مقاله

بررسی عوامل موثردرعدم گرایش دانش آموزان نسبت به

شاخه فنی وحرفه ای وکاردانش و ارائه راهکارها

هنرآموز رشته حسابداری

محمدخطیبی

چکیده

آموزش هاي فني و حرفه اي و کار دانش و ايجا د هنرستان ها و مراکز فني و حرفه اي از سال ها قبل، با هدف تربيت و تامين

نيروي انساني ماهر از يک سو و جذب دانش آموزاني که به هر دليلي جذب رشته هاي نظري )علوم انساني و رياضي و علوم

تجربي( نمي شوند از سوي ديگر، صورت گرفت گرچه در سال هاي اخير نگاه به اين رشته ها با گذشته متفاوت شده است و

بسياري از دانش آموزان که توان ادامه تحصيل را در رشته هاي نظري هم داشته اند به اين رشته ها گرايش يافته و در مراکز فني

و حرفه اي يا کار دانش ادامه تحصيل داده اند.براساس قانون برنامه چهارم، آموزش و پرورش طي ۵ سال مي بايست به سمت و

سويي مي رفت که تا پايان اين برنامه ۶۴ درصد دانش آموزان دوره متوسطه جذب آموزش هاي کار دانش و فني و حرفه اي

شوند و در سال هاي اخير تلاش هاي بسياري از سوي دست اندرکاران نظام آموزشي در اين جهت صورت گرفت . کارشناسان

بر اين مسئله تاکيد دارند که وجود آموزش هاي فني و حرفه اي و کار دانش هر چند بسيار ناقص ارائه شده است، توانسته تاثير

مطلوبي در کاهش روند بيکاري در جامعه و ايجاد و احياي مشاغل سنتي که در گذر زمان به بوته فراموشي سپرده مي شوند،

داشته باشد.آموزش ، صرفا

" ارائه اطلاعات از جانب آموزشگر به فراگير نيست . بلکه وي ، براي انجام بعضي از امور خود

نيازمند آموزش هاي عملي است . زيرا خواه ناخواه درگير فراگرفتن توانايي هاي مهارتي

– حرکتي خويش مي شود.

آگاهي و اطلاع رساني کافي درباره رشته هاي فني و حرفه اي در بين خانواده ها، دانش آموزان و جامعه رخ نداده است،

البته کتابچه اي شامل معرفي ۶۴ رشته فني و حرفه اي که در آن علاوه بر معرفي رشته ها، توانمندي ها، ظرفيت ها و جايگاه

شغلي اين رشته ها در کشور نيز مدنظر قرار گرفته است تهيه شده است . اين کتابچه قبل از ثبت نام براي سال تحصيلي جديد

در اختيار تمامي دانش آموزان اول دبيرستان قرار مي گيرد تا آنها را در انتخاب رشته کمک کند .

ناکافي بودن منابع مالي، نبود سرمايه گذاري بخش خصوصي، فراهم نبودن زمينه اشتغال دانش آموختگان، کاهش ظرفيت

آموزشکده ها، کمبود نيروي انساني متخصص و کارآمد، تناسب نداشتن تجهيزات کارگاهي با فناوري و دانش روز و ضعف

بنيه علمي دانش آموختگان از جمله مشکلات سازمان آموزش و پرورش استان در اين زمينه است: نيازهاي شغلي و نيروي

انساني مورد نياز آينده مشخص نيست که طبق آن و در رشته هاي مورد نظر نيروها را تربيت کنيم؛ هم چنين در هدايت

تحصيلي و مشاوره دانش آموزان ضعف وجود دارد. اطلاع رساني مناسبي در خصوص معرفي شاخه هاي کاردانش و فني و

حرفه اي از سوي رسانه ها انجام نشده است آگاهي والدين و دانش آموزان از اين شاخه هاي تحصيلي کم است و آن ها تصور

مي کنند در صورت ناتواني در رشته ديگري بايد در اين رشته ها ثبت نام کنند.

واژه های کلیدی

)آموزش فني و حرفه اي( :

(

Technical & Vocational Training ( آموزشهايي است که به منظور ايجاد مهارت و توانايي براي احراز شغل‘ حرفه

و کسب و کار به افراد ارائه مي شود و يا کارآيي فرد را افزايش داده و موجب کاهش هزينه و افزايش کيفيت زندگي مي شود

. اين آموزش ها در کشورمان به صورت آموزش رسمي )

formal ( و غير رسمي ) nonformal ( شامل آموزش هاي

متوسطه فني و حرفه اي و کار دانش، کارداني فني و حرفه اي و علمي

– کاربردي، ضمن خدمت و مديريت حرفه اي

تخصصي و آموزش هاي کوتاه مدت براي سه سطح آموزش کارگر)ماهر، نيمه ماهر (، آموزش تکنيسين و آموزش مهندس و

