ودانش آموزان را فراهم سازد.مطالعات انجام شده در زمینه انعطاف پذیری در بهره گیری از فضاهای آموزشی نشان می دهد، وقتی کلاسهای درس با انعطاف پذیری برای نیازهای دوره ی تحصیلی طراحی شوند، درک وفهم را در دانش آموزان افزایش می دهند وسبب بروز خلاقیت وابتکار در آنها می شوند.هم چنین، با تغییر هدفها وروش های آموزشی، باید تغییرات ، متناسبی در فضاهای آموزشی پیش بینی شود.(زمانی ونصر،1383) تراکم جمعیت مدرسه وکلاس درسظرفیت مکانی به عنوان یک عامل اساسی تعییت کننده سطوح آموزشی خواهد بود. اندازه وابعاد این سطوح باید جوابگوی جمعیت دانش آموزی استفاده کننده از واحد آموزشی باشد.(قاضی زاده،1370)برای بررسیظرفیت مدارس، از شاخص سرانه های آموزشی فضای باز،فضای خالی مدرسهکه فاقد هرنوع بنا ست وکلاس درس، استفاده میشود.استاندارد کلی در کشورهای توسعه یافته برای فضای باز 10 الی 22 متر مربع است (تستا 1374). در ایران، سرانه فضای باز 7 الی 15 متر مربع وسرانه کلاس درس بیش از دو متر مربع برای هر دانش آموز است(حبیبی،1378) که به دلیل نوع آموزش، برای مقاطع وسطوح متفاوت آموزشی فرق می کند. طراحی فضاهای ارتباطیراهروها باید به گونه ای طراحی شوند که علاوه بر ویژگی ارتباطی، اتفاق خاص در آن رخ دهدواحساس اشتیاق برای ادامه حرکت وراهنمایی برای یافتن به نقطه ی مورد نظر را دارا باشد. برای رسیدن به این منظور، علاوه بر آن که می توان از رنگ وفرم استفاده کرد، می توان از نور نیز بهره گرفت. تمام راه پله ها وپلکان های که در راه خروج واقع می شوند، چه در داخل وچه در خارج بنا، باید با این ضوابط مطابقت داشته باشند: هر راه پله باید دست کم 110 سانتی متر عرض مفید داشته باشد، همچنین هر راه پله باید دست کم 205 سانتی متر تا سقف بالای خود ارتفاع داشته باشد. عرض راه پله ها وپاگرد ها نباید در هیچ قسمت از طول مسیر کاهش یابد. ارتفاع هر پله حداکثر 18 وحداقل 10 سانتی متر باشد وکف هر پلهباید حداقل 28 سانتی متر پاخور وحداکثر 2 درصد شیب داشته باشد. هم چنین، پلکان های عزیض، باید به ازای هر 75 سانتی متر از عرض مفید خود، دست کم در یک سمت، نرده دست انداز داشته باشد( مفیدی،1386) تنظیم شرایط محیطی فضای مدرسهبرای دست یابی به مطلوبیت کافی، لازم است تا ویژگیهای هریک از عناصر تاثیر گذار در سامان بخشی مراکز خدمات رسان مانند سازگاری ومطلوبیت،به طور دقیق مورد بررسی قرار گیرد تا کیفیت آن فعالیت روشن شود."یونسکو" در سا 1365، سازگاری را به معنای هماهنگی وهم خوانی تعریف کرد. در این بحث منظور، هم خوانی بین فعالیتهای شهری از یک سو وهماهنگی بین فرم وعملکرد واحد آموزشی از سوی دیگر است. همچنین در سال 1374، یونسکو مطلوبیت فضاضی آموزشی را در گرو شناخت نوع فعالیت، عملکرد نیازمندی ها و واکنش های دانست که کاربری آموزشی با دیگر کاربری ها پدید می آورند. در بیان مطلوبیت مکان استقرا واحد آموزشی، عواملی چون شرایط محیطی، شعاع دسترسی، نیازهای آموزشی وغیره، معیارهای تفضیلی برای تعیین مکان مناسب واحد آموزشی محسوب می شوند.( شجاعی،1381) ضوابط و استانداردهای کلی فضاهاآیین کار ایمنی درهای مدارس1ـ درهای فضاهای آموزشی باید طوری نصب شوند که جهت بازشوی آنها به طرف خارج باشد.2 ـ در فضای پلکان ها حداقل به اندازه یک پاگرد محل نصب در باید تا اولین پله فاصله داشته باشد.