کنه تارعنکبوتی دو نقطه ای Tetranychus urticae

کنه دو نقطه ایTetranychus urticae (Acari: Tetranychidae)

Two spotted spider mite

نام علمي اين كنه :

از خانوادهTetranychidae

از راسته Prostigmata مي باشد.

معرفي آفت

اين كنه بسيار پلي فاژ بوده وبر روی عده زیادی از نباتات زراعی یکساله مانند پنبه،چغندر قند ،لوبیا، سیب زمینی و حتی درختان میوه دیده می شود ،این گروه در سال های اخیر از طرف متخصصین بر اساس خصوصیات مرفولوژیک و بیولوژیک به چندین گونه تقسیم شده اند.سپاسگزاریان (1355) در باغات سیب و گلابی از گونه های T.cinnabarinus و T.viennensis نام برد.تلحوک در (1969) روی گیاهان زراعی T.urticae و T.cinnabarinus را ذکر نمود ،متخصصین آمریکایی روی پنبه و انگور از گونه های T.turkestanicus نام می برند که همگی جزو کنه های تار عنکبوتی و دو نقطه ای هستند.

اين كنه با تنيدن تار سطح برگهاي ميزبان را همراه با قشري مانند گرد و خاك مي پوشاند. مخصوصاً در كشت هاي زير پلاستيك و گلخانه اي گياهان جاليزي اين تارها روي گياهان،‌ زياد ديده مي شود. علايم خسارت اين كنه ممكن است به صورت لكه هاي خاكستري يا زرد، در متن سبز برگها مشاهده شود. گاهي برگها در اثر از دست دادن شيره گياهي حول دمبرگ اصلي خميده مي شوند.

شکل شناسی:

این آفت جانوری است به اندازه 3/0 تا7/0 میلیمتر ،جانور نر کوچکتر و انتهای بدن مثلثی شکل و کشیده استپاهاي بلندتري دارند و فعال ترند. ، تغییر رنگ بدن آنها فصلی است به طوری که در فصل بهار و تابستان به رنگ سبز متمایل به زرد با دو لکة پشتی جانبی تیره(که در واقع اغلب محتویات روده است که به این شکل دیده می شود چون پوست بدن این آفت تا حدودی شفاف است )ودر اواخر پائیز و زمستان به دلیل بیرون فرستادن مواد داخل روده های بزرگ به رنگ قرمز مشاهده می شوند. ، بدن باريكي دارند و روي شكمشان نقاط بيشتري دارند.هر ماده روزانه 19تخم مي گذارد و در مجموع هر ماده مي تواند بسته به ميزبان و شرايط آب و هوايي 120 تخم بگذارد. تخمها کروی شکل و به قطر 0/2 میلی متر است ، در ابتدا شفافند اما به تدريج زرد رنگ مي شوند.تخم ها بسيار كوچكند و زير تارها در سطح زيرين برگ قرار داده مي شوند.

لاروها 6 پا دارند سفيد رنگ بوده كمي از تخم بزرگترند و چشم هاي قرمز مشخصي دارند. لاروها بعداز 3-15 روز (بسته به درجه حرارت) از تخم خارج شده ، در ابتدا بي رنگند و فقط 6 پا دارند .در دو دوره نمفي بعدي كه بعد از مرحله لاروي است، زرد كمرنگ تا سبز بوده ،8 پا دارند و2 نقطه سياه روي بدنشان ظاهر مي شود. لاروها بلافاصله پس از خروج از تخم سفيد رنگ هستند. اما بعد از تغذيه از شيره گياهي ،سبز-زرد شده و2نقطه سياهرنگ پديدار مي شود.بعداز دوره دورمانسي(خواب) نمف ها با 8 پابوجود مي آيند.بعد ازيك دوره خواب ديگر و دوره نمفي ،كنه بالغ مي شود.نمف ها ممكن ست در هواي گرم و خشك طي 5 روز بالغ شوند. دوره تخم در دماي 15درجه 36 روز.دردماي 29درجه 16 روز ودر دماي 30 درجه 7 روز است.

