کم خوني ، پيامدها ، راه هاي درمان

از تشخيص تا درمان

فريتين نشان‌دهنده ميزان ذخيره آهن در بدن است. معمولا بدن از طريق مواد غذايي مختلف مانند گوشت قرمز و غذاهاي دريايي آهن مورد نيازش را تامين مي‌كند بنابراين ترديدي نيست كه كاهش مصرف اين گروه از مواد غذايي در برنامه غذايي روزانه افراد بتواند با پيامدهايي مانند كمبود آهن همراه باشد كه به‌تبع آن ميزان ذخيره آهن در بدن نيز به ميزان قابل توجهي كاهش مي‌يابد.

خونريزي‌هاي شديد بويژه در دوران قاعدگي نيز سطح فريتين خون را كاهش مي‌دهد. اغلب خانم‌ها بين 20 تا 40 سالگي دچار فقر آهن مي‌شوند و در دوران يائسگي سطح فريتين موجود در خون آنها به حالت طبيعي باز مي‌گردد.

به عبارت ديگر فريتين فرم ذخيره آهن در بدن است كه حدود 30 درصد كل آهن موجود در بدن را تشكيل مي‌دهد.

اين پروتئين حياتي آهن را در كبد و مغز استخوان كه محل ساخت گلبول‌هاي خوني است ذخيره مي‌كند و نخستين تغيير ناشي از كاهش سطح آهن بدن در فريتين ايجاد مي‌شود كه اغلب در مراحل اوليه هيچ اثر و نشانه‌اي را به همراه ندارد.

تجويز مكمل آهن مستلزم تعيين ميزان ذخيره فريتين است، زيرا تجويز بيش از اندازه مكمل آهن موجب ناراحتي فرد بيمار مي‌شود.

نشانه‌هاي كم‌خوني ناشي از فقر آهن بندرت پيش از اين‌كه سطح هموگلوبين خون به كمتر از 10 برسد نمايان مي‌شود اما معمولا كاهش سطح فريتين علاوه بر عوارض و نشانه‌هاي اوليه مانند خستگي مزمن، ضعف و بي‌حالي، سرگيجه و سردرد با علائم ديگري نظير تنگي نفس، افزايش قدرت تحريك‌پذيري، وزوز گوش و درد قفسه سينه نيز همراه است.

تشخيص فقر آهن بر پايه اندازه‌گيري فريتين است. چنانچه مقدار فريتين خون به كمتر از 14 ميكروگرم در ليتر برسد نشانه از بين رفتن كامل ذخيره آهن در بدن است البته بايد توجه داشت كه خونريزي‌هاي شديد معده، پركاري تيروئيد ، ابتلا به بيماري‌هاي مزمن كبدي مانند هپاتيت، سؤتغذيه و ايجاد اختلال در جذب مواد غذايي در بدن نيز مي‌تواند منجر به كاهش سطح فريتين خون شود.

ابتلا به چنين بيماري‌هايي با علائم ديگري نيز همراه است. در افرادي كه مستعد ابتلا به كم‌خوني هستند، اهداي مكرر خون به كم‌خوني ناشي از فقر آهن و كاهش ذخيره آهن در بدن منجر مي‌شود. در خانم‌ها در مقايسه با آقايان، جبران ذخيره آهن از دست رفته كندتر انجام مي‌شود.

اگر كاهش سطح فريتين با كاهش شديد هموگلوبين خون همراه باشد به اين معني است كه فرد با كم‌خوني جزيي مواجه شده كه در اين صورت مصرف مكمل‌هاي آهن، بهترين راهكار براي كاهش عوارض ناشي از آن است.

اگر كاهش سطح فريتين ناگهاني باشد لازم است بيمار تحت معاينات و آزمايشات كامل قرار گيرد، چراكه ابتلا
به بعضي بيماري‌ها مانند بيماري‌هاي كبد، عفونت‌هاي شديد و همچنين بيماري‌هاي اتوايمني زمينه‌اي براي ابتلا به كم‌خوني و كاهش ذخيره آهن بدن است.