(حداقل به اندازه پاگرد)3ـ در سالن ها بهتر است در خروجی وسط دیوار نصب شود .4 ـ در راهرو ها محل اتصال در باید عقب تر از محل عبور باشد تا مانع عبور و مرور نگردد.5ـ در فضای پلکان جهت بازشوی در به سمت دیوار باشد نه پله ، به صورتی که مانع عبور و مرور نشده و از عرض پاگرد کاسته نشود .6ـ درها نباید در محلی نصب شوند که در حالت باز مانع و یا مزاحم باشند.7ـ در مدارس باید حتی المقدور از کاربرد درهای شیشه ای اجتناب شود و در صورت استفاده از این نوع درها در فضای غیر آموزشی باید با نصب علائم روی آن با مشخص نمودن حاشیه در شیشه ای از طریق نصب نوارهایی در پیرامون شیشه با آگاهی دادن به افراد از بروز حوادث جلوگیری شو د .8ـ اگر در فضاهای غیر آموزشی مدرسه از درهای بادبزنی که در دو جهت قابل بازشدن هستند ، استفاده شود باید قسمتی از آن دارای شیشه باشد تا افرادی که در دو طرف آن در رفت و آمد هستند یکدیگر را رویت و از برخورد جلوگیری شود .ارتفاع شیشه خور از کف برای کودکان 75 سانتیمتر و برای بزرگسالان 75/1 متر می باشد.9ـ در مدارس نباید از درهای بادبزنی دو لنگه مخصوصاً نوع سنگین آن استفاده شود .10ـ برای جلوگیری از گیر کردن لبه آستین و یا بند کیف به دستگیره در، دستگیره باید خم شده باشد و یا فاصله آن از سطح از 3 میلیمتر بیشتر نباشد.11ـ فاصله دستگیره تا لبه در نباید کمتر از 5/7 میلیمتر با شد .12ـ درهای قاب فولادی مورد استفاده برای محلهایی که بیش از 100 نفر متصرف دارد باید فقط دارای یک قفل باشد .13ـ درهای کشویی فقط برای فضاهایی مجاز است که متصرفین آن کمتر از 50 نفر باشد و نیروی بازکردن این نوع درها نباید بیش از 67 نیوتن ( 7/6 کیلوگرم ) باشد . 14ـ در رختکن مدارس شبانه روزی باید به گونه ای باشد که برای کودکان از سمت داخل به راحتی قابل بازشدن با شد . 15ـ هر اتاق یا فضایی که ظرفیت متصرفین آن بیش از 50 نفر بوده و یا مساحت آن بیش از 93 متر مربع باشد بایستی حداقل دارای دو در خروجی جداگانه باشد که عملاً مجاور یکدیگر قرار می گیرند.16ـ عرض مفید باز شوی درها نباید کمتر از 81 سانتیمتر باشد. اگر از درهای دو لنگه استفاده شده است عرض مفید بازشوی یک لنگه از آنها نباید کمتر از 81 سانتیمتر باشد .17ـ عرض مفید درهای تک لنگه ای در معابر خروجی نبایستی بیش از 122 سانتیمتر با شد .18ـ سطح کف دو طرف در باید در یک سطح باشد و این یکسانی سطوح باید حداقل به اندازه عرض لنگه بزرگتر در ادامه داشته باشد .19ـ هنگام چرخش در به سمت مسیر خروجی باید اجازه دهد که حتی المقدور 2/1 عرض خروجی مورد نیاز راهرو یا کریدور باز و بدون مانع باشد . وقتی در کاملاً باز می شود برآمدگی و جلو آمدگی در نباید بیش از 18 سانتیمتر از عرض راهرو یا کریدور را مسدود نماید.20 ـ درهای دوار نباید برای فضاهایی که بیش از 50 نفر بوده تعبیه گردد. آیین کار ایمنی پنجره های مدارس1ـ طرح و ابعاد پنجره نباید طوری باشد که شیشه خور آن دارای سطح بزرگی باشد .2ـ بر حسب طرح در بعضی موارد می توان با رعایت مسائل ایمنی در جلوی پنجره ها بالکن و یا تراس کم عرض در نظر گرفت .3 ـ جهت جلوگیری از سقوط کودکان در طبقات بالاتر می توان از حفاظ استفاده نمود.4ـ هر نوع کلاس یا فضای آموزشی با