آداب و رسوم عروسي ترکهای خراسان
آداب و رسوم عروسي ترکهای خراسان
نویسنده : اسماعیل سالاریان
اشاره : آداب، رسوم و فرهنگ هر ملت سرشار ازغنا و ظرافت‌هاي خاصي است. اين فرهنگ در بطن خود داراي خرده فرهنگ‌هايي است كه شالوده و اساس فرهنگ آن ملت را پيريزي مي‌كند. باورها و آرزوهاي هر ملتي را مي‌توان در آداب و رسوم و آيين‌هاي ملي و مذهبي آن ملت جستجو كرد. آيين‌هاي عروسي، جشن‌های اعياد، برداشت محصول، نامگذاري و ...، عزا، باران خواهي و... آيينه تمام نمايي است كه فرهنگ هر قوم و ملتي را براي ما بازخواني مي‌كند. بازخواني فلسفه و چگونگي به وجود آمدن آنها مي‌تواند، راهگشاي ما در شناخت باور‌هاي اساطيري آن قوم و ملت باشد. اما اين بازخواني و كنكاش كارهاي آكادميك لازم دارد كه خارج از سطح معلومات و توانايي هاي يك نفر مي باشد.
در ادامه به بررسي مراسم و آيين‌هاي فولکوریک عروسي ترک های خراسان براساس تجربیات خود و شنیده های از پدر و مادر و سایر بزرگترها در شهرستان بجنورد و روستای ترک نشین گریوان و روستاهای اطراف آن واقع دربخش مرکزی بجنورد مي‌پردازيم. البته اين مطلب بيشتر درباره‌ي عروسي تمام ترکهای خراسان کم و بیش صادق است. هسته ي اصلي آن بجنورد و روستاي گریوان مي‌باشد. بعضي از مراسم رفته رفته دراثر تاثیر فرهنگ اقوام دیگر و تبلیغات منفی یکسان سازی فرهنگی به بوته فراموشي سپرده شده اند.
خوراسان تورکلرنین ائولنمه توره نی : (آداب و رسوم عروسی ترکان خراسان )
ترک های خراسان نیز دیرینه دلدادگان و پرچمدار شکوه فرهنگی هستند که، توانسته‌اند فرهنگ نیاکان خود را به زیبایی بر دوش بکشند و در خراسان بزرگ به ترک بودن خود ببالند و افتخار کنند. ترک های خراسان، بذر افشانده شده تاریخند که در دل هر دشت و مزرعه ای، در ستیغ هر کوهی، در زلالی هر جویباری، هم نفس صادق خاک خود و خاطره بوده است.
هر از چندی، صدای ساز بخشی ها سورنا و دهل و قوشمه و تار در ده ، شهر، کوه و دشت می پیچد، ضرباهنگ قلبی با قلب دیگر هم نوا می شود. شور، شادمانی و عشق درهم تنیده است. بوی اسپند ، سرخی سیب و انار، لبخند بر لبها، نجابت اسب عروس، هلهله و شادی مرد و زن، پیر و جوان، دستهای به شوق بالا رفته تا در گرفتن انار از هم سبقت بگیرند، همه و همه یعنی باز عروسی ترک های خراسان است.
قارداشلیق (پیمان برادری)
دربین ترکان خراسان رسم است که پسران قبل از تشکیل زندگی و عروسی، با یکی از دوستان صمیمی خود پیمان اخوت و برادری می بندند و به اصطلاح با هم قارداشلیق می شوند. در تمام مراحل عروسی، تدارکات و به هنگام عروسی، هدایت کاروان عروس به عهده قارداشلیق اوست.
ائلچي‌لیق (خواستگاري)
وقتي جواني قصد ازدواج داشته باشد به خاطر شرم و حيا و آداب خانوادگي نمي‌تواند، آن را با پدر و مادر خود در ميان بگذارد و آن را به خواهر، خاله، عمه و يا اقوام نزديك ديگر مي‌گويد و آنان قضيه را به پدر و مادر وي مي‌گويند. اگر پسر مشكلاتي از قبيل سربازي نداشته باشد، برايش آستين بالا مي‌زنند. پس ازجويا شدن نظرات پسر در باره دختر مورد نظر و مشورت با اقوام نزديك، مادر يا خواهر بزرگ وي به خواستگاري مي‌رود. فرد خواستگار كه به او « ائلچي » مي‌گويند با مخاطب قرار دادن مادر عروس آینده و با بيان اين مطلب:
- بيزيم اوغلومئزه نؤكرچيليغه قبول ائد‌ی ینگئز ( پسر ما را به نوكري قبول مي‌كنيد.). سر صحبت را باز مي‌كند. اگر مادر عروس با اين وصلت موافق باشد، با بيان اين مطلب:
- قيز دا ائززئنگیزکی ( اؤزونوز کئ )، اوغلان دا ائززنئگیزکی دی (دختر و پسر هر دو مال شماست).