به هر حال بايد توجه داشت در نظر گرفتن يك برنامه غذايي مناسب كه غني از سبزيجات سبزبرگ مانند اسفناج باشد و مصرف غلات، گوشت، ماهي و مرغ سطح فريتين بدن را افزايش مي‌دهد. با مصرف مكمل‌هاي غذايي حاوي آهن پس از گذشت هفت تا 10 روز وضعيت خونسازي در بدن به حالت طبيعي بازمي‌گردد اما جبران ذخاير آهن بدن مستلزم تكميل دوره شش ماهه درمان است.

دكتر نوشين محموديان

به نقل از جام جم آنلاين

پيامد كم خوني فقر آهن چيست؟

آهن يك ماده بسيار ضروري براي سلامت بدن است. نياز روزانه به اين ماده مغذي بسيار اندك و در حد ميلي گرم است. اما گاهي همين مقدار كم نيز از طريق رژيم غذايي روزانه تامين نمي‌شود و در نتيجه در طولاني مدت، كمبود آهن سبب بروز بيماري، ناتواني و كم خوني مي‌شود.

كودكان زير 5 سال، نوجوانان در سنين بلوغ ( بويژه دختران)، زنان سنين باروري (بويژه زنان باردار) و سالمندان بيشتر در معرض خطر كمبود آهن قرار دارند.

در كشور ما كم خوني و كمبود آهن از مشكلات تغذيه‌اي شايع است به طوري كه كم خوني در حدود يك پنجم كودكان 6 ساله، نوجوانان و مادران و مادران باردار و يك سوم كودكان 15 تا 23 ماهه گزارش شده است.

با مصرف منظم و روزانه نان غني شده با آهن و اسيد فوليك مي‌توان از عوارض ناشي از كمبود آهن پيشگيري كرد.

پيامدهاي كم خوني فقر آهن

- مبتلايان به كم خوني فقر آهن زود خسته مي‌شوند و قدرت و توانايي انجام كار در آنها كاهش مي‌يابد.

- در كم خوني فقر آهن احتمال ابتلا به بيماري‌هاي مختلف به علت تضعيف سيستم ايمني افزايش مي‌يابد. طول مدت بيماري و شدت آن نيز در اين افراد بيشتر است.

- ضريب هوشي كودكان مبتلا به كمبود آهن و كم خوني تا 10 امتياز كاهش مي‌يابد. توانايي يادگيري در اين كودكان كمتر است و در دوران تحصيل با افت تحصيلي مواجه مي‌شوند.

- ميزان تمركز براي مطالعه (به ويژه در دانش آموزان) كاهش مي‌يابد.

- مرگ و مير مادران مبتلا به كم خوني فقر آهن شديد به هنگام زايمان افزايش مي‌يابد.

- در مناطقي كه كمبود آهن و كم خوني شايع است، مرگ و مير جنين و شيوع تولد نوزاد نارس افزايش مي‌يابد.

روش‌هاي مقابله با كمبود ريزمغذي‌ها

براي تامين مواد مغذي مورد نياز روش‌هايي با كمترين هزينه و بيشترين سهولت در دسترس وجود دارد كه عبارتند از:

- مصرف منابع غذايي حاوي ريزمغذي‌ها در برنامه غذايي روزانه

- مصرف مكمل در افراد در معرض خطر مانند زنان باردار و كودكان زير 2 سال

- غني سازي مواد غذايي با ريزمغذي‌ها

غني‌سازي آرد با آهن و اسيد فوليك از حدود پنجاه سال گذشته در برخي از كشورها به اجرا درآمده است.

اصطلاح غني‌سازي به معني اضافه كردن يك يا چند ريزمغذي به يك ماده غذايي به منظور بهبود سطح سلامت جامعه است.

در غني سازي مواد غذايي، غذاهايي كه همه روزه توسط مردم مصرف مي‌شود انتخاب شده و به كمك دستگاه‌هاي خاصي در كارخانجات، مواد مغذي مورد نياز مانند ويتامين‌ها و مواد معدني به آن ماده غذايي اضافه مي‌شود. به عنوان نمونه در كشوري كه اغلب مردم آن برنج مصرف مي‌كنند اين ماده غذايي يك راه حل خوب براي افزودن مواد مغذي است.