% کارشناس صورت مي گيرد اين آموزش ها در سطح آموزش کارگران )ماهر و نيمه ماهر( عمدتا به صورت

07 % عملي و 07

تئوري به کارآموزان ارائه مي گردد . نظام قابل تشخيص مديريت و سازمان آموزش هاي فني و حرفه اي شامل:

1 – آموزش

حرفه اي )

Vocatinonal Education 2 – حرفه آموزي بازار کار ) ) Labour Market Training 0 – حرفه آموزي )

بنگاه اقتصادي )درون بنگاهي( )

Enterprise Training ( مي باشد مطابق 22 ماده قانوني موضوعه اجراي حرفه آموزي

بازار کار

مقدمه :

مرتبط کردن آموزش و تربيت نيرو با نياز کار و اشتغال ، يکي از وظايف اساسي هنرستانهاي فني و حرفه اي و کاردانش است.

اين آموزش فني و حرفه اي است که تفاوتها را در بين دانش آموزان بوجود مي آورد، استعدادها را شکوفا کرده و قابليتهاي

شخصي را کامل مي کند.

آموزش فني و حرفه اي و کاردانش وسيله اي براي فرد در طول زندگي، براي نيل به پيشرفت، راهي براي حل مشکلات شغلي

و يکي از ابعاد هويت فردي در زندگي اجتماعي است.آموزش هاي تئوري در کشور ما قوي و پرشمار است به نحوي که در

دانش نظري پيشرفت فوق العاده اي داشته ايم، اما به موازات آن نتوانسته ايم نيروي انساني را براي کسب مهارتهاي لازم که

بتوانند اين دانش را به کار و ثروت تبديل کنند، آموزش دهيم.

آموزش هاي فني و حرفه اي و کاردانش به لحاظ تأثير عمده اي که در تربيت نيروي انساني مورد نياز جامعه دارد، همواره

مورد توجه دست اندرکاران آموزش و پرورش بوده است.

واقعيت اين است که حرفه گرايي و رويکرد به آموزشهاي فني و حرفه اي به روال سنتي نقايص و کاستي هاي زيادي را در بر

داشته است و ظهور مهارتهاي پيچيده در قلمرو مشاغل جديد مستلزم ارائه رويکرد جديد به حرفه گرايي است.

در اين مقاله تلاش شده است، اهم مشکلاتي که در زمينه ارائه و اجراي آموزشهاي فني و حرفه اي و کاردانش وجود دارد، در

حد توان مورد بررسي قرار گيرد و نهايتاً پيشنهاداتي در جهت کم رنگ کردن مشکلات مطرح گردد.

براي هر درماني بايد در ابتدا آن درد را شناسايي نمود. طبق اين اصل در ابتدا بايد عدم گرايش دانش آموزان به رشته هاي فني

و حرفه اي و کاردانش مورد بررسي گردد و سپس راهکارهايي براي اين معضل ارائه داده شود.

براي اين منظور نخست اهميت و ضرورت آموزشهاي فني وحرفه اي مورد بررسي قرار مي گيرد:

آموزش های فنی وحرفه ای در ایران

آموزشهاي رسمي فني و حرفه اي در ايران با ايجاد دارالفنون آغاز شد. در اين مدرسه که در سال ۸۴۲۱ )ه.ق( به منظور تربيت

نيروي انساني لازم در زمينه هاي اداري، علمي، فني و پزشکي تاسيس شد شاگردان هم درسهاي نظري داشتند و هم درسهاي

عملي. در زمينه آموزش صنعت در سال ۸۴۱۴ )ه.ق( اولين هنرستان فني با نام مدرسه ايران وکمال شروع به کار کرد و در سال

۸۲۳۲ به هنرستان صنعتي تبديل شد. در زمينه کشاورزي در سال۱۲۴۸)ه.ق( دبستان برزگر شروع به کار کرد که پس از انحلال

بجاي آن مدرسه فلاحت در تهران تاسيس شد. در زمينه آموزش خدمات در سال۱۲۴۸)ه.ق( مدرسه صنايع مستظرفه تهران

به رياست کمال الملک در رشته هاي هنري تاسيس شد. در سال ۸۲۶۲ با تصويب قانون کار آموزي، آموزش در صنعت به

صندوق کارآموزي واگذار شد. پس از پيروزي انقلاب اسلامي شوراي عالي هماهنگي آموزش هاي فني و حرفه اي کشور

براي سازمان بخشيدن به تشکيلات و پوشش دستگاههاي متعدد،بعنوان مجري اين نوع آموزشها در سال ۸۲۵۲ تشکيل شد.