مي گويد: اجازه بئرئن باخه ی قیزینگ، آته سئنیگ و قارداشینیگ نظرئ نه دیر. سورا سیزه خه ور (خبر) بئره ئ (اجازه بدهيد، ببينيم نظرخود دختر، پدر و برادرانش چيست. بعداً به شما جواب مي‌دهيم.)
در صورتي كه خانواده عروس از بن و بيخ با اين وصلت مخالف باشند. مي‌گويند:
- بئزده قئز يوخدی ( ما دختر نداريم! ).
پس از دو سه بار رفت و آمد، اگر خانواده عروس جواب بله گفت، چند نفر از بزرگان خانواده‌ي داماد براي صحبت درباره باشلیق (مهريه و جهیزیه) و قرار مدار عروسي به خانه عروس مي‌روند.
باشلیق (مهریه و شیربها)
شیربها، قبلا رایج بود و الان به ندرت وجود دارد. هر چند گروهی آن را مذموم می دانند ولی این رسم در فرهنگ از یک دیرینگی برخوردار است. در عین حال بحث دفاع از این رسم مطرح نیست، بحث رایج بودن آن است. پولی که به عنوان شیربها گرفته می شد صرف خرید جهیزیه عروس و لباس دامادی می گردید و به آن باشلیق می گفتند.
قبلا در رسم و رسوم بعضي ازخانواده‌ها، پس از مشخص شدن مهريه مقداري از آن را به عنوان شيربها تعيين مي‌كردند و بعضي‌ها شيربها را جدا تعيين كرده كه بايد خانواده داماد آن را براي كمك در تهيه جهيزيه به خانواده عروس بپردازد و آن هم به اقتصاد خانواده عروس بستگي داشت. اگر خانواده عروس از لحاظ اقتصادي غني بود زياد به شيربها اهميت نمي‌داد و يا اصلا آن را نمي‌گرفت. عده‌اي هم به جاي شيربها سه، چهار تكه از وسايل جهاز را مي‌خریدند. درحال حاضر شیربها مطرح نمی شود.
اين حقير (نویسنده مقاله) در مورد مهريه‌ها از حدود صد سال پيش تا حالا از پير مردان و پير زنان شنيده‌ام كه از چند تومان به صدها ميليون تومان رسيده‌است، درحال حاضر تعیین سکه طلا از چهارده عدد به بالا رایج است. در هيچ كدام از مراحل خواستگاري داماد و عروس خودشان حضور ندارند.
قند سیندیرماق(بله برون)
پس ازقرار و مدار و مشخص شدن وضعيت اين وصلت، خانواده داماد با دعوت از اقوام و دوستان در يك شب معين مقداري مواد غذايي مثل برنج، روغن (سابق روغن زردحيواني بود )، قند و... به همراه مقداري شيرني جات و دو عدد « كله قند » به خانه عروس مي‌برند. دراين مراسم اگر عاقدحضور داشته باشد، پس از خواندن صيغه محرميّت و پس از تعیین شیربها، دو نفر از بزرگان طرف عروس و داماد در بالای مجلس می نشیتند و پس از فرستادن صلوات بر محمد و آلش تا یکی از آنان که دارای کبر سن و تجربه بیشتر دارد، دو کله قند را در دست می گیرد و طوری دو کله قند را بر هم می زند که سر دو کله قند می‌شکند و در فاصله مناسب و یکسانی جدا شوند. طوری که دو سرکله قندها یکسان و یک اندازه از تنه کله قند جدا گردند. و با شكستن كله قند حاضران با كف زده مي‌گويند:
- قوتلو و مبارك اولسون ( مبارك باد.) به این عمل « قند سينديرماق» گویند.
-فرد" قارداشلیق" که از دوستان صمیمی داماد است این دو تکه کله قندها را می گیرد . این تکه های کله قندها به عنوان سئونجی یا موشتولوغیا مژدگانی به داماد و عروس داده می شوند و ازداماد مژدگانی می گیرد.
با شکسته شدن کل قند هلهله و شادمانی و کف زدن ادامه می یابد. نخستین کار پس از آن تکه نمودن قندهاست که تکه های بزرگ بین مهمانان تقسیم می شود و تکه اول به داماد داده می شود. نوک قندها را نیز به خانواده عروس و داماد می دهند تا آن را به یادگار نگهدارند و شیرینی و حلاوت آن شب پرخاطره همواره در مقابل دیدگانشان باشد.
بعد ازآن با شيريني و ميوه از حاضران پذيرايي مي‌كنند. اين پذیرایی را « شيرني یئمک» گويند.