غني سازي آرد با آهن و اسيد فوليك

در كشور ما نان غذاي اصلي مردم به شمار رفته و به طور روزانه مصرف مي‌شود (با ميانگين سرانه مصرف 320 گرم)، بنابراين انتخاب خوبي براي افزودن مواد مغذي مانند آهن و اسيد فوليك است. در حال حاضر نان غني شده (شامل نان لواش، تافتوت و بربري) در سراسر كشور در دسترس مردم قرار دارد.

با مصرف روزانه نان غني شده بخشي از نياز روزانه بدن به دو ريزمغذي و اسيد فوليك تامين مي‌شود. اين راهكار جهت پيشگيري از كمبود آهن واسيد فوليك در جامعه ما انتخاب شده است.

غني سازي آرد با آهن و اسيد فوليك از حدود 50 سال گذشته در برخي از كشورها به اجرا درآمده است.

تمام افراد حتي مبتلايان به تالاسمي نيز بدون به خطر افتادن سلامتي مي‌توانند از نان غني شده استفاده كنند. استفاده از مكمل‌هاي آهن و اسيدفوليك مغايرتي با مصرف نان غني شده ندارد.

همچنين در دوران بارداري از آنجا كه نياز به آهن بسيار بالاست، علاوه بر مصرف نان غني شده بايد مصرف مكمل آهن مطابق با توصيه‌هاي وزارت بهداشت معادل روزانه يك قرص سولفات فرو از شروع هفته 16 بارداري تا 3 ماه پس از زايمان ادامه يابد.

در غني سازي آرد با آهن و اسيد فوليك افزودن مواد مغذي هيچ تاثيري بر طعم، بو، مزه و رنگ و ظاهر نان ندارد.

فوايد غني سازي آرد با اسيدفوليك

افزودن اسيدفوليك به آرد در پيشگيري از برخي بيماري‌هاي شايع بسيار موثر است:

- كمبود اسيد فوليك در ماه اول بارداري كه سيستم عصبي جنين در حال شكل‌گيري است، مي‌تواند منجر به بروز ناهنجاري‌هاي مادرزادي در لوله عصبي شود. نقص لوله عصبي برحسب شدت آن مي‌تواند منجر به مرگ نوزاد شده و يا صدمات جبران ناپذيري به سلامت كودك وارد كند. مصرف نان غني شده با اسيدفوليك يكي از راه‌هاي مهم پيشگيري از بروز نقايص مادرزادي لوله عصبي در نوزادان است.

- نقش اسيد فوليك در پيشگيري از بيماري‌هاي قلبي - عروقي و ابتلا به سرطان‌ها نيز نشان داده شده است. برخي از كشورها، با اضافه كردن آهن و اسيد فوليك به آرد موفق شده‌اند. شيوع نقايص مادرزادي لوله عصبي و بيماري‌هاي قلبي و عروقي را تا حد قابل ملاحظه‌اي كاهش دند.

به خاطر داشته باشيد كه براي پيشگيري از كمبود آهن و پيامدهاي ناشي از آن، علاوه بر استفاده از نان غني شده بايد نكات زير را رعايت كرد:

- مصرف منابع غذايي حاوي آهن مانند گوشت، حبوبات و انواع مغزها

- مصرف منابع غذايي ويتامين C از جمله سبزي‌ها و صيفي‌هاي تازه مانند گوجه فرنگي، فلفل سبز، گل كلم، سبزي خوردن و ميوه‌ها به ويژه مركبات

- خودداري از صرف چاي و قهوه از يك ساعت قبل تا 2 ساعت پس از صرف غذا

به نقل از وب سايت کنجکاو

کم خوني ، پيامدها ، راه هاي درمان

مطالب مشابه :

تفسير مقادير بالاي فريتين سرم

کم خوني ، پيامدها ، راه هاي درمان

وجود آهن زیاد در بدن برای سلامتی مضر است

کم‌خوني در سالمندان

فقر آهن

آزمایش آهن

آهن چیست؟

ارزيابي ميکروسيتوز

فواید مصرف قرص آهن در مدارس برای جلوگیری از کم خونی

كم خوني و فقر آهن