مناطق انتشار

این کنه در ایران برای اولین بار از مناطق گرگان ، رامسر ، بندر انزلی و اوین از روی ختمی درختی و گیاه زینتی آزاله و همچنین از نواحی دریای خزر ، گلستان ، تهران ، آذربایجان غربی و شرقی ، کردستان ، همدان ، کرمانشاه ، اردبیل و مرکزی و تقریباً از تمامی مناطق کشور جمع آوری و گزارش شده است.

در حال حاضر آن یکی از مهمترین آفت گیاهان گلخانه ای و مزارع و باغات مناطق مختلف جهان می باشد و در تمام کشورهای جهان یافت می شود .

زیست شناسی:

اینگونه زمستان را بصورت جانور کامل در لابلای بقایای گیاهی ، زیر کلوخه ها ، روی گیاهان همیشه سبز و علفهای هرز حاشیه مزرعه و یا سطح باغ سپری می کنند . وقتی شرایط آب و هوایی مساعد می شود پناهگاه های زمستانه را ترک کرده بر روی علفهای هرز داخل و حاشیه مزرعه مستقر می شوند و 2- 1 نسل اول فصل را روی آنها تولید می نمایند .بیشتر در سطح برگها تخمریزی می کنند ، غالبا در لابلای پرزها و تارهای تنیده شده دیده می شوند .

طول روز یکی از فاکتورهای موثر در شروع و خاتمه دیاپوز می باشد . در پاییز بعد از اینکه دوره روشنایی به کمتر از 10 ساعت رسید دیاپوز شروع می شود . وجود تداخل نسل در این آفت امری کاملاً طبیعی است و به همین دلیل در پشت برگها مراحل مختلف زیستی آفت شامل تخم ، لارو ، استراحت اول ، پروتونموف ( پوره سن یک )، استراحت دوم ، دئوتونموف (پوره سن دو)، استراحت سوم و بالغ بطور همزمان مشاهده می شود . در بین مراحل مختلف زیستی آفت سه مرحله استراحت اتفاق می افتد . طول مراحل تکاملی این کنه با افزایش درجه حرارت همبستگی منفی دارد بطوریکه وقتی درجه حرارت محیط بالا می رود طول این دوره را کاهش می دهد و وقتی حرارات محیط به زیر 15 درجه سانتیگراد تقلیل می یابد ، حالت دیاپوزی در تنه ماده مشاهده می شود .

کامل شدن هر مرحله فعال زندگی کنه وابسته به گذراندن یک مرحله استراحت می باشد . پوست اندازی وابسته به انجام تغییرات کامل فیزیولوژیکی در بدن کنه است . رنگ طبیعی به جا مانده پوست از تغییر جلد سفید است و در برگهایی که جمعیت کنه زیاد باشد این پوسته‌ها به وفور مشاهده می شود .

طول دوره رشد جنینی و مراحل تکاملی کنه نر در مقایسه با کنه ماده کوتاهتر است . دمای 30 درجه سانتیگراد بهترین شرایط برای فعالیت کنه را مهیا نمود که کاهش رشد مراحل نابالغ و افزایش تخم ریزی را به همراه داشته است .

غالباً در مراحل پایانی پوست اندازی مرحله سوم کنه های ماده ، افراد نر مدتی در کنار آنها قرار گرفته و به محض شروع پوست اندازی آنها را در خارج شدن کنه های ماده از پوسته کمک و سپس با آنها جفت گیری می نمایند .