مساحت بیش از 23 متر مربع بایستی حداقل دارای یک پنجره جهت خروج اضطراری یا تهویه باشد .5ـ پنجره ها بایستی از داخل و بدون استفاده از وسایل و ابزار قابل بازشدن باشد و حداقل ابعاد بازشوی پنجره بایستی به ترتیب ( 50 سانتیمتر عرض و 60 سانتیمتر ارتفاع ) بوده و سطح بازشوی آن از 53/0 متر مربع کمتر نباشد.6ـ ارتفاع لبه پایین بازشوی پنجره از کف تمام شده نباید بیش از 112 سانتیمتر باشد .7ـ فاصله قفل یا وسیله بازکردن پنجره از کف تمام شده نباید بیش از 137 سانتیمتر باشد .8 ـ در صورتیکه کلاس یا فضای آموزشی دارای یک در باشد که مستقیماً به یک فضای باز ارتباط دارد می توان از تعبیه پنجره برای آن صرفنظر نمود.9 ـ محل نصب پنجره نباید طوری باشد که در موقع بازشدن ایجاد برخورد مزاحمت نماید.10ـ پنجره هایی که در انتهای راهروها و کریدور و پاگرد پلکان ها نصب می گردند باید از کف دارای ارتفاع 80 سانتیمتر باشد و در غیر اینصورت تا این ارتفاع ( 80 سانتیمتر ) دارای نرده چوبی و یا فلزی مناسب باشند .(قاضی زاده بهرام1380).آیین کار ایمنی کریدورها و راهروهای مدارس1ـ عرض راهروها در مدارس چهار کلاسه باید 4/2 متر باشد و به ازاء هر کلاس بیشتر 20 سانتیمتر به عرض آن اضافه شود .2ـ سطح راهروها برای 8 تا 15 کلاس 10% تا 27 کلاس 12% و تا 36 کلاس 14% و بیشتر از آن 15% کل سطح زیر بنا .3ـ سطح راهروها برای دوره های دبیرستان تا 12 کلاس 12% و بیشتر از 12 کلاس 15% کل سطح زیربنا .4 ـ راهروهای ارتباطی ساختمانها که در فضای آزاد قرار گرفته اند باید سرپوشیده باشند ، از این راهروهای سر پوشیده می توان در فصول سرد و در مواقع بارندگی به عنوان فضای تفریح استفاده می شود.5ـ چنانچه از بالکن و یا پل ارتباطی بین دو ساختمان به عنوان راهرو استفاده شود ، جهت جلوگیری از سقوط باید نرده حفاظتی به ارتفاع حداقل 80/1 متر از کف راهرو داشته باشد .6ـ فاصله میان نرده های موازی نباید بیشتر از 10 سانتیمتر باشد .ضوابط طراحی ایمنی پلکان 1ـ تعداد پله ها در هر پلکان از سه پله کمتر نباشد .( وجود یک یا دو پله باعث بهم خوردن تعادل حرکتی دانش آموزان می شود. )2ـ برای پلکانهای با تعداد بیش از سه پله باید دارای نرده محافظ باشد .3ـ در صورتیکه عرض یکسر پلکان بیش از 3 متر باشد در این صورت بهتر است در وسط نیز دارای نرده باشد .4 ـ پلکانهای رابط مانند پلکان محوطه باز باید دارای نرده حفاظتی باشند.5 ـ ارتفاع نرده برای بزرگسالان باید cm90 و برای خردسالان 75 ـ 80 سانتیمتر باشد.6 ـ قطر پروفیل دستگیره پلکان 35 میلیمتر و فاصله آن از دیوار مجاوز حداقل 70 میلیمتر می باشد.7 ـ شیب کف پله نباید از 2% درصد بیشتر باشد .8 ـ در هر پلکان عرض کف های پله با هم برابر و نیز ارتفاع سینه های پله با هم مساوی باشند.9 ـ شیارهای لبه پله در جهت طول پلکان باشد تا باعث خطای چشم نشود .10ـ فاصله میان پله و سقف بالای آن نباید از 2 متر کمتر باشد. ( این فاصله به طور عمودی اندازه گیری می شود. )11ـ برای تعیین اندازه کف پله و ارتفاع سینه پله از فرمول زیر استفاده شود .63 تا 2h + t = 61 کف پله = t و ارتفاع پله = h (قاضی زاده بهرام1380). اصول طراحی ایمنی مدارس در برابر آتش (مبحث فرار ) 1ـ اصطلاحاتـ تخلیه خروج : بخشی از راه خروج که بین خروج و معبر عمومی قرار گرفته است .