(عروسی ترکهای شیروان)
اوزوك تاخما (گلین نشان ایدماق) :
فرداي شب قند سیندیرماق چند نفر از زنان خانواده داماد به همراه مقداري هدايا، يك انگشتري طلا براي عروس مي‌برند. اوزوک به معني حلقه ازدواج و به اين مراسم « اوزوک تاخما " مي‌گويند. از آن پس دختر را "نشانلي" و یا " گََِلین " (عروس) و پسر را " کوره ره کن" (داماد) ، دختر و پسر را « آداخلي » ( نامزد ) و دوران نامزدي را « آداخلي‌ليق » مي‌نامند. تشکیل زندگی مشترک را ائولنمک گویند
گلین و کوره کن سالام (عروس و داماد سلام )
چند روز پس ازجشن عقد کنان، خانواده های عروس و داماد فامیل نزدیک طرفین را به صرف شام دعوت می کنند و به عروس و داماد کادو هدیه می دهند به این مراسم ها اگر در منزل داماد صورت گیرد "گلینه سلام بیرماق" و اگر در منزل عروس صورت گیرد " کوره کنه سلام بئرماق " گویند.
رسم یاش توتماق :
درگذشته تازه عروس ها به نشانه ی احترام به مردان فامیل داماد و زنان مسن خانواده آنها، بوسیله روسری بینی تا چانه خود را می پوشاندند. پوشاندن نیمه پایین صورت توسط زنان با استفاده از روسری و چادر را " پاشماق توتماق" گویند.
عروس به رسم احترام صورت خود را می پوشاند. چادری که معمولا سفید رنگ است و داماد برایش خریده است را تا آنجا پایین می آورد که صورتش دیده نشود. عروس حتی گاهی تا چند ماه با پدر و برادران داماد و حتی با مادر او حرف نمی زند و به ندرت با نزدیکان او سخن می گوید.
در قدیم هرگاه عروس، خانواده داماد را می دید سعی می کرد با آنان روبرو نشود و در صورتی که سوالی از او پرسیده می شد سعی می کرد با ایما و اشاره به سوال پاسخ دهد. این رسم نوعی احترام تلقی می شد. حسن کار این بود که تا مدتی ستیزه جویی لفظی، سخن چینی و ... به حداقل می رسید و عروس همچنان مورد احترام باقی می ماند.
اگر خانواده می‌خواستند که عروس با آنان هم سخن شود و از آنان روی نپوشاند باید هدیه‌ای به عروس می‌دادند. این رسم امروز در برخی روستاها رایج است و عروس حتی پس از مراسم عروسی و خانه شوهر رفتن به پدر داماد کلامی نمی‌گوید و از او روی می پوشاند.
در گذشته داماد نیزهرگاه می خواست به نامزدی برود و باید خواهر داماد یا یکی از نزدیکان قبلا موضوع را به خانواده عروس خبر می داد و داماد سعی می کرد پس از گذشت پاسی از شب و به طوری که با پدر و برادران عروس روبرو نشود درخانه‌ای که قبلا برایشان فراهم شده است به نامزدی می رفت و در تاریکی شب قبل از سپیده صبح نیز باید خانه عروس را ترک می کرد.
رسم یووار :
در دوران نامزدي خانواده داماد در انجام بعضي ازكارها به خانواده عروس كمك مي‌كند. يكي از اين كمك‌ها را «یو وار» مي‌گويند. در روستاها، اگر دوران نامزدي درفصل تابستان باشد، خانواده داماد عده‌اي را به عنوان كمك براي برداشت محصول به خانواده عروس دعوت مي‌كند. تعداد اين افراد براساس تقاضاي خانواده عروس از 5 نفر به 30 نفر مي‌رسد. اين افراد پس از صرف صبحانه درخانه عروس راهي محل كار مي شوند. به خاطر اين كه افراد به صورت رايگان كار انجام مي‌دهند، خانواده داماد درقبال اين كار وظيفه دارد، در «یو وار» افراد شركت كننده كه درآينده عروسي خواهند كرد، شركت كنند. در اين مراسم سعي مي‌شود ازبزرگان فاميل‌هاي عروس مثل پدر بزرگ، عمو، دايي و .... دعوت نشود. اين مراسم همراه با شوخي بگو و بخند مي‌باشد. كسي كه صداي خوبي داشته باشند، یئرلمه یا ترانه ترکی و يا از داستان‌هاي آشقي براي حاضران مي‌خواند. و افراد با گفتن:
«ساغ اول: زنده باشید» او را تشويق مي كنند. عصر پدر يا برادر عروس نيم الي يك ساعت زودتر از وقت معمول با گفتن:
« الاقات : آللاه كؤمکگيز اولسون، آللرنیز آغريماسين یعنی خدا قوت بدهد خدا کمک تان کند، دست و پنجه‌تون درد نكند». پايان كار را اعلام مي‌كند.