فعالیت این کنه بستگی کامل به شرایط آب و هوایی به خصوص درجه حرارت و رطوبت دارد ؛ بطوری که در فصل بهار چون درجه حرارت پایین و درصد رطوبت بالا است فعالیت چندانی که منجربه ایجاد خسارت موثر شود ندارد ولی باغ شروع فصل گرما که توام با کاهش درصد رطوبت است فعالیت تشدید شده و منجر به بروز خسارت می شود . فعالیت کنه ها در اوایل فصل معمولاً در علف های هرز زیر درختان مثمر و غیر مثمر بوده و به ندرت در این موقع از سال در روی درختان باعث ایجاد خسارت اقتصادی می شود ، انتقال کنه به قسمت تاج درخت از طریق تنه صورت گرفته و قسمتهای پایینی و مرکزی درخت مشخصاً زودتر از سایر قسمتها آلوده می شوند .

با افزایش دمای محیط ، آلودگی به قسمتهای بیرونی و انتهایی درخت سرایت می کند . در شرایطی که تراکم جمعیت بالا باشد یا میزبان مناسبی در دسترس نباشد کنه ها با تنیدن تار از برگها آویزان شده و به زمین می افتند و یا در مواقع طوفانی با کمک باد سطح آلودگی خود را گسترش می دهند . با توجه به کوتاه بودن دوره رشد این کنه می تواند تا 15 نسل در سال تولید نماید .

تكثير كنه ها درزير دماي 13 درجه متوقف مي شود

خسارت:

کنه های تارتن با فرو بردن کلیسرهای میله ای خو به درون سلول برگ و خالی نمودن محتویات آنها و تخریب سبزینه رشد گیاه را دچار اختلال می نمایند . در سلول های خسارت دیده در ابتدا نقاط ریز و زرد رنگی ظاهر می شود که با افزایش تغذیه مجموع سلولهای آسیب دیده به صورت لکه های زرد رنگ بر روی سطوح فوقانی و تحتانی برگ خسارت دیده ظاهر می شود که در نهایت برگهای خسارت دیده به رنگ قهوه ای درآمده و ریزش می کنند . خسارت کنه تارتن علاوه بر روی برگ ، بر روی ساقه ، گل و میوه گیاهان نیز مشاهده می گردد.

خسارت حاصل از این کنه ها عمدتاً همراه با تنیدن تار می باشد که در مجموع مقدار تار تنیده شده با افزایش تغذیه و خسارت کنه ماده ارتباط مستقیم دارد . همچنین تارهای تنیده شده در تجمع گرد و غبار و نرسیدن نور کافی برای انجام عمل فتوسنتز در برگ نقش موثری ایفا می نماید .

گردآلود بودن اندامهای آلوده و گل بوته یا درخت از عوارض بارز آلودگی به این گونه است .در صورت تداوم آلودگی امکان ریزش برگها و خزان زودرس وجود دارد . ریزش شدید برگها باعث کوچک ماندن میوه ها و حتما در بعضی موارد احتمال گلدهی پاییزه را به دنبال دارد که در مجموع باعث ضعیف شدن و سال آوری درخت در سال بعد می شود . این آفت سبب خشک شدن کامل برخی از گیاهان نظیر انواع لوبیا و سویا می شود . خسارت آن در روی گیاهان میزبان مختلف ، متفاوت است بطوری که در روی رُز بخلاطر طغیان جمعیت، شدت تغذیه و توده های متراکم تار در اطراف آنها ، باز نشدن غنچه های انتهایی را به دنبال دارند .

همچنین خسارت کنه بر روی گیاه رز در شرایط گلخانه ای نسبت به کشت صحرایی آن بیشتر است که علت آن می تواند ناشی از حضور دشمنان طبیعی کنه آفت در شرایط صحرایی باشد . خسارت این آفت بر روی برگهای گیاهان زینتی وضعیت متفاوتی دارد بطوریکه در روی برگهای ژربرا تقریباً مشابه خسارت در گیاه رز ولی با شدت آلودگی ضعیف تر می باشد کهع شاید یکی از دلایل این اختلاف ، وجود انبوه کرک در سطح زیرین برگ ژربرا باشد که مانع از دست سابی جمعیت بیشتر کنه به سطح برگ می شود .

