بهداشت حرفه ای در کارگاه های قالی بافی

وقت بخیر

 معایب دستگاههای دار قالی قدیمی و خطرات آن
1- سقوط بافنده از روی تخته و شکستگی دست و پا.
2- سختی بالا رفتن و پایین آمدن بافنده از روی تخته و بالطبع عدم تمایل به پایین آمدن جهت استراحت .
3- عرض کم و لخت و برهنه بودن تخته و ناسالم بودن به صورت قطعاتی از چوب به هم میخ شده نه یک تخته صاف و یکنواخت .
4- عدم استفاده از زیر پایی .
5- پخش شدن گرد و غبار پشم و کرک در سر تا سر کارگاه با توجه به ارتفاع منطقه بافت.
6- بد نشستن قالیباف به صورت دو یا چهار زانو به دلیل نبودن فاصله بین تخته و قالی برای آویزان کردن پاها و خم شدن و تغییر ستون فقرات .
7- بالا بودن سطح کار نسبت به دست قالیباف و عدم تسلط کافی بر کار و در نتیجه ابتلا به درد شانه و دست .
8- احتمال سقوط شانه کوبنده و قیچی و چاقو و نقشه و شکستن آنها یا برخورد به اطفال و افراد زیر قالی و ایجاد خسارت جانی و مالی .
 مشخصات بهداشتی حفاظتی دار قالی استاندارد
1- نردبان سالم و مناسب با فاصله هر پله 10 تا 15 سانتی متر.
2- داشتن زیر پایی (چهار پایه ،صندلی ، حلب ، متکا، کف زمین یا طناب ، لوله ، تخته اضافی روی پله های پائینی تخته نشیمن ) به نحوی که ساق پا نسبت به ران حالت 90 درجه داشته باشد .
3- تخته صاف و بدون درز و چوب محکم با پهنای بیش از 35 سانتیمتر .
4- روکش تخته مناسب شامل : یک لایه ابر با رویه چرمی و انداختن پتو تشک سرتاسر تخته .
5- دار قالی عمود بر سطح زمین و محکم نصب شود و مایل نباشد که باعث خم شدن قالی باف و مشکلات کمری شود .

 خطرات ، بیماریها و عوارض ناشی از کار در شرایط غیر بهداشتی
بیشتر ضایعات نزد قالی بافان مربوط به بینایی و ناراحتی های اسکلتی عضلانی است نتیجه معاینات به عمل آمده نشان می دهد که 9/52 در صد ناراحتی های قالی بافان مربوط به ضعف بینایی و 1/12 در صد ناراحتی های اسکلتی عضلانی 8/5 در صد موارد بیماریهای پوست و مو و 3/5 درصد عوارض عصبی 2/5 درصد عوارض ادراری تناسلی 1/3 درصد بیماری واریس 1/4 درصد بیماریهای تنفسی 1/7 مربوط به سایر بیماریها ست عوامل خطر به صورت زیر میباشد :

الف - خطرات مربوط به محصولات مصرفی :
1- پشم جور کنی ،چون جور کردن پشم با دست صورت می گیرد اگر پشم ها ضد عفونی نشده آلوده باشد ممکن است شخص به سیاه زخم مبتلا شود .همچنین گرد و غبار پشم سبب ناراحتی ریوی و چشمی خواهد شد بیماریهای نظیر سل و تب مالت و آلودگی به قارچ ها نیز سلامت قالیباف را تهدید می کند .
2- شستن پشم ، در اغلب کار گاه ها به وسیله کارگر و تماس مستقیم با دست انجام میگیرد لذا این تماس مستقیم سبب انواع بیماری های پوستی و تحریک ریه خواهد شد .
3- رنگ رزی ، استفاده از رنگ های شیمیایی که دارای سرب و سایر مواد سمی هستند عوارض پوستی ، اگزما و ناراحتی های چشمی را موجب خواهد شد سوزش و خارش چشم و گوش و دستها به علت تماس رنگ ها ایجاد خواهد شد .
4- طراحی و نقشه کشی ،خطرات این مرحله از کار عبارتند از :کم شدن قدرت بینایی به علت خیره شدن به نقشه و خرابی لثه ها و دندانهای شاغلین به علت فرو بردن قلم موی آغشته به رنگ های سربی به دهان .
ب - خطرات مربوط به محیط کار
1- سیاه زخم و ناراحتی های ریوی به دلیل تماس با خامه یا استنشاق گرد و غبار .
2- پوکی استخوان به علت کمی نور آفتاب و تاریکی محل کار .
3- ضعیف شدن چشم ها و کاهش دید چشم و کاتاراکت در اثر کار مداوم روی قالی ، کمبود نور ، خیره شدن کارگر به منطقه بافت و نزیک بینی در اثر کار در محدوده کوتاه .

ج - خطرات مربوط به نحوه نشستن
1- تغییر شکل دادن استخوان های زانو به صورت کج شدن آن ، ورم مفاصل پا .
2- تنگ شدن کانال زایمان در لگن خاصره زنان که باعث اشکال در زایمان طبیعی و لزوم عمل سزارین می شود ( احتمال سزارین یک زن قالیباف 4برابر بیشتر از زنی است که قالی نمی بافد و علتش بد نشستن روی تخته و فشار به استخوان های لگن است .
3- تغییر شکل مهره ها و ستون فقرات به صورت خمودگی آن به طرف خارج در اثر خم شدن روی دارهای قالی و خم شدن روی قالی هنگام قیچی کردن خامه ( بیماری کیفوزیس ،لوردوزیس ، واسکلیوزیس دیسک کمر ) .
4- ورم مفاصل انگشتان ،تغییر شکل آنها در اثر گرفتن تارها با دست و جلو کشیدن و گره زدن خامه ها .

 منافع رعایت بهداشت در کارگاهها
رعایت اصول بهداشتی شادابی و آسایش را برای قالی بافان به دنبال دارد از سوی دیگر قالی های تولید شده نیز بی عیب و یا کم عیب و با ارزش هنری و اقتصادی بالا خواهند بود که با فروش آنها درآمد بیشتری نصیب بافندگان خواهد شد از این رو میتوان گفت اصول بهداشت کارگاه های قالی بافی ابزار و وسایل کار و فرد قالیباف در هنر صنعت فرش که در حال حاضر با زندگی و حرفه میلیون ها نفر از مردم کشورمان در هم آمیخته نقش بسیار مهم و ارزنده ای دارد .

 ساختمان کارگاه
به طور کلی ساختمان یک کارگاه قالی بافی باید با آب و هوای محل و سایر شرایط اقلیمی متناسب باشد به عبارتی دیگر در احداث کارگاه قالی بافی باید به میزان گرما و سرما در محل ،چگونگی وزش بادهای محلی و میزان رطوبت و بارندگی توجه کرد و آنگاه با مناسبترین مصالح موجود در محل ساختمان کارگاه بنا شود .
دیوار و سقف کارگاه باید از مصالحی ساخته شود که از نفوذ رطوبت جلوگیری کرده و در ضمن مانع نفوذ گرما و سرما نیز باشد همچنین دیوارها و سقف گچکاری شوند تا ضمن زیبایی و خوش نما شدن محیط داخلی کارگاه از لانه کردن حشرات در درز و شکاف دیوارها جلو گیری شود . کف کارگاه باید هموار و بدون چاله باشد و با مصالحی مانند موزائیک یا آجر پوشیده شود تا هم قابل شستشو بوده و هم مانع لغزیدن کارگران شود .
 هوای کارگاه
وجود هوای پاکیزه و جریان منظم ان در محیط کارگاه کمک فراونی به سلامتی بافندگان و نشاط و شادابی آنها می کند .در این خصوص محل کارگاه باید دارای تهویه مناسب و کافی باشد تا کارگران همیشه هوای سالم تنفس کنند . مقدار حداقل هوای لازم برای کارگر بر حسب نوع کار در محلهای سر پوشیده هر ساعت 30تا50 متر مکعب است برای تامین هوای سالم و همچنین خروج پرزهای معلق در کارگاه های قالی بافی که بر اثر کوبیدن شانه و قیچی کردن پرزها ایجاد می شود می توان دریچه هایی در دیوارهای جانبی کارگاه نصب کرد .
در محیط های روستایی با توجه به آزاد بودن فضای اطراف کارگاه می توان پنجره ها را به نحوی طراحی کردکه تهویه و تامین هوا به صورت طبیعی صورت گیرد .

 بهداشت محیط کارگاه
کارگاه قالی بافی مانند سایر محل های کار باید از نظر بهداشت و تمیزی محیط کار مورد توجه قرار گیرد زیرا به هر حال هم بافندگان و هم سایر افرادی که به نوعی در کارگاه ساعت های زیادی از زندگی روزانه خود را به فعالیت در آن محل می گذرانند احتیاج به محیط سالمی دارند در این خصوص برای دستیابی به محیط سالم و بهداشتی باید به موارد زیر توجه کرد :
1-داخل کارگاه،راهروها، انبار و سایر قسمتها باید طبق اصول بهداشتی نگهداری شود .
2- کف کارگاه باید از مواد ساختمانی مناسب فرش شود .
3- دیوار ها، سقف، پنجره، درها، و شیشه ها بایستی پاکیزه بوده و بی عیب باشد .
4- جارو کردن و نظافت کارگاه هنگامی صورت گیرد که بافندگان مشغول به کار نبوده و روی فرش های نیمه بافته نیز پوشیده باشد.هنگام جارو کردن سر جارو خیس و دستمال و یا پارچه تمیزی جلو دهان بسته شود .
5- هر کارگاه باید دارای تعداد کافی توالت مردانه و زنانه به طور مجزا باشد . ساختمان توالت باید طوری باشد که بوی آن توسط هواكش به خارج منتقل شود و به طور مرتب شستشو و گندزدایی گردد .
6-برای تامین نظافت بافندگان باید به مقدار کافی صابون در اختیار آنها قرار گیرد .

 بهداشت و ایمنی ابزار و وسایل کار
ابزار خوب و مناسب و سالم نقش فراوانی در تولید قالی خوب دارند قالی باف ماهر با ابزار بی کیفیت و معیوب نمیتواند قالی با ارزش تولید کند بنابراین مساله بهداشت و ایمنی و نگهداری ابزار قالیبافی اهمیت زیادی دارد. به همین منظور رعایت نکات زیر ضروری است :

1- از ابزار با کیفیت که مطابق اصول فنی و بهداشتی ساخته شده اند استفاده شود.
2- برای نگهداری ابزار باید آنها را به روی تخته ای در محل قابل دسترسی قرار داد .
3- ابزار کار دسته دار مانند چاقو ، شانه ، قلاب و ... باید دارای دسته صاف و محکم باشد .
4- از به کارگیری ابزار معیوب باید خودداری کرد .
5- برای سالم بودن و حفظ کیفیت نقشه ها باید آنها را به روی تخته های مسطح چسباند .
6- سطح نقشه های فرش نباید شفاف و درخشنده باشد تا چشم خسته نشود.
 بهداشت فرد قالیباف
قالیبافی ضمن اینکه یک کار فنی و صنعتی است در همان حال یک هنر و کار ظریف است و با احساس و ذوق و روح بافنده سرو کار دارد. با توجه به این مساله مهم لازم است بافنده قالی از شرایط مناسب کار برخوردار باشد تا نتیجه فعالیت او با ارزش باشد بنابراین لازم است قالی بافان با تنظیم 8 ساعت کار در روز حداقل پس از 2 ساعت کار 15دقیقه استراحت کند . همچنین به کار نگرفتن کودکان کمتر از 15سال ، باسواد بودن کارگران بافنده ،تغذیه مناسب ، ورزش ، استفاده از خدمات تامین اجتماعی ، رعایت قانون کار ، رعایت نظافت فردی در تامین بهداشت و سلامتی افراد قالی باف بسیار ضروری است . طبق قانون کار به کار گرفتن کارگران کمتر از 15 سال 6 ماه تا یک سال زندان دارد حتی در کارگاه های قالی بافی خانگی .
 توصیه های بهداشت حرفه ای در کارگاه های قالیبافی :
1- توصیه می شود به علت وجودگرد و غبار ناشی از تار و پود پشم قالی که می تواند سلامت اعضای خانواده به خصوص کودکان را به شدت تهدید کند دار قالی در مکان مجزا از اتاق نشیمن نصب شود .
2- مکانی که دار قالی در آن نصب می شود باید از روشنایی کافی و مطلوب برخوردار باشد نور کافی در محل کار بسیار مهم بوده و این موضوع به خصوص در مورد کودکان باید رعایت گردد ، چرا که کمبود نور خستگی زودرس داده و در محیط کار ضعف بینایی در قالیبافان بو جود آورده و در بلند مدت باعث ایجاد بیماریهای چشمی نظیر آب مروارید می گردد . تاریکی در محل کار باعث خم شدن کارگر برای دیدن بهتر سطح کار و بروز مشکلات ستون فقرات به صورت در آوردن قوز می گردد نور طبیعی توسط پنجره یا نور گیر در سقف به نسبت نیم تا ثلث مساحت کف تامین خواهد شد . ضمنا شیشه ها بایستی ساده بوده ، مات نباشد و دائما تمیز شوند . پنجره ها به تعداد کافی بوده و نحوه قرار گرفتن آنها مناسب باشند تا تهویه طبیعی صورت گیرد و جریان هوای مناسب برقرار و در صورت عدم وجود پنجره از هوا کش استفاده شود . استفاده از لامپ مهتابی و خورشیدی در فاصله50 تا 80 سانتی متری در بالای دار قالی و عمود بر سطح کار که بتواند آن را بخوبی روشن کند و چشم را اذیت نکند در صورت مقدور نبودن نصب پنجره یا در مواقع بارندگی و ابری بودن هوا مفید خواهد بود . در هر صورت نور کارگاه باید بین 300 تا 500 لوکس باشد باید توجه داشت که نور همیشه از پشت سر بافنده به قالی بتابد یا از سمت چپ وی .
توصیه می شود در زمان ابری بودن هوا شب و صبح زود که نور کم است قالی بافته نشود !
3- دیوار و سقف و کف کارگاه قالیبافی حتما پاکیزه و به رنگ روشن غیر قابل نفوذ به گرما و سرما و رطوبت باشد. کف قابل شستشو و حتی الا مکان موزائیک باشد زیرا سیمان رطوبت را جذب خواهد کرد سقف از جنس محکم و غیر قابل ریزش باشد بهتر است بالای دیوار به رنگ روشن و پایین تیره باشد تا ایجاد خیرگی نکند .
4- محل نشستن باید طوری طراحی شود که قالیباف بتواند به طرز صحیح روی آن بنشیند و احساس راحتی کند چون غلط نشستن و چمباته زدن باعث بسیاری از بیماری های اسکلتی ذکر شده می گردد . تخته محل نشستن بافنده از چوب محکم و یکنواخت با پهنای حداقل 35سانتیمتر باشد و با یک تکه موکت یا تشک نرم پوشیده شود استفاده از تشک یا رویه نرم و در نظر گرفتن پشتی یا تکیه گاه در محل نشستن توصیه می گردد . استفاده از صندلی متناسب و نیمکت قابل تنظیم مجهز به تشک بهتر است . البته دو مورد اخیر با جایگزینی دارهای جدید عمودی که قالی به دور آن می پیچد به جای دارهای قدیمی امکان پذیر است . فرد قالی باف به هنگام کار حتما از زیر پایی مناسب استفاده کند که پاها آویزان نباشد و روی جایی تکیه کند شامل یک چوب گرد یا تخته دیگر ،میله ، لوله ، طناب ، نورد افقی به نحوی باشد که زاویه 90 درجه بین ران و پا ایجاد شود .
5- مواد سمی و آتش گیر در کارگاه نگهداری نشود .
6- زنان قالیباف در شروع آبستنی تحت نظر پزشک مرکز بهداشت بوده و از نیمه دوم بارداری از انجام قالیبافی خودداری کنند ، زیرا به علت بروز تنگی لگن مجبور به سزارین در زمان زایمان خواهند شد .
7- نخ و پشم و الیاف قالی باید تمیز و برای جلوگیری از سیاه زخم ضدعفونی شده باشد . در صورتی که نخ و پشم در خانه شسته می شود رعایت نکات بهداشتی به ویژه بهداشت فردی و استفاده از دستکش لازم است .
8- پهن کردن چادر شب زیر قالی به خاطر جمع کردن کرک و ضایعات ضروری است.
9- در کارگاه جعبه کمک های اولیه با وسایل لازم و کپسول اطفاء حریق ، بخاری در فصل سرد و پنکه در فصل گرم لازم است .
10- انجام معاینات 6 ماهه برای تشخیص زودرس و درمان به موقع بیماری ها لازم است.
11- بهسازی کارگاه ،استفاده از عینک برای افراد دچار ضعف بینایی ، جلوگیری از بازی کردن کودکان زیر قالی باید مدنظر قرار گیرد .
12- استفاده از میزهای توری دار و نصب دستگاه مکنده برای قسمت پشم جور کنی مورد نیاز است .
13- نخهای شیمیایی بکار رفته در پشم بسیار سمی و مضر است ، در مرحله اول توصیه می گردد از رنگهای گیاهی و شیمیایی که عوارض و مسمومیت کمتری دارند استفاده شود در غیر این صورت در کار با این نخ ها احتیاط نموده و حتی قبل از کار مجدد نخ و پشم را به خوبی بشویند و از بردن نخ های قالی به دهان به علت مسمومیت احتمالی جدا پرهیز کنند . در محل رنگ رزی استفاده کارگران از چکمه و دستکش و ماسک و برقراری سیستم تهویه مناسب لازم و معاینات سالانه کارگران لازم است .
14- قالیبافی که در تهیه نقشه قالی نیز فعالیت دارند ، در موقع رنگ آمیزی جدا از فرو بردن قلم به دهان خودداری کنند ، زیرا این رنگها غالبا دارای ترکیبات بسیار سمی مانند سرب و فلزات رنگی می باشد که از این طریق جذب و وارد بدن خواهند شد .
15- تیغ و شانه قالیبافی باید بدون شکستگی و سالم و سبک باشند . برای جلوگیری از حوادث در صورت وجود هر گونه نقص در این گونه ابزار سریعا آنها را تعویض یا مرمت نمایند و آنها را در جای مناسب نگهداری کنند و برای رد کردن پود قالی از سیخک ( قلّاب ) مخصوص استفاده شود .
16- نظافت و تمیزی محل قالیبافی و منظم و مرتب بودن محل کار ضروری است . هنگام نظافت گرفتن دستمال نمدار جلوی دهان و بینی و باز کردن پنجره ها و خروج کودکان لازم است .
17- واکسن کزاز را برای خود و کسانی که در امر قالیبافی فعالیت دارند فراموش نشود .
18- حرکات سبک ورزشی و نرمش پس از هر فعالیت مداوم و خسته کننده در رفع خستگی و کاهش عوارض یکجا نشستن طولانی بسیار مفید خواهد بود سعی شود پس از هر فعالیت قالیبافی یا خیاطی حداقل 5 دقیقه (هر 100دقیقه ، 10دقیقه) نرمش های سبک گردن مفاصل و دستها و نشست و برخاست انجام گیرد .
19- برای بالا رفتن از قالی و پایین آمدن از نردبان استفاده شود در صورت استفاده از حلب های 20 لیتری باید آنها را با شن و ماسه پر کرد که سنگین باشند و وزن بدن را تحمل کنند زیرا ممکن است از زیر پا خارج شده و صورت قالیباف به تخته یا زمین بخورد و موجب شکستگی دست و پا نیز بشود .
20- استفاده از غذاهایی که دارای کلسیم و ویتامین ها هستند مانند شیر، زرده تخم مرغ ، گوشت ، جگر ، میوه و سبزی هایی نظیر هویج ، اسفناج به منظور بالا رفتن دید چشم و سفت شدن استخوانها توصیه می شود .
21- برای جلوگیری از نزدیک بینی هر15دقیقه تغییر وضعیت چشم و نگاه به مسیرهای دور مثل کوهها، پشت بام و ستونهای برق لازم است افراد دارای عینک طبی حتما موقع بافت از عینک استفاده کنند.

پایان

بهداشت حرفه ای در کارگاه های قالی بافی

مطالب مشابه :

آئين نامه نحوه تشکيل و اداره آموزشگاه های فنی و حرفه ای آزاد

بهداشت حرفه ای در کارگاه های قالی بافی

آموزش بافتنی | بافتنی خانم کتلی | بافت حلقه آستین

بافندگی ایران، شیوه ها و دستگاههای آن

آموزش / بهداشت حرفه ای در کارگاه های قالی بافی