افراد با گفتن: «مبارك اولسون ». محل كار را ترك مي‌كنند. اين افراد به پاس زحماتشان شام به خانه عروس دعوت مي‌شوند.
عه ییدلیق(بايراملئق)
اگر دوران نامزدي با يكي ازاعياد تلاقي كند. خانواده داماد چند نفر از زنان فاميل را براي عيدي بردن دعوت مي‌كنند. دراين مراسم مقداري شيريني، برنج، قند، روغن و... و هداياي مخصوص عروس مثل طلا، لباس وسايل آرايشي در مجمعه‌های مسی مي‌گذارند و پارچه قرمز رنگي روي آن مي‌كشند. مجمعه‌ها را دو سه نفر از تازه عروسها و دختران دم بخت برمي‌دارند. معمولا با دست زدن و شادی کنان به طرف خانه عروس مي‌روند و هر يك ازحاضران نيز با توجه به بضاعت مالي خود هديه‌اي به عروس تقديم مي‌كنند. در قديم موادي سوختي از قبيل نفت و گاز در روستاها كم استفاده مي‌شد و اكثر سوخت خانواد‌ها هيزم بود، دراعياد يك نفر ازخانواده داماد مقداري هيزم بار الاغ كرده به خانه عروس مي‌برد، خانواده عروس نيز با دادن هديه‌اي از او تشكر مي‌كردند، اين هدايا اكثراً جوراب پشمي دست باف و يا يك قواره پارچه مخصوص پيراهن مردانه و یا همان پارچه قرمز رنگ بود.
قربان لیق ( قربانی تازه عروسها)
در بین ترکان خراسان رسم براین است که درعید قربان خونچه‌ای تزیین شده به خانهٔ تازه‌عروس یا نامزد خانواده می فرستند. خانواده داماد درسینی خوانچه‌ای لباس های تازه تدارک دیده شده برای عروس را تزئین می‌کنند و علاوه برآنها برای عروس، شیرینی، و گوشت قربانی براطرافش می‌گذارند و به همراه مقداری روغن وکله فند به خانه عروس می فرستند. درقدیم درعيد قربان خانواده داماد يك گوسفندي را تزئين كرده به عنوان قرباني به خانه عروس مي‌فرستاد. این رسم باعث افزایش مهرو محبت و صمیمیت بین دو خانواده عروس و داماد و ترویج فرهنگ زیبا و سنتی ترکان به نسل جوان می شود.
(قربانلیق تازه عروس ترکان شمال شرق در رامیان )
آخر چرشنبه لیک (جهار شنبه سوری تازه عروسها)
اگر دوراننامزدي با چهارشنبه سوري تداخل مي‌كرد، اول شب داماد به همراه دو سه نفر مقداريهدايا براي عروس مي‌برد كه اصطلاحاً به آن « عه ییدلیق » یا « بایراملئق » مي‌گفتند.
چئلله لیک گلین ( چئلله تازه عروسها)
درمناطق ترک نشین خراسان رسم براین است که در شب چله خونچه‌ای تزیین شده به خانهٔ تازه‌عروس یا نامزد خانواده می فرستند. خانواده داماد در سینی خونچه‌ای هندوانه‌ها را تزئین می‌کنند و علاوه برهدایایی برای عروس، شیرینی، میوه های گوناگون را اطرافش می‌گذارند و به خانه عروس می برند. شب دور هم جمع شده و شب نشيني مي كنند.
توي توره نئ ( مراسم عروسي)
يك عروسي چهار روز طول مي‌كشيد، روز اول « چاغیری یا خبراتماق : دعوت کردن» و «لباس آپار ماق یا لواس ائرتماق : لباس بردن» روز دوم «حنا توتماق : روز حنابندان» روز سوم «توي : روز عروسي» روز چهارم «ایزگئرمیش (اوزو گورموش) : پاتختي». نام دارد.
تدارکاتعروسی
در روستاها پس ازچند ماه نامزدي معمولا با پايان يافتن كارهاي زراعت به خصوص اوايل پاييز عروسي‌ها شروع مي‌شود؛ دراکثر مناظق خراسان چند روز مانده به عروسي مقدمات آن را فراهم مي سازند. به خريد مي روند و براي عروس و داماد لباس و لوازم مورد نیاز مي خرند. براي دعوت مردم به عروسي کارت چاپ می کنند و آنرا توسط قارداشلیق به خانه هاي مدعوین مي فرستند تا آنها را براي عروسي دعوت نمايند. جهاز عروس را يك روز قبل از عروسي به خانه داماد مي برند. بعد از آن خانواده عروس و داماد قوم و خويش و آشنايان را به عروسي دعوت مي‌كنند. در حال حاضر عروسی ها در منازل و صورت زیاد بودن مدعوین در تالار برگزار می شود
در زمانهای گذشته در روستاها بعضی افراد روز عروسي خانواده عروس و داماد جداگانه ميهمانان خود را ناهار مي دادند. يك روز قبل ازجشن ازخانه داماد تمام مخارج جشن عروسي از قبيل برنج، گوشت، روغن به نام خرج بار، را همراه چند گوسفند پاي كوبان به خانه عروس مي فرستادند مردم نيز كمك هايي به نام سوري در مجمع هاي مسي گذاشته و روي ان را با پارچه هاي رنگي مي پوشاندند و آن را بر سر گرفته به خانه داماد مي بردند.