ضرورت و اهمیت آموزش های فنی و حرفه ای :

انقلاب صنعتي نه تنها در عرصه هاي اقتصادي

– اجتماعي و علمي دگرگوني هاي چشمگيري را پديد آورد ، بلکه نظامهاي

آموزشي را نيز ، از بنياد دگرگون کرد . به حدي که نظامهاي آموزش سنتي ، ديگر نمي توانستند همگام با اين حرکت هاي

پرشتاب علمي و فني پيش روند . لذا، اهميت آموزش فني و حرفه اي بيشتر از ديگر بخش هاي آموزشي ، جلوه گر شد . در

اين جهان فرا صنعتي امروز ، توسعه به معني عام ، بدون توجه به آموزش ، به ويژه آموزش فني و حرفه اي ، مفهوم نخواهد

داشت و اکنون ، ماشين ها

99 درصد کارها را انجام مي دهند ، در حاليکه صد سال پيش ، اين رقم فقط 6 در صد بود . بنابراين

امروزه ، انقلاب علمي و فني نيازمند نيروي انساني ماهر است . فن آوري ، آموزش و توسعه ، مثلث پيشرفت هاي اقتصادي

–

اجتماعي را تشکيل مي دهند . علوم و فن آوري ها ، حاصل دست و مغز انسان ها هستند که به ياري آموزش به دست مي آيند .

اين دستاوردها به نوبه ي خود بر شيوه و ماهيت آموزش اثر مي گذارند و از اين کنش و واکنش ، توسعه و پيشرفت حاصل مي

شود . امروز بنيان توليد ثروت ، ديگر نه در عضله بلکه در مغز است و روشن است که تربيت مغزاهايي که امروز و فردا به آنها

نياز است ، جز با آموزش امکان پذير نخواهد بود .

نقش اجتماعی فرهنگی شاخه تحصیلی فنی و حرفه ای

بعد ديگر اهميت آموزش هاي فني و حرفه اي در نقش فرهنگي و اجتماعي آن است که يکي از نمودهاي نابرابريهاي اجتماعي،

محروميت از تحصيل به علل گوناگون است. بر خورداري توده هاي وسيعي از مردم از آموزش هاي فني و حرفه اي باعث مي

شودکه فاصله قشرهاي اجتماعي تا حدودي کمتر شود. توان کاري افراد بالا رود و در نتيجه گروه کثيري از مردم در توليد

اجتماعي شرکت کنند. اگر آموزش فني و حرفه اي در آموزش و پرورش، با کيفيت گسترش يابد و کار يدي و مغزي هر دو در

پيوند با هم اهميت پيدا کنند، ارزشهاي نويني در جامعه پديدار مي گردد. يعني کار يدي محقر نمي شود و به کار اداري يا صرفا

فکري بيش از حد ارج نمي نهد و اين ممکن نخواهد شد مگر اينکه اقتصاد وابسته مستقل به صنايع خارجي رفته رفته جاي خود را

به اقتصاد مستقل و توليدي بدهد. در اين صورت است که با اهميت پيدا کردن کار مولًد، در مقابل دلالي و وابسطه گري ارزشهاي

واقعي صنعتگران و صاحبان حرفه هاي گوناگون نمود پيدا مي کند و بسياري از مفاسد اجتماعي بخصوص نااميدي هاي جوانان کم

رنگتر شده و جاي آن را فعاليتهاي مولد اجتماعي مي گيرد

اکنون کوشش بر اين است که آموزش و پرورش را از صورت صرفا نظري بيرون آورده و آن را بصورت آموزش توام با کار

مبدل سازند. چنين کاري علاوه بر داشتن اهميت اقتصادي، بي ترديد در تعديل فاصله هاي ميان طبقات و قشرهاي اجتماعي مي

تواند موثر باشد. گسترش آموزش و پرورش و در کنار آن توسعه آموزش فني و حرفه اي و مشغول داشتن گروه کثيري از

دانش آموزان کشور در اين شاخه تحصيلي مي تواند سرآغاز بازگشت به خود و يافتن هويت فرهنگي خويش گردد. وقتي

شمار زيادي از مردم جامعه مشغول کار مفيد و مناسب شوند به جامعه و ارزشهاي اجتماعي حاکم ارج مي نهند.

حال به این پرسش میرسیم که چرا اکثر دانش آموزان به رشته های نظری گرایش می یابند؟

شايد پاسخ به اين سئوال واضح در حل عنوان اين مقاله مددرسان باشد. اولين مورد اين است که دانش آموزان نظري شرايط

ادامه تحصيل راحتتري نسبت به هنرجويان فني و حرفه اي دارند، به عبارتي ديگر در انتخاب رشته اصلا محدوديتي ندارند. آنان

قادرند در کنکوري شرکت نمايند که اصلا ربطي به رشته تحصيليشان ندارد. براي نمونه يک دانش آموز نظري ميتواند رشته رياضي

بخواند و در کنکور انساني شرکت نمايد ودر رشته حقوق قبول شود . ولي رشته هاي فني کاملا برعکس عمل ميکنند، فقط بايد در

همان رشته اي که در هنرستان درس خواندند کنکور بدهند و ادامه تحصيل بدهند. غير از اين براي گرفتن مدرك کارشناسي از

طريق کنکور فني بايد در يک کنکور ديگر که ظاهرا قبول شدنش از کنکور سراسري هم مشکل تره شرکت نمايند )کنکور

کارداني به کارشناسي(. اين دودليل مهم باعث ميشود دانش آموزان موفق، گرايش بيشتري به انتخاب رشته هاي نظري داشته باشند.