برگهای جوان و تازه فیکوس به لحاظ صاف و چرمی بودن سطح تحتانی برگها بیشتر مورد تغذیه و حمله کنه قرار می گیرند ؛ بطوریکه کنه را قادر می سازد به آسانی بر روی آنها مستقر و تغذیه بیشتری داشته باشد .

سطح زیرین برگهای خسارت دیده در ابندا به رنگ زرد یا نقره ای درآمده و سپس برنزه می شود . از ویژگی های مهم خسارت این کنه بر روی برگهای جوان فیکوس می توان به تنیده شدن انبوه تار ، جمع و لوله ای شدن و کوچک ماندن برگها و بطور کلی از بین رفتن طراوت گیاه همراه با توقف کامل رشد و ریزش زود هنگام برگها اشاره نمود . این آفت با خالی نمودن سلولهای گیاهی از سبزینه باعث بروز زردی بر روی برگ گلایول می شود و در صورت شدت خسارت باعث سفید و یا نقره ای شدن برگ از قسمت انتهایی و در نهایت منجر به خشک شدن کامل برگ می شود .

خسارت این کنه بر روی دیفن باخیا نیز منحصراً با طغیان جمعیت ارتباط مستقیم دارد و خسارت وارده مشابه خسارت بر روی رز می باشد.

کنترل:

زراعی؛ استفاده از پوشش سبز زیر درختان به عنوان گیاهان تله : با توجه به اینکه محل تجمع و فعالیت اصلی کنه دو لکه ای غالباً در روی گیاهان هرز زیر درختان می باشد لذا با مدیریت صحیح و موفقیت آمیز می توان این جمعیت را در روی گیاهان فوق نگه داشته و با اجرای روش های زیر از افزایش آن در روی درختان جلوگیری نمود :

به محض مشاهده اولین علائم وجود کنه (شامل تار- نقره ای شدن سطح برگ و...) برگ ها رابا آب کاملاًشستشو داده بصورتیکه زیر برگ کاملاً شسته شود چون محل تجمع کنه زیر برگ هاست زیرا کنه راحتر از بافت زیر برگ تغذیه می کند .

- جدا کردن و کندن برگ های آلوده و خارج کردن این برگ ها از محیط گل خانه.

- شستشو با آب خالی 3 بار در هفته و بعد از آن استفاده از یک کنه کش

- استفاده از روشهای آبیاری نیز می‌تواند روی جمعیت کنه‌ها مؤثر باشد. استرس کم آبی بهترین روش برای جلوگیری کنه‌هاست در حالیکه سیستم آبیاری (آبپاشی) از بالا مناسب جلوگیری از طغیان کنه‌ها نیست.

- كنه ها از طريق لباس كارگران، ادوات كشت و گياهان آلوده منتشر مي شوند.هنگامي كه كيفيت ميزبانشان افت مي كند به گياهان با كيفيت بهتر حمله مي كنند و جمعيت هاي جديدي در آنجا ايجاد مي كنند.

- گياهان و وسايل جديدي كه به گلخانه آورده مي شوند بايستي كنترل شوند تا حاوي كنه يا سايرآفات نباشند.

- در بوته هايي كه نزديك به هم كشت شده اند گسترش كنه ها از بوته اي به بوته ديگر صورت مي گيرد

- كنه ها بال ندارند بنابراين استفاده از تله هاي چسبناك براي آنها كاربردي ندارد.

شیمیایی:

كنترل هفتگي براي شناسايي ورود كنه ها الزامي است.نقاط حاوي كنه بايستي علامت گذاري شوند تا مكان هايي كه مبارزه بايد در آنها صورت گيرد،مشخص باشند.مي توان نقشه اي از گلخانه تهيه كرد كه نقاط مورد حمله كنه علامت گذاري شده باشد.

