تاریخچه خانه کلبادی
موقعیت پیرامونی
بناهای تاریخی موجود در منططقه قدیمیب ساری،آب انبار نو ـ خانه کلبادیب ـ مدرسه علمیه مصطفی خان ـ منزل اخوتیان ـ خانه فاضلی ـ آب انبار میراز مهدی ـ امامزاده یحیی (ع) ـ امامزاده زین العابدین (ع) ـ منزل سردار جلیل ـ مسجد جامع و ساختمان دارایی می باشند.محله ی آب انبار نو که از محله های قدیمی ساری میباشد در این منطقه از شهر ساری قرار دارد که دارای کوچه های باریک است و مصالح ساختمان های قدیمی در آن بیشتر از آجر،سیمان و چوب میباشد.عمارت کلبادی نیز در این محله از شهر قرار داد که جزو خانه های اشرافی در آن دوران بوده است و از نظر ساخت و فضاهای درون خود حتی از خانه های بزرگان هم عصر خود مجلل تر و مهم تر بوده است و این به دلیل کاربری صاحبان آن که نظامی و از سران سیاسی بوده اند.
بنای معروف آب انبار نو ـ خانه ی فاضلی ،خانه و میدان و مدرسه علمیه مصطفی خان از جمله بناهای تاریخی هستند که در این محله و در ارتباط با خانه کلبادی بوده اند.همچنین حمام باستانی وزیری در مجاورت این بنا قرار دارد.موقعیت این خانه در محله درعکس نشان داده می شود:
خصوصیات کلی بافت شهری و روستایی در این منطقه _که اقلیم معتدل و مرطوب دارد_به قرار زیر است :
الف ـ بافت شهری و روستایی بصورت باز و
گسترده
ب ـ فضاهای شهری نسبتاً وسیع
ج ـ محوطه ها با دیوارهای کوتاه
د ـ کوچه ها نسبتاً عریض
هه ـ ساختمانها جدا از هم در مراکز شهری متصل به هم
خصوصیات کلی فرم ابنیه سنتی منطقه شامل شش مورد
زیر است :
الف- بام ساختمان ها بصورت شیبدار
ب- ایوان و یا غلام گرد در اطراف ساختمان
ج – شکل ساختمانها بصورت برون گرا
د – عدم وجود زیرزمین
ه ـ کف طبقه ی همکف بالاتر از سطح طبیعی زمین
خانه ی کلبادی واقع در محله ی آب انبار نو که از محله های قدیمی شهر ساری ساخته شده در دوران قاجار می باشد و مانند بیشتر خانه های قاجاری عصر خود در این اقلیم دارای زیر زمین و طبقه اول و طبقه دوم است. گرچه این خانه به لحاظ معماری شبیه خانه های دیگر عصر خود است اما به علت موقعیت اجتماعی مالک که از طبقه ی اشراف بوده و نقش سیاسی در کشور دارا بوده است به لحاظ کاربری و ریزه کاری های ساخت برتری های اساسی نسبت به دیگر خانه ها دارد که به شکوه آن افزوده و آن را متمایز ساخته است. در این بخش به توضیحاتی در باره ی اجزای این عمارت می پردازیم:
ورودی اصلی این خانه دری است که رو به کوچه آب انبار نو باز می شود. این
در از جنس چوب و با تزیینات چوبی و ارتفاع زیاد می باشد که سر دری از جنس
آجر اطراف آن را پوشانده است. در بیشتر خانه های سنتی درهای ورودی دو
لنگه هستند و هر لنگه کوبه ای دارد . زن ها حلقه ی لنگه ی سمت چپی را که
تن صدای زیری داشت به صدا در می آوردند و مردها کوبه لنگه ی راستی را که
به شکل چکش بود و تن صدای بمی داشت.
در این خانه بعد از در ورودی ورودی یک راهروی نسبتا باریکی وجود دارد تا به
ورودی حیاط برسد از آنجا نیز با دو ردیف پله در چپ و راست به حیاط که در
سطح پایین تری قرار دارد منتهی می شود.
اندرونی و بیرونی
عمارت کلبادی که سبک معماری آن با سبک معمــاری بومی مسکونی و همچنین
تکایای دوران قاجار مطابقت دارد دارای دو بخش اندرونی و بیرونی است .
بنــــای اصلی واقع در بخش اندرونی با پلان مستطیل شکـل در دو طبقه و یــک
سردابه در زیر زمیــن احداث شــده است . هر طبقه دارای یک شاه نشیـن و
اتاق هایی در دو طرف به صورت قرینه است.
بخش بیرونی که در سمت چپ ورودی اصلی قرار داشته شامل حیاطی است کوچک و
اتاقی برای رسیدگی به امور متفرقه و راهی نیز به حیاط بزرگ اندرونی دارد.
حیاط اصلی این خانه به صورت مربع با یک حوض چند ضلعی در وسط و باغچه هایی برای تزیین در اطراف می باشد.این خانه دارای یک حیاط کوچک در سمت چپ ورودی اصلی است که اتاقی برای رسیدگی به امور متفرقه و راهی به حیاط بزرگ اندرونی دارد.
پی
برای برپا کردن ساختمان از مصالحی مانند قلوه سنگ.آهک. آجر و… در زیر ساختمان به عنوان پی استفاده می کردند. استفاده از آهک در پی ساختمان ضمن دفع رطوبت،ضد خزه و ریشه های درخت میباشد.
مصالحهمانند اکثر ساختمانهای دوره ی قاجار از مصالح گل،آهک،لویی،سنگ،شیشه و سفال و چوب و … ساخته شده است . با بام سفال و طاق نما،شیر سر کاری ها و پنجره های ارسی و نمای آجری اجرا شده است.
سقف و سر بندیبه طور کلی سقف خانه های قاجاری بومی از
جمله عمارت کلبادی از سفال ساخته شده است. اندازه ی سفال ها ۱۲×۳۰ می
باشد که برای مقابله با باد و باران به صورت شیبدار است. سفال ها را بدون
استفاده از ملات به صورت خشکه چین روی هم قرار می دادند و فقط جلوی کار را
با آهک و گل محکم می کردند. در سقف داخلی اتاق ها از تیر های چوبی و
تزیینات چوب استفاده شده است.
سر بندی از عمارت به شکل شیبدار چهار طرفه است.
شاه نشین
زیبا ترین و بزرگترین اتاق هر طبقه است که دارای تزیینات زیبایی از قبیل طاقچه ها و پنجره های ارسی و سقف چوبی زیبا و … که همگی جز تزیینات دوران قاجار می باشند. این اتاق بیشتر برای پذیرایی از بزرگان و میهمانان ویژه استفاده می شده است.
اتاق هااتاق ها در هر طبقه به صورت قرینه در دو طرف شاه نشین قرار دارند و اکثرأ دارای پلان مستطیل می باشند با پنچره های ارسی و در هایی که همگی به ایوان راه دارند.
سردابه
محلی است که در عمق زیاد در زیر زمین تعبیه شده و به علت دمای هوای کمتر نسبت به دیگر طبقات خانه به عنوان یخچال یعنی محلی برای نگه داری و انبار کردن مواد غذایی فاسد شدنی مورد استفاده قرار می گرفت .
اصطبل
محلی برای نگه داشتن اسب ها بوده است.
فضایی برای گذاشتن وسایل که در داخل دیوار تعبیه می شده است.در خانه کلبادی دو ردیف طاقچه وجود دارد که ردیف بالایی را برای گذاشتن وسایل تزیینی و ردیف پایینی را جهت دسترسی راحت تر برای گذاشتن وسایل کاربردیشان استفاده می کردند.
تزییناتاز هنرهای تزیینی دوره قاجار که در این خانه بکار رفته است استفاده از پنجره های ارسی سقف های چوبی. طاقچه ها. درهای ورودی. کتیبه و نورگیر مشبک بالای آن. شیر سرها و…می باشد.طبقه دوم این خانه تمامأ با پنجره های ارسی آراسته شده که جلوه اصلی این خانه است.
ارسی
نوعی پنجره که باز شدن آن در راستای محور عمودی می باشد و به عنوان یک عنصر تزییناتی مورد استفاده قرار می گرفت.
حمامخانه کلبادی علاوه بر یک حمام در درون خود حمامی دیگر نیز در ضلع شمالی دارد که در گذشته دارای دو ورودی از طریق کوچه آب انبار نو و خیابان ۱۸ دی فعلی بوده ولی هم اکنون هر دو مسیر بسته شده و دسترسی به آن تنها از طریق حیاط شمالی خانه امکان پذیر است.این حمام به دلیل مجاورت با خانه وزیری معروف به حمام وزیری است .
اجزای تشکیل دهنده این حمام
ورودی، سربینه، راهروی انتقال هوا، گرمخانه، خزینه های آب گرم و سرد و
سرویس بهداشتی می باشد.
منبع : کتابخانه و مرکز اسناد میراث فرهنگی
مطالب مشابه :
دکوراسیون مدرن برای خانه های سنتی
دکوراسیون مدرن برای خانه های سنتی. اين دو فضا و تبديل پلان به پلاني باز، در جداكننده
بررسی اقلیمی ابنیه سنتی ایران
دهد .در خانه های خورشیدی بطور کلی،پلان ها گسترده خانه های سنتی با سنگ های
نمای ساختمان و نمای ویلا و نمای خانه
ویلا و خانه های زیبا و رویایی نقشه و پلان یک خانه ویلایی در تورنتو
تاریخچه خانه کلبادی
در بیشتر خانه های سنتی درهای بنــــای اصلی واقع در بخش اندرونی با پلان مستطیل شکـل در
برچسب :
پلان خانه های سنتی