روز اول : چاغیری و پالتار آپارماق « خبراتماق و لواس ائرتماق ( دعوت کردن و لباس عروس بردن) : اولين مرحله از اين دعوت‌ها مخصوص زنان است، دو نفر از زنان جوان يكي ازطرف خانواده داماد و يكي از طرف خانوده عروس به خانه اهالي مراجعه كرده، با دادن مقداري شيرني و يا يك عدد سيب سرخ یا یک تکه قندکوچک آنان را به عروسي دعوت مي‌كردند تا در مراسم لباس بردن براي عروس شركت كنند. دراين مراسم خانواده داماد لوازم عروسي خريداري شده را به خانه عروس مي‌برند، خانواده عروس با دادن انعام اين وسايل را تحويل مي‌گيرند و پس از رقص عروس و دادن شواش ( شاباش) از طرف حاضران يكي از زنان كه اكثراً از فاميل‌هاي داماد است وسايل خريداري شده را به حاضران نشان مي‌دهد. در بعضی مناطق مراسم لباس بردن در روز دوم یا روز بعد حنابندان همزمان با روز عروس آوران لباس های عروس به منزل او برده می شود.
در همان روز يك نفر آقا یا قارداشلیق نيز مردان را به عروسي دعوت مي‌كند. اخیرا کارت دعوت عروسی ترکان خراسان به ترکی چاپ و ارسال می شود . متن یک نمونه از این کارت بصورت زیر است:
تورکچه اوخوندو :
اولو تانرینین آدی ایله : گلین قیز: .... بهی اوغلان: ....
سئویملی و سایین .... جنابلاری : آتا آرزیسی، آنا ایسته یی چاغالارینین سئوینجیدیر. ایندی ایسه ایکی گنج اینسان عؤمورلرینین بو چاغیندا ال اله وئریب و بیرگه یاشاماق اوچون بیر شادلیق تؤره نی قوروبلار. اونلارین آرزیسی سیزلرین ایشتیراکیدیر. گلین اونلارین سئوینجلرینه قاتیلاق!
.... عاییله سی .... عاییله سی
چاغ: جومعه.... ساات .... دان ساعات .. یئر: نادرین باغلار باغی ، ...
حضور بخشی ها (آشیق ها)
در مراسم عروسی معمولا بخشی ها حضوردارند اشعار که بخشی ها می خوانند و آهنگ هایی که می نوازند در پست های جداگانه منتشر خواهد شد.
(عروسی ترکان شمال شرق در رامیان)
نوازندگی عاشق‌ها:
آوای سرنا و دهل و تار و یا قوشمه نسیم دل انگیزی است که هر عروسی ترک های خراسان وزیدن می گیرد. با شنیدن صدای موسیقی زن و مرد، پیر و جوان جمع می شوند. مهمانان از راه های دور و نزدیک می رسند. میزبانان به استقبال می روند. نوازندگان هم مانند مراسم شیرینی خوری با نوای ساز خود مانند دهل و سرنا و قوشمه و ... اخیر ساز های الکترونیک نوازی به پیشواز مهمانان می آیند. بوی اسپند در فضا می پیچد. حالا مردم جمع شده اند. زنان با لباس های رنگارنگ که به بهار و خزان می مانند حضور دارند. پیرمردان با ترنم دلنشین رقص را آغاز می کنند. معمولاً پیران آهنگ سنگین را رقص مناسب می دانند. پس ازآن میدان به جوانان سپرده می شود و رقص تند و تندتر می شود. سپس رقص زنها آغاز می شود. رقص زنها بر خلاف مردان بسیار سنگین است.
حرکات هماهنگ زنان ملبس به پوشش رنگارنگ، توام با وقار و متانت با حرکات موزون و ریتمیک با هماهنگی عضلات و ابهت شان که به صورت دایره وار به رقص درآمده اند تماشایی است. گاه نیز زنان و مردان بطور جداگانه هر یک در مجالس خود دایره‌وار به رقص می پردازند.