اين كنه در سطح زيرين برگها وجود دارد ،بنابراين بايستي سم پاشي در سطح زيرين برگ انجام پذيرد. این کار را میتوان با لانس سر کج انجام داد.اسپايدرمايتها به صورت جزئي و نقطه اي قابل كنترل هستند اما اگر در سطح وسيع در گلخانه گسترش پيدا كنند بايستي سراسر گلخانه را سم پاشي كرد.

بسیاری از حشره‌کش‌ها نیز خاصیت کنه‌کشی دارند، در واقع استفاده بیش از اندازه برخی از حشره‌کشها می‌تواند باعث طغیان کنه‌ها در آینده شود. زمانیکه در گلخانه هم کنه و هم حشره آفت وجود دارد استفاده از یک ترکیب حشره‌کش ـ کنه‌کش بهترین روش کنترل شیمیایی بحساب می‌اید.

کنه کش‌های مختلف ویژگیهای کاربردی مختلفی دارند.

کنه‌کش Avid® از برخی جوانب سیستمیک است زیرا که بداخل سلولهای گیاه تیمار شده نفوذ می‌کند اما همین کنه‌کش اگر در سطح برگ باقی بماند. سرعت تجزیه می‌شود. همچنین یک نحوه اثر بی‌نظیر را بر روی سیستم عصبی کنه دارد مشکلات گیاهسوزی کمی ایجاد می‌کند.

کنه‌کش Pentac® به آرامی اثر می‌کند به پرتوهای ماوراء بنفش حساس است، مشکلات گیاهسوزی کمی هم ایجاد می‌کند. مقاومتی هم در کنه‌ها گزارش نشده است.

Thiodan® بر روی برخی از واریته‌های داودی گیاهسوزی ایجاد می‌کند.

صابونهای کنه‌کش ـ حشره‌کش هیچ نوع با قیمانده‌ای ایجاد نمی‌کنند.

Sulfar بعنوان یک کنه‌کش ثبت شده، بر روی سبزیجات و گیاهان زراعی باعث گیاهسوزی بالایی می‌شود، باقیمانده‌هایی بر روی گیاهان ایجاد می‌کند، مقداری خاصیت قارچکشی دارد و قیمت ارزانی دارد. برخی از تولیدات سمی هم نسبت به بقیه اثرات بسیار زیانبار بیشتری بر روی دشمنان طبیعی ایجاد می‌کنند و برخی از گونه‌های شکارچی کنه‌ها هم نسبت به آفتکش‌ها از خود مقاومت نشان داده‌اند.

در بعضی از منابع نیز به این صورت مبارزه شیمیایی را ذکر کردند:

بنزوکسی میت(سیترازون) EC20% و 1 درهزار

پروپارژیت(اومایت) EC57% ،، ،، ،،

بروموپروپیلات(نئورون) EC25% ،، ،، ،،

فن پیروکسی میت(ارتوس) sc5% و 5/. در هزار

کمک کننده‌ها (مواد کمکی):

مواد افزودنی به مخزن (پخش کننده‌ها، چسبنده‌ها، بافرها) می‌توانند بازدهی کنه‌کش استفاده شده را بالا برند. یک دستورالعمل خوب به شرح زیر است:

یک ماده کمکی را زمانی استفاده کنید که قابلیت افزایش دهنگی اثر سم در آن به اثبات رسیده باشد. استفاده از پخش کننده‌ها یا مرطوب کننده‌ها در افزایش اثر اکثر کنه‌کش‌ها نقش مؤثری دارند. بخصوص بر روی گیاهانی که برگهیشان لایه مومی (Wax) دارد از شوینده‌ها بعنوان افزایش دهنده قدرت نفوذ کنه‌کش در بدن کنه استفاده می‌شود. از طرف دیگر استفاده از برخی مواد کمکی در کنه‌کش‌ها مثل (ie-Nu-Film-P plus Auid®) باعث کاهش اثر کنه‌کش می‌شود و یا استفاده از موادی همچون (ie-spreader-sticker materials or agricultural oil plus joust®) باعث گیاهسوزی می‌شود. همیشه قبل از استفاده از مواد کمکی برچسب پشت سموم و مواد کمکی را مطالعه کنید. تحقیقات در مورد اینکه آیا اضافه کردن موادی همچون تولیدات فرمونی باعث افرایش اثر کنه‌کش‌ها می‌شود بی‌نتیجه مانده است.