دليل ديگر که به نظر قابل تأملتر نيز مي آيد: تصور نماييد وقتي که معدلين زير

11 نميتوانند به رشته هاي نظري راه يابند،

طبيعي است اکثر دانش آموزان و اولياء آنان فکر مي کنن که رشته هاي نظري مهمتر و مناسبترو به عبارت عاميانه تر کلاس

بالاتر از فني و کاردانش اند. در نتيجه دانش آوزاني که معدل بالاتري دارند به رشته هاي نظري گرايش مي يابند.

دليل ديگر ذهنيت اشتباه اکثر مردم عادي جامعه ميباشد، که فکر ميکنند هنرستانها براي افراد تنبل و ضعيف از نظر درسي

ميباشد. که اين نوع ديدگاه از دير باز در اجتماع بوده و اکنون نيز هست.

اطلاع رساني در بين مردم، براي رشته هاي فني خيلي ضعيف و کم رنگ مي باشد و اکثر دانش آموزان و اولياء شناخت کافي

از فني و حرفه اي و همچنين کاردانش ندارند.

همچنين تنوع زياد رشته ها فني و حرفه اي و کاردانش )که نقطه قوت اين نوع آموزش به شمار مي آيد( به غلط باعث

سردرگمي دانش آموزان ميگردد، که اين نيز بر اثر عدم اطلاع رساني مناسب ميباشد.

علاوه بر اين که در اين زمينه کمبودهايي نيز وجود دارد: ميسر نبودن گسترش برخي رشته ها به دليل کمبود اعتبارات، نبود

بازار کار مناسب براي دانش آموختگان رشته هاي فني و حرفه اي و کاردانش، نبود ظرفيت سازي در دانشگاه ها براي ورود

متقاضيان ادامه تحصيل در رشته هاي کاردانش و فني و حرفه اي از جمله مشکلات پيش روي گسترش هنرستان هاي فني و

حرفه اي و کاردانش است.

آزاد دلايل عدم تمايل دانش آموزان مستعد به شاخه فني و حرفه اي را چنين بيان مي کند: دانش آموزان مستعد اطلاعات

زيادي راجع به رشته هاي فني و حرفه اي ندارند. به نظر آنان علاقه مندان به رشته هاي فني بدون وارد شدن به هنرستان هم مي

توانند به اهداف خود برسند. خانواده هاي دانش آموزان مستعد ترجيح مي دهند فرزندانشان در دبيرستان تحصيل کنند. بخاطر

داشته باشيم که شرايط موجود در مدرسه، معلمان و مشاوران تا حد زيادي در انگيزه هاي دانش آموزان براي ادامه تحصيل و

انتخاب رشته تحصيلي آنها موثر هستند. دوستان وهمسالان با توجه به نزديکي خاص به يکديگر و يا وابستگي هاي عاطفي شان

درانتخاب رشته تاثير بسزايي بردانش آموز دارند. نظر والدين نيز در انتخاب رشته دانش آموز نقش تعيين کننده اي را دارد.

از ديگر عوامل نيز مي توان به موارد زير اشاره کرد:

عدم تناسب امکانات و تجهيزات هنرستان ها از نظر هنرجويان

عدم تناسب رشته هاي تحصيلي با رغبت هاي هنرجويان

عدم تناسب برنامه هاي درسي، روش هاي تدريس و روش هاي امتحان تئوري و عملي با نيازهاي فراگيران

عدم تناسب امکانات ادامه تحصيل در دوره هاي کارداني و کارشناسي با نيازهاي هنرجويان

عدم تناسب برنامه هاي درسي، روش هاي تدريس و روش هاي امتحان تئوري و عملي با نيازهاي فراگيران

آگاهي و اطلاع رساني کافي درباره رشته هاي فني و حرفه اي در بين خانواده ها، دانش آموزان و جامعه رخ نداده است، البته

کتابچه اي شامل معرفي ۶۴ رشته فني و حرفه اي آماده شده است که در آن علاوه بر معرفي رشته ها، توانمندي ها، ظرفيت ها و

جايگاه شغلي اين رشته ها در کشور نيز مدنظر قرار گرفته است. اين کتابچه قبل از ثبت نام براي سال تحصيلي جديد در اختيار