(رقص فولکلوریک عروسی ترکان نوخندان: رقصی توام با وقار، حرکات موزون و ریتمیک با هماهنگی عضلات با آهنگ ساز بخشی ها )
حضور داماد :
داماد که مهمان قارداشلیق است. پس از آراستگی سر و صورت لباس دامادی را برتن می کند. تعدادی از جوانان به سراغ داماد می روند. داماد و قارداشلیق در کنار هم در میان شادی جوانان به عروسی نزدیک می شوند. نوازندگان به پیشواز داماد می آیند، او نیز شادباشی به عنوان هدیه می دهد. حالا همه منتظر داماد هستند. داماد وارد صحن عروسی می شود. با مهمانان احوالپرسی و روبوسی می‌کند. پس از احوالپرسی داماد وارد معرکه رقص می شود. دوستان و اطرافیان داماد هم رقص را آغاز می کنند. شاباش‌های پیایی داماد توسط اطرافیان در این شب به یاد ماندنی است.
معمولا در این شب پدر و مادر، خواهر و برادران داماد در حلقه خانوادگی می‌رقصند. دراینجا هدیه یا مبلغ شاباش از سوی مردان به داماد داده می شود، و در مورد زنان نیز شادباش ها به عروس داده می شود.
روز دوم : حنا توتماق « روز حنابندان» : دومين روز عروسي مخصوص حنابندان است، در اين روزخانواده داماد عده‌اي را براي بردن مقداري لوازم و شيرني به خانه عروس دعوت مي‌كنند و اين افراد پس از بردن اجناس نهار را در خانه عروس صرف مي‌كنند دراين مهماني جهاز عروس را ليست كرده و پس از امضاي داماد و چند نفر از ريش‌سفيدان به عنوان شاهد جهاز را به خانه داماد مي‌برند. در شب، باز ميهمانان براي مراسم حنابندان به خانه داماد دعوت مي‌شوند.
شب قبل از مراسم عروسی و بردن عروس به خانه داماد در منزل پدر عروس مراسمی بنام حنا بندان اجرا می شود. حنا بستن نشانه شادی است. این رسم، معمولاً شب قبل از عروسی در منزل پدر و مادر عروس برگزار می شود. در قدیم ازآنجاکه حمام روستاها عمومی بود، صبح روزحنابندان، عروس و داماد را جداگانه همراه با شادی و پاي كوبي و پذیرایی باشيريني و اسپند دود کردن به حمام مي بردند. دراین روز اول صبح چند نفر داماد را به حمام مي‌برند كه به آن « بَي‌ليك حامامي / حمام دامادي» می گفتند. سابق همراه با ساز آواز بود ولي الان به صورت ساده برگزار مي‌شود. .
درشب حنابندان بعد از صرف شام خانواده داماد مجمه های حنا را که به صورت های مختلف تزئین شده همرا با گل، اسپند و لباس و غیره به خانه عروس می آورند و دستان عروس را حنا می گیرند. برای اینکار، خواهر يا يكي از دوستان عروس حنا را در دست عروس مي گذارد و ابتدا پسربچه ای حنا را ازدست او می گیرد و بعد نوبت بقیه خانم های حاضر در جشن می رسد.
معمولا از هردو فامیل تعدادی دعوت می شوند اقایان در اتاقی جداگانه با شیرینی و میوه و گاها با شام پذایرایی می شوند. در بین خانم ها عروس و داماد را روی چهار پایه و امروزی ها روی صندلی و مبل نشانده و در ظرفی حنای مخصوص از طرف خانواده شان را که گاها با چند برگ گل تزیین شده وسط جمعیت می آورند و یکی ازخانم ها مقداری ازحنا تقریبا اندازه گردو را در کف دست عروس خانوم و اقا داماد نهاده و هر دو دستشان روی سرشان می گذارند ( معمولا دست راست ) و بقیه مدعوین برسم تبرک مقداری حنا از دست عروس و داماد بر می دارند و این عمل ادامه می یابد تا به همه حنا برسد و بعد از این مراسم خلعتی به عروس و داماد از طرف پدر و مادر هر دو داده می شود که معمولا مقداری پول و یا سکه است. گذشته‌ها در مراسم حنابندان لاي انگشتاي داماد سكه‌هايي گذاشته مي‌شد و بچه‌ها آنها را مي‌كشيدند اما اين رسم امروزه منسوخ شده‌است. سپس حاضران به عنوان شاباش گوشه‌ي پولي را به حنا زده، در دست داماد مي‌گذاشتند كه امروزه با آداب خاصي اجرا مي‌شود. مراسم حنابندان را پدر داماد شروع مي‌كند كه اگر پدر در قيد حيات نباشد، مادر، برادر و يا يكي از نزديكان ريش سفيد شروع كننده مراسم خواهد بود. پس ازحنابندان شروع به رقص و پایکوبی می کنند. در پایان مراسم حنابندان شام آبگوشتی می خورند.