• كنه ها دوره زندگي كوتاهي دارند و ممكن است نسبت به سموم مقاوم شوند.بنابراين بايستي سموم مورد استفاده از گروههاي شيميايي مختلف باشند. بعد از3 بارسمپاشي با يك كنه كش كنه كش ديگري از ساير گروهها بايستي مورد استفاده قرار گيرد. كنه ها روي رز زمستان گذراني نمي كنند بنابراين روغن هايي كه هنگام خواب زمستانه استفاده مي گردند،موثر نيستند.

بیولوژیک:

• Phytoseiulus persimilis مهمترين كنه شكارگر اين كنه است. اين كنه در گلخانه ها در رطوبت بالاي70% فعاليت مي كند و هنگامي كه هيچ غذايي باقي نماند باشد،كانيبال مي شود وازهم جنسان خودش تغذيه مي كندو از بين مي رود.

اين كنه ها دماي 18 درجه يا بالاتر و رطوبت نسبي 70% راترجيح مي دهند .در روشهاي كشت معمول كه لايه اي ضخيم از برگ ها قسمت پايين بوته ها را فراگرفته،كنه هاي شكارگر شانس بيشتري دارند

• كنه شكارگر ديگر californicus Amblyueis است كه قدرت تهاجم كمتري دارد ولي مدت بيشتري زنده مي ماند.

همچنين كنه شكارگر Feltiella acarisuga مي تواند مورد استفاده قرار گيرد كه لاروهاي اين كنه از تخم و كنه بالغ تغذيه مي كنند.

حشراتي نظيرminute pirrate bug وGeocoris species))big-eyed bugsوكفشدوزك هايي كه از كنه تغذيه مي كنند:

• (Spider mite destroyer lady beetle) ازگونهStethorus وتريپس ها نيز از كنه دو نقطه اي تغذيه مي كنند.

استفاده از واریته های مقاوم:

استفاده از ارقامی که نسبت به کنه مقاوم هستند از جایگاه مهمی برخوردار است که نمونه ای از این ارقام نام برده می شود:

Utopia

Atumn breez

Orange joice

قبل از رهاسازی شکارچی‌های کنه، برای کاهش جمعیت کنه‌ها می‌توان از صابونهای حشره‌کش استفاده کرد زیرا که این ترکیبات پس از خشک شدن هیچ نوع باقیمانده مضری برای دشمنان طبیعی برجا نمی‌گذارند.

از نکات قابل توجه دیگر جلوگیری از گرم شدن بیش از حد دمای گلخانه است و توجه به این نکته که ارقامی که به کنه حساس هستند در مکان خنک گلخانه یعنی کنار پد کاشته شود.

منابع:

حشره شناسی کشاورزی، دکتر مرتضی اسماعیلی-دکتر اسدالله میرکریمی،دکتر پروانه آزمایش فرد-انتشارات دانشگاه تهران،چاپ 9 ،1387، صفحه550

http://medical-plant.blogfa.com/post-83.aspx

http://booranahi.blogfa.com/post-17.aspx

http://pests.blogfa.com/post-36.aspx

http://ptajmiri.blogfa.com/post-3.aspx

http://www.agriline.blogfa.com/post/301/

http://giyahpezeshk.blogfa.com/post-12.aspx

http://www.funsara.com/Content/7703-tetranychus-urticae.html

http://www.iranflowercenter.com/DynamicPage.aspx?ID=58

با تشکر از خانم ها یعقوبی و خوری