عادات و رفتار - بینایی

عادات و رفتار – بینایی<?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

از اندام های حسی مهمی که برای گرفتن سریع اطلاعات جهت حفظ پرنده در مقابل دشمنان نقش قابل ملاحظه ای دارد ، قدرت و وضعیت دید پرنده است . به عبارت دیگر ، بقای پرنده ارتباط بسیاری با سرعت دیدن و دامنه دید او در هنگام شکار یا دفاع دارد .

شکاری ها برای اینکه بتوانند شکار را بگیرند ، احتیاج به بینایی ویژه ای دارند . متقابلا ، دید شکار هم باید وضعی خاص داشته باشد تا بتواند هر چه بیشتر او را در مقابل دشمن حفظ کند .

پرندگانی که در مناطق باز و بدون درخت زندگی می کنند ، باید بتوانند به سادگی و با سرعت تطابق دید چشم را از نقطه ای به نقطه دیگر تغییر دهند . طبیعی است پرندگانی که در نواحی بوته ای و متراکم زندگی می کنند ، احتیاج به وضعیت دید بخصوصی دارند تا فضای روبروی خود را به خوبی ببینند و بتوانند به راحتی در میان شاخ و برگ ها حرکت کرده ، فورا متوجه خطر شوند .

پرندگان چشمانی بزرگ دارند ، به طوری که گاهی چشم آنها نسبت به جثه‌شان در مقایسه با حیوانات دیگر بزرگتر است . از این نکته معلوم می شود که هر چه چشم بزرگتر باشد ، به علت دریافت نور بیشتر ، وسعت دید بهتری خواهند داشت . بعضی از شکاریها مانند عقاب طلایی ، چشمی به اندازه چشم انسان یا حتی کمی بزرگتر از آن دارند .

اندازه چشم جغد به طور معمول از چشم عقاب نیز بزرگتر است . چشم شتر مرغ بزرگتر از چشم کلیه موجودات زنده ای است که در خشکی زندگی می کنند . پرندگان علاوه بر بزرگی چشم و رابطه مستقیم آن با دید بهتر ، پلک سومی نیز دارند که به صورت پرده شفافی بر روی چشم قرار می گیرد . در بعضی از آنها مانند پرندگان غواص ، این پلک به صورت یک عدسی است که خطای باصره را در زیر آب تصحیح می کند . پرندگان به علت شفاف بودن پلک سوم می توانند در تمام اوقات غیر از زمانی که در خواب باشند ببینند .

زاویه ای که پرنده می تواند به طور عادی اطراف را ببیند ؛ بستگی به وضعیت و محل قرار گرفتن چشمها در سر دارد . چشم پرندگان شکاری ، مانند جغدها ، در جلو صورت قرار دارد . به همین دلیل ، این پرندگان می توانند همواره به بهترین نحو شکار را در نظر داشته باشند .پرندگان دانه خوار که معمولا طعمه شکاری ها هستند ، باید حداکثر زاویه دید را داشته باشند ؛ لذا چشمان آنها در طرفین سر قرار دارد . پرندگانی که چشم آنها در جلوی صورت قرار دارد ، چون مسیر دید هر دو چشم در هم تداخل می کند ، می توانند سطح وسیع تری را با هر دو چشم ببینند . در این ارتباط تصویری که از یک چشم به دست می آید ، با موقعیت اصلی جسم اندکی تفاوت دارد ، ولی وقتی که جسم با دو چشم دیده شود ، مسیر دید هر دو چشم در هم تداخل کرده ، جسم به شکلی واضح و سه بعدی در محل حقیقی آن مشاهده می گردد .

چون ایجاد چنین وضعیت مناسبی می تواند به پرندگان فاصله صحیح را بدهد ، لذا این امر برای آنها امری حیاتی است . احتمالا مشاهده دقیق با دو چشم در جغد شکلی کاملتر از پرندگان دیگر دارد . زاویه دید چشمهای جغد 110 درجه است ، در قرقی مجموع زاویه دید دو چشم بین 110 تا 150 درجه و زاویه تداخل آنها بین 35 تا 50 درجه است . در دلیجه ، کل زاویه دید دو چشم 150 درجه ولی تداخل دید هر دو چشم 50 درجه است . یعنی دلیجه نسبت به جغد سطح کمتری را در حالت تداخل هر دو چشم می بیند . زاویه دید چشمان کبوتر ، که از پرندگان دانه خوار است ، 340 درجه است ولی زاویه ای که با هر دو چشم می بیند فقط 24 درجه است .

چشمان ابیا به شکلی خاص در پشت سر قرار دارد ، به طوری که زاویه دید آنها حدود 360 درجه است . در حقیقت ابیا می تواند تمام اطراف خود را ببیند ، ولی دید دو چشمی اش تنها در دو قسمت و حداکثر هر قسمت آن 25 درجه است .

دید با یک چشم M ، دید دو چشمی B .

تصویر شماره 1 : کبوتر – تصویر شماره 2 : قرقی – تصویر شماره 3 : جغد – تصویر شماره 4 : ابیا

وسعت بیشتر زاویه دید از نکات جالب در بینایی پرنده است ، زیرا پرنده با گردش سر می تواند هر دو چشم را بر روی یک جسم متمرکز کرده ، آن را سه بعدی ببیند . باید توجه داشت که گردش چشم پرندگان در حدقه بسیار کم و حتی در جغدها صفر است ، ولی در عوض قابلیت انعطاف گردن بسیار زیاد بوده ، به طوریکه این عدم گردش چشم را در حدقه جبران می کند .

تطابق سریع چشم با جسم نکات مهمی در بینایی پرندگان است . مخصوصا این موضوع در پرندگانی که در مناطق متراکم جنگلی یا بوته‌زارها زیست می کنند ، برای جلوگیری از تصادم با شاخه‌ها و نیز در آنهایی که هنگام پرواز تغذیه می کنند ، دارای اهمیت بسیار است .

پرندگان شکاری مانند شاهین ها در هنگام شکار سعی می کنند از محلی به شکار نزدیک شوند که در دامنه دیدش قرار نگیرند ؛ یعنی از محل کور شکار و با سرعت خود را به آن می رسانند . بارها دیده شده که پس از نخستین ضربه‌ای که شکار از شکارچی می خورد ، تازه متوجه حضور او می شود ، ولی زمانی است که دیگر کار از کار گذشته و امکان فرار به سادگی مقدور نیست .