روز سوم : گلین چیخارتماق (جشن عروسی) : جشن عروسی پایان سلسله جشن های عروسی است و شروع زندگی مشترک، این جشن در منزل داماد و در ظهور و عصر برگزار می شود و هزینه های آن بر دوش خانواده داماد است.
عروس و داماد با تشریفات خاصی به آرایشگاه رفته و پس از آن داماد با ماشینی یا که تزئین شده به همراه قارداشلیق و مدعوین به منزل عروس رفته و عروس را به منزل خودش می برد و قبل از وارد شدن عروس به منزل داماد، جوانان در شهر و روستا همراه با نواختن ساز درحیاط منزل داماد پایکوبی می کنند.
در قدیم در روستاها قارداشلیق داماد از قبل اسبي را تزيين مي كرد تا عروس را روي آن بنشاند. بعداز ظهر روز عروسي، قارداشلیق داماد به همراه فاميل و مدعوین براي آوردن عروس به طرف خانه عروس راه مي افتادند. هنگام ورود به منزل عروس، خانواده عروس با مجمه ای پر از نقل و شيريني و دود كردن اسپند به استقبال آنها مي آمدند. مدعوین مبلغی بعنوان شواش و کمک به خانواده عروس در آن می گذاشتند. پدر يا برادر عروس، ناني را به كمر عروس با شال سفيد يا سبز مي نشاندند. به اين نيت كه اولين فرزندشان پسر باشد، پسر بچه اي آيينه به دست جلوي اسب عروس راه مي افتد. در بين راه دوستان داماد با پاي كوبي و رقص در شادماني سهيم مي شدند.
(کاروان عروس آوران ترکان درگز: عروس سوار بر اسب تزیین شده و بخشی ها در پیشاپیش آن، همراهان کف زنان و شادی کنان)
آلما آتماق (پرتاب سيب) :
داماد نیز به محل بالاتری نظیر راه پله یا پشت بام رفته و انار ، سیب و تکه قند از بلای سرعروس به سمت مدعوین و بین جمعیت پرتاب مي كند. در انتهای این مراسم عروس به منزل می رود و جشن تا آخر شب ادامه می یابد .
درقدیم عروس را، لباس قرمز بر تن مي كردند و او را سوار براسب کرده و به خانه داماد مي بردند. وقتي كه کاروان عروس آوران به درخانه داماد می رسيدند داماد انار، و سيب سرخ، را به همراه چند تکه قند در دست مي گرفت و به سمت مدعوین و از بلای سرعروس پرتاب مي كرد.
در این هنگام، داماد به همراه قارداشلیق خود به پشت بام خانه یا به محل بلندی که برای این منظور آماده سازی شده است، رفته و هنگام رسيدن عروس و همراهانش به نزديكي خانة وي، انارهای درشت و سيب های سرخ و تکه های قندی را كه از مدتها قبل براي اين منظور تهيه كرده اند، با تمام توان و از بالای سراو به میان جمع بدرقه کنندگان عروس پرتاب مي كند.
پس از مراسم آلما آتماق، عروس ابتدا وارد خانه نمي شود، مگر اينكه پدر داماد سكه اي یا هدیه دیگری را به عنوان رونما به عروس هدیه دهد. وقتي عروس وارد حياط خانه می شود مادر و خواهران داماد اسپند دود مي كنند و نقل و نبات و شيريني به همراهان مي دهند. صبح روز بعد از عروسي، عروس بايد صبحانه را برای خانواده داماد آماده كند و خانواده داماد نيز لباس، پول، پارچه اي را به عنوان خلعت به عروس مي دهد.
«توي پايلي يا تويانه»
اگر عروسي «توي پايلي يا تويانه» باشد، به همه خلعت مي‌دهند. تويانه يا توي پايلي به عروسيي گفته مي‌شود كه در آن و در شب عروسي پس از صرف شام افراد شركت كننده مقداري پول به عنوان تويانه به صاحب عروسي هديه مي‌دهند. اين پول را يك نفر یا قارداشلیق جمع كرده و درحضور حاضران مي شمارد تا همه بفهمند كه چه كسي، چقدر پول مي‌دهد. در گذشته‌ها خبر كردن، جمع كردن پول و كارهاي ديگري را " قارداشلیق" انجام مي‌داد و درقبال آن انعامي مي‌گرفت. اما الان بسته به نظر صاحب عروسي است كه چه كسي اين كار را انجام دهد. اگر عروسي تويانه نباشد، صاحب عروسي در شب عروسي همه را به شام دعوت مي‌كند و فرداي آن روز زنان براي پاتختي كادو و يا پول مي برند.
يئنگه : راهبر زن درعروسي، زني كه عروس را آرايش كرده، به حجله برده و به داماد مي سپارد؛که زن عمو، دائي و يا برادر می باشد.
روز چهارم : اوزو (ائزی) گئرمئش (جشن پا تختی ) : فردای شب عروسی خانم های خانواده عروس به خانه عروس می روند و بعد از صرف شیرنی و ناهار جشن می گیرند و درآخر مراسم مهمانان به عروس کادو می دهند.به این مراسم " ائزی گئرمئش" یا « دوواق قاپما : پاتختي» مي‌گويند.
روز چهارم عروسي مختص زنان است. دراين روز همه زنان فاميل عروس و داماد براي ناهار به خانه‌ي داماد دعوت دارند. پس ازصرف ناهار زنان هداياي خود را به صاحب عروسي تحويل مي‌دهند و بعد از آن بزن و برقص «دوواق / روبند» عروس را بالاي سرش جمع مي‌كنند.
مراسم پاگشایی :
سه روز بعد ازعروسي، عروس و داماد به جهت عرض سلام و تشکراز پدر و مادرشان، به خانه آنها مي روند كه به آن «گيزلين شمشون» پا گشایی مي گويند. دراین دید و بازدیدها پدر و مادرها به عروس و دامادها هدایایی تقدیم می کنند.
درقديم عروسي‌ها هفت شبانه‌روز بوده پيرمردان و پير زنان در « ناغيل‌لار/ قصه‌‌ها» به آن اشاره مي‌كنند. وقتي قصه‌اي را تعريف مي‌كنند. مي‌گويند: يئدي گئن، يئدي گئجه توي توتدیلند و مورادينا لارنه یئتیش دلند، یعنی هفت شبانه روز عروسي گرفته و به مرادشان رسيدند.
مطالب مشابه :
حجله
در تمام مدت عروس و داماد هرگز همديگر را نمي بينند تا زمان حجله. ... گفتیم برای تزیین حجله از آیینه استفاده می شود در گذشته (همچنین در روستاها) مسئول تهیه ی آیینه و
ایده هایی برای تزئین جایگاه عروس و داماد در منزل با کمترین هزینه
تاج نقره راهنماي مراسم عروسي و جشن شما♛ - ایده هایی برای تزئین جایگاه عروس و داماد در منزل با کمترین هزینه - ایده های نو و زیبا برای عروسی و جشن شما.
عروسی
بر خلاف بیشتر نقاط ایران، در شب عروسی داماد به خانه عروس می‌رود و ممكن است عروس و داماد برای مدتها در آنجا ساكن باشند. تزیینات حجله برای حداقل چند هفته باقی می‌ماند و
حجله «تخت»
حجله عروس را به گونه ای آینه بندی می کنند که عروس و داماد به هر طرف حجله که بنگرند چهره ... البته تزیین و بستن نوع حجله باز هم مثل دیگر مراسم رایج به وضع مالی داماد
آداب شب اول عروسی (شب زفاف)
شب زفاف (شب اول عروسی )شبی است که که عروس و داماد اولین رابطه جنسی خود را انجام می دهند. .... نکات دیگری را هم باید در ساخت و تزیین اتاق خواب مد نظر قرار داد.
عروسی در شوشتر
احمد نجوایی هنرمند شوشتری به یاد دارد که در بعضی مواقع داماد تا شب عروسی ، عروس ... که تزئین شده و زنگوله هایی بر گردن آنها آویخته شده بود گذاشته و به طرف خانه داماد ... در قدیم عروس درون حجله ای سیار که به آن (کِلهِ[7])می گفتند به خانه داماد آورده می شد و
جالبترین رسم عروسی که در هیچ جای ایران نیست ( کرخنگان )
البته قبل از شب حنابندان در مورد اینکه چه کسانی را عروس و چه کسانی را داماد دعوت ... کاملا تزیین می کنند از سقف گرفته تا دیوار ها ) و بعد از بستن حجله یواش یواش به
مراسم عروسی در سیریک
و دوباره بعد از ظهر زنان و مردان زيادي از طرف خانواده هاي عروس و داماد كه در زبان محلي به ... تزئين شده كه پر از نقل و شكلات و بادام هستند است و از خانه داماد به خانه عروس آورده
.:::سنت ها و آداب و رسوم ازدواج درشهرستان های ممسنی و رستم::::.
عروس با ولوله شادي به سمت حجله اي كه از قبل تزئين شده است رهنمون مي شود . عروس بار ديگر مي نشيند و منتظر دادن هديه ديگري از جانب داماد است كه به آن « دم حيله گروني
نكاح(عروسي) در لارستان
در لطیفی عروس و داماد تا 7 روز از حجله بیرون نمی آیند و غذا همانجا برایشان سرو می .... در منزل مادر شوهر بر صندلی تزیین شده با قالیچه می نشینند و از خانه مادر عروس در
برچسب :
تزیین حجله عروس و داماد