تمامي دانش آموزان اول دبيرستان قرار مي گيرد تا آنها را در انتخاب رشته کمک کند

براساس آمارهاي رسمي کشور ۴۶ درصد از نيروي کار کشور تحصيلاتي کمتر از ديپلم دارند، در حالي که مي توان با

ورود دانش آموزان به دوره هاي آموزش فني و حرفه اي ترکيب نيروي انساني از نظر سطح مهارت و تحصيلات را در سال

هاي آينده تغيير داد

به گفته محمودزاده هرم شغلي در بسياري از جوامع در حال توسعه و پيشرفته از شکل مخروطي در راس مدير، در ميانه

مهندس، تکنسين و کارگر ماهر و در پائين ترين سطح، کارگر ساده به شکل تخم مرغي سهم سطوح مياني يعني تکنسين هاي

فني و حرفه اي از همه بيشتر است( تغيير يافته است اما اين تغيير در جامعه ما بسيار اندك رخ داده است، در حالي که مي توان با

افزايش پوشش آموزش هاي فني و حرفه اي حرکت به سمت وضع شغلي تخم مرغي شکل را تسريع کرد .

ناکافي بودن منابع مالي، نبود سرمايه گذاري بخش خصوصي، فراهم نبودن زمينه اشتغال دانش آموختگان، کاهش ظرفيت

آموزشکده ها، کمبود نيروي انساني متخصص و کارآمد، تناسب نداشتن تجهيزات کارگاهي با فناوري و دانش روز و ضعف بنيه

علمي دانش آموختگان از جمله مشکلات سازمان آموزش و پرورش در اين زمينه است. نيازهاي شغلي و نيروي انساني مورد نياز

آينده مشخص نيست که طبق آن و در رشته هاي مورد نظر نيروها را تربيت کنيم؛ هم چنين در هدايت تحصيلي و مشاوره دانش

آموزان ضعف وجود دارد. اطلاع رساني مناسبي در خصوص معرفي شاخه هاي کاردانش و فني و حرفه اي از سوي رسانه ها

انجام نشده است آگاهي والدين و دانش آموزان از اين شاخه هاي تحصيلي کم است و آن ها تصور مي کنند در صورت ناتواني

در رشته ديگري بايد در اين رشته ها ثبت نام کنند ، افزايش و تنوع رشته ها و تقاضا براي آموزش، کمبود هنرستان ها و فضاي

آموزشي و تبليغات و اطلاع رساني اشتباه از مشکلات ديگر است.شرايط ادامه تحصيل براي تمام دانش آموختگان هنرستان ها

فراهم نيست و در نظر نگرفتن آن ها براي شرکت و رقابت در کنکور سراسري هم از عوامل ديگري است که در کاهش انگيزه

دانش آموزان در اين رشته هاي تحصيلي مؤثر است .

از دیگر عواملی که دانش آموزان را در ورود به رشته های فنی وکاردانش دلسرد می کند نبود انگیزه بین

دانش آموزان کاردانش و فنی و حرفه ای می باشد.

اولين و مهم ترين عامل عدم موفقيت آموزش هاي فني و حرفه اي و کار دانش را نبود انگيزه در ميان دانش آموزان و

هنرجويان اين رشته ها ذکر مي کنند. از ابتداي ايجاد اين رشته ها، وضعيت طوري بوده است که دانش آموزاني که شانسي

براي ورود به رشته هاي نظري نداشته اند به هنرستان ها و مراکز فني و حرفه اي روي آورده اند به همين دليل اين افراد خود را

ناچار به تحصيل در اين رشته ها مي دانند و اين مسئله باعث بي انگيزگي براي تحصيل و باري به هر جهت بودن شده است و

وقتي انگيزه نباشد دانش آموز و هنرجو وقت و انرژي کافي براي تحصيل و يادگيري نمي گذارد. بنابراين دانش آموزي هم که

علاقه مند به ادامه تحصيل در اين رشته ها باشد به دليل اين باور و تصور، به سمت اين رشته ها گرايش نمي يابد و دانش

آموزاني هم که ناگزير به انتخاب اين رشته ها مي باشند به دليل باور عمومي نسبت به هنرستان ها و مراکز فني و حرفه اي،

انگيزه جدي براي تحصيل و مهارت آموزي ندارند.جست وجو در اينترنت نيز حاکي از تحقيقات متعددي در زمينه علل ناکامي

آ موزش هاي فني و حرفه اي و کاردانش است. نتايج يک تحقيق نشان مي دهد که يکي از عوامل ناکامي آموزش هاي فني و

حرفه اي و غفلت مسئولان و دست اندرکاران آموزش و پرورش و آنهايي که به دنبال گسترش اين آموزش ها مي باشند، مسئله