ـ حریق بند : قسمتهایی از بنا شامل دیوار ، سقف و کف مقاوم حریق که بتواند در مقابل سوختن تمام بار حریق واقع در فضای مربوط به خود ایستایی و مقاومت کند .ـ در خودکار بسته شونده : این اصطلاح به درهای حریق یا سایر بازشوها گفته می شود که به منظور بسته شدن در یا باز شدن آن به هنگام حریق در اثر واکنش به برخی از محصولات احتراق یا از طریق گرفتن فرمان از محل دیگر است .ـ دیواردود بند : دیوار یا دیواره ای است که راهروی خروج را قطع می کند و به یک یا چند در مجهز است. این دیوار باید مانع گسترش آتش و دود باشد .ـ سطح مخاطره آمیز : فضاهایی از ساختمان که عملکردهایی شامل نگهداری ، تهیه و یا کاربرد مواد بسیار قابل احتراق ، مواد منفجره ، مواد تولید کننده دود و یا گازهای سمی ، مواد شیمیایی مضر و مهلک که امکان تولید شعله ، انفجار ، مسلم یا ایجاد حساسیت داشته باشد را سطوح مخاطره آمیز گویند.ـ ظرفیت راه خروج : مجموع مقدار عرضی که مجموع راه خروج در تمام طول مسیرها با توجه به بار تصرف با آن اندازه می شود در شرایط معمولی حداقل مقدار این عرض 76 سانتیمتر است .2ـ طراحی کلیه راههای خروج در ساختمان مدارس می بایست به گونه ای باشد که اولاً به وضوح قابل رؤیت متصرفان باشد و ثانیاً به طرز آشکاری علامت گذاری شده باشد به طوریکه راه منجر به مکان امن به روشنی قابل دسترسی باشد .3ـ طول مسیر دسترسی به خروجی ها باید در روی کف و در طول محور مرکزی راه عبور معمول و از فاصله 30 متر مانده به دورترین نقطه هر فضا تا وسط در خروج اندازه گیری شود .4ـ تمام راهروهایی که به عنوان دسترسی خروجی برای تخلیه بیش از 30 نفر در نظر گرفته میشوند با کاربرد اجزای سازه ای مقاوم باشند و حداقل یک ساعت در مقابل حریق از دیگر بخشهای ساختمان مجزا باشند و درهایی که به آنها باز می شوند حداقل به مدت 30 دقیقه در برابر حریق مقاوم باشند . طرح و نصب این درها باید به گونه ای باشد که احتمال نشت دود از آنها به حداقل ممکن کاهش یابد .5ـ راهروهای دسترسی خر و جی با ید دارای حداقل 250 سانتمتر عرض مفید باشد.6ـ استقرار هر نوع تأسیسات و تجهیزات از قبیل آبخوری ، جالباسی و غیره چه به صورت ثابت و چه قابل انتقال در راهروهای دسترسی خروج به شرطی مجاز خواهد بود که عرض مفید راه به کمتر از 183 سانتیمتر کاهش نیا بد .7ـ در راهروهای دسترسی خروج ، هیچ بن بستی نباید دارای طول بیش از 6 متر با شد .8ـ راهروهای دسترسی به ردیفهای صندلی باید حداقل 107 سانتیمتر عرض مفید داشته باشند مگر آنکه راهرو از یک طرف با دیوار مجاور باشد که در آن صورت عرض مفید آن می تواند به حداقل 91 سانتیمترکاهش یا بد . راهروهایی که برای دسترسی به حداکثر 60 صندلی در نظر گرفته شوند استثنا ئاً می توانندحداقل 76 سانتیمتر عرض مفید داشته باشند . آرایش و موقعیت راهروها و صندلی ها در هر حال باید به گونه ای باشد که بین هر صندلی و راه حداکثر 6 صندلی وجود داشته باشد .9 ـ طول دسترسی های خروج در ساختمان مدارس از هر نقطه بنا نباید از 45 متر بیشتر شود مگر آنکه تمام بنا با شبکه با رنده خودکار تأیید شده محافظت شده باشدکه در آن صورت استثنائاً این طول به 60 متر افزایش می یابد.£ آتش (1) : [5]10ـ در ساختمانهای آموزشی که در طبقات بالای همکف بیش از 75 نفر و یا در زیر همکف بیش از 40 نفر باشند ، پلکانها ، راهها و مسیرهای خروج ( اعم از ورودیها ، هالها ، پاگردها و غیره ) باید با دیوارهای غیر قابل احتراق حداقل 2 ساعت مقاوم حریق به طور کامل درزبندی و مجزا شوند .11ـ محافظت بازشوها توسط درها و پنجره های حریق بر حسب محافظت و رعایت حداکثر سطح مجاز شیشه خور در آنها به شرح زیر می با شد :12ـ ایجاد هرگونه روزنه نفوذی در دور بندهای خروج مجاز نمی باشد مگر در موارد زیر :ـ عبور داکتها و دیگر تجهیزات لازم در مواردی که تراکم هوا و ایجاد فشار مثبت در درون دوربند خروج ، ضروری اعلام شود .ـ عبور لوله های مربوط به شبکه های آتش نشانی .ـ عبور لوله های هادی برق ویژه فضای خروج .13ـ فقط آن دسته از پلکانهای خارجی بنا می توانند به عنوان خروج محسوب شوند که دارای مشخصات زیر با شند :ـ ساختار آنها توسط دیوار با نرخ حداقل 2 ساعت مقاوم حریق در فضاهای داخلی جدا باشد و از نزدیکترین بازشو دست کم 3 متر فاصله داشته باشد.ـ به بام بخش دیگری از بنا یا 6 بام بنای مجاور که ساخته مقاوم حریق و راه خروج ایمن و پیوسته ای دارد ارتباط داشته باشد.ـ دارای جان پناه باشد .14ـ درهای مقاوم در برابر آتش بایستی خودکار باشند و خود به خود بسته شوند و بر روی آن علایم هشدار دهنده نصب شود و به جز در مواقع اضطراری بایستی بسته با شند . در نزدیکی راه پله قرار گیرند و تا مدت زمان 2/1 ساعت در مقابل آتش مقاوم باشند.15ـ درهای بازشو به قفسه های پلکان ، وقتی که کاملاً باز هستند نبایستی از میزان عرض گذر عبور مؤثر بکاهند و نبایستی کمتر از عرض پاگرد در نظر گرفته شوند و عرض گذر نباید کاهش پیدا کند به طوری که عرض آن کمتر از پهنای راه پله نبا شد . عرض دری که به داخل پاگرد راه پله باز می شود نبایستی بیشتر از 900 میلیمتر باشد .16ـ مساحت فضای پناهدهی در هر یک از دو طرف خروجیهای افقی باید برای تمام متصرفان هر دو طرف تکافو نما ید . به این منظور در هر طرف باید به ازای هر نفر حداقل 28/0 متر مربع مساحت خالص در نظر گرفته شود.17ـ در مدارس سه طبقه و بیشتر دو راه پله لازم است اما در این حالت تعداد بیشتری لازم ا ست :الف) فاصله تا نزدیک ترین راه پله بیشتر از 30 متر باشد ( برای انتهای بن بست بیشتر از 18 متر باشد )ب) تعداد ساکنین طبقه بالاتر بیش از 120 نفر باشد .ج) برای رعایت توصیه هایی که در جداول عرض راه پله ها با تعداد کودکان داده شده است .د) برای انطباق با توصیه های جداول 1 در مورد خروجی از سالنهای مرتبط با ساختمان در طبقات بالاتر از همکف .18ـ در مدارس دو طبقه یک راه پله کافی است مشروط بر ا ینکه :الف) تعداد ساکنین طبقه اول کمتر از 120 نفر باشد .ب) در صورتی که فاصله هر دو تا پله کمتر از 18 متر باشد و یا توسط دیوارهای جداکننده متحرک کمتر از 12 متر شود .ج) هیچ قسمتی از راه پله ها از لحاظ آتش سوزی مخاطره آمیز نباشد .19ـ حداقل عرض راه پله باید 110 سانتیمتر با شد .20ـ اگر عرض راه پله مساوی و یا بیش از 220 سانتیمتر باشد باید به وسیله میله دستگیره به دو قسمت تقسیم گردد که هر کدام مساوی یا بیش از 110 سانتیمتر با شد .21ـ حداقل باید جعبه پله در طرفین ساختمانهای آموزشی قرار گرفته باشد اگر طراحی یا ابعاد ساختمان امکان چنین وضعی را ندهد ، بیش از 60 شاگرد ( دو کلاس 30 نفره ) بعد از محدوده پلکان وجود داشته باشند در غیر اینصورت باید در منطقه بن بست پله فرار پیش بینی نمود .22ـ پلکان باید به طریقی طراحی شود که راه تخلیه افقی ( را هروها ) آن را قطع نکند تا تمام دانش آموزان کلاسها به طرف پله و در جهت خروج ساختمان هدایت شوند . قفس پله با دیوارهای پر یا پنجره های رو به خارج ساختمان محصور گردد تا در مواقع حریق از شعه و دود محفوظ بماند .23 ـ ابعاد پله :الف) h : ارتفاع پله کمتر یا مساوی 163 میلی متر باشد .ب) w : کف پله کمتر یا مساوی 280 میلی متر باشد و هرگز کمتر از 250 میلی متر نشود .24ـ تعداد پله های یک رشته پله باید حداقل بیشتر یا مساوی 3 عدد باشد و حداکثر کمتر یا مساوی 15 عدد با شد . تغییر سطح باید قابل رؤیت بوده و فرد باید متوجه این تغییر و اختلاف سطح شود .25ـ زمانیکه ساختمان دچار حریق می شود بلافاصله احتمال دارد که اطراف پله فرار را شعله های آتش و دود فرا گیرد لذا توصیه می شود در ساختمانهای بیش از 4 طبقه پله فرار به وسیله کانال عمودی محافظت شو د .26ـ حداکثر شیب مسیر نباید از 1 به 8 و حداکثر ارتفاع آن از 7/3 متر بیشتر باشد البته در مواردی که شیب از 1 به 15 بیشتر نیست نیازی به پاگرد نخواهد بو د . شیب باید از تراز پایین تا بالا کاملاً یکنواخت باشد .27ـ هر شیب راه باید حداقل 12 سانتیمتر عرض مفید داشته با شد .28 ـ سرانه دانش آموزان به فضا ها ی آموزشی :29ـ عرض هر یک از قسمتها و اجزای مختلف راه خروج به ازای هر نفر 8/0 سانتیمتر و عرض سایر خروجها با مسیر افقی با شیبدار به ازای هر نفر 5/0 سانتیمتر در نظر گرفته شود .30ـ عرض هیچیک از دسترسهای خروج نباید از 91 سانتیمتر کمتر شو د .31 - در هر طبقه ساختمان آموزشی حداقل دو راه مجزا و دور از هم لازم ا ست . اما چنانچه بار متصرف تمام طبقات یا بخش هایی از آنها بین 500 تا 1000 نفر باشد حداقل 3 راه خروج مجزا و دور از هم لازم است و برای بیش از 1000 نفر حداقل 4 راه خروج مستقل لازم است . ( شجاعی، علیرضا 1386) آیین کار اصول طراحی ایمنی مدارس در برابر آ تش : 1ـ زمانی که ساختمان آموزشی از خیابانهای اصلی و جاده دور می باشد مسیر دسترسی جهت خودروهای آتش نشانی مورد نیاز است و عرض هر مسیر دسترسی که امکان عبور خودروهای آتش نشانی از آن باشد بایستی حداقل دارای 3 متر پهنا باشد .2ـ جهت مانور خودروهای آتش نشانی و عملیات نجاب بایستی در مقابل ورودی اصلی ساختمان تا فاصله 6 متری از آن هیچگونه مانعی وجود نداشته با شد .3ـ می بایست یک منبع آب قابل دسترسی در فضاهای باز اماکن آموزشی تعبیه شود و علاوه بر این وجود یک یا دو شیر آب آتش نشانی در نزدیکی و مجاور مراکز آموزشی ضروری است بویژه اگر این اماکن دور از معابر اصلی با شند .4ـ مأموران آتش نشانی نیز به طور معمول نبایستی جهت اطفاء آتش سوزیهای احتمالی بیش از 100 متر لوله کشی نمایند به همین دلیل فاصله دورترین نقطه همکف ساختمان از نزدیکترین شیر آب آتش نشانی بایستی اجازه این عمل را بد هد .5ـ لوله های خشک و تر آب آتش نشانی داخلی معمولاً در مدارس مورد نیاز نخواهند بود مگر آنکه ساختمان مدرسه بیش از 4 طبقه ارتفاع داشته و یا دور از معابر اصلی عبود خودروهای آتش نشانی قرار داشته با شد .6ـ علاوه بر خاموش کننده های آبی و کف ، تجهیزاتی از نوع آبی بایستی در سرتاسر ساختمان نصب شود و فاصله بین خاموش کننده تا نقاط دور دست ساختمان در زمان بروز حریق نبایستی از 30 متر تجاوز کند .7 ـ برای هر خاموش کننده باید قفسه یا طاقچه ای در نظر گرفته شود که کف این قفسه حداکثر 4/1 متر بالاتر از سطح زمین یا کف طبقه قرار گیرد.8ـ در صورتیکه طبقه ای از ساختمان مدرسه در زیر طبقه همکف و یا خروجی ساختمان قرار داشته باشد ، باید هر کدام از کلاسها و اطاقهای این طبقه مجهز به پنجره ای مشرف به بیرون باشند که تخلیه اضطراری افراد از آن امکان پذیر باشد( شجاعی، علیرضا 1386) نتیجه گیریامروز واژه انسان استادآموز جای خود را به انسان خودآموز و مسوولیت پذیر داده است. از این رو الگو و روشی که به آن نیاز داریم ، نگارشی جدید و بهبود یافته نسبت به الگوهای قدیمی نیست ؛ بلکه نیاز و مفهومی کاملا متفاوت از آموزش خواهد بود و البته نظریاتی فراتر از تئوری.هدف ، ایجاد فضایی بهینه برای موضوع آموزش و یادگیری است. ماهیت فضاهای آموزشی ، لازمه سر مشقی منحصر به فرد برای پژوهش و ایجاد کنش و واکنش صحیح برای آموزش و پرورش است. به شرط آن که تعاملی صحیح و پیاپی در میان 3 اصل آموزش و پرورش ، دانش آموز و فضای آموزشی بر قرار باشد. طراحی و معماری مدارس امروزی در سراسر دنیا بر اساس 3 مورد ، مسوولیت پذیری ، کار پربار و یادگیری مادام العمر (تداوم) انجام می گیرد. این موضوع در ساختن فضاهای آموزشی با عملکرد بالا ، تنها به وسیله کنش در مفهوم پژوهش مبنی بر برنامه های مراکز فراگیری و راهبردهای اجتماعی و اطلاعات کاربردی و عملی در این خصوص ، میسر خواهد بود. منابع1. اطهاری،کمال(1388). مقدمه ای به رابطه جامعه وفضا.. مجله معماری وشهرسازی.2. حبیبی، سید محسن(1380). سرانه کاربری های شهری، وزارت مسکن وشهر سازی.تهران.3. سلطان منش،حسن(1378). بهداشت در محیط مدارس. نشریه دارو و درمان.4. شجاعی، علیرضا(1386). فضاهای آموزشی، قواعد ومعیارها.تهران.5. فرزین شادیه(1387). الگوسازی مدارس برای اقلیم گرم ومرطوب وسرد. فصل نامه مدرسه نو.شماره 536. قاضی زاده بهرام(1380). اصول ومعیارهای طراحی فضاهای آموزشی.انتشارات سازمان نوسازی ، توسعه وتجهیز مدارس.تهران.7. مفیدی، فرخنده(1386). طراحی فضاهای آموزشی. تهران. 8.pape s. (1980). Mindstroms:and powwefulideas new yourk: Basic Books.9. Tessmer M. Harris D. (1992). Analyzing setting London: knogan page.10. Testa carlo and habibizadeh susan- nims for the Desighn of Education facilities Inlran- Minisitym if science Higher Education- 199611. UNESCO – primary School Bulding – Norms and Desighn - 1996[1] -عضو هئت علمی دانشگاه کرمانشاه Email: [email protected][2] دانشچوی کارشناسی ارشد تکنولوژی آموزشی Email:[email protected]m

اصول مهندسی فضای آموزشی

مطالب مشابه :

برنامه فیزیکی ، سرانه و ریز فضاهای دانشکده معماری

سرانه ها و ریز فضاهای پایانه مسافربری- ترمینال

اصول طراحی موزه

ضوابط و سرانه های مورد استفاده در طراحی مهد کودک

مفاهیم طراحی ، ضوابط و استانداردهای خانه فرهنگ

رساله دهکده ورزشهای آبی و زمستانی

مطالعات دبیرستان پسرانه

اصول مهندسی فضای آموزشی

طراحی موزه