انگيزه تحصيل و حضور هنرجويان در نظام تحصيلي فني و حرفه اي و کاردانش است. بنا به گفته يکي از مسئولان سابق

آموزش و پرورش، يکي از مشکلاتي که بين دانش آموزان کار دانش و فني و حرفه اي داريم اين است که آن ها احساس

آموزش و پرورش اند و به درد هيچ شغلي نمي خورند و اگر دانش آموزي از خودش نااميد باشد » رسوبات « ميکنند که

نميتوان توقع داشت که در او تحولي ايجاد و منشاء کاري شود و اين تصور وجود دارد که در دوره متوسطه، چه در نظام قديم

و چه در نظام جديد، عموما ورود به آموزش هاي فني و حرفه اي و کاردانش از نظر پيشرفت تحصيلي و معدل از ميان کساني

صورت مي پذيرد که در رشته هاي رياضي، علوم انساني و تجربي پذيرفته نمي شوند. ريحاني در اين باره به خراسان مي گويد:

تا اين باور اصلاح نشود که فقط دانش آموزان ضعيف به مراکز فني و حرفه اي گرايش دارند وضعيت نظام آموزش فني و

حرفه اي و کاردانش هم چنان در برزخ خواهد بود و دانش آموختگان اين رشته ها پس از ۴ سال تحصيل حتي پس از تحصيل

در رشته هاي دانشگاهي سرخورده اند و انگيزه اي براي اشتغال، کارآفريني و ارتقاي مهارت هاي خود ندارند.بنا به گفته اين

نماينده حتي اگر بازده نظام آموزش فني وحرفه اي و کاردانش، نيروي انساني ماهر باشد باز يک فرد بي انگيزه در شغل خود

نمي تواند موثر و تاثيرگذار باشد. بنابراين دست اندرکاران نظام آموزشي فني و حرفه اي و کار دانش بايد گام هايي را در

جهت اصلاح اين باور بردارند، چرا که بررسي ها نشان مي دهد خانواده دانش آموزان زرنگ و ممتاز حتي در صورت علاقه

دانش آموزان به رشته هاي فني و حرفه اي و کاردانش از تحصيل آن ها در اين رشته ها ممانعت مي کنند.دکتر اختياري نيز

درباره علل عدم موفقيت آموزش هاي فني و حرفه اي وکاردانش در کشور مي گويد: در حال حاضر در بسياري از کشورها

تربيت و تامين نيروي انساني نيمه ماهر از طريق مراکزي شبيه هنرستان صورت مي گيرد و نيروهاي ماهر نيز در دانشگاه ها

تربيت مي شوند. اما متاسفانه ما پس از تجربه چند ساله نتوانسته ايم حتي در تامين نيروي انساني نيمه ماهر کارنامه موفقي ارائه

دهيم چرا که دانش آموختگان اين مراکز نتوانسته اند جايگاه مناسب خود را در اين زمينه به دست آورند و دليل عمده آن

مهارت ناکافي دانش آموختگان مراکز فني وحرفه اي و کاردانش است.وي اضافه مي کند: بررسي ها نشان مي دهد که

آموزش هاي فني و حرفه اي و کار دانش به جاي اين که عملي و مهارتي باشد، نظري است و دانش آموختگان بيشتر به

صورت نظري آموزش مي بينند و علل عمده آن نيز کمبود امکانات کارگاهي و مربيان متخصص است و البته اين ضعف در

رشته هاي دانشگاهي فني نيز مشهود است

مغایرت سن ورود به آموزش های فنی و حرفه ای با زمان انتخاب شغل

براساس نتايج تحقيقات در يک سايت اينترنتي يکي ديگر از عوامل ناکامي آموزش هاي فني و حرفه اي و کاردانش سن پايين

تعيين شغل هنگام ورود به آ موزش هاست.بنابراين تحقيق، آموزش هاي فني و حرفه اي به آموزش هايي اطلاق مي شود که

فرد را براي احراز شغل و حرفه اي معين آماده مي کند و دانش آموز در ابتداي ورود به آموزش هاي فني و حرفه اي به طور

معمول ۸۵ سال سن دارد. پيش فرض برنامه ريزان اين آموزش ها اين است که دانش آموز با انتخاب رشته تحصيلي، شغل خود

را انتخاب کرده است. در غير اين صورت سرمايه گذاري روي آموزش و ارائه مهارت هاي يک شغل خاص، اساسا مفهومي

نخواهد داشت. اما پاسخ به اين سوال که آيا نوجوان ۸۵ ساله به لحاظ بلوغ فکري و رشد اجتماعي مي تواند شغل خود را

انتخاب کند، مي تواند از دلايل عدم موفقيت اين آموزش ها و اشتغال بخشي از دانش آموختگان مراکز فني و حرفه اي در

مشاغل غيرمرتبط با تحصيل باشد.

حال به عواملی که در انتخاب شاخه فنی و حرفه ای توسط دانش آموزان موثر است می پردازیم:

براي بررسي راههاي جذب دانش آموزان مستعد به هنرستانهاي فني و حرفه اي و نيز عواملي که در انتخاب رشته دانش آموزان

تاثير گذارند تحقيقات و پژوهش هايي به عمل آمده است.گودرزي در پژوهشي بيان مي کند که عوامل شخصي و فردي از

قبيل علاقه به دروس عملي،کارآگاهي وحرفه و فن،کنجکاوي نسبت به طرز کار وسايل فني، عامل موثري در گرايش دانش

آموزان به رشته هاي فني و حرفه اي است. عوامل آموزشگاهي مانند ميزان آگاهي ازهزينه هاي تحصيلي رشته هاي فني وحرفه

اي، تنو ع رشته هاي فني و حرفه اي، تجهيزات و امکانات کارآگاهي آموزشگاه ها، دوري و نزديکي محل مراکز آموزشي

هنرستانها، وجود مربيان فني و شايسته است. اميد زود دست يافتن به اشتغال ، درآمد و وضعيت اقتصادي خانوادگي از عوامل

گرايش دانش آموزان به شاخه کار و دانش است. عوامل اجتماعي شامل ميزان تخصصي بودن مشاغل، موفقيت فارغ

التحصيلان در شغل و زندگي، ميزان درآمد، جايگاه و ارزش اجتماعي، ادامه تحصيل در مقاطع تحصيلي بالاتر، تاثير رسانه هاي

گروهي ازجمله تلويزيون، دادن امتيازات شغلي، اولويت استخدام، وام خود اشتغالي، همچنين نياز جامعه به رشته خاص است.

عوامل پرورشي همچون ميزان آگاهي دانش آموزان از ميزان فعاليتهاي ورزشي، برگزاري کلاسهاي فوق برنامه و فعاليتهاي

مذهبي در هنرستانهاي فني و حرفه اي است. عوامل خانوادگي مانند سطح سواد پدر، جنسيت دانش آموزان، رشته تحصيلي

خواهر و برادر، در انتخاب رشته شخص تاثير بسزائي دارد. انسان همواره نيازمند دانستن است و براساس اين آموزه کهن

"هر

کسي را بهر کاري ساخته اند

" براي خوب زيستن و بهره بردن از حيات والاي انساني بايستي طرح و نقشه زندگي را با توجه به

علاقه و توانايي هاي فردي و امکانات اجتماعي برگزيد و بر طبق آن حرکت کرد.

يکي از اين طرح ها و تصميم هاي مهم از مراحل زندگي، مرحله انتخاب صحيح رشته تحصيلي است که از مهم ترين

دغدغه هاي نوجوانان دبيرستاني است که در صورت انتخاب درست، احتمال موفقيت آنان را بيشتر مي کند.

در ادامه به تجربه موفق برخی از کشورها درآموزش فنی وحرفه ای می پردازیم:

ساختار آموزشی اتریش:

آموزش فني و حرفه اي اساساً گروه سني

11 تا 11 ساله را در بر مي گيرد. دانش آموزان در سال نهم تقاضاي يادگيري يک

فن يا حرفه را بلافاصله بعد از تکميل تحصيلات اجباري مي کنند. آموزش فني و حرفه اي، آموزش مقدماتي افراد جوان را

تکميل مي کند و آنها را به سمت فعاليت روزانه و زندگي همراه با کار با آماده کردن آنها براي يک شغل و حرفة ويژه سوق

مي دهد.با ارائة طيف وسيعي از اطلاعات و با آشنا کردن دانش آموزان با شيوه هاي کاري مختلف و محيط کار محلي،

آموزش فني و حرفه اي انتخاب شغل و حرفه را آسان مي سازد. رشته هاي اجباري که مطابق با شغل مورد نظر تمايز يافته اند،

اين اجازه را به دانش آموزان مي دهند تا

9 درس در هفته از رشته هاي اجباري انتخابي مانند تکنولوژي، صنعت و تجارت،

مطالعات اجتماعي زيست شناسي يا کشاورزي را انتخاب نمايند. دانش آموزان ممکن است در

6 درس در هفته از رشته هاي

اجباري درسه گروه مستعد نام نويسي نمايند. بازديد از شرکت و کار آموزي در کارگاه ها، مدارس فني و حرفه اي يا شرکتها،

دانش آموزان را با محيط کار آشنا مي سازد. تمامي دانش آموزان در دورة آموزش فني و حرفه اي طرز استفاده از کامپيوتر در

مقاصد علمي و فني، بويژه به عنوان بخشي از رشته هاي اجباري انتخابي مي آموزند. متناسب با وضعيت محلي، دورة آموزش

فني و حرفه اي، در مدرسة جداگانه يا همراه با يک مدرسة آموزش اجباري عمومي اداره مي شود.

آلمان

هدف اصلي آموزش فني وحرفه اي دولت فدرال آلمان ازآموزش ابتدايي و مستمر ، ايجاد فرصت هاي شغلي واستخدامي

طولاني مدت براي يادگيرندگان است.اين مسأله هم از نظر اقتصادي و هم ازلحاظ اجتماعي حائزاهميت است وتعداد

مراکزآموزشي ومواد درسي ومنابع انساني مناسبي رادربرمي گيرد.بنابراين مکان هاي آموزشي وکيفيت منابع درمؤسسات

آموزش فني وحرفه اي شاخص هاي مهمّي درامرکيفيت سيستم آموزش فني وحرفه اي آلمان مي باشند)

Federal Ministry Of Education & Research 2002 . )

مي باشدکه به مثابه ي سيستم شاگردي مدرن دربريتانيا مي باشد.در » سيستم دوال « آموزش فني وحرفه اي آلمان براساس

آموزش فني وحرفه اي ابتدايي، آموزش ازسوي شرکت ها)سه ياچهارروز درهفته( ارائه مي شود و کارآموزان دردوره ي

دانشکده ي حرفه اي)يک يادو روز درهفته(حضورمي يابند. به عبارتي قسمت نظري رادردانشکده وعملي رادرشرکت

ياکارگاه مي گذرانند.پياده سازي واقعي آموزش تحت مسؤوليت سازمان هاي آموزشي ،گروه هاي حرفه اي وشرکت هاي

تجاري مي باشد

Gutschow 2001

استانداردها براي آموزش درشرکت )عملي( قوانين آموزشي مي باشدکه کيفيت رابا استفاده از شاخص هاي زير نشان مي دهد:

- تعيين وانتصاب شغل بانياز به آموزش رسمي - مدّت آموزش - مهارت ها ودانش که بايدکسب شود

- دستورالعمل ها بادرنظرگرفتن محتواي آموزش وجدول زماني براي دستيابي به اين مهارت ها ودانش )برنامه آموزش

عمومي(

- نيازمندي آزمون)

Gutschow 2001 )

آزمون ازسوي احزاب وگروه هاي کارامدوماهروازطريق نمايندگاني از کارفرمايان،کارمندان ومربيان درهيأت آزمون

سازماندهي مي شود.آموزش در مدارس ومراکز حرفه اي ازسوي قوانين

lander نظام دهي مي شودولي براساس چارچوب

برنامه اي است که ازطرف قوانين آموزشي وضع مي شود . سيستم بيمه کيفيت دراين مراکزازبيشترين اهميت برخورداراست .

بعضي مؤسسات اقدامات کيفيتي رابه عنوان روزي درذخيره ي پول پياده سازي مي کنند.حال آن که برخي ديگرسيستم هاي

کنترل کيفيت فرايندگرا رابراساس استاندارد

ISO 9000 پياده مي کنند.درسطح آموزش فني وحرفه اي مستمر،بيمه ي کيفي

براي آموزش فني وحرفه اي درشرکت ياآموزش که ازسوي شرکت براي کارمندان سرمايه گذاري شده باشد،اغلب برمديريت

کيفيتي وگواهي نامه مطابق با

ISO 9000 تکيه مي کند Gutschow 2001 .) )

آموزش ازسوي اداره ي کار فدرال)اغلب براي بي کاران(نظارت مي شودوکيفيت آموزش را بررسي مي کند.درمرکزاين

استانداردها ملاك ومعيارهايي وجود دارندکه ارائه دهندگان آموزش بايدآن ها رابرآورده سازندمثلا روش هاي تدريس يا

صلاحيت کارمندان واعضاي اين استانداردها هرچند به طورمنظم به روز مي شوند.

سوئد

کيفيت درسوئد نه تنها کيفيت آموزش فني وحرفه اي را در بر مي گيردبلکه مضامين اجتماعي وسيع ترواهداف کلي چون

خلّاقيت رانيزدرنظر مي گيرد.پيچيدگي مشترکين وديگرسهام داران حياتي ومهم مي باشد؛زيرا درانواع مختلف ارزيابي ها چه

کيفي وچه کمّي، نتايج مفيد براي توسعه دهندگان،

مقاله

مطالب مشابه :

كاريابي اينترنتي و كارآفريني ديجيتالي

متن سخنرانی مهندس عبدالحمید سارانی در جلسه معاون وزیر کار و رئیس سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور

بازدید دانشجویان مهندسی بهداشت حرفه ای کرمان از کارخانه سیمان ممتازان 10 اذرماه

ورود به تنظیمات بوت و بایوس لپ تاپ لنوو

رشته های هنرستانی

مقاله

راه‌اندازي نخستين مركز آموزش هتل‌داري در